Grenscontroles

Artikel 77 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie vereist dat de Europese Unie (EU) een beleid ontwikkelt dat tot doel heeft te zorgen voor grenscontroles van personen en een efficiënte bewaking van de buitengrenzen, het voorkomen dat personen bij de binnengrenzen aan controle worden onderworpen en het geleidelijk opzetten van een geïntegreerd systeem voor het beheer van de buitengrenzen.

Tegenwoordig zijn 22 lidstaten lid van het Schengengebied, een gebied dat naast deze lidstaten ook IJsland, Liechtenstein, Noorwegen en Zwitserland omvat. Er zijn geen controles aan de binnengrenzen tussen deze landen. Samen streven zij ernaar de veiligheid te verbeteren door middel van efficiënte controles aan de buitengrenzen en tegelijkertijd de toegang te vergemakkelijken voor personen die een gerechtvaardigde reden hebben om de EU binnen te komen. Personencontroles aan de grens blijven bestaan tussen de EU-lidstaten die geen lid zijn van het Schengengebied (Bulgarije, Cyprus, Ierland, Kroatië en Roemenië) en de EU-lidstaten die dat wel zijn (bijvoorbeeld voor een persoon die reist vanuit Ierland, dat geen lid is van het Schengengebied, naar Frankrijk, dat wel lid is).

Het Europees geïntegreerd grensbeheer wordt onderbouwd door Verordening (EU) 2019/1896 betreffende de Europese grens- en kustwacht. De lidstaten hebben nationale strategieën opgesteld om de praktische uitvoering van dit concept te waarborgen en te vergemakkelijken. Een van de centrale onderdelen daarvan is gericht op het ondersteunen van de lidstaten bij de uitvoering van efficiënte grenscontroles aan de buitengrenzen van de EU.

Regels voor overschrijding van EU-grenzen — zowel binnen- als buitengrenzen — zijn opgenomen in de Schengengrenscode (Verordening (EU) 2016/399). Daarin worden ook de belangrijkste termen in relatie tot dit onderwerp gedefinieerd, zoals grenstoezicht, grenscontroles en grensbewaking.

Bij het overschrijden van de buitengrenzen worden niet-EU-onderdanen onderworpen aan grondige controles overeenkomstig de voorwaarden voor binnenkomst in het land, waaronder het systematisch raadplegen van relevante databanken zoals het Schengeninformatiesysteem (SIS) en het controleren van het Visuminformatiesysteem indien de persoon visumplichtig is. EU-onderdanen worden ook om veiligheidsredenen aan grenscontroles in het SIS onderworpen. Het rechtskader voor het SIS is in 2018 bijgewerkt. De wijzigingen aan het systeem, zoals nieuwe functies en gegevens, zullen begin 2022 in werking treden.

Een geautomatiseerd en gecentraliseerd elektronisch inreis-uitreissysteem (EES) voor niet-EU-onderdanen die de buitengrenzen van de EU overschrijden voor een kort verblijf, werd ingevoerd op grond van Verordening (EU) 2017/2226 inzake slimme grenzen. Het EES registreert en bewaart de naam van de persoon, het soort reisdocument, biometrische gegevens (vingerafdrukken en gezichtsopnamen) en datum en plaats van inreis en uitreis, een en ander onder volledige naleving van de grondrechten en de gegevensbeschermingsrechten. Het systeem registreert ook weigeringen van toegang en genereert meldingen voor Schengenlanden wanneer het toegestane verblijf is verstreken.

De EU heeft een geautomatiseerd IT-systeem opgezet, het Europees reisinformatie- en -autorisatiesysteem (Etias), waarmee veiligheidsrisico’s, risico’s uit het oogpunt van irreguliere migratie of grote epidemische risico’s, veroorzaakt door van de visumplicht vrijgestelde bezoekers die voor een kort verblijf naar de Schengenstaten reizen, voorafgaand aan hun reis kunnen worden vastgesteld. Tegelijkertijd maakt Etias het voor de overgrote meerderheid van de reizigers die niet een dergelijk risico vormen, eenvoudiger om de grens te overschrijden. Zodra Etias in werking treedt, zullen onderdanen van meer dan 60 landen een reisvergunning kunnen aanvragen.

De operationele samenwerking tussen de EU-lidstaten die een geïntegreerd beheer van de EU-grenzen moet waarborgen, vindt plaats binnen de Europese grens- en kustwacht (bestaande uit het Europees Grens- en kustwachtagentschap (Frontex) en de grensbeheerautoriteiten van de lidstaten).

Een visum voor kort verblijf kan door een van de Schengenstaten worden afgegeven. Het geeft de houder ervan het recht om gedurende maximaal 90 dagen binnen een periode van 180 dagen in de Schengenstaten te reizen. Een lijst van landen waarvan de onderdanen in het bezit moeten zijn van een visum, is als bijlage opgenomen bij Verordening (EU) 2018/1806.

Het EU-beleid over grenzen is onderdeel van het Schengenacquis (akkoord en uitvoeringsovereenkomst) en geldt voor lidstaten en de met de Schengenruimte geassocieerde landen (IJsland, Liechtenstein, Noorwegen en Zwitserland) overeenkomstig Protocol 19. Ierland neemt niet deel aan de maatregelen van het Schengen acquis met betrekking tot grenzen.

ZIE OOK:

• Europese Unie
• De ruimte van vrijheid, veiligheid en recht
• Grondrechten
• Lidstaten
• Migratie en asiel
• Schengen (Akkoord en Uitvoeringsovereenkomst)
• Een versterkt Schengeninformatiesysteem (samenvatting)
• Europese grens- en kustwacht (samenvatting)
• Regels voor toegang tot het Europees Visuminformatiesysteem (VIS) (samenvatting)
• Regels voor de overschrijding van de EU-grenzen (samenvatting)
• Het Schengeninformatiesysteem van de tweede generatie (SIS II) (samenvatting)
• Slimme grenzen: EU-inreis-uitreissysteem (samenvatting)
• Het Europees reisinformatie- en -autorisatiesysteem (Etias) (samenvatting)
• Visumcode (samenvatting)
• Visumplicht voor onderdanen van niet-EU-landen (samenvatting)
• Schengengebied (Europese Commissie).