(1)

Verordening (EEG) nr. 2821/71 verleent de Commissie de bevoegdheid artikel 101, lid 3, van het Verdrag bij verordening toe te passen op bepaalde groepen van overeenkomsten, besluiten en onderling afgestemde feitelijke gedragingen die onder artikel 101, lid 1, van het Verdrag vallen en die betrekking hebben op a) het onderzoek en de ontwikkeling van producten, technologieën of procedés tot aan het stadium van industriële toepassing, en b) de exploitatie van de resultaten daarvan, met inbegrip van de bepalingen betreffende intellectuele-eigendomsrechten.

(2)

Artikel 179, lid 2, van het Verdrag roept de Unie op om ondernemingen, met inbegrip van kleine en middelgrote ondernemingen, te stimuleren bij hun inspanningen op het gebied van hoogwaardig onderzoek en hoogwaardige technologische ontwikkeling, en hun streven naar onderlinge samenwerking te ondersteunen. Samenwerking tussen ondernemingen op het gebied van onderzoek en ontwikkeling kan bijdragen tot de verwezenlijking van de doelstellingen van de Europese Green Deal (3).

(3)

Verordening (EU) nr. 1217/2010 van de Commissie (4) omschrijft groepen van onderzoeks- en ontwikkelingsovereenkomsten waarvan volgens de Commissie kan worden aangenomen dat zij gewoonlijk aan de voorwaarden van artikel 101, lid 3, van het Verdrag voldoen. Die verordening verstrijkt op 30 juni 2023. Gezien de over het algemeen positieve ervaring met de toepassing van die verordening en de resultaten van de evaluatie van de verordening, is het passend een nieuwe groepsvrijstellingsverordening vast te stellen.

(4)

Deze verordening beoogt onderzoek en ontwikkeling te vergemakkelijken en tegelijk de mededinging afdoende te beschermen. Bovendien beoogt deze verordening ook ondernemingen voldoende rechtszekerheid verschaffen. Bij het nastreven van deze doelstellingen moet rekening worden gehouden met de noodzaak het administratieve toezicht en het wetgevingskader zo veel mogelijk te vereenvoudigen.

(5)

Beneden een bepaald niveau van marktmacht kan, met het oog op de toepassing van artikel 101, lid 3, van het Verdrag, over het algemeen worden aangenomen dat de positieve effecten van onderzoeks- en ontwikkelingsovereenkomsten zullen opwegen tegen eventuele negatieve effecten ervan voor de mededinging.

(6)

Voor de toepassing van artikel 101, lid 3, van het Verdrag bij verordening hoeft niet te worden omschreven welke overeenkomsten onder artikel 101, lid 1, van het Verdrag kunnen vallen. Bij de individuele beoordeling van overeenkomsten overeenkomstig artikel 101, lid 1, van het Verdrag moet rekening worden gehouden met verschillende factoren, en met name met de structuur van de relevante markt.

(7)

Samenwerking op het gebied van tegen betaling verrichte of gezamenlijke onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten en van de exploitatie van de resultaten daarvan zal het meest bevorderlijk zijn voor de technische en economische vooruitgang als de partijen hun complementaire vaardigheden, activa of activiteiten ten behoeve van die samenwerking inzetten.

(8)

In het algemeen kan worden aangenomen dat gebruikers baat hebben bij een toename van onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten en een grotere doeltreffendheid ervan doordat nieuwe of verbeterde producten, technologieën of procedés op de markt worden gebracht, die producten, technologieën of procedés sneller worden gelanceerd, of de nieuwe of verbeterde producten, technologieën of procedés tot prijsverlagingen leiden.

(9)

De gezamenlijke exploitatie van de resultaten kan uiteenlopende vormen aannemen, zoals de productie en distributie van producten, de toepassing van technologieën of procedés, of de toekenning of licentiëring van intellectuele-eigendomsrechten of het doorgeven van de knowhow die noodzakelijk is voor die productie of toepassing, waarmee een wezenlijke bijdrage aan de technische of economische vooruitgang wordt geleverd.

(10)

Om de in deze verordening verleende vrijstelling te rechtvaardigen, moet de gezamenlijke exploitatie betrekking hebben op producten (met inbegrip van goederen en diensten), technologieën of procedés waarvoor de toepassing van de onderzoeks- en ontwikkelingsresultaten onmisbaar is.

(11)

Bovendien moet in de onderzoeks- en ontwikkelingsovereenkomst worden vastgelegd dat alle partijen volledige toegang krijgen tot de eindresultaten van de gezamenlijke onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten, met inbegrip van de mogelijk daaraan verbonden intellectuele-eigendomsrechten en knowhow, met het oog op verder onderzoek en ontwikkeling en met het oog op exploitatie, zodra de eindresultaten beschikbaar zijn. De toegang tot de resultaten mag doorgaans niet worden beperkt wanneer het gaat om gebruik van de resultaten voor verder onderzoek en ontwikkeling. Wanneer de partijen echter conform deze verordening hun exploitatierechten beperken, en met name wanneer zij zich op het niveau van de exploitatie specialiseren, kan de toegang tot de resultaten met het oog op exploitatie dienovereenkomstig worden beperkt. Wanneer voorts academische instellingen, onderzoeksinstituten of ondernemingen die onderzoek en ontwikkeling als commerciële dienstverlening aanbieden zonder zich in de regel zelf met de exploitatie van de resultaten bezig te houden, aan onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten deelnemen, kunnen zij overeenkomen de resultaten hiervan uitsluitend voor verder onderzoek en ontwikkeling te gebruiken.

(12)

Afhankelijk van hun mogelijkheden en commerciële behoeften kunnen de bijdragen van de partijen aan hun gezamenlijke onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten verschillen. Om rekening te houden met de verschillen in de waarde of de aard van de bijdragen van partijen of om die verschillen te compenseren, kan daarom in een onderzoeks- en ontwikkelingsovereenkomst die onder de vrijstelling verleend door deze verordening valt, worden bepaald dat de ene partij een andere partij vergoedt voor het verkrijgen van toegang tot de resultaten ten behoeve van verder onderzoek en ontwikkeling of exploitatie. Die vergoeding mag echter niet zo hoog zijn dat deze de toegang effectief belemmert.

(13)

Wanneer de onderzoeks- en ontwikkelingsovereenkomst niet in een gezamenlijke exploitatie van de resultaten voorziet, moeten de partijen in de onderzoeks- en ontwikkelingsovereenkomst vastleggen dat zij elkaar wederzijds toegang verlenen tot hun bestaande knowhow indien deze knowhow onmisbaar is voor de exploitatie van de resultaten door de andere partijen. Eventuele in rekening gebrachte vergoedingen (bv. licentievergoedingen) mogen niet zo hoog zijn dat ze de toegang tot de knowhow van de andere partijen effectief belemmeren.

(14)

De bij deze verordening verleende vrijstelling moet uitsluitend worden toegekend voor onderzoeks- en ontwikkelingsovereenkomsten die de betrokken ondernemingen niet de mogelijkheid bieden de mededinging voor een wezenlijk deel van de betrokken producten, technologieën of procedés uit te schakelen. Overeenkomsten tussen concurrenten waarvan het gezamenlijke marktaandeel voor de producten, technologieën of procedés die door de resultaten van onderzoek en ontwikkeling kunnen worden verbeterd, gesubstitueerd of vervangen, op het moment dat de overeenkomst wordt gesloten, een bepaald niveau overschrijdt, moeten derhalve van de vrijstelling worden uitgesloten.

(15)

Wanneer een partij verschillende onderzoeks- en ontwikkelingsprojecten financiert die door concurrenten worden uitgevoerd met betrekking tot dezelfde producten, technologieën of procedés, kan niet worden uitgesloten dat concurrentieverstorende afschermingseffecten kunnen optreden, met name wanneer die partij het exclusieve recht verkrijgt om de resultaten ten aanzien van derden te exploiteren. Daarom mag voor tegen betaling verrichte onderzoeks- en ontwikkelingsprojecten het voordeel van de door deze verordening verleende vrijstelling worden beperkt tot overeenkomsten waarbij het gezamenlijke marktaandeel van alle partijen die bij deze onderling verbonden overeenkomsten betrokken zijn, met name de financier en alle uitvoerders van onderzoek en ontwikkeling, een bepaald niveau niet overschrijden.

(16)

De door deze verordening verleende vrijstelling mag echter niet aan een marktaandeeldrempel worden onderworpen wanneer de partijen bij de onderzoeks- en ontwikkelingsovereenkomst geen concurrerende ondernemingen zijn met betrekking tot producten, technologieën of procedés die kunnen worden verbeterd, gesubstitueerd of vervangen door de producten, technologieën of procedés die uit de overeenkomst voortvloeien. Dit omvat bv. overeenkomsten met betrekking tot de ontwikkeling van producten, technologieën of procedés die een volledig nieuwe vraag zouden creëren, of onderzoek en ontwikkeling dat niet nauw verbonden is met een specifiek product, technologie of procedé, of nog niet gericht is op een specifieke doelstelling.

(17)

Er geldt geen vermoeden dat onderzoeks- en ontwikkelingsovereenkomsten ofwel onder artikel 101, lid 1, van het Verdrag vallen, of dat zij niet voldoen aan de voorwaarden van artikel 101, lid 3, van het Verdrag wanneer de in deze verordening vastgestelde marktaandeeldrempel wordt overschreden of wanneer niet aan andere in deze verordening gestelde voorwaarden is voldaan. In dergelijke gevallen moet de onderzoeks- en ontwikkelingsovereenkomst individueel worden beoordeeld op grond van artikel 101 van het Verdrag.

(18)

Om bij de gemeenschappelijke exploitatie van de resultaten van gezamenlijk of tegen betaling uitgevoerd onderzoek en ontwikkeling een daadwerkelijke mededinging te behouden, moet worden bepaald dat de vrijstelling niet langer geldt wanneer het gezamenlijke marktaandeel van de partijen voor de producten, technologieën of procedés die het resultaat van tegen betaling verrichte gezamenlijke onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten zijn, een bepaald niveau overschrijdt. De vrijstelling moet, ongeacht de marktaandelen van de partijen, echter nog enige tijd na de aanvang van de gezamenlijke exploitatie blijven gelden totdat de marktaandelen gestabiliseerd zijn, met name na de invoering van een geheel nieuw product, zodat een minimumperiode van rendement op de betrokken investeringen wordt gewaarborgd.

(19)

Deze door deze verordening verleende vrijstelling moet niet van toepassing zijn op overeenkomsten welke beperkingen bevatten die voor het bereiken van de positieve effecten van een onderzoeks- en ontwikkelingsovereenkomst niet onmisbaar zijn. Overeenkomsten die bepaalde soorten ernstige mededingingsbeperkingen bevatten, zoals beperkingen van de vrijheid van de partijen om onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten te verrichten op een gebied waarop de overeenkomst geen betrekking heeft, de vaststelling van aan derden berekende prijzen, de beperking van de productie of verkoop, alsmede de beperking van de passieve verkoop van de producten, technologieën of procedés die voortvloeien uit gezamenlijke of tegen betaling uitgevoerde onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten, moeten, ongeacht het marktaandeel van de partijen, in beginsel van de in deze verordening vervatte vrijstelling worden uitgesloten. In dit verband gelden beperkingen inzake gebruiksgebied (“field of use”) niet als productie- of verkoopbeperkingen en evenmin als territoriale beperkingen of beperkingen ten aanzien van de klantenkring.

(20)

De marktaandeeldrempels, de niet-vrijstelling van bepaalde overeenkomsten en de in deze verordening vervatte voorwaarden garanderen in het algemeen dat de overeenkomsten waarvoor de groepsvrijstelling geldt, de partijen niet in staat stellen voor een wezenlijk deel van de betrokken producten, technologieën of procedés de mededinging uit te schakelen.

(21)

Overeenkomsten tussen ondernemingen die geen concurrerende leveranciers zijn van producten, technologieën of procedés die kunnen worden verbeterd, gesubstitueerd of vervangen door de resultaten van onderzoek en ontwikkeling en die voldoen aan de voorwaarden van deze verordening, zullen slechts in uitzonderlijke omstandigheden een einde maken aan de daadwerkelijke mededinging op het gebied van innovatie. Deze overeenkomsten dienen derhalve, ongeacht het marktaandeel, voor de door deze verordening verleende vrijstelling in aanmerking te komen en in uitzonderlijke omstandigheden dient het voordeel uit de verordening te worden ingetrokken. De vrijstelling van dergelijke overeenkomsten uit hoofde van deze verordening doet geen afbreuk aan de mededingingsbeoordeling van onderzoeks- en ontwikkelingsovereenkomsten die niet voldoen aan de voorwaarden van deze verordening of overeenkomsten waarvoor het voordeel van de door deze verordening verleende vrijstelling is ingetrokken.

(22)

In deze verordening moeten typische situaties worden vermeld waarin het passend kan worden geacht de vrijstelling die deze verordening verleent in te trekken overeenkomstig artikel 29 van Verordening (EG) nr. 1/2003 van de Raad (5).

(23)

Aangezien onderzoeks- en ontwikkelingsovereenkomsten vaak van lange aard zijn, vooral wanneer de samenwerking zich uitstrekt tot de exploitatie van de resultaten, dient de geldigheidsduur van deze verordening op twaalf jaar te worden vastgesteld,

a)

de vrijheid van de partijen te beperken om zelfstandig of in samenwerking met derden onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten te verrichten:

b)

de productie of de verkoop te beperken, met uitzondering van:

c)

de prijzen vast te stellen bij de verkoop van de contractproducten of de licentiëring van de contracttechnologieën aan derden, met uitzondering van de vaststelling van de prijzen die aan directe afnemers worden aangerekend of de vaststelling van licentievergoedingen die aan directe licentienemers worden aangerekend wanneer de gezamenlijke exploitatie van de resultaten:

d)

het gebied te beperken waarop, of de klantenkring te beperken waaraan, de partijen de contractproducten passief mogen verkopen of de contracttechnologieën mogen licentiëren, met uitzondering van de verplichting om een andere partij een exclusieve licentie te verlenen op de resultaten van het onderzoek en de ontwikkeling;

e)

de beperking van de actieve verkoop van de contractproducten of contracttechnologieën in gebieden of aan afnemers die niet uitsluitend aan een van de partijen zijn toegewezen door middel van specialisatie op het niveau van de exploitatie;

f)

de partijen te verbieden te voldoen aan de vraag van afnemers in de aan de partijen toegewezen respectievelijke gebieden of van afnemers die anderszins door middel van specialisatie op het niveau van de exploitatie aan de partijen zijn toegewezen, en die de contractproducten in andere gebieden binnen de interne markt in de handel zouden brengen;

g)

de partijen te verplichten het voor gebruikers of wederverkopers moeilijk te maken de contractproducten van andere wederverkopers binnen de interne markt af te nemen.