8.7.2010   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

CE 184/1

A.

mając na uwadze, że instrument pomocy przedakcesyjnej (IPA) jest nowym instrumentem finansowym, zastępującym instrumenty i programy dla państw kandydujących i potencjalnych kandydatów do członkostwa, a mianowicie Phare, SAPARD, ISPA, program przedakcesyjnej pomocy finansowej dla Turcji i CARDS, a celem IPA jest zapewnienie możliwości elastycznego dostosowywania funduszy UE do specyficznych potrzeb i zdolności zarządczych tych państw,

B.

mając na uwadze, że na instrument pomocy przedakcesyjnej (IPA) składa się następujących pięć komponentów dotyczących priorytetów zdefiniowanych zgodnie z potrzebami państw beneficjentów, a mianowicie:

C.

mając na uwadze, że instrument pomocy przedakcesyjnej jest kluczowym czynnikiem wpływającym na poprawę jakości życia obywateli, standardów społecznych, infrastruktury oraz współpracy regionalnej i transgranicznej, jak również pozwalającym na promowanie poszanowania praw człowieka w krajach kandydujących oraz potencjalnych krajach kandydujących,

D.

mając na uwadze, że celem kontroli parlamentarnej nad wykonaniem budżetu polityki rozszerzenia jest nie tylko zapewnienie, że fundusze UE wykorzystane zostały zgodnie z odpowiednimi przepisami i polityką UE, lecz także ustalenie, czy fundusze te rzeczywiście przeznaczone zostały na realizację priorytetów określonych w strategii rozszerzenia oraz w sprawozdaniach okresowych dotyczących poszczególnych państw beneficjentów oraz czy osiągnięto pożądane wyniki z punktu widzenia wspólnych interesów UE,

E.

mając na uwadze, że niezbędne jest przeprowadzenie szczegółowej kontroli, i to na wczesnym etapie wdrażania instrumentu pomocy przedakcesyjnej, w celu uniknięcia pojawienia się problemów podobnych to tych, które zostały zidentyfikowane zbyt późno podczas wdrażania stosowanych w przeszłości instrumentów przedakcesyjnych, pamiętając, że nieprawidłowości, które nie zostaną wzięte pod uwagę w odpowiednim momencie będą powielane oraz że będzie bardzo trudno zaradzić im w późniejszym terminie, gdyż przerodzą się one w stałą złą praktykę,

F.

mając na uwadze, że zwalczanie korupcji i reformy sektorowe (sądownictwa, policji i administracji publicznej) wywierają wpływ nie tylko na należyte sprawowanie rządów i na rządy prawa, lecz także na ogólne warunki prowadzenia działalności gospodarczej,

G.

mając na uwadze, że IPA oferuje znaczną elastyczność, umożliwiającą dostosowywanie pomocy do zmieniających się potrzeb i rozwijających się zdolności zarządczych państw beneficjentów, zwłaszcza poprzez przeglądy wieloletnich orientacyjnych planów działań (MIPD),

H.

mając na uwadze, że zgodnie z art. 27 rozporządzenia Rady (WE) nr 1085/2006 („rozporządzenie IPA”) do dnia 31 grudnia 2010 r. Komisja zobowiązana jest przedłożyć Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie z śródokresowej oceny wdrażania instrumentu pomocy przedakcesyjnej, w razie konieczności wraz z wnioskiem legislacyjnym mającym na celu zmianę tego rozporządzenia,

I.

mając na uwadze, że, w następstwie wniosku Parlamentu Komisja podjęła działania w celu przeprowadzenia już w 2009 r. przeglądu średniookresowego pakietu instrumentów pomocy zewnętrznej, w tym IPA,

J.

mając na uwadze, że już w chwili obecnej nawiązać należy kontakty pomiędzy Parlamentem a parlamentami krajowymi państw korzystających z IPA,

1.

wyraża zadowolenie z podjęcia zorganizowanego dialogu z Komisją w sprawie wdrażania IPA i potwierdza swoje stanowisko w tej sprawie, zwłaszcza potrzebę przyznania wszystkim krajom beneficjentom równego dostępu do pełnego zakresu narzędzi politycznych dostępnych w ramach odnośnego instrumentu, nadania odpowiedniego priorytetu walce z korupcją i przestępczością zorganizowaną oraz zwrócenia większej uwagi na budowanie instytucjonalnego potencjału, w szczególności na szczeblu parlamentarnym, rozwój organizacji społeczeństwa obywatelskiego, środki na rzecz promowania zasady tolerancji i niedyskryminacji, rozwój społeczny oraz współpracę regionalną w kluczowych dziedzinach polityki;

2.

wyraża zadowolenie z wysokiego wskaźnika wdrażania zobowiązań w ramach IPA w roku 2007; ubolewa jednak, że pierwsze programy instrumentu pomocy przedakcesyjnej zostały przyjęte dopiero pod koniec 2007 r., a ich rzeczywista realizacja rozpoczęła się dopiero w 2008 r., po części z powodu późnego przyjęcia nowego instrumentu, a po części z powodu opóźnień po stronie krajów beneficjentów w zakresie tworzenia niezbędnych struktur i systemów zarządzania; wzywa Komisję do przyspieszenia wdrażania projektów oraz monitorowania przydzielania funduszy i uzyskiwanych wyników w celu zagwarantowania, widocznego wpływu instrumentu pomocy przedakcesyjnej na zainteresowane kraje;

3.

zwraca uwagę, że ze względu na opóźnienia w przyjęciu rozporządzenia IPA oraz rozporządzenia (WE) nr 718/2007 („rozporządzenie wykonawcze IPA”), a następnie pierwszych wieloletnich orientacyjnych ram finansowych (MIFF) i pierwszych wieloletnich orientacyjnych planów działań, monitoring, ocena i sprawozdawczość programów i projektów IPA realizowanych w 2007 r. była ograniczona i nie przyniosła jeszcze żadnych rezultatów; podkreśla, że sprawne przejście od stosowanych wcześniej instrumentów przedakcesyjnych do IPA wymaga ciągłości, jeśli chodzi o programowanie, odpowiednie wdrażanie projektów i wykonywanie płatności;

4.

jest zdania, że spójność pomiędzy narodowymi programami IPA 2007 i polityką UE w zakresie pomocy przedakcesyjnej była dostateczna, ponieważ większość celów określonych w dokumentach programowych odzwierciedlała priorytety określone w odpowiednich sprawozdaniach okresowych Komisji Europejskiej;

5.

zwraca uwagę, że państwa kandydujące koncentrują swoje wysiłki na wdrażaniu europejskich standardów, a zwłaszcza standardów statystycznych, fiskalnych i standardów w zakresie ochrony środowiska, co jest zgodne z polityką UE w zakresie rozszerzenia; zwraca jednak uwagę, że znaczenie kryteriów politycznych, a zwłaszcza demokratycznego sprawowania rządów, poszanowania praw człowieka, wolności wyznania, praw kobiet i praw mniejszości oraz przestrzegania zasady państwa prawa nie powinno być podważane, ponieważ niespełnianie tych kryteriów mogłoby doprowadzić do skomplikowania i opóźnienia negocjacji; jest zdania, że niezbędne jest osiągnięcie większej równowagi pomiędzy projektami mającymi na celu wypełnienie kryteriów politycznych i projektami mającymi na celu wdrożenie dorobku;

6.

przypomina Komisji, że legitymacja i zdolność Unii do promowania reform może zostać znacznie zwiększona, jeżeli pomoc w ramach IPA zostanie skierowana na dziedziny przynoszące bezpośrednie korzyści obywatelom krajów kandydujących do członkostwa i potencjalnych krajów kandydujących, w szczególności w kontekście potrzeb i wyzwań spowodowanych przez światowy kryzys finansowy;

7.

w związku z tym jest zdania, że IPA powinien wspierać wysiłki krajów beneficjentów w zakresie spełnienia wymogów określonych w mapie drogowej dotyczącej liberalizacji systemu wizowego, tak aby obywatele Bałkanów Zachodnich mogli wreszcie korzystać ze swobody przemieszczania się i w pełni uczestniczyć w programach i planach UE; wyraża zadowolenie z zamiaru dalszego zwiększenia przez Komisję ilości środków z instrumentu pomocy przedakcesyjnej przeznaczanych na programy Tempus, Erasmus Mundus i Młodzież w działaniu;

8.

zwraca uwagę na fakt, że Komisja miała możliwość zezwolenia Chorwacji na zdecentralizowane zarządzanie komponentami I-IV oraz Turcji, w zakresie komponentów I i II pod koniec roku 2008; zachęca Komisję Europejską do kontynuowania intensywnej współpracy z państwami kandydującymi i potencjalnymi kandydatami do członkostwa, żeby w najbliższej przyszłości państwa te były w stanie zarządzać funduszami UE w sposób zdecentralizowany, a tym samym uzyskały pełny dostęp do pomocy udzielanej w ramach wszystkich komponentów IPA; zwraca jednak uwagę, że przyznanie uprawnień zarządczych jest warunkowe i uzależnione od skutecznego wykonywania tych uprawnień;

9.

podkreśla, że za wykorzystanie IPA odpowiadają zarówno Komisja, jak i rządy krajów kandydujących oraz potencjalnych krajów kandydujących; wzywa Komisję do poprawienia współpracy i komunikacji pomiędzy jej delegacjami a rządami, w celu stworzenia stałej kontroli procedur wdrażania projektu oraz prac na rzecz wspólnych środków poprawy potencjału administracyjnego państw beneficjentów;

10.

podkreśla potrzebę przejrzystego i skutecznego zarządzania instrumentem pomocy przedakcesyjnej oraz kontroli, biorącej pod uwagę specyfikę systemów audytu i kontroli każdego państwa, jak również najlepsze doświadczenia byłych krajów kandydujących w zakresie procedur przedakcesyjnych;

11.

oczekuje od Komisji przedstawienia Parlamentowi oraz Komisji Kontroli Budżetowej corocznego sprawozdania w sprawie kontroli budżetowej w zakresie wypłat z funduszy IPA oraz ich wdrażania, jak również w zakresie pozostałych środków z ISPA, IPARD i SAPARD, zawierającego szczegółowe informacje dotyczące każdego państwa beneficjenta, przykłady najlepszych praktyk oraz wszelkie napotkane problemy i nieprawidłowości;

12.

zwraca uwagę, że jeśli chodzi o projekty IPA 2007, brak jest dostatecznego uwzględnienia i dostatecznej widoczności kwestii horyzontalnych, takich jak ocena oddziaływania na środowisko, należyte sprawowanie rządów, udział społeczeństwa obywatelskiego, równość szans i niedyskryminacja; wzywa Komisję Europejską do rozszerzenia w szczególności wielostronnych programów regionalnych i horyzontalnych, a zwłaszcza programów dotyczących zwalczania korupcji i przestępczości zorganizowanej, rozwijania dialogu międzykulturowego i gwarantowania równouprawnienia;

13.

zwraca uwagę, że ograniczone środki finansowe przydzielane są dużym obszarom geograficznym i szerokim obszarom polityki, a także że środki te rozdzielane są pomiędzy wiele małych projektów, a nie wykorzystywane wyłącznie na mniejszą liczbę większych, bardziej zauważalnych projektów; zwraca uwagę, że w przypadku rocznych programów narodowych niezbędne jest osiągnięcie równowagi pomiędzy odpowiednią reakcją na podstawowe priorytety określone w sprawozdaniach okresowych a nadmiernym rozproszeniem dostępnych środków finansowych;

14.

podkreśla, jako kwestię najwyższej wagi, konieczność niezwłocznego wykorzystania instrumentu pomocy przedakcesyjnej do nasilenia we wszystkich państwach beneficjentach walki z korupcją i przestępczością zorganizowaną, ze szczególnym naciskiem na zwalczanie prania brudnych pieniędzy, nielegalnej imigracji i handlu ludźmi; zwraca uwagę, że choć wszystkie sprawozdania okresowe z 2008 r. zawierają stwierdzenie, że korupcja stanowi poważny problem, a zwalczenie korupcji jest podstawowym priorytetem, nie wszystkie programy IPA 2007 dostatecznie uwzględniają kwestię zwalczania korupcji; proponuje przeznaczenie na ten cel określonych środków finansowych, jak w przypadku Chorwacji (15) oraz Czarnogóry (16), a także wzywa Komisję Europejską do opracowania, na podstawie doświadczeń zdobytych w kontekście ostatnich rozszerzeń, bardziej spójnej strategii w tym zakresie;

15.

zwraca uwagę, że organizacje społeczeństwa obywatelskiego (CSO) działające w państwach beneficjentach powinny być aktywniej zaangażowane w opracowywanie i inicjowanie projektów; zwraca uwagę, że kolejne programy IPA powinny przyczynić się do rozwiązania problemu systematycznego uzależnienia CSO od darczyńców w celu uniknięcia istnienia CSO „na żądanie” oraz do rozwoju niektórych CSO działających na rzecz rozwiązywania konfliktów etniczno-politycznych, szczególnie w Bośni i Hercegowinie, w Byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonii i w Kosowie (17); oczekuje, że ustanowienie i wdrożenie nowego instrumentu wspierania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego rozwiąże wiele problemów związanych z różnorodnością, złożonością i rozdrobnieniem programów UE;

16.

stanowczo podkreśla potrzebę spójnego wsparcia CSO w krajach kandydujących oraz potencjalnych krajach kandydujących, w celu stworzenia współzawodnictwa między nimi oraz zapewnienia równowagi w ich pracy nad zorientowanym na wynik wdrażaniem IPA i ciągłej aktywności w zarządzaniu projektami;

17.

zwraca uwagę, że działania i projekty finansowane w ramach IPA cechuje niski poziom zauważalności w ramach UE na szczeblu lokalnym, a także że takie działania i projekty nie generują oddolnej legitymizacji, co zapewniałoby dalsze zbliżenie z UE;

18.

jest zdania, że brak jest odpowiedniego uwzględnienia kwestii edukacji i zatrudnienia młodzieży, jako warunku niezbędnego do zapewnienia stabilizacji i rozwoju w dłuższym okresie; podkreśla konieczność podjęcia walki z bezrobociem, szczególnie w przypadku młodzieży i długotrwale bezrobotnych, jako zagadnienia nadrzędnego o wielkim znaczeniu; w związku z tym proponuje, żeby Komisja Europejska zbadała możliwość większego wykorzystania elastyczności przewidzianej w odniesieniu do IPA w celu dopuszczenia do finansowania, w przypadkach, w których jest to stosowne, działań związanych z komponentami III–V w ramach pierwszych dwu komponentów;

19.

zwraca uwagę, że regionalne wsparcie finansowe w ramach IPA jest stosunkowo niewielkie (około 10 % budżetu ogólnego IPA), biorąc w szczególności pod uwagę to, że obejmuje ono jedenaście obszarów interwencji w sześciu krajach, począwszy od edukacji i młodzieży, a skończywszy na bezpieczeństwie jądrowym;

20.

wyraża zaniepokojenie, że budżet ogólny komponentu II IPA 2007 ustalony został na poziomie tylko 38 800 000 euro z 497 200 000 euro budżetu ogólnego IPA (tj. mniej niż 8 %); zwraca uwagę, że jest to sprzeczne z oceną Komisji Europejskiej, iż współpraca transgraniczna przyczynia się do pojednania i rozwoju stosunków dobrosąsiedzkich, a ponadto ma szczególne znaczenie w regionie jeszcze niedawno objętym konfliktem; ubolewa nad faktem, że trudno było stworzyć skuteczny mechanizm współpracy, w szczególności z kilku powodów, w tym niedopasowania struktur i procedur pomiędzy niektórymi partnerami, jak również trudności politycznych; wzywa państwa beneficjentów i Komisję Europejską, w ramach tego komponentu, do dalszego kontynuowania nawiązanej współpracy oraz do rozwijania nowych form współpracy, zgodnie z celem, jakim jest kształtowanie stosunków dobrosąsiedzkich oraz promowanie integracji gospodarczej, szczególnie w dziedzinie ochrony środowiska, dziedzictwa przyrody i dziedzictwa kulturowego oraz zwalczania korupcji i przestępczości zorganizowanej;

21.

wyraża także zaniepokojenie faktem, że żaden z programów IPA 2007 przedłożonych przez państwa beneficjentów nie dotyczył bezpośrednio praw kobiet czy równouprawnienia, choć kwestia braku równouprawnienia zidentyfikowana została jako podstawowe wyzwanie zarówno w sprawozdaniach okresowych, jak i w wieloletnich orientacyjnych planach działań; ponownie wzywa Komisję Europejską do zapewnienia funduszy przedakcesyjnych na cele wzmacniania praw kobiet na Bałkanach, w szczególności poprzez organizacje pozarządowe działające na rzecz kobiet i organizacje kobiece; wzywa Komisję Europejską do przeznaczenia odpowiednich środków z budżetu IPA na ten cel, a tym samym do promowania uwzględnienia, podczas sporządzania budżetu polityki w zakresie pomocy przedakcesyjnej, kwestii równouprawnienia oraz zachęcenia państw beneficjentów do przedkładania odpowiednich wniosków projektowych;

22.

podkreśla potrzebę udziału coraz większej liczby organizacji pozarządowych w planowaniu i realizacji programów finansowanych ze środków instrumentu pomocy przedakcesyjnej w celu zapewnienia, że pomoc w ramach IPA będzie stanowić odzwierciedlenie realnych potrzeb i oczekiwań, że przyczyni się do większej widoczności projektów IPA oraz do promowania rozwoju dynamicznego i aktywnego społeczeństwa obywatelskiego w krajach beneficjentach;

23.

wzywa Europejski Trybunał Obrachunkowy do przedłożenia do końca 2010 r. specjalnego sprawozdania śródokresowego z oceny wdrażania IPA;

24.

zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji, Europejskiemu Trybunałowi Obrachunkowemu, a także rządom, parlamentom oraz krajowym instytucjom nadzoru państw korzystających z IPA.