Internationale culturele betrekkingen — Een EU-strategie

 

SAMENVATTING VAN:

Gezamenlijke Mededeling (JOIN (2016)29 final) — Internationale culturele samenwerkingsstrategie

Artikel 6 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU)

WAT IS HET DOEL VAN DEZE MEDEDELING EN ARTIKEL 6 VWEU?

• De mededeling oppert een strategie voor effectievere internationale culturele betrekkingen, (d.w.z. de uitwisseling van ideeën, inzichten en meningen tussen verschillende culturen) ter ondersteuning van de prioriteit van de Europese Commissie om van de EU een sterkere internationale deelnemer en een betere internationale partner te maken, en de bijdrage van de EU aan duurzame groei te verhogen.
• De mededeling voert een model aan voor culturele samenwerking tussen EU-landen, nationale culturele organisaties en particuliere en overheidsinstellingen met behulp van „culturele diplomatie” om zo een wereldorde gebaseerd op vrede, de rechtsstaat, vrijheid van meningsuiting, wederzijds begrip en respect voor fundamentele waarden te bevorderen.
• Hoewel cultuurbeleid hoofdzakelijk een kwestie is voor de EU-landen zelf, stelt artikel 6 VWEU dat de Europese Unie (EU) een rol kan spelen in het ondersteunen, coördineren en toepassen van de activiteiten van EU-landen op dit gebied.

KERNPUNTEN

Cultuur gaat niet alleen om kunst of literatuur. Cultuur omvat een veel breder scala aan activiteiten: van de interculturele dialoog* tot toerisme, van onderwijs en onderzoek tot creatieve sectoren, van de bescherming van cultureel erfgoed tot de bevordering van nieuwe technologieën, en van ambachten tot ontwikkelingssamenwerkingen.

Cultuur speelt ook een belangrijke rol in het buitenlands beleid van de EU waar culturele samenwerking op stereotypes en vooroordelen stoot, en de dialoog conflicten kan voorkomen en verzoening kan stimuleren. Ze helpt bij het omgaan met wereldwijde uitdagingen, zoals de integratie van vluchtelingen, het optreden tegen gewelddadige radicalisering en het beschermen van ’s werelds culturele erfgoed.

Cultuur kan ook een hulpmiddel zijn om belangrijke sociale en economische voordelente genereren, zoals burgerparticipatie en toeristische inkomsten, zowel binnen als buiten de EU.

De strategie bouwt voort op en actualiseert eerdere mededelingen betreffende cultuur en de internationale betrekkingen van de EU en de rol van cultuur in de EU-ontwikkelingssamenwerking, en richt zich op het versterken van culturele samenwerking binnen drie hoofdgebieden:

• Het aandrijven van duurzame sociale en economische ontwikkeling, door culturele en creatieve industrieën te versterken en de rol van lokale autoriteiten te ondersteunen. Voorbeelden in dit gebied zijn:
  • het programma Creatieve Netwerken van de Stichting Azië-Europa;
  • EU-ondersteuning in het zuidelijke Middellandse Zeegebied voor een project ter ontwikkeling van clusters in de culturele en creatieve industrieën met UNIDO (United Nations Industrial Development Organisation — Organisatie van de Verenigde Naties voor Industriële Ontwikkeling);
  • een Europees netwerk van creatieve hubs, waar alle landen in zitten die deelnemen aan het „Creatief Europa”-programma (inclusief Servië, Moldavië, Turkije, Georgië en Oekraïne).
• Bevorderen van vreedzame betrekkingen tussen gemeenschappen en mensen met verschillende religieuze overtuigingen. Dialoog kan helpen eerlijke, vreedzame, inclusieve samenlevingen te bevorderen, die de mensenrechten respecteren en rekening houden met lokale gevoeligheden, met acties die zijn aangepast op specifieke culturele contexten en belangen. Dit omvat:
  • programma’s ter bevordering van cultuur binnen het Oosterse partnerschap, waar Armenië, Azerbeidzjan, Wit-Rusland, Georgië, Moldavië en Oekraïne bij zitten;
  • ondersteuning voor de Anna Lindh-stichting en haar netwerk voor organisaties in alle 42 landen van de Unie voor het Middellandse Zeegebied.

• Verbetering van de samenwerking betreffende cultureel erfgoed, door bevordering van onderzoek, de bestrijding van illegale handel in culturele goederen, en het ondersteunen van de bescherming van erfgoedlocaties. Het herstel en de bevordering van cultureel erfgoed is goed voor het toerisme en stimuleert economische groei. Enkele voorbeelden:
  • onderzoek onder Horizon 2020 om nieuwe manieren te vinden om cultureel erfgoed, dat bedreigd wordt door klimaatverandering, en waaraan ook niet-EU-landen kunnen deelnemen, te bewaren en te beheren;
  • strijden tegen handel in erfgoed, inclusief ondersteuning voor het opleiden van douaneofficiers bij grenscontroles om vroege detectie van gestolen artefacten te realiseren;
  • samenwerken met UNESCO voor het opzetten van een snellereactiemechanisme voor de bescherming van culturele erfgoederen. Het Regionaal Trustfonds van de Europese Unie in respons op de Syrische crisis zal eveneens bijdragen aan de bescherming van cultureel erfgoed en de bevordering van culturele diversiteit.

EU-samenwerking op het vlak van cultuur omvat zowel de EU als ontwikkelingslanden en kan worden verbeterd door:

• het ramen van bronnen en samenwerking in niet-EU-landen;
• betere samenwerking met nationale culturele instanties binnen de EU;
• meer gebruikmaken van EU-ambassades in niet-EU-landen (delegaties);
• het stichten van Europese cultuurhuizen, ontworpen voor het leveren van diensten aan de lokale bevolking, deelname aan gezamenlijke projecten en het aanbieden van beurzen en culturele en onderwijsuitwisselingen;
• gezamenlijke culturele EU-evenementen;
• nadruk op strategische internationale partners;
• uitwisseling van studenten, onderzoekers en afgestudeerden tussen EU- en niet-EU-landen.

Deze culturele strategie kan worden bevorderd door gebruik te maken van bestaande bronnen, zoals:

• partnerschapsinstrument (EU-bereikmiddel)
• Europees instrument voor democratie en mensenrechten
• instrument voor bijdrage aan stabiliteit en vrede
• programma Creatief Europa (bevordering van cultureel erfgoed)
• EU-uitbreidingsbeleid (met inbegrip van cultuurbeleid)
• Europees nabuurschapsbeleid (betrekkingen met 16 buurlanden)
• financieringsinstrument voor ontwikkelingssamenwerking
• Overeenkomst van Cotonou (EU-samenwerking met Afrikaanse of Caribische landen, of landen in de Stille Oceaan).

ACHTERGROND

• Europese agenda voor cultuur
• Globale strategie voor de Europese Unie
• Europees Jaar van het Cultureel Erfgoed in 2018

KERNBEGRIPPEN

BELANGRIJKSTE DOCUMENTEN

Gezamenlijke mededeling aan het Europees Parlement en de Raad: Op weg naar een EU-strategie voor internationale culturele betrekkingen (JOIN(2016) 29 final van 8.6.2016)

Geconsolideerde versie van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie — Eerste deel — Beginselen — Titel I — Categorieën en gebieden van bevoegdheden van de Unie — Artikel 6 (PB C 202 van 7.6.2016, blz. 52–53)

GERELATEERDE DOCUMENTEN

Conclusies van de Raad over cultuur in de externe betrekkingen van de EU met de nadruk op cultuur in ontwikkelingssamenwerking (PB C 417 van 15.12.2015, blz. 41–43)

Conclusies van de Raad en de vertegenwoordigers van de regeringen der lidstaten, in het kader van de Raad bijeen, over de bevordering van de culturele diversiteit en van de interculturele dialoog in de externe betrekkingen van de Unie en de lidstaten (PB C 320 van 16.12.2008, blz. 10–12)

Laatste bijwerking 17.07.2017