EUR-Lex Access to European Union law
This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52012DC0286
COMMUNICATION FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT, THE COUNCIL, THE EUROPEAN ECONOMIC AND SOCIAL COMMITTEE AND THE COMMITTEE OF THE REGIONS The EU Strategy towards the Eradication of Trafficking in Human Beings 2012–2016
KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW Strategia UE na rzecz wyeliminowania handlu ludźmi na lata 2012-2016
KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW Strategia UE na rzecz wyeliminowania handlu ludźmi na lata 2012-2016
/* COM/2012/0286 final */
KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW Strategia UE na rzecz wyeliminowania handlu ludźmi na lata 2012-2016 /* COM/2012/0286 final */
KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU
EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU
REGIONÓW Strategia UE na rzecz wyeliminowania handlu
ludźmi na lata 2012-2016 1. Kontekst Handel ludźmi stanowi niewolnictwo naszych
czasów. Ofiary są często werbowane, przewożone lub przetrzymywane, z użyciem
siły lub przy wykorzystaniu innej formy przymusu lub oszustwa, w celu
wykorzystania. Wykorzystanie obejmuje wykorzystanie seksualne, pracę lub usługi
o charakterze przymusowym, żebranie, czyny przestępcze albo usunięcie organów[1]. Jest to pogwałcenie wolności i
godności jednostki oraz poważne przestępstwo, z którego konsekwencjami
poszczególne państwa członkowskie często nie mogą sobie skutecznie poradzić
samodzielnie. Handel ludźmi przybiera różne formy i ewoluuje
wraz ze zmianami sytuacji społeczno-gospodarczej. Głównymi ofiarami są kobiety
i mężczyźni oraz dziewczęta i chłopcy o słabszej pozycji społecznej. Według
najnowszych danych szacunkowych Międzynarodowej Organizacji Pracy z czerwca 2012
r. obejmujących lata 2002-2011 liczba ofiar pracy przymusowej, w tym
wykorzystywania seksualnego, sięga 20,9 mln osób na świecie[2], z czego 5,5 mln stanowią
dzieci. Dane te są jednak uważane za zaniżone. Handel ludźmi jest przestępstwem bardzo
dochodowym i każdego roku przynosi sprawcom zyski sięgające dziesiątków
miliardów euro[3]. Według sprawozdania Biura Narodów
Zjednoczonych ds. Narkotyków i Przestępczości z 2010 r. 79% zidentyfikowanych
ofiar handlu ludźmi na świecie było wykorzystywanych do świadczenia usług
seksualnych, 18% było zmuszanych do pracy, a 3% padło ofiarą innych form
wykorzystania. Spośród tych ofiar 66% stanowiły kobiety, 13% dziewczęta, 12%
mężczyźni i 9% chłopcy[4]. Dane zgromadzone przez Komisję we wrześniu 2011 r.,
dotyczące ofiar handlu ludźmi, dochodzeń policyjnych, wniesionych oskarżeń oraz
wydanych wyroków skazujących są obecnie analizowane pod kątem płci, wieku,
formy wykorzystania oraz obywatelstwa ofiar[5].
Wstępne wyniki wydają się spójne ze wspomnianymi danymi statystycznymi zawartymi
w sprawozdaniu UNODC. W trzech czwartych zgłoszonych przypadków ofiary były
sprzedawane w celu wykorzystania seksualnego (wzrost z 70% w 2008 r. do 76% w 2010 r.),
w reszcie przypadków celem była praca przymusowa (spadek z 24% w 2008 r. do 14%
w 2010 r.), przymusowe żebranie (3%) oraz praca w gospodarstwie domowym (1%).
Dwadzieścia jeden państw członkowskich UE było w stanie udzielić informacji w
zakresie płci ofiar. Dane te wskazują, że w ciągu trzech lat ofiary handlu
ludźmi to głównie kobiety i dziewczęta; ofiary płci żeńskiej stanowią 79% (w
tym 12% to dziewczęta), a ofiary płci męskiej 21% (z czego 3% to chłopcy).
Większość państw członkowskich poinformowała, że większość ofiar pochodzi z
państw UE, głównie z Rumunii, Bułgarii, Polski i Węgier. Jeśli chodzi o ofiary
z państw spoza UE, to są to głównie obywatele Nigerii, Wietnamu, Ukrainy, Rosji
i Chin. Handel ludźmi jest złożonym międzynarodowym
zjawiskiem, które ma swoje źródła w ubóstwie, braku kultury demokratycznej,
nierówności płci oraz przemocy wobec kobiet, konfliktach oraz sytuacjach
pokonfliktowych, braku integracji społecznej, braku szans na zatrudnienie oraz
bezrobociu, braku dostępu do edukacji, pracy dzieci oraz dyskryminacji. Zwalczanie handlu ludźmi przez UE Handel ludźmi jest wyraźnie zakazany na mocy
art. 5 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej. Zobowiązanie polityczne na szczeblu UE do
rozwiązania problemu handlu ludźmi znajduje wyraz w licznych inicjatywach,
środkach i programach finansowania ustanowionych w tej dziedzinie w ramach UE
oraz w państwach trzecich, już począwszy od lat 90-tych[6]. Wielkim osiągnięciem było niedawne przyjęcie dyrektywy
2011/36/UE w sprawie zapobiegania handlowi ludźmi i zwalczania tego procederu
oraz ochrony ofiar[7].
Dyrektywa zapewnia kompleksowe i zintegrowane podejście, w którym nacisk
położony jest na prawa człowieka i dobro ofiar i uwzględniające również
specyficzne aspekty wynikające z płci. Po 6 kwietnia 2013 r., kiedy dyrektywa
zostanie w pełni transponowana przez państwa członkowskie, powinna ona wywierać
znaczący wpływ. W dyrektywie skupiono się nie tylko na egzekwowaniu prawa, ale
również na zapobieganiu przestępstwom oraz zapewnieniu ofiarom handlu ludźmi
możliwości odzyskania równowagi i reintegracji społecznej. Wiele innych instrumentów UE w różnych
obszarach polityki przyczynia się do zwalczania problemu handlu ludźmi[8]. Unijne przepisy dotyczące
prawa ofiar handlu ludźmi do pobytu na terytorium UE, a także przepisy
dotyczące wykorzystywania seksualnego dzieci oraz kar wobec pracodawców świadomie
zatrudniających nielegalnie przebywających obywateli krajów trzecich, stanowią
uzupełnienie dyrektywy w sprawie zapobiegania handlowi ludźmi. Strategia
bezpieczeństwa wewnętrznego UE w działaniu[9]
również porusza problem handlu ludźmi. W nadrzędnych ramach
zewnętrznej polityki migracyjnej UE – globalnym podejściu UE do kwestii
migracji i mobilności[10]
– podkreślono znaczenie współpracy z państwami trzecimi pochodzenia, tranzytu i
przeznaczenia oraz uznano prewencję i ograniczanie nielegalnej migracji i handlu
ludźmi za jeden z czterech filarów tej polityki. Podobne stanowisko
odzwierciedla dokument dotyczący działań z 2009 r. na temat wzmacniania
zewnętrznego wymiaru UE w zakresie działań przeciwko handlowi ludźmi[11]. Kwestia
handlu ludźmi jest również ujęta w licznych instrumentach z dziedziny stosunków
zewnętrznych, takich jak roczne sprawozdania z postępów krajów kandydujących i
potencjalnych krajów kandydujących, harmonogramy i plany działania dotyczące
dialogów z państwami trzecimi w sprawie liberalizacji polityki wizowej, krajowe
dokumenty strategiczne oraz krajowe i regionalne programy indykatywne i
programy w ramach europejskiej polityki sąsiedztwa. Jest ona również
uwzględniona w dwustronnych planach działania oraz bieżących dialogach
politycznych z państwami trzecimi[12]. Przy tak szerokim wachlarzu środków prawnych i
politycznych istnieje ryzyko, że inicjatywy będą się pokrywać i dublować.
Dlatego celem niniejszej strategii jest zapewnienie spójnych ram dla
istniejących i planowanych inicjatyw, określenie priorytetów, wypełnienie luk i
w ten sposób uzupełnienie niedawno przyjętej dyrektywy. Komisja mianowała już
koordynatora UE ds. przeciwdziałania handlowi ludźmi, który objął urząd w marcu
2011 r[13].
i będzie nadzorował wdrażanie strategii. Komisja opracowała również stronę
internetową[14]
poświęconą zwalczaniu handlu ludźmi, która jest regularnie aktualizowana.
Strona internetowa pomyślana jest jako wyczerpujące źródło informacji dla osób
zawodowo zajmujących się problematyką handlu ludźmi oraz dla ogółu społeczeństwa. Działania na arenie międzynarodowej Na arenie
międzynarodowej poświęcono już wiele uwagi problemowi handlu ludźmi.
Najważniejszymi instrumentami są protokół ONZ z Palermo o handlu ludźmi oraz
konwencja Rady Europy w sprawie działań przeciwko handlowi ludźmi[15]. Nie wszystkie państwa członkowskie ratyfikowały oba instrumenty
prawne, a powinny to zrobić. Komisja wzywa wszystkie państwa członkowskie
do ratyfikowania wszystkich odpowiednich instrumentów międzynarodowych,
porozumień oraz zobowiązań prawnych, które sprawią, że zwalczanie handlu ludźmi
stanie się skuteczniejsze, spójniejsze i bardziej skoordynowane[16]. 2. PRIORYTETY W ramach niniejszej strategii Komisja
Europejska zamierza skupić się na konkretnych środkach, dzięki którym można
wspierać transpozycję i wdrożenie dyrektywy 2011/36/UE, uzyskać wartość dodaną
oraz uzupełnić działania podejmowane przez rządy, organizacje międzynarodowe
oraz społeczeństwo obywatelskie w UE i państwach trzecich. Główna odpowiedzialność za zwalczanie
handlu ludźmi spoczywa na państwach członkowskich. Niniejszy
komunikat ma wskazać, w jaki sposób Komisja Europejska zamierza wspierać
państwa członkowskie w ich działaniach. W wyroku w sprawie Rantsev
przeciwko Cyprowi i Rosji[17]
ustalono ostateczny wzorzec w zakresie praw człowieka i wyraźnie zobowiązano
państwa członkowskie do podjęcia niezbędnych kroków w celu zwalczania różnych
aspektów handlu ludźmi. Obejmują one werbowanie, dochodzenia, ściganie, ochronę
praw człowieka oraz zapewnianie pomocy ofiarom. Jeśli władze wiedzą o przypadku
handlu ludźmi lub o tym, że dana osoba może paść ofiarą handlu ludźmi, mają
obowiązek podjąć odpowiednie działania. Środki zawarte w niniejszej strategii są
wynikiem gruntownej analizy już istniejących środków i strategii, prac grupy
ekspertów[18],
szerokich konsultacji z rządami, organizacjami społeczeństwa obywatelskiego,
partnerami społecznymi, uczonymi, organizacjami międzynarodowymi, krajowymi
sprawozdawcami oraz innymi organami i podmiotami. W strategii uwzględnione
zostały również uwagi ofiar handlu ludźmi. W niniejszej
strategii określono pięć priorytetów, na których powinna skupić się Unia
Europejska w celu zwalczania handlu ludźmi. Wskazano w niej również szereg
działań, które Komisja Europejska proponuje wdrożyć w ciągu najbliższych pięciu
lat we współpracy z innymi podmiotami, w tym państwami członkowskimi,
Europejska Służbą Działań Zewnętrznych, instytucjami UE, agencjami UE,
organizacjami międzynarodowymi, państwami trzecimi, społeczeństwem obywatelskim
i sektorem prywatnym. Są to następujące priorytety: A. Rozpoznawanie
ofiar handlu ludźmi, chronienie ich i udzielanie im pomocy B. Lepsza
prewencja w zakresie handlu ludźmi C. Intensywniejsze
ściganie handlarzy D. Ściślejsza
koordynacja i współpraca z najważniejszymi podmiotami oraz spójność strategii E. Większa
wiedza o pojawiających się nowych problemach związanych ze wszystkimi formami
handlu ludźmi oraz skuteczniejsza reakcja na te problemy Wielodyscyplinarna i spójna strategia
zwalczania handlu ludźmi wymaga zaangażowania w proces kształtowania polityki
większej niż dotychczas liczby różnych podmiotów. Powinni się wśród nich
znaleźć funkcjonariusze policji, straży granicznej, urzędnicy imigracyjni i
azylowi, prokuratorzy, adwokaci, pracownicy wymiaru sprawiedliwości oraz urzędnicy
sądowi, inspektorzy mieszkaniowi, inspektorzy pracy, zdrowia, spraw społecznych
i inspektorzy BHP, organizacje społeczeństwa obywatelskiego, pracownicy
socjalni i osoby pracujące z młodzieżą, organizacje konsumenckie, związki
zawodowe, organizacje pracodawców, agencje pracy tymczasowej, biura
pośrednictwa pracy oraz pracownicy służb konsularnych i dyplomatycznych, jak
również osoby, do których trudniej dotrzeć, takie jak opiekunowie prawni i
pełnomocnicy, służby zajmujące się prawami dzieci oraz wspieraniem ofiar.
Należy również włączyć wolontariuszy oraz osoby działające w sytuacjach
konfliktowych. 2.1. PRIORYTET A: Rozpoznawanie
ofiar handlu ludźmi, chronienie ich i udzielanie im pomocy Rozpoznawanie ofiar jest trudne. Jednak wiele
osób w różnych sektorach społeczeństwa może potencjalnie wejść w kontakt z
ofiarą. Rozpoznawanie potencjalnych ofiar ma podstawowe znaczenie, aby każdy,
kto styka się z ofiarą handlu ludźmi, mógł zabezpieczyć w jak najlepszy sposób
„pięć głównych potrzeb ofiary”, tj. godność i szacunek, pomoc, ochronę, dostęp
do wymiaru sprawiedliwości oraz kompensację. Ułatwia to również policji i
prokuratorze ściganie i karanie handlarzy. Równocześnie należy ustanowić
mechanizmy służące ochronie, wsparciu i włączeniu społecznemu ofiar handlu ludźmi.
Zgodnie z przepisami dyrektywy z 2011 r. pomoc i wsparcie powinny być
dostosowane do indywidualnych potrzeb ofiary i powinny obejmować przynajmniej
odpowiednie i bezpieczne zakwaterowanie, pomoc materialną, opiekę zdrowotną,
pomoc psychologiczną, poradnictwo i udzielanie informacji, usługi tłumaczenia
ustnego i pisemnego. (1)
Działanie 1: Ustanowienie narodowych i
ponadnarodowych systemów opieki nad ofiarami handlu ludźmi. Państwa członkowskie powinny zapewnić
ustanowienie oficjalnych funkcjonalnych krajowych systemów opieki nad ofiarami
handlu ludźmi. Systemy te powinny określać procedury służące lepszemu
rozpoznawaniu ofiar, przekazywaniu ich, chronieniu oraz udzielaniu im pomocy
oraz angażować w te działania wszystkie odpowiednie organy publiczne i społeczeństwo
obywatelskie. Należy również opracować kryteria rozpoznawania ofiar, z których
mogłyby korzystać wszystkie zaangażowanie podmioty. Państwa członkowskie
zobowiązały się już do ustanowienia takich systemów do końca 2012 r.
w ramach cyklu polityki unijnej dotyczącej poważnej i zorganizowanej
przestępczości międzynarodowej[19]. Zgodnie z dyrektywą w sprawie zapobiegania
handlowi ludźmi ofiary powinny otrzymać odpowiednią ochronę i pomoc w oparciu o
indywidualną ocenę zagrożeń i potrzeb. Ocena taka powinna być przeprowadzana w
ramach krajowego systemu opieki nad ofiarami. W oparciu o początkowe wdrożenie
przez państwa członkowskie tych krajowych systemów opieki nad ofiarami Komisja opracuje
wytyczne służące ich dalszemu rozwinięciu do 2015 r. Systemy te powinny
również uwzględniać takie kwestie jak kompensata oraz bezpieczny powrót. Należy
wyraźnie określić obowiązki i rolę wszystkich zaangażowanych podmiotów. Obecnie w przypadku gdy ofiary przekraczają
granice, problemy są zwykle rozwiązywane na zasadzie doraźnej, w ramach
stosunków dwustronnych. Jest to często czasochłonne i nieskuteczne. Zgodnie z
nowym podejściem, kierującym się dobrem ofiary, Komisja do 2015 r. opracuje
model ponadnarodowego unijnego systemu opieki nad ofiarami, który będzie
ogniwem łączącym krajowe systemy opieki na ofiarami i pozwoli lepiej
rozpoznawać ofiary, przekazywać je, chronić oraz udzielać im pomocy. (2)
Działanie 2: Rozpoznawanie ofiar Komisja obecnie finansuje projekt, który
pozwoli opracować wytyczne służące lepszemu rozpoznawaniu ofiar handlu
ludźmi w 2014 r., uwzględniające przygotowany w 2009 r. przez KE
i MOP wykaz wskaźników, które pomagają zidentyfikować ofiary handlu ludźmi.
Wytyczne te ułatwią harmonizację podejścia oraz rozpoznawanie ofiar. Powinny
one również pomóc w rozpoznawaniu ofiar w praktyce, zwłaszcza ofiar handlu
ludźmi w celu wykorzystania seksualnego, pracy przymusowej i usunięcia organów
oraz dzieci będących ofiarami handlu ludźmi. Ponadto, jak wspomniano w komunikacie Komisji
w sprawie planu działań służącego realizacji programu sztokholmskiego, w 2012 r.
Komisja opracuje szczegółowe wytyczne dla służb konsularnych oraz straży
granicznej dotyczące rozpoznawania ofiar handlu ludźmi. (3)
Działanie 3: Ochrona dzieci będących ofiarami
handlu ludźmi Dzieci są szczególnie narażone na bycie
ofiarami oraz na ponowne stanie się ofiarami handlu ludźmi. Badania
przeprowadzone w 2010 r. przez Międzynarodową Organizację ds. Migracji
(IOM) pokazują, że w 79 przeanalizowanych, losowo wybranych przypadkach
ponownego handlu ludźmi 84 % dotyczyło dzieci lub młodych osób poniżej 25 roku
życia. Ponadto w 18% przypadków osoba nieletnia ponowie padała ofiarą handlu
ludźmi po osiągnięciu pełnoletniości. Pokazuje to, że nieletnie ofiary handlu
ludźmi są zagrożone powtórnym byciem ofiarą handlu ludźmi w dorosłym życiu[20]. Prawodawstwo UE ustanawia ochronę praw dzieci
będących ofiarami handlu ludźmi oraz pomoc i wsparcie dla tych ofiar[21]. Wszechstronny system ochrony
uwzględniający potrzeby dzieci, zapewniający koordynację między różnymi instytucjami
i dziedzinami działań jest niezbędny, aby uwzględnić różnorakie potrzeby
różnych grup dzieci, w tym ofiar handlu ludźmi. Aby lepiej chronić dzieci,
Komisja w 2014 r. sfinansuje opracowanie wytycznych dotyczących systemów
ochrony dzieci. Państwa członkowskie powinny wzmocnić
systemy ochrony dzieci w kontekście handlu ludźmi oraz zapewnić w tych
przypadkach, w których powrót wydaje się leżeć w interesie dziecka, bezpieczny
i trwały powrót dziecka do państwa pochodzenia leżącego na terytorium UE lub
poza Unią, a także zapobiec powtórnemu byciu ofiarą. Ponadto w odniesieniu do handlu dziećmi nie ma
dotąd w państwach członkowskich jednolitej definicji opiekuna lub pełnomocnika[22], a ich rola, kwalifikacje i
dorozumiane kompetencje różnią się w poszczególnych państwach członkowskich[23]. W 2014 r. Komisja wraz z
Agencją Praw Podstawowych Unii Europejskiej zamierza opracować wzorzec
najlepszych praktyk w zakresie roli opiekunów prawnych i pełnomocników
dzieci będących ofiarami handlu ludźmi. (4)
Działanie 4: Zapewnianie informacji na temat
praw ofiar Korespondencja otrzymywana latami przez
Komisję unaocznia problemy, z jakimi borykają się osoby zwracające się do
odpowiednich organów lub organizacji w celu otrzymania jasnych informacji na
temat praw do pomocy i opieki zdrowotnej, praw do zezwolenia na pobyt oraz
prawa do pracy, praw dotyczących dostępu do wymiaru sprawiedliwości i adwokata,
a także możliwości wystąpienia o kompensację. Aby ofiary otrzymywały informację o swoich
prawach i aby pomóc im skutecznie korzystać z tych praw, Komisja w 2013 r.
ogłosi jasne, przystępnie sformułowane informacje na temat praw do pracy, praw
socjalnych, praw ofiary oraz praw migracyjnych, jakie przysługują ofiarom
handlu ludźmi na mocy przepisów UE[24].
Następnie w 2014 r. Komisja pomoże państwom członkowskim w
przygotowaniu i rozpowszechnianiu podobnych informacji na szczeblu krajowym. 2.2. PRIORYTET B: Lepsza prewencja
w zakresie handlu ludźmi Spójne podejście do prewencji musi uwzględniać
ściganie i ochronę, a także obejmować wszystkie obszary handlu ludźmi.
Prewencję należy zintensyfikować w kontekście przyczyn, które sprawiają, że
ludzie stają się podatni na handel ludźmi, a eliminacja tych przyczyn powinna
być głównym aspektem prewencji w UE oraz państwach trzecich. (1)
Działanie 1: Wiedza na temat popytu oraz jego
ograniczenie Wymiana
najlepszych praktyk może przyczynić się do obniżenia popytu na wszelkie formy
handlu ludźmi, w tym handel w celu wykorzystania seksualnego. Powinna ona
opierać się na działaniach prowadzonych w obszarach takich jak: kampanie
informacyjne skierowane do klientów i konsumentów usług, społeczna
odpowiedzialność przedsiębiorstw, kodeksy postępowania[25], prawa przedsiębiorców i prawa
człowieka oraz inicjatywy mające na celu eliminację handlu ludźmi z łańcuchów zaopatrzenia
dla przedsiębiorstw. Aby
wzmocnić prozumienie co do ograniczenia popytu, w 2013 r. w ramach siódmego
programu ramowego Komisja sfinansuje badania naukowe dotyczące ograniczenia
popytu na usługi i towary stanowiące formę wyzysku ofiar handlu ludźmi, w
tym ofiar handlu ludźmi w celu wykorzystania seksualnego i szczególnych grup
ofiar, takich jak dzieci, oraz podaży takich usług i towarów. Badanie to
dostarczy materiałów do sprawozdania Komisji w 2016 r. na temat środków
prawnych, które niektóre państwa członkowskie podjęły w celu penalizacji
korzystania z usług stanowiących formę wyzysku ofiar handlu ludźmi[26]. (2)
Działanie 2: Propagowanie ustanowienia platformy
dla sektora prywatnego Współpraca
z sektorem prywatnym również odgrywa zasadniczą rolę, jeżeli chodzi o
zmniejszenie popytu na handel ludźmi oraz stworzenie łańcuchów zaopatrzenia, w
których nie ma miejsca na handel ludźmi. W 2014
r. ustanowiona zostanie europejska koalicja przedsiębiorców przeciwko
handlowi ludźmi. Koalicja ta powinna poprawić współpracę z
przedsiębiorcami i innymi podmiotami i pozwolić na reagowanie na nowe
zagrożenia oraz przedyskutowanie środków pozwalających zapobiegać handlowi
ludźmi, w szczególności w obszarach wysokiego ryzyka. W 2016 r. Komisja
zamierza we współpracy z koalicją opracować modele i wytyczne w zakresie
ograniczania popytu na usługi będące formą wyzysku ofiar handlu ludźmi, w
szczególności w obszarach wysokiego ryzyka, takich jak usługi seksualne,
rolnictwo, budownictwo oraz turystyka. (3)
Działanie 3: Ogólnounijne programy prewencji i
działania informacyjne Na poziomie lokalnym, krajowym,
międzynarodowym oraz w państwach trzecich przeprowadzono wiele programów
prewencyjnych dotyczących handlu ludźmi, a szczególnie kampanii informacyjnych.
Niewiele jednak zrobiono w celu systematycznego oceniania wpływu takich
programów prewencyjnych, tj. osiągania założonych celów, takich jak zmiany w
zachowaniu i postawach, a tym samym obniżenie zagrożenia handlem ludźmi.
Niewiele również wiadomo o wartości dodanej i spójności (w stosownych
przypadkach) takich inicjatyw oraz ich wzajemnych powiązaniach. W 2013 r. w ramach programów finansowania w
dziedzinie spraw wewnętrznych Komisja gruntownie przeanalizuje istniejące
już inicjatywy prewencyjne skierowane do potencjalnych ofiar handlu ludźmi,
realizowane przez różne podmioty. Komisja opracuje następnie ogólnounijne
wytyczne dotyczące przyszłych działań prewencyjnych oraz kampanii
informacyjnych w państwach członkowskich, uwzględniających aspekty płci. W
oparciu o analizę już istniejących działań prewencyjnych w 2015 r.
stworzone zostaną powiązania z istniejącymi kampaniami informacyjnymi[27]. W 2014 r. Komisja rozpocznie działania
informacyjne na poziomie całej UE skierowane do najbardziej narażonych grup
społecznych, takich jak kobiety i dzieci w grupie ryzyka, osoby pracujące w
gospodarstwach domowych, Romowie, niezgłoszeni pracownicy, oraz sytuacji takich
jak duże imprezy sportowe, przy wykorzystaniu programów finansowanych w
dziedzinie spraw wewnętrznych. Internet oraz portale społecznościowe będą
wykorzystywane jako środki skutecznego informowania określonych grup
społecznych. 2.3. PRIORYTET C: Intensywniejsze
ściganie handlarzy Handel ludźmi to proceder prowadzony ponad
granicami poszczególnych państw członkowskich. Większość handlarzy działa w
oparciu o dobrze funkcjonujące siatki, co pozwala im przewozić ofiary przez
granice lub w różne miejsca na terytorium jednego państwa. Zjawisko handlu
ludźmi wewnątrz Unii, którego ofiarami są często obywatele UE sprzedawani we
własnym państwie lub do innego państwa członkowskiego, występuje na coraz
większą skalę. Chociaż ostatnio było więcej przypadków dochodzeń i ścigania
przestępstw handlu ludźmi, ogólna liczba prowadzonych w UE spraw pozostaje
niska. Porównywalne dane pokazują faktyczny spadek liczby wyroków skazujących
za handel ludźmi, z 1534 wyroków w 2008 r. do 1445 w 2009 r. i 1144 w 2010 r. (1)
Działanie 1: Ustanowienie krajowych
wielodyscyplinarnych zespołów ścigania W ramach cyklu polityki unijnej dotyczącej
poważnej i zorganizowanej przestępczości międzynarodowej państwa członkowskie
uznały w strategicznych celach i działaniach operacyjnych znaczenie
innowacyjności, wielodyscyplinarności i proaktywności dla sprawniejszego
prowadzenia dochodzeń i ścigania przypadków handlu ludźmi. Aby usprawnić prowadzenie dochodzeń i ściganie
handlarzy, a także zacieśnić współpracę transgraniczną i zgromadzić w jednym
miejscu informacje o handlu ludźmi, państwa członkowskie powinny ustanowić krajowe
wielodyscyplinarne zespoły ścigania handlu ludźmi. Zespoły powinny
funkcjonować jako punkty kontaktowe dla agencji UE, w szczególności Europolu[28], oraz przekazywać zgromadzone
informacje do narodowych jednostek Europolu w celu dalszego przekazania do
Europolu. Zespoły powinny skupiać działania na wszelkich formach handlu ludźmi,
a także zwiększyć wykrywalność handlu ludźmi oraz usprawnić gromadzenie i
analizowanie informacji na ten temat. Należy opracować procedury regulujące
wymianę informacji między lokalnymi i regionalnymi zespołami ścigania oraz
zespołami krajowymi. Zespoły powinny również uwzględniać zmieniające się wzorce
działania, jak np. werbowanie ofiar handlu ludźmi oraz reklamowanie ich usług w
internecie. (2)
Działanie 2: Zapewnienie proaktywnego dochodzenia
finansowego Zgodnie z zaleceniami Grupy Specjalnej ds.
Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju[29] państwa członkowskie
powinny proaktywnie prowadzić dochodzenia finansowe w sprawach handlu ludźmi w
2013 r., dostarczać informacji do kartoteki analitycznej Europolu oraz
współpracować z agencjami UE, takimi jak Eurojust oraz Europejskie Kolegium
Policyjne (CEPOL). Europol przeprowadzi analizę na podstawie
informacji otrzymanych z państw członkowskich na temat dochodzeń finansowych w
sprawach handlu ludźmi do 2015 r. Analiza ta
powinna doprowadzić do określenia najlepszych praktyk oraz wzorców policyjnych
dochodzeń finansowych. Dochodzenia finansowe uznano za narządzie gromadzenia
dowodów. Gromadzenie dowodów w celu ścigania handlarzy ludźmi w
wielu dochodzeniach nadal w dużej mierze uzależnione jest od zeznań ofiar.
Dowody zebrane dzięki przepływom pieniędzy mogą stanowić dodatkowy niezbędny
dowód, zwłaszcza w sektorach wysokiego ryzyka, tym samym zwalniając ofiary z
ciężaru zeznawania w sądzie[30].
Dochodzenia finansowe mogą również być przydatne do oceny ryzyka, pogłębiania
wiedzy o sposobach działania osób popełniających przestępstwa związane z
handlem ludźmi oraz doskonalenia metod wykrywania tych przestępstw. (3)
Działanie 3: Zacieśnienie transgranicznej
współpracy policyjnej i sądowej Komisja dostrzega znaczenie zacieśnienia
współpracy sądowej w dziedzinie handlu ludźmi. Dlatego zachęca władze krajowe
oraz agencje UE do powoływania w stosownych przypadkach wspólnych zespołów
dochodzeniowych oraz angażowania Europolu i Eurojustu we wszystkich
transgranicznych przypadkach handlu ludźmi. Państwa członkowskie powinny
w pełni wykorzystywać agencje UE oraz wymieniać informacje w celu
zwiększenia liczby oraz poprawy jakości dochodzeń transgranicznych na poziomie
organów ścigania oraz wymiaru sprawiedliwości. Agencje UE powinny zgodnie ze
swoimi kompetencjami aktywnie wymieniać informacje między sobą oraz z państwami
członkowskimi. Państwa członkowskie powinny również współpracować z
Eurojustem przy wdrażaniu przyszłego planu działania Eurojustu na rzecz
zwalczania handlu ludźmi. (4)
Działanie 4: Ściślejsza współpraca poza granicami EU sfinansuje w 2012 r. projekt pilotażowy
mający na celu zacieśnienie współpracy regionalnej w zakresie handlu ludźmi
wzdłuż szlaków ze Wschodu do UE, przy wykorzystaniu Instrumentu na rzecz
Stabilności. Przyszłe inicjatywy przeciwko przestępczości
zorganizowanej oraz handlowi ludźmi przyczynią się również do większej
spójności między wewnętrznymi i zewnętrznymi aspektami polityki bezpieczeństwa
UE. Zwiększą one również wiedzę na temat wzajemnych powiązań między siatkami
przestępczymi zaangażowanymi w handel ludźmi i inne przestępstwa. Celem tych
inicjatyw powinno być usprawnienie systemów gromadzenia danych, ich
analizowania i wymiany na szczeblach krajowym i narodowym, propagowanie wymiany
informacji i koordynacji regionalnej oraz pomoc w tym zakresie, a także
wzmacnianie krajowej i międzynarodowej współpracy organów ścigania oraz
rozszerzanie uprawnień prokuratorów i służb konsularnych oraz pracowników organizacji
pozarządowych. 2.4. Priorytet D: Ściślejsza
koordynacja i współpraca z najważniejszymi podmiotami oraz spójność strategii Istnieje potrzeba lepszej, opartej na
podejściu wielosektorowym i wielodyscyplinarnym, koordynacji i współpracy
między najważniejszymi podmiotami prowadzącymi działania w obszarze handlu
ludźmi. Zasadnicze znaczenie ma także zachowanie spójności, aby zapewnić
uwzględnienie strategii zwalczania handlu ludźmi także w pokrewnych obszarach
polityki. Współpraca między różnymi podmiotami mogłyby
najlepiej funkcjonować w ramach sformalizowanych mechanizmów i procedur jasno
określających zobowiązania oraz funkcje i zadania zaangażowanych podmiotów. W
dniu 18 października 2011 r., z okazji 5. Europejskiego Dnia Przeciwdziałania
Handlowi Ludźmi, agencje UE działające w obszarze sprawiedliwości i spraw
wewnętrznych podpisały wspólne oświadczenie. Porozumienie to dotyczy lepszego
zapobiegania handlowi ludźmi, poprawy skuteczności dochodzeń i metod ścigania
sprawców oraz efektywniejszej ochrony ofiar w zgodzie z prawami podstawowymi i
przy uwzględnieniu płci ofiar[31].
Komisja będzie koordynować i nadzorować wykonanie przyjętych uzgodnień. (1)
Działanie 1: Wzmocnienie nieformalnej sieci UE
sprawozdawców krajowych lub równoważnych struktur Nieformalną sieć UE sprawozdawców krajowych
lub równoważnych struktur powołano w 2009 r., a jej członkowie spotykają się
raz na pół roku. Na mocy artykułu 19 dyrektywy w sprawie zapobiegania handlowi
ludźmi i zwalczania tego procederu oraz ochrony ofiar wszystkie państwa
członkowskie powołują sprawozdawców krajowych lub ustanawiają równoważne
struktury, do zadań których należy ocena tendencji w obszarze handlu ludźmi,
ocena rezultatów działań służących zwalczaniu tego procederu oraz gromadzenie
danych. W 2013 r. Komisja wzmocni ogólnounijny mechanizm koordynacji, aby
ułatwić sprawozdawcom krajowym monitorowanie wywiązywania się przez państwa
członkowskie ze swoich zobowiązań w ramach UE i na arenie międzynarodowej,
gromadzenie danych, analizę i badanie tendencji w obszarze handlu ludźmi na
poziomie krajowym oraz ocenę osiągnięć w dziedzinie zapobiegania handlowi
ludźmi i zwalczania tego procederu, a także ochronę ofiar, jak również
zapewnienie udziału społeczeństwa obywatelskiego. (2)
Działanie 2: Koordynacja działań w ramach
zewnętrznych strategii politycznych UE Dokument dotyczący działań na temat
wzmacniania zewnętrznego wymiaru UE w zakresie działań przeciwko handlowi
ludźmi oraz komunikat Komisji „Globalne podejście do kwestii migracji i
mobilności" pozwalają na lepszą koordynację działań w ramach polityki
zewnętrznej UE i gwarantują spójne podejście oparte na porozumieniach UE,
partnerstwach strategicznych i dialogu politycznym. Należy opracować listę
priorytetowych państw trzecich oraz regionów, z którymi w przyszłości
należałoby zawrzeć umowy o partnerstwie. Można byłoby rozważyć ustanowienie
w 2013 r. w delegaturach UE w priorytetowych państwach trzecich i
regionach mechanizmów współpracy w obszarze handlu ludźmi w celu
wzmocnienia współpracy, utworzenia partnerstwa oraz poprawy koordynacji i
spójności. Komisja będzie również podejmowała wysiłki na
rzecz wzmocnienia i sformalizowania partnerstw z organizacjami
międzynarodowymi[32]
działającymi w obszarze handlu ludźmi, aby poprawić wymianę informacji i
zapewnić współpracę, zwłaszcza w zakresie planowania polityki, określania
priorytetów, gromadzenia danych, badań oraz monitorowania i oceny. Handel ludźmi stanowi zgodnie z Kartą praw
podstawowych poważne naruszenie praw człowieka i będzie w dalszym ciągu
uwzględniany w klauzulach dotyczących praw człowieka w umowach zawieranych
przez UE z państwami trzecimi, w tym w umowach o wolnym handlu, co będzie
stanowiło podstawę do współpracy w dziedzinie praw człowieka i promowania tych
praw[33]. Komisja będzie nadal finansować, w
ramach współpracy na rzecz rozwoju oraz innych programów finansowania działań w
obszarze stosunków zewnętrznych, ukierunkowane na prewencję, ochronę i ściganie
projekty we wszystkich odnośnych aspektach handlu ludźmi w państwach
trzecich i w regionach, włączając w to handel ludźmi na osi
południe-południe. (3)
Działanie 3: Promowanie ustanowienia platformy
społeczeństwa obywatelskiego W 2013 r. utworzona zostanie platforma
UE obejmująca organizacje społeczeństwa obywatelskiego i usługodawców
działające w państwach członkowskich i wybranych państwach trzecich w
obszarze ochrony ofiar i pomocy dla nich. Komisja zagwarantuje, aby środki
finansowe na ten cel były dostępne w ramach programów finansujących działania w
obszarze spraw wewnętrznych. (4)
Działanie 4: Przegląd projektów finansowanych przez
UE Od wielu lat Komisja Europejska finansuje
liczne projekty na rzecz zwalczania handlu ludźmi[34]. Projekty te ukierunkowane
były na różne grupy docelowe i dotyczyły różnych kwestii w obszarze handlu
ludźmi. Komisja zagwarantuje, że informacje o wszystkich finansowanych przez UE
projektach z zakresu wewnętrznych i zewnętrznych aspektów handlu ludźmi będą
zamieszczane na stronie internetowej poświęconej kwestiom zapobiegania handlowi
ludźmi. W dalszej kolejności Komisja dokona w 2014 r. kompleksowego
przeglądu tych projektów w celu sporządzenia rejestru obszarów
geograficznych, dziedzin, różnych podmiotów zaangażowanych w projekty i różnych
rodzajów projektów, a także ich wyników oraz związanym z nimi zaleceń. Przegląd
ten ma na celu wzmocnienie przyszłych projektów i zapewnienie solidnych podstaw
dla spójnych, opłacalnych i strategicznych inicjatyw w zakresie finansowania
oraz polityki UE. (5)
Działanie 5: Wzmocnienie praw podstawowych w ramach
polityki zwalczania handlu ludźmi i pokrewnych działań Włączenie kwestii dotyczących praw podstawowych do polityki zwalczania
handlu ludźmi oraz prawodawstwa ma zasadnicze znaczenie dla zapewnienia
spójności działań w obszarze zwalczania handlu ludźmi. Strategia Komisji na
rzecz skutecznego wprowadzania w życie Karty praw podstawowych[35] zobowiązuje Komisję do
zagwarantowania na wczesnym etapie, za pomocą specjalnej listy kontrolnej
dotyczącej praw podstawowych, że jej wnioski ustawodawcze i inne akty pozostają
zawsze w pełnej zgodności z prawami podstawowymi zagwarantowanymi w Karcie[36]. Istotne działania podejmują także rozmaite
organizacje i instytucje, mianowicie Agencja Praw Podstawowych Unii
Europejskiej, Biuro Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Praw
Człowieka oraz Rada Europy. Ponadto opracowano instrument dla organizacji
społeczeństwa obywatelskiego pozwalający na ocenę polityki i przepisów prawnych
w dziedzinie handlu ludźmi[37],
jak również wytyczne dotyczące uwzględniania praw podstawowych w
przygotowywanych przez Komisję ocenach skutków. Aby wzmocnić istniejące instrumenty, w 2014 r.
Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej, uwzględniając swoje wcześniejsze,
jak i bieżące działania w obszarze handlu ludźmi, rozpocznie prace nad nowym
narzędziem, na przykład podręcznikiem lub przewodnikiem, służącym państwom
członkowskim pomocą przy rozwiązywaniu kwestii dotyczących praw podstawowych ściśle
związanych z polityką zapobiegania handlowi ludźmi i pokrewnymi działaniami.
Przy opracowywaniu tego narzędzia zostaną wzięte pod uwagę odpowiednie
struktury, procesy oraz rezultaty, a szczególny nacisk będzie położony na prawa
ofiar, przy uwzględnieniu aspektów płci oraz dobra dziecka. Następnie Komisja w
ramach przyszłych programów finansowania dotyczących wymiaru sprawiedliwości
wesprze państwa członkowskie przy wdrażaniu tego narzędzia. (6)
Działanie 6: Koordynacja potrzeb szkoleniowych w
kontekście wielodyscyplinarnym Potrzeba zapewnienia szkoleń dla osób
pracujących w obszarze handlu ludźmi jest jedną z
kluczową kwestii dyrektywy w sprawie zapobiegania handlowi ludźmi, jak również
istnienie takiej potrzeby jasno wynika z większości odpowiedzi uzyskanych w
toku konsultacji dotyczących niniejszej strategii. Konieczne jest ujednolicenie
i uspójnienie mechanizmów szkoleniowych oraz ukierunkowanych, specjalistycznych
programów szkoleniowych w obszarze handlu ludźmi[38]. Osoby, które regularnie
zajmują się kwestiami dotyczącymi handlu ludźmi, muszą odbyć odpowiednie
szkolenia. W oparciu o komunikat "Budowanie zaufania do europejskiego
wymiaru sprawiedliwości" oraz planowany na koniec 2012 r. komunikat
dotyczący europejskiego programu szkoleniowego Komisja położy większy nacisk
na szkolenia z zakresu sądownictwa i egzekwowania prawa w wymiarze
transgranicznym. Zasadniczym celem Komisji będzie bliższe współdziałanie
różnych podmiotów w celu uspójnienia inicjatyw politycznych oraz, w
stosownych przypadkach, lepszego ukierunkowania działań na konkretne dziedziny
lub podmioty. Rozpatrzona zostanie możliwość opracowania ram
szkoleniowych dla krajów będących w okresie transformacji i krajów
rozwijających się, w tym w ramach Europejskiej Fundacji Kształcenia.
Europejskie Kolegium Policyjne, Frontex i Europejski Urząd Wsparcia w
dziedzinie Azylu będą kontynuować prace nad potrzebami szkoleniowymi swoich
odpowiednich grup docelowych[39].
Komisja rozważy współpracę z delegaturami UE w celu zapewnienia im, a za ich
pośrednictwem także państwom trzecim, szkoleń z zakresu rozwiązywania problemów
dotyczących handlu ludźmi. 2.5. PRIORYTET E: Większa wiedza o
pojawiających się nowych problemach związanych ze wszystkimi formami handlu
ludźmi oraz skuteczniejsza reakcja na te problemy Tendencje, wzorce i metody działań handlarzy
ludźmi zmieniają się w przypadku wszystkich rodzajów handlu ludźmi w zależności
od popytu i podaży. Często różne rodzaje wyzysku występują jednocześnie lub są
ze sobą powiązane, w związku z czym trudno jest określić dokładnie, jakiej
formie wyzysku zostały poddane ofiary. Tym samym jeszcze trudniejsza jest
identyfikacja ofiar. Niezbędne jest szybkie spostrzeganie takich tendencji i
zapewnienie skutecznej reakcji. (1)
Działanie 1: Opracowanie ogólnounijnego systemu
gromadzenia danych Komisja opracuje we współpracy z
państwami członkowskimi ogólnounijny system gromadzenia i publikacji danych
w podziale na wiek i płeć. Ważną częścią tej pracy będą informacje o
przepływach oraz tendencjach w obszarze wewnętrznego handlu ludźmi. W oparciu o
wyniki analizy danych zgromadzonych w ramach pierwszej inicjatywy, w 2012 r.
Komisja podejmie wspólnie ze sprawozdawcami krajowymi działania na rzecz zapewnienia,
że w ramach inicjatywy następczej obejmującej lata 2011 i 2012 zostaną
zgromadzone porównywalne, rzetelne dane. Wyniki spodziewane są w 2014
r. W swoim komunikacje na temat statystyk
dotyczących przestępczości w UE Komisja podkreśliła potrzebę gromadzenia
rzetelnych i porównywalnych danych na rzecz opartej na dowodach naukowych
polityki w obszarze handlu ludźmi. Komunikat ten zawiera plan działania na lata
2011-2015[40]
w celu przeprowadzenia pierwszego zbioru danych dotyczących niewielkiej liczby
wskaźników. (2)
Działanie 2: Rozwój wiedzy na temat aspektów handlu
ludźmi wynikających z płci oraz słabszych grup społecznych W 2013 r. Komisja zajmie się rozwijaniem
wiedzy na temat aspektów handlu ludźmi wynikających z płci, w tym specyficznych
sposobów werbowania i wykorzystywania mężczyzn i kobiet, związanych z płcią
konsekwencji różnych form handlu ludźmi i potencjalnych różnic dotyczących
narażenia mężczyzn i kobiet na bycie ofiarą handlu ludźmi, a także konsekwencji
tych różnic. Ryzyko narażenia na handel ludźmi oraz na
rożne sposoby wykorzystania jest różne w zależności od płci. W przypadku kobiet
i dziewcząt zazwyczaj ma miejsce handel ludźmi w celu wyzysku w sektorze usług
seksualnych, do pracy w gospodarstwie domowym lub sektorze opieki zdrowotnej,
natomiast mężczyźni i chłopcy najczęściej padają ofiarami pracy przymusowej, w
szczególności w rolnictwie, budownictwie, przemyśle wydobywczym, leśnictwie
oraz we flotach rybackich. Ponadto różne dla mężczyzn i kobiet – ofiar omawianego
procederu - mogą także być krótko- i długoterminowe skutki, w zależności od
rodzaju handlu ludźmi i od płci. Słabsze grupy społeczne w większym stopniu
narażone są na handel ludźmi. Do grup tych należą dzieci, zwłaszcza zbyt
wcześnie porzucające naukę, dzieci pozostawione samym sobie[41], dzieci pozbawione opieki oraz
dzieci niepełnosprawne, jak również społeczność romska[42]. W 2014 r. Komisja,
uwzględniając aspekty wynikające z płci, zagwarantuje także fundusze w
ramach programu finansowania badań, aby zwiększyć wiedzę o wspomnianych szczególnie
narażonych grupach oraz będzie w przyszłości podejmować działania w sposób
bardziej spójny i we współpracy z państwami członkowskimi. (3)
Działanie 3: Wiedza na temat werbowania za
pośrednictwem Internetu W 2014 r. Komisja, w ramach programu
„Bezpieczniejszy Internet”, udzieli wsparcia finansowego projektom mającym propagować
wiedzę na temat werbowania przez Internet i za pośrednictwem portali
społecznościowych, w tym werbowania z pomocą pośredników. Internet dociera
do szerokiej grupy odbiorców, oferując tym samym wiele możliwości werbowania
ofiar[43].
Oferuje się tam poprzez proste wyszukiwarki, wyskakujące okienka, tzw. pokoje
rozmów (EN: chat rooms) czy spam możliwości zatrudnienia (najczęściej promując
atrakcyjne miejsca pracy za granicą, w modelingu, dla tancerzy i tancerek, w
kabaretach itp.). Coraz popularniejszym narzędziem werbunku stają się portale
społecznościowe. (4)
Działanie 4: Zwalczanie handlu ludźmi do celów
pracy przymusowej Aby zwiększyć liczbę przypadków, w których
handel ludźmi do celów pracy przymusowej jest przedmiotem dochodzenia i
ścigania, oraz aby poprawić jakość dochodzeń w omawianych sprawach i ulepszyć
ściganie takich przestępstw, w 2013 r. Komisja w ramach programu finansowania
działań z zakresu spraw wewnętrznych sfinansuje badanie dotyczące
orzecznictwa we wszystkich państwach członkowskich. W wielu sprawozdaniach
zwraca się uwagę na różnice w podejściu w państwach członkowskich do kwestii
zwalczania handlu ludźmi do celów pracy przymusowej. Wydaje się, państwa
członkowskie mają różne przepisy prawa karnego i różnie je wdrażają. To może
utrudniać współpracę transgraniczną. Większa wiedza o orzecznictwie w państwach
członkowskich może ułatwić zrozumienie różnic w podejściu. Przepisy dotyczące (rynku) pracy oraz
regulujące kwestie migrantów pracujących w UE również pomogą, przy ich
prawidłowym wdrożeniu, zapobiegać różnym formom handlu ludźmi. Należy położyć
większy nacisk na administracyjne aspekty handlu ludźmi, przykładowo dotyczące
wykonawców i podwykonawców oraz agencji pośrednictwa pracy, w szczególności w
obszarach, w których ryzyko narażenia na handel ludźmi jest szczególnie duże. W
krajach pochodzenia należy także promować program UE dotyczący godnej pracy[44] oraz poprawę ochrony
socjalnej. W 2015 r. Komisja wspólnie z Europejska
Fundacja na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy (Eurofound) opracuje
podręcznik najlepszych praktyk dla organów publicznych w zakresie
monitorowania i wzmocnienia agencji pracy czasowej oraz biur pośrednictwa,
takich jak agencji pośrednictwa pracy, aby zapobiegać handlowi ludźmi.
Podręcznik ten powinien uwzględniać systemy udzielania licencji i zezwoleń w
powiązaniu z odpowiedzialnością tego rodzaju agencji. Komisja zintensyfikuje także współpracę
z inspektorami pracy, spraw społecznych, zdrowia i bezpieczeństwa, jak również
inspektorami ds. rybołówstwa w odniesieniu do identyfikacji ofiar handlu
ludźmi i opieki nad nimi oraz w zakresie podnoszenia świadomości oraz szkoleń,
włączając ten temat do programu prac sieci UE w 2013 r. 3. Ocena i monitorowanie Biorąc pod uwagę różnorodność mechanizmów
sprawozdawczych w obszarze handlu ludźmi istniejących w UE[45] oraz powiązania między
niniejszym komunikatem i dyrektywą w sprawie zapobiegania handlowi ludźmi,
Komisja zamierza ustanowić skuteczne procedury monitorowania i oceny, unikając
tworzenia powielających się mechanizmów sprawozdawczych. Zachęca się państwa
członkowskie do dokonania własnej oceny i monitoringu strategii i działań
krajowych ukierunkowanych na zwalczanie handlu ludźmi. Zgodnie z dyrektywą w sprawie zapobiegania
handlowi ludźmi do kwietnia 2015 r. w sprawozdaniu dla Parlamentu
Europejskiego i Rady Komisja oceni, w jakim stopniu państwa członkowskie
podjęły środki niezbędne do wykonania niniejszej dyrektywy. Następnie, zgodnie ze wspomnianą dyrektywą,
Komisja, przy wsparciu ze strony państw członkowskich, będzie co dwa lata
składała Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie w
sprawie postępów poczynionych w walce przeciwko handlowi ludźmi. Pierwsze
sprawozdanie ma zostać opublikowane w 2014 r. i będzie zawierało
pierwszą ocenę niniejszego komunikatu. Następnie w 2016 r. Komisja przedłoży
sprawozdanie oceniające wpływ, jaki mają przepisy krajowe penalizujące
korzystanie z usług stanowiących formę wyzysku ofiar handlu ludźmi na
zapobieganie handlowi ludźmi. Jeżeli zaistnieje taka konieczność, w
sprawozdaniu tym znajdą się odpowiednie propozycje. Biorąc pod uwagę środki opisane w niniejszym
komunikacie, nieformalna sieć sprawozdawców krajowych lub równoważnych struktur
będzie miała zasadnicze znaczenie w odniesieniu do monitorowania i oceny tych
środków. Sprawozdania publikowane przez członków tej sieci na poziomie krajowym
będą brane pod uwagę. Komisja usilnie zaleca sprawozdawcom krajowym lub
równoważnym strukturom konsultowanie się z przedstawicielami społeczeństwa
obywatelskiego w toku przygotowywania swoich sprawozdań. Zagwarantowanie, że niniejsza strategia na
rzecz wyeliminowania handlu ludźmi na lata 2012-2016 przyniesie zamierzone
rezultaty, będzie zależało w znacznym stopniu od dostępności środków
finansowych oraz zaangażowania wszystkich wspomnianych w niniejszym komunikacie
podmiotów. Wykaz działań
przewidzianych w strategii UE na rzecz wyeliminowania handlu ludźmi na lata 2012-2016 PRIORYTETY I DZIAŁANIE || PODMIOT ODPOWIEDZIALNY || TERMIN PRIORYTET A: Rozpoznawanie ofiar handlu ludźmi, chronienie ich i udzielanie im pomocy Opracowanie krajowych systemów opieki nad ofiarami || PCz/KOM || 2012 Wytyczne dotyczące ochrony ofiar || KOM || 2015 Model unijnego transgranicznego systemu opieki nad ofiarami || KOM || 2015 Wytyczne dotyczące lepszego rozpoznawania ofiar handlu ludźmi || KOM || 2014 Wytyczne dla służb konsularnych i straży granicznej dotyczące rozpoznawania ofiar handlu ludźmi || KOM || 2012 Wytyczne dotyczące systemów ochrony dzieci || KOM || 2014 Wzmocnienie systemów ochrony dzieci w celu zapewnienia bezpiecznego powrotu i zapobieżenia powtórnemu padnięciu ofiarą handlu ludźmi || PCz || 2015 Wzorzec najlepszych praktyk w zakresie roli opiekunów prawnych i pełnomocników dzieci będących ofiarami handlu ludźmi || KOM/APP || 2014 Informacje o przewidzianych w prawodawstwie UE prawach do pracy, prawach socjalnych, prawach ofiary i prawach migracyjnych || KOM || 2013 Rozpowszechnianie informacji o prawach do pracy, prawach socjalnych, prawach ofiary i prawach migracyjnych na poziomie krajowym || PCz/KOM || 2014 PRIORYTETY I DZIAŁANIA || PODMIOT ODPOWIEDZIALNY || TERMIN || PRIORYTET B: Lepsza prewencja w zakresie handlu ludźmi Badania naukowe dotyczące ograniczenia popytu na usługi świadczone przez ofiary handlu ludźmi || KOM || 2013 Ustanowienie europejskiej koalicji przedsiębiorców przeciwko handlowi ludźmi || KOM || 2014 Wzorce i wytyczne dotyczące ograniczenia popytu || KOM/europejska koalicja przedsiębiorców || 2016 Analiza istniejących już inicjatyw prewencyjnych realizowanych przez różne organy i podmioty || KOM || 2013 Działania informacyjne na poziomie całej UE skierowane do najbardziej narażonych grup społecznych || KOM || 2014 PRIORYTETY I DZIAŁANIE || PODMIOT ODPOWIEDZIALNY || TERMIN PRIORYTET C: Intensywniejsze ściganie handlarzy Ustanowienie krajowych wielodyscyplinarnych zespołów ścigania handlu ludźmi || PCz || W trakcie realizacji Proaktywne dochodzenia finansowe w sprawach dotyczących handlu ludźmi i współpraca z agencjami UE || PCz || 2013 Analiza informacji otrzymanych z państw członkowskich na temat dochodzeń finansowych w sprawach handlu ludźmi || Europol/PCz || 2015 Wspólne zespoły dochodzeniowo-śledcze || PCz/agencje UE || W trakcie realizacji Pełne wykorzystanie agencji UE || PCz/agencje UE || W trakcie realizacji Wdrożenie planu działania Eurojustu na rzecz zwalczania handlu ludźmi || Eurojust/PCz || 2013 Współpraca regionalna w zakresie handlu ludźmi wzdłuż szlaków ze Wschodu do UE || KOM || 2012 PRIORYTETY I DZIAŁANIA || PODMIOT ODPOWIEDZIALNY || TERMIN Priorytet D: Ściślejsza koordynacja i współpraca z najważniejszymi podmiotami oraz spójność strategii Koordynacja i monitoring wdrożenia wspólnego oświadczenia podpisanego przez unijne agencje WSiSW || KOM || W trakcie realizacji Wzmocnienie ogólnounijnego mechanizmu koordynacji w celu wsparcia nieformalnej sieci sprawozdawców krajowych lub równoważnych struktur || KOM/PCz || 2013 Możliwe ustanowienie mechanizmów współpracy w delegaturach UE w priorytetowych państwach trzecich i regionach || KOM/ESDZ/PCz || 2013 Zacieśnienie i sformalizowanie partnerstw z organizacjami międzynarodowymi || KOM/organizacje międzynarodowe/ ESDZ || W trakcie realizacji Uwzględnianie kwestii związanych z handlem ludźmi w klauzulach dotyczących praw człowieka || KOM/ESDZ || W trakcie realizacji Finansowanie projektów w obszarze handlu ludźmi w państwach trzecich i w regionach || KOM/ESDZ || W trakcie realizacji Platforma UE obejmująca organizacje społeczeństwa obywatelskiego i podmioty świadczące usługi || KOM || 2013 Przegląd finansowanych przez UE projektów w obszarze handlu ludźmi || KOM || 2014 Narzędzie do oceny praw podstawowych w ramach polityki zwalczania handlu ludźmi i pokrewnych działań || KOM/APP || 2014 Pomoc dla państw członkowskich przy wdrażaniu narzędzia do oceny praw podstawowych || KOM/PCz || W trakcie realizacji Propagowanie szkoleń dla pracowników wymiaru sprawiedliwości i organów ścigania w wymiarze transgranicznym || KOM/agencje UE/PCz || 2012 Uspójnienie polityki poprzez programy szkoleniowe || KOM/PCz || W trakcie realizacji PRIORYTETY I DZIAŁANIA || PODMIOT ODPOWIEDZIALNY || TERMIN || PRIORYTET E: Większa wiedza o zmieniających się tendencjach w obszarze handlu ludźmi i skuteczna reakcja na te tendencje Ogólnounijny system gromadzenia i publikacji danych posegregowanych według kryterium płci i wieku || KOM/PCz || 2012 Porównywalne i rzetelne dane w ramach inicjatywy następczej w latach 2011 i 2012 || KOM/PCz/sprawozdawcy krajowi || 2014 Badania naukowe dotyczące aspektów handlu ludźmi wynikających z płci || KOM || 2013 Badania naukowe dotyczące grup najbardziej narażonych na handel ludźmi || KOM || 2014 Badania naukowe dotyczące werbunku za pośrednictwem Internetu i portali społecznościowych || KOM/PCz || 2014 Badanie orzecznictwa w obszarze handlu ludźmi lub pracy przymusowej || KOM/PCz || 2013 Podręcznik najlepszych praktyk dla organów publicznych w zakresie monitorowania i wzmocnienia agencji pracy czasowej oraz biur pośrednictwa || EUROFOUND/KOM || 2015 Współpraca z inspektorami pracy, spraw społecznych, zdrowia i bezpieczeństwa oraz inspektorami ds. rybołówstwa || KOM || 2013 [1] Handel ludźmi różni się od przemytu ludzi (ułatwiania
migracji), ponieważ wiąże się z użyciem przemocy oraz wykorzystaniem, a także
ponieważ nie ma potrzeby przekraczania granicy lub fizycznego przewiezienia. [2] Międzynarodowa Organizacja Pracy, Szacunkowe dane o
światowej pracy przymusowej z 2012 r., (ang. ILO 2012 Global estimates of
forced labour), czerwiec 2012 r. W sprawozdaniu stwierdzono, że handel ludźmi
można uznać za pracę przymusową, stąd dane obejmują całą sferę handlu ludźmi w
celu wykorzystania seksualnego lub pracy przymusowej (strona 13). [3] Szacowane łączne światowe roczne zyski z wykorzystywania
pracy przymusowej w ramach handlu ludźmi wynoszą 31,6 mld USD. W ramach tej
kwoty, 15,5 mld UDS, tj. 49 %, generowanych jest w gospodarkach
uprzemysłowionych (na podstawie Patrick Belser, Forced Labor and Human Trafficking:
Estimating the Profits, („Praca przymusowa i handel ludźmi: szacowane zyski”)
dokument roboczy, Genewa, Międzynarodowe Biuro Pracy, 2005) [4] Globalizacja przestępczości: ocena zagrożenia
transgraniczną przestępczością zorganizowaną, UNODC, 2010 r. [5] Dane statystyczne zgromadzone przez Eurostat dają ogólny
ogląd sytuacji w oparciu o odpowiedzi przekazane przez wszystkie 27 państw
członkowskich za lata 2008-2010. [6] Komunikat w sprawie handlu kobietami w celu
wykorzystania seksualnego (COM(96) 567 wersja ostateczna), Komunikat Komisji -
Zwalczanie handlu ludźmi: zintegrowane podejście oraz wnioski dotyczące planu
(COM(2005) 514 wersja ostateczna), plan UE dotyczący najlepszych praktyk,
standardów i procedur zwalczania handlu ludźmi i zapobiegania mu (2005/C 311/01)
oraz dokument roboczy Komisji dotyczący oceny i monitorowania realizacji planu
UE (COM(2008)657 wersja ostateczna). [7] Dyrektywa 2011/36/UE w sprawie zapobiegania handlowi
ludźmi i zwalczania tego procederu oraz ochrony ofiar, Dz.U. L 101 z 15.4.2011
r. [8] Wniosek dotyczący dyrektywy w zakresie praw, wsparcia i
ochrony ofiar (COM(2011) 275 wersja ostateczna), działania w zakresie przemocy
wobec kobiet, których podstawowymi elementami są równość płci oraz brak
dyskryminacji; agenda UE na rzecz praw dziecka (COM(2011) 0060 wersja
ostateczna); Plan działania w zakresie małoletnich bez opieki (COM(2010) 213
wersja ostateczna); dyrektywa 2009/52/WE przewidująca minimalne normy w
odniesieniu do kar i środków stosowanych wobec pracodawców zatrudniających
nielegalnie przebywających obywateli krajów trzecich; wniosek dotyczący
dyrektywy w sprawie warunków wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich w celu
podjęcia pracy sezonowej (COM(2010) 379 wersja ostateczna). [9] Komunikat dotyczący strategii bezpieczeństwa
wewnętrznego UE w działaniu: pięć kroków w kierunku bezpieczniejszej
Europy”, COM(2010)673 wersja ostateczna. [10] Komunikat pt. Globalne podejście do kwestii migracji i
mobilności, COM(2011)743 wersja ostateczna. [11] 11450/5/09 REV 5, 19 listopada 2009 oraz 9501/3/11 REV 3, 4
lipca 2011. [12] W szczególności w kontekście dialogów dotyczących praw
człowieka prowadzonych z ponad 40 państwami na całym świecie, dialogi w
kwestiach migracji i mobilności stanowiące siedem procesów regionalnych
obejmujących ponad sto państw oraz ponad dwadzieścia procesów dwustronnych. [13] Do zadań koordynatora należy zapewnienie spójności i
skoordynowanego planowania strategicznego w ramach UE oraz w kontaktach z
organizacjami międzynarodowymi i państwami trzecimi, tak aby kwestie handlu
ludźmi były rozpatrywane w szerokiej perspektywie. [14] http://ec.europa.eu/anti-trafficking/index. [15] Protokół o zapobieganiu, zwalczaniu oraz karaniu za handel
ludźmi, w szczególności kobietami i dziećmi, uzupełniający Konwencję
Organizacji Narodów Zjednoczonych przeciwko międzynarodowej przestępczości
zorganizowanej, sporządzony w Palermo, vol 2237, s. 319; Konwencja Rady Europy
w sprawie działań przeciwko handlowi ludźmi (CETS nr 197), Rada Europy,
Warszawa, 16 maja 2005 r. [16] Konwencja ONZ w sprawie likwidacji wszelkich form
dyskryminacji kobiet, przyjęta w Nowym Jorku 18 grudnia 1979 r., Treaty
Series, vol. 1249, s. 13, Konwencja ONZ o prawach dziecka z 20 listopada 1989,
ONZ, Treaty Series, vol. 1577, s. 3, Konwencja MOP dotycząca pracy przymusowej
lub obowiązkowej z 1930 r. (Nr 29), Konwencja MOP o zniesieniu pracy
przymusowej z 1957 r. (Nr 105), Konwencja MOP dotycząca zakazu i
natychmiastowych działań na rzecz eliminowania najgorszych form pracy dzieci z 1999
r. (Nr 182) oraz Konwencja MOP dotycząca pracowników domowych z 2011 r. (Nr 189). [17] Europejski Trybunał Praw Człowieka, Rantsev przeciwko
Cyprowi i Rosji, skarga nr 25965/04, wyrok (prawomocny) z 10 maja 2010 r. [18] Grupy ekspertów doradzają Komisji w kwestiach strategii i
prawodawstwa i działają w oparciu o decyzje Komisji, ostatnio Dz.U. L 2007 z 12.8.2011,
s. 14. [19] Dokument 15358/10 COSI 69. [20] Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji „Przyczyny i
konsekwencje ponownego bycia ofiarą handlu ludźmi: na podstawie bazy danych
dotyczących handlu ludźmi Międzynarodowej Organizacji ds. Migracji”, 2010 r. [21] Dyrektywy 2011/36/UE w sprawie zapobiegania handlowi
ludźmi oraz 2011/92/UE w sprawie zwalczania niegodziwego traktowania w celach
seksualnych i wykorzystywania seksualnego dzieci oraz pornografii dziecięcej,
zastępująca decyzję ramową Rady 2004/68/WSiSW. [22] Grupa ekspertów UE ds. małoletnich bez opieki, posiedzenie
dotyczące opieki prawnej nad dziećmi bez opieki z dnia 21 czerwca 2011 r. [23] Zob. również Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej, Handel
dziećmi w UE - Wyzwania, perspektywy i dobre praktyki, lipiec 2009 r. [24] Informacja ta będzie uwzględniać prawa na mocy dyrektywy 2004/81/WE
w sprawie dokumentu pobytowego wydawanego obywatelom państw trzecich, którzy są
ofiarami handlu ludźmi. Możliwości wynikające z tej dyrektywy nie są obecnie w
pełni wykorzystywane, a fakt, że ofiary nie posiadają informacji o swoich
prawach, został uznany za jeden z głównych problemów. Komisja rozpoczęła badanie,
w ramach którego przeanalizowane zostaną obecnie istniejące środki i programy
ochrony ofiar handlu ludźmi wdrożone w poszczególnych państwach członkowskich
na mocy dyrektywy, aby przekonać się, czy obecne rozbieżne rozwiązania między
poszczególnymi państwami członkowskimi utrudniają spójne i skuteczne podejście
do problemu handlu ludźmi. http://ec.europa.eu/anti-trafficking/index,
http://ec.europa.eu/immigration
oraz http://e-justice.europa.eu. [25] Takich jak kampania Buy Responsibly („Kupuj
odpowiedzialnie”) Międzynarodowego Biura ds. Migracji http://www.buyresponsibly.org. [26] Artykuł 23 dyrektywy 2011/36/UE w sprawie handlu ludźmi. [27] Takimi jak kampania Blue Heart („błękitne serce”)
Biura Narodów Zjednoczonych ds. narkotyków i przestępczości (UNODC) czy
kampania Blue Blindfold („błękitna opaska na oczy”) w Zjednoczonym
Królestwie. [28] Zespoły te powinny działać jako punkty kontaktowe dla
organów wymiaru sprawiedliwości w innych państwach oraz poza granicami UE, a
eksperci z zespołów powinni uczestniczyć w posiedzeniach takich jak posiedzenia
grupy ds. plików analitycznych dotyczących handlu ludźmi, posiedzenia związane
z cyklem polityki UE oraz posiedzenia punktów kontaktowych wymienionych w
instrukcjach kontaktowych Europolu w zakresie handlu ludźmi. [29] Międzynarodowe standardy dotyczące przeciwdziałania prania
pieniędzy oraz finansowania terroryzmu i rozprzestrzeniania broni, zalecenia
Grupy Specjalnej ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy OECD, luty 2012 r. [30] Europol, Ocena zagrożenia przestępczością zorganizowaną
(OCTA) przeprowadzona przez UE w 2011 r. Te sektory to rolnictwo,
budownictwo, przemysł odzieżowy, opieka zdrowotna, praca w gospodarstwach
domowych oraz usługi seksualne, s. 19. [31] Przedmiotowe agencje to CEPOL, Europejski Urząd Wsparcia w
dziedzinie Azylu, Europejski Instytut ds. Równości Kobiet i Mężczyzn, Europol,
Eurojust, Agencja Praw Podstawowych Unii Europejskiej (APP ) oraz Frontex. Tekst oświadczenia: http://ec.europa.eu/anti-trafficking/entity.action?id=55a48066-dcf5-4e71-b191-cedcf0caa97a. [32] Komisja sformalizowała różne rodzaje partnerstwa z ONZ,
Radą Europy, Międzynarodową Organizacją ds. Migracji, Organizacją
Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, Światową Organizacją Zdrowia i Międzynarodową
Organizacją Pracy. Stała współpraca z tymi organizacjami będzie szczególnie
istotna dla zwalczania handlu ludźmi w celu usuwania organów. [33] Wspólny komunikat: Prawa człowieka i demokracja w
centrum działań zewnętrznych UE – Dążenie do bardziej skutecznego podejścia,
COM(2011) 886 wersja ostateczna. [34] Bliższe informacje o większości projektów można znaleźć na
stronie internetowej Komisji poświęconej zwalczaniu handlu ludźmi. [35] Strategia skutecznego wprowadzania w życie Karty praw
podstawowych przez Unię Europejską, COM(2010) 573 wersja ostateczna z 19
października 2010, dostępna na stronie:
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2010:0573:FIN:PL:PDF. [36] Dokument roboczy służb Komisji - wytyczne operacyjne w
sprawie uwzględniania praw podstawowych w ocenach skutków przeprowadzanych
przez Komisję, SEC(2011) 567 wersja ostateczna z 6.5.2011 r. [37] The RighT Guide, http://ec.europa.eu/anti-trafficking/entity?id=7dbb0353-cb8a-4bcc-a3fa-34dfbe01bbca. [38] Komunikat Komisji: Budowanie zaufania do europejskiego
wymiaru sprawiedliwości nowy wymiar europejskiego szkolenia dla pracowników
wymiaru sprawiedliwości, COM(2011) 551 wersja ostateczna. [39] CEPOL oferuje szkolenia w obszarze handlu ludźmi oraz
wspólny program szkoleń i moduł do nauki on-line dla funkcjonariuszy policji. Frontex
opracował fachowy podręcznik szkoleniowy w obszarze handlu ludźmi dla straży
granicznej. Narzędzia i informacje dotyczące ustalania ofiar i kierowania ich
do właściwych władz będą stanowiły część instrumentów Europejskiego Urzędu
Wsparcia w dziedzinie Azylu (EASO), i będą uwzględniane na przykład w modułach
szkoleniowych i podręcznikach. [40] Komunikat: „Statystyki dotyczące przestępczości UE: plan
działania w zakresie statystyk na lata 2011-2015", COM(2011) 713 wersja
ostateczna. [41] Chodzi tutaj o dzieci, których rodzice pracują w innym
państwie członkowskim, pozostawiwszy swoje dzieci w kraju pochodzenia. [42] Uwzględniając badania na ten temat, jak na przykład
badanie dotyczące typologii i inicjatyw politycznych w odniesieniu do żebractwa
dzieci w UE (EN: Study on the Typology of and Policy Responses to Child
Begging in the EU) JLS/2009/ISEC/PR/008-F2. [43] Zob. badania przeprowadzone przez Radę Europy, dotyczące
wykorzystywania Internetu do werbowania ofiar handlu ludźmi, 2007 r. [44] Komunikat: „Upowszechnianie godnej pracy dla wszystkich -
wkład Unii w realizację programu godnej pracy na świecie”, COM(2006) 249 wersja
ostateczna. [45] Chodzi o wykorzystanie w maksymalnym stopniu
funkcjonujących mechanizmów sprawozdawczych w obszarze handlu ludźmi, takich
jak sprawozdawczość w ramach cyklu polityki unijnej dotyczącej poważnej i
zorganizowanej przestępczości oraz sprawozdań grupy ekspertów ds. działań
przeciwko handlowi ludźmi (GRETA) Rady Europy.