28.12.2016   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 487/86

Rapporteur:

Antonio LONGO

1.1.

Het EESC onderschrijft en steunt de strategische keuze van de Europese Commissie voor een Europese „cloud”, die open is en bestemd voor de wetenschappelijke wereld, in het kader van de sterke politieke en economische inzet voor digitale innovatie. Het Comité heeft de Commissie sinds 2011 herhaaldelijk aanbevolen om Europa aan het hoofd van deze veelbelovende sector te plaatsen met de hulp van toonaangevende bedrijven.

1.2.

Voor het EESC is dit een absolute prioriteit, die strategisch belangrijk is, zowel voor het dichten van de technologische kloof als voor de economische, sociale en culturele vooruitgang van de samenleving.

1.3.

Het EESC stelt een Europese cloud voor, die voor alle burgers en bedrijven beschikbaar is. Het EESC vraagt in de eerste plaats wanneer en hoe de gebruikersbasis zal worden uitgebreid, zoals beloofd aan innovatieve kleine en middelgrote ondernemingen (kmo's) en aan het bedrijfsleven.

1.4.

Het EESC deelt de analyse van de Commissie over de knelpunten die verhinderen dat Europa het potentieel van de data ten volle kan benutten, voornamelijk door het ontbreken van interoperabiliteit, de versnippering van de structuren en hun geslotenheid voor andere inbrengen en uitwisselingen. De maatregelen in de mededeling dragen bij tot het dichten van de kloof tussen de lidstaten, die de implementatie van een echte Europese digitale eengemaakte markt verhindert, waaronder acties om de toegankelijkheid te verbreden en om het vertrouwen tussen de publieke sector en de academische wereld te versterken, die vaak volledig van elkaar gescheiden zijn en niet met elkaar communiceren.

1.5.

Het EESC zou graag zien dat de integratiemaatregelen zo ten uitvoer worden gelegd dat zij een mentaliteitsverandering binnen de wetenschappelijke gemeenschap bewerkstelligen, mechanismen bevorderen die zorgen voor integratie tussen de academische structuren, onderzoekscentra en openbare instellingen en leiden tot een herziening van de stimulansstructuren om tot een betere gegevensuitwisseling te komen. De sectoren waar gegevensuitwisseling al tamelijk gebruikelijk is, zouden moeten worden aangemoedigd het voortouw te nemen bij het vaststellen van de details rondom open data.

1.6.

Het EESC pleit voor een betere uitleg van de interactie tussen de Europese gegevensinfrastructuur, die ook moet bijdragen tot de bevordering, de ontwikkeling en de implementatie van high performance computers (HPC), en het aangekondigde vlaggenschipinitiatief voor versterking op het gebied van de kwantuminformaticatechnologie.

1.7.

Wat het doorslaggevende aspect van de governance, alsook de geleidelijke openstelling voor iedereen, de gebruiksvoorwaarden en de bewaring van de gegevens betreft, stelt het EESC de Commissie voor een uitgebreid overleg te organiseren, waarbij de wetenschappelijke gemeenschap en de burgers rechtstreeks worden betrokken via hun belangenverenigingen.

1.8.

Het EESC zou graag zien dat de hardware en software die nodig zijn voor de Europese cloud in Europa worden gekocht en vraagt meer duidelijkheid over de financiële middelen die afkomstig zijn van verscheidene kaderprogramma's, structuurfondsen, de CEF en het EFSI.

1.9.

Het EESC stelt voor dat de Commissie, in overeenstemming met de lidstaten, een groot programma lanceert voor de ontwikkeling en opwaardering van nieuwe deskundigheid, die nieuwe kansen voor gekwalificeerde banen biedt en de „terugkeer” naar de EU bevordert van jonge wetenschappers die buiten de EU werken.

1.10.

Om een welomschreven en vast wetgevend kader ter beschikking te kunnen stellen van bedrijven en burgers, in een zo strategische maar tegelijkertijd zo complexe en voortdurend evoluerende sector als de digitale, stelt het EESC voor een „uniek portaal van het digitale Europa” in het leven te roepen, waar burgers en bedrijven gemakkelijk toegang kunnen krijgen tot de bestaande communautaire teksten.

1.11.

Het EESC herhaalt ten slotte dat onderwijs en opleiding voor alle leeftijdscategorieën van de Europese bevolking, in alle periodes van activiteit of inactiviteit, nodig zijn om een echte digitale revolutie te ontketenen. Het EESC hamert er met name op dat moet worden geïnvesteerd in de technologische opleiding van vrouwen en dat zij moeten worden ingeschakeld in verantwoordelijke en leidinggevende functies.

2.1.

De Commissie heeft een reeks richtsnoeren uitgewerkt om de basis te leggen voor een Europees cloudinitiatief, open en bestemd voor de wetenschappelijke wereld. Ook heeft zij een voorstel gepubliceerd met de ontwikkeling van „big data” als uitgangspunt, waarin de cloud wordt beschouwd als een instrument dat in staat is de enorme hoeveelheid gegevens die door openbare en particuliere instanties worden geproduceerd, ten volle te benutten. De capaciteit om big data te gebruiken wordt beschouwd als cruciaal voor de wereldwijde economie, omdat dit de kans biedt grote innovaties op industrieel en sociaal gebied door te voeren en nieuwe financiële producten en diensten te doen ontstaan.

2.2.

Het voorstel is onderdeel van een eerste pakket beleidsmaatregelen voor het bedrijfsleven in het kader van de strategie voor de digitale eengemaakte markt, dat op 19 april 2016 werd aangekondigd, met een aanzienlijk financieel plan van 50 miljard EUR. Het pakket is gericht op een echt digitaliseringstraject voor het Europese bedrijfsleven en voorziet in een reeks maatregelen om nationale initiatieven voor de digitalisering van het bedrijfsleven en aanverwante diensten over alle sectoren heen te steunen en te koppelen en om investeringen aan te zwengelen via strategische partnerschappen en netwerken.

2.3.

Het cloudinitiatief vormt één van de belangrijkste aspecten om van Europa „de wereldleider in de data-economie te maken”. Deze keuze — zo verklaarde Carlos Moedas, commissaris voor Onderzoek, Ontwikkeling en Innovatie — is ook een antwoord „op de oproep van de wetenschappelijke gemeenschap om een infrastructuur voor open wetenschap. […] De voordelen van open data, ofwel data die vrij toegankelijk zijn voor de wetenschap, de economie en de Europese samenleving, zullen enorm zijn”.

2.4.

Volgens de Commissie moet Europa vier vragen beantwoorden:

2.5.

Het instrument dat door de Commissie wordt bedoeld is de ontwikkeling van een „ European Open Science Cloud ”, een beveiligde en open ruimte waarin de wetenschappelijke gemeenschap wetenschappelijke gegevens en resultaten kan archiveren, delen en hergebruiken. Dit belangrijke instrument, dat erop gericht is de rekencapaciteit, de connectiviteit en cloudoplossingen met hoge capaciteit te ontwikkelen, zou dienen als basis voor een Europese gegevensinfrastructuur, die eerst de wetenschappelijke gemeenschap en vervolgens de publieke sector en het bedrijfsleven met elkaar verbindt. Voor dit alles is de open samenwerking van alle belanghebbenden nodig om te profiteren van de datarevolutie in Europa.

2.6.

De Commissie verduidelijkt dat het initiatief gepaard zal gaan met verdere acties in het kader van de strategie voor de digitale eengemaakte markt, zoals cloudcontracten voor zakelijke gebruikers en het overstappen tussen clouddienstverleners, en met het initiatief over vrije datastromen.

2.7.

De Commissie noemt vijf redenen waarom Europa het potentieel van data nog niet volledig benut:

2.8.

De Europese open wetenschapscloud zou van Europa een wereldwijde koploper moeten maken op het gebied van infrastructuren voor wetenschappelijke gegevens door een virtuele omgeving met gratis diensten ter beschikking te stellen van 1,7 miljoen onderzoekers en 70 miljoen professionals. De ontwikkeling van dit instrument zou worden overgelaten aan de wetenschappelijke gemeenschap en in de toekomst ook gericht zijn op het onderwijs en de beroepsopleiding. De definitie van erkende technische normen zou de totstandbrenging van een veilige data-omgeving mogelijk maken voor de gebruikers.

2.9.

Vertrekkende vanuit de reeds bestaande infrastructuren is de Commissie van plan ook voort te bouwen op reeds voorziene acties, zoals de vrije toegang tot de publicaties en de wetenschappelijke gegevens in het kader van Horizon 2020. De governance van de Europese open wetenschapscloud zal worden bepaald na een grondig voorbereidingsproces, dat reeds aan de gang is.

2.10.

De volgende specifieke maatregelen die voorzien zijn voor de verwezenlijking van de cloud worden in de mededeling genoemd:

2.11.

De Commissie voorziet ook in een Europese gegevensinfrastructuur, met een geïntegreerde HPC-capaciteit van wereldklasse die noodzakelijk is voor Europa. Deze moet tegen 2022 op exaschaal worden verwezenlijkt en zou er een van de drie koplopers in de sector van maken.

2.12.

De Commissie is van mening dat de Europese gegevensinfrastructuur ook zal bijdragen tot de digitalisering van het bedrijfsleven, de bevordering van de industriële innovatie en de ontwikkeling van Europese strategische onderzoeksplatforms.

2.12.a.

Het tijdschema van de acties zal lopen van 2016 tot 2020.

2.13.

In de mededeling kondigt de Commissie ook een vlaggenschipinitiatief aan ter bevordering van het onderzoek naar en de ontwikkeling van kwantumtechnologie.

2.14.

Ten slotte is de Commissie van plan de toegankelijkheid te vergroten en het vertrouwen te versterken tussen de publieke sector en de academische wereld door de Europese cloud open te stellen voor de publieke sector.

2.15.

Vervolgens zou de gebruikersbasis worden uitgebreid naar openbare diensten, innovatieve kmo's en naar het bedrijfsleven. De uitbreiding van het initiatief tot openbare diensten zal worden gebaseerd op bestaande voorbeelden van uitmuntendheid, zoals de Inspire-richtlijn voor ruimtelijke informatie en het e-gezondheidsnetwerk. De uitbreiding tot het bedrijfsleven zal worden gebaseerd op bestaande voorbeelden van levering van belangrijke wetenschappelijke infrastructuur als Helix-Nebula, EBI-EMBL en PRACE. Een volgende stap voor kmo’s zou kunnen zijn dat zij worden ingeschakeld als aanbieders van innovatieve oplossingen voor de European Open Science Cloud (EOSC), zoals reeds het geval is voor Horizon 2020.

2.16.

De Commissie voorziet in verscheidene financieringsbronnen:

2.16.a.

De extra benodigde publieke en private investeringen worden in eerste instantie op 4,7 miljard EUR geraamd voor een periode van vijf jaar.

2.17.

Na verloop van tijd zal het initiatief eigen inkomsten genereren naarmate de wetenschappelijke gemeenschap, innovatieve startups en de publieke sector de cloud gaan gebruiken.

3.1.

De keuze van de Commissie om zich politiek en economisch in te zetten voor digitale innovatie heeft de overtuigde steun krijgen van het EESC, in het bijzonder met betrekking tot de keuze voor een Europese cloud.

3.1.a.

De Commissie stelt een zeer ambitieuze strategie voor. Hoewel het niveau van complexiteit zeer hoog is, zijn de politieke doelstellingen duidelijk omschreven. Met precisie wordt gewezen op de zwakke punten van Europa en op de uitdagingen waarmee het wordt geconfronteerd bij het opzetten van diensten voor de exploitatie van de big data die door wetenschap en openbare diensten zijn geproduceerd. Een en ander moet het uitgangspunt vormen voor de werkzaamheden die in de komende jaren moeten worden verricht.

3.2.

Het EESC heeft de Commissie sinds 2011 (1) herhaaldelijk „een aantal maatregelen aanbevolen die Europa kunnen helpen om met behulp van toonaangevende bedrijven een koppositie te verwerven in deze veelbelovende sector”.

3.3.

Het EESC stelt evenwel een Europese cloud voor die voor alle burgers en bedrijven beschikbaar is. De titel van de mededeling kan de lezer trouwens op het verkeerde been zetten, omdat deze niet specificeert dat ze alleen bestemd is voor de wetenschappelijke wereld.

3.4.

Het EESC is verheugd over de beslissing van de Commissie en benadrukt het strategische belang van de keuzes, zowel voor het dichten van de technologische kloof als voor de economische, sociale en culturele vooruitgang van de Europese samenleving. De wetenschapscloud komt ook tegemoet aan de eis van de wetenschappelijke gemeenschap om toegang te hebben tot de gegevens van openbare onderzoeken en ze te delen.

3.5.

Het EESC deelt de analyse van de Commissie over de knelpunten die verhinderen dat Europa het potentieel van de data ten volle kan benutten, voornamelijk door het ontbreken van interoperabiliteit, de versnippering van de structuren en hun geslotenheid voor andere inbrengen en uitwisselingen. Voorts beklemtoont het EESC dat onderwijs en opleiding voor alle leeftijdscategorieën van de Europese bevolking, in alle periodes van activiteit of inactiviteit, noodzakelijk zijn (2). Het EESC hamert er met name op dat moet worden geïnvesteerd in de technologische opleiding van vrouwen en dat zij toegang moeten krijgen tot verantwoordelijke en leidinggevende functies.

3.6.

Het EESC kan zich vinden in de doelstellingen en de maatregelen die in de mededeling worden genoemd om de kloof tussen de lidstaten te dichten, een kloof die de implementatie van een echte Europese digitale eengemaakte markt verhindert. Ook moet in aanmerking worden genomen dat het inmiddels een algemene trend is om persoonlijke en professionele gegevens niet langer op een eigen computer op te slaan maar gebruik te maken van een openbare of commerciële cloud. Het initiatief van de cloud is dus een stap in de goede richting.

3.7.

Het is verder een goede zaak dat de Commissie acties beoogt voor het vergroten van de toegankelijkheid en het versterken van het vertrouwen tussen de publieke sector en de academische wereld, die vaak volledig van elkaar gescheiden zijn en niet met elkaar communiceren.

4.1.

Er zijn enkele aspecten die moeten worden verduidelijkt. Het plan van de Commissie lijkt enerzijds zeer complex als het over de doelstellingen gaat, maar anderzijds algemeen wat enkele fundamentele punten betreft.

4.2.

Eerst en vooral beveelt het EESC aan dat de hardware- en softwarebenodigdheden voor de Europese cloud in Europa worden aangekocht. Er worden geavanceerde softwareoplossingen in Europa ontwikkeld en het moet mogelijk zijn technologische afhankelijkheid van andere regio’s in de wereld te voorkomen. Met betrekking tot de hardware is het een goede zaak dat het de bedoeling is dat ten minste één van de twee exaschaal-supercomputers Europees is.

4.3.

Het EESC uit voorts zijn bezorgdheid over de financiële en de personele middelen die nodig zijn voor de implementatie en de ontwikkeling van de cloud. Voor een optimaal gebruik van alle mogelijkheden van big data wat economische groei en werkgelegenheid betreft, zal het voor Europa van cruciaal belang zijn te beschikken over personeel met de passende vaardigheden. De Commissie zou ook zorgvuldig rekening moeten houden met de al bestaande en goed functionerende grensoverschrijdende cloudsystemen van specifieke wetenschappelijke gemeenschappen en met nationale activiteiten waarmee hetzelfde doel wordt beoogd.

4.3.a.

Het EESC verheugt zich weliswaar over de inhoud van Horizon 2020 en de financiering van het Edison-project dat de verspreiding van het beroep van „datawetenschapper” zal bespoedigen, maar hoopt evenzeer dat de Commissie, in overleg met de lidstaten, een grootschalig programma voor de ontwikkeling van nieuwe beroepsvaardigheden zal lanceren dat voor hooggekwalificeerde banen zal zorgen alsook voor de „terugkeer” naar de EU van jonge wetenschappers die in andere landen werken. Er bestaat met name een grote behoefte aan „gegevensbeheerders” die in staat zijn wetenschappers, bedrijven in de sector en overheden te helpen om de verzamelde gegevens beter te benutten en te delen. Dergelijke maatregelen van de Commissie hebben zonder meer een spoedeisend karakter en moeten ook tot doel hebben arbeidskansen terug te winnen.

4.4.

Bovendien begrijpt het EESC niet goed wat de interactie is tussen de Europese gegevensinfrastructuur, die ook moet bijdragen tot de bevordering, de ontwikkeling en de implementatie van high performance computers (HPC), en het aangekondigde vlaggenschipinitiatief voor versterking op het gebied van kwantuminformaticatechnologie. De twee initiatieven zijn complementair maar verschillend. Terwijl het de bedoeling is dat tegen 2018 werk wordt gemaakt van exaschaal-supercomputers, bevindt de strategie voor kwantumtechnologie zich nog in een voorbereidende fase en wordt een aanpak op lange termijn gehanteerd.

4.5.

De mededeling is zeer algemeen van aard, ook omdat ze uitgaat van een natuurlijke integratie tussen de academische infrastructuren, onderzoekscentra en openbare instellingen dankzij de Europese open wetenschapscloud en de Europese gegevensinfrastructuur. Deze strategie kan alleen maar slagen als alle belanghebbende partijen op één lijn staan. Bewustwording en een verandering van de structuren om wetenschappers, het bedrijfsleven en openbare diensten ertoe aan te zetten gegevens te delen, zijn een noodzakelijke stap in de ontwikkeling van cloud computing voor open wetenschap. Met name de sectoren waar gegevensuitwisseling al tamelijk gebruikelijk is, zoals op veel onderzoeksterreinen, zouden het voortouw kunnen nemen bij het vaststellen van de details rondom open data in een bottom-upproces.

4.5.a.

Het EESC is ermee ingenomen dat de Commissie ervoor heeft gekozen onderzoeksgegevens van alle nieuwe Horizon 2020-projecten vanaf 2017 standaard openbaar te maken. Het EESC moedigt de Commissie aan om zich te buigen over de aanbevelingen van 2012 betreffende de toegang tot en de bewaring van wetenschappelijke informatie.

4.6.

Verder moet worden gepreciseerd hoe de aan de innovatieve kmo's en aan het bedrijfsleven toegezegde uitbreiding van de gebruikersbasis zal plaatsvinden met gebruikmaking van excellentiecentra voor data en software en innovatiehubs voor datadiensten voor kmo's.

4.7.

Het EESC zou graag zien dat degelijker werk wordt gemaakt van de governance van de cloud, die volgens de Commissie zal worden gedefinieerd na een grondig voorbereidingsproces dat reeds in gang is gezet. De wetenschappelijke gemeenschap, het bedrijfsleven en de burgers hebben het recht aan die governance deel te nemen en de Commissie heeft de plicht te zeggen hoe en in welke mate. Het OSPP-platform (beleidsplatform open wetenschap) kan een nuttig instrument zijn.

4.8.

Het EESC stelt voor een uitgebreid overleg te organiseren over thema's als de „governance”, de geleidelijke openstelling voor iedereen, de gebruikswijzen en de bewaring van de gegevens, waarbij de wetenschappelijke gemeenschap en de burgers rechtstreeks worden betrokken via hun belangenverenigingen.

4.9.

De Commissie moet met name gedetailleerdere informatie verstrekken over het administratieve platform voor het beheer van de cloud.

4.10.

Het EESC is van mening dat het hier om een absolute financieringsprioriteit voor Europa gaat, rekening houdend met het grote aantal landen waar dit initiatief zou moeten worden geïmplementeerd en met de huidige geringe groei van de Europese economie, die particuliere investeringen in een Europees initiatief zeer moeilijk maakt dat in de praktijk slechts een indirecte en secundaire impact zou hebben op het bedrijfsleven en de kmo's.

4.11.

Het bedrijfsleven zou immers pas profijt trekken van de cloud en van de gegevensinfrastructuur na de implementatie ervan, aangezien de gemeenschappelijke technische voorschriften nog moeten worden uitgewerkt en het wetgevend kader betreffende privacy, cyberveiligheid en intellectuele eigendom nog niet geconsolideerd is, zowel op Europees wetgevend niveau als wat betreft de omzetting in de lidstaten.

4.12.

In verband hiermee stelt het EESC voor een „uniek portaal van het digitale Europa” in het leven te roepen, waar burgers en bedrijven gemakkelijk toegang kunnen krijgen tot de bestaande communautaire teksten.