16.6.2007   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

L 156/23

(1)

Bij brief van 5 mei 2004 (ingeschreven op 19 mei 2004) heeft Portugal aan de Commissie kenbaar gemaakt dat het voornemens is steun te verlenen aan CORDEX, Companhia Industrial Têxtil SA (hierna „CORDEX” genoemd), teneinde te helpen bij het financieren van een investering van deze onderneming in Brazilië. Op verzoek van de Commissie heeft Portugal bij brieven van 31 augustus 2004 (ingeschreven op 6 september 2004) en 13 september 2004 (ingeschreven op 16 september 2004) aanvullende informatie verstrekt.

(2)

Bij brief van 19 november 2004 heeft de Commissie Portugal in kennis gesteld van haar besluit om de procedure van artikel 88, lid 2, van het EG-Verdrag in te leiden ten aanzien van deze steun.

(3)

Bij brief van 7 januari 2005 (ingeschreven op 11 januari 2005) hebben de Portugese autoriteiten hun opmerkingen met betrekking tot de bovengenoemde procedure kenbaar gemaakt.

(4)

Het besluit van de Commissie om de procedure in te leiden is gepubliceerd in het Publicatieblad van de Europese Unie  (2). De Commissie heeft de betrokkenen gevraagd hun opmerkingen ter zake kenbaar te maken.

(5)

De Commissie heeft van de betrokkenen opmerkingen ontvangen en die doorgegeven aan de Portugese autoriteiten, zodat deze zich erover konden uitspreken; de opmerkingen van Portugal werden ontvangen bij brief van 20 mei 2005 (ingeschreven op 25 mei 2005).

(6)

De Commissie heeft daarop bij brief van 26 september 2005 om aanvullende informatie verzocht, waarop Portugal reageerde bij brief van 9 november 2005 (ingeschreven op 10 november 2005). De Portugese autoriteiten hebben hun laatste aanvullende opmerkingen medegedeeld bij brief van 22 december 2005 (ingeschreven op 23 december 2005).

(7)

CORDEX is een producent van koorden en gevestigd in Ovar, een gebied vallend onder artikel 87, lid 3, onder a), van het EG-Verdrag. De onderneming is opgericht in 1969 en gespecialiseerd in de productie van koorden uit synthetische vezels (polypropyleen en polyethyleen), alsmede sisaltouw voor de landbouw („binder” en „baler twine”) en andere producten uit sisal. Op het moment dat de steun werd aangemeld, had CORDEX 259 werknemers. De omzet bedroeg in datzelfde jaar (2004) ongeveer 25 miljoen euro. CORDEX is verbonden met twee andere ondernemingen in dezelfde regio: FLEX 2000, opgericht in 2001, en CORDENET, dat in 2003 werd opgericht. In totaal hebben deze drie ondernemingen circa 415 werknemers (3).

(8)

Het project betreft de oprichting van een nieuwe onderneming in Brazilië — Cordebras Lda. — voor de exclusieve productie van bindtouw, een product dat voornamelijk in de landbouw wordt gebruikt. Met deze investering hoopt CORDEX zijn productie van sisalartikelen te verhogen en te profiteren van de lagere kosten en ruime beschikbaarheid van grondstoffen en personeel in Brazilië. Brazilië wordt beschouwd als de grootste producent van deze grondstof (sisalvezel) ter wereld. De personeelskosten in dit land zijn ongeveer een derde van de kosten in Portugal.

(9)

Ook hoopt CORDEX met dit project nieuwe markten te veroveren, met name in de Verenigde Staten, Canada en de landen van de Mercosur. Daarnaast zal een deel van de in Brazilië geproduceerde sisal ingevoerd worden in Portugal, als eindproduct of als halffabricaat (4). In dit laatste geval zal het product worden onderworpen aan een speciale behandeling op basis van olie, en opnieuw worden opgerold en verpakt, alvorens op de markt te worden gebracht.

(10)

De in aanmerking komende kosten van de investering bedragen 2 678 630 euro, overeenkomend met het nominale kapitaal van de nieuwe onderneming Cordebras Lda. Het project werd voltooid in 2002 en is op dit moment operationeel.

(11)

CORDEX heeft bij de Portugese autoriteiten een steunaanvraag ingediend in het kader van een regeling ter stimulering van de internationalisering van het Portugese bedrijfsleven (5). Overeenkomstig de genoemde regeling moet steun aan grote ondernemingen afzonderlijk bij de Commissie worden aangemeld. CORDEX heeft de steunaanvraag in 2000 ingediend, vóór de uitvoering van het project, maar Portugal kon de steun vanwege vertragingen van interne aard pas in januari 2004 bij de Commissie aanmelden.

(12)

De aangemelde maatregel bestaat uit een fiscale stimuleringsmaatregel van 401 795 euro, overeenkomend met 15 % van de in aanmerking komende kosten van de investering.

(13)

De Commissie heeft in haar besluit tot inleiding van de procedure in deze zaak verklaard dat zij de maatregel zou onderzoeken in het licht van artikel 87, lid 3, onder c), van het EG-Verdrag, teneinde te bepalen of de steun bijdraagt tot de ontwikkeling van een bepaalde economische activiteit, zonder dat de voorwaarden waaronder het handelsverkeer plaatsvindt zodanig worden veranderd dat het gemeenschappelijk belang wordt geschaad.

(14)

De Commissie heeft voorts rekening gehouden met de volgende criteria, die reeds in eerdere zaken zijn gehanteerd met betrekking tot steun aan grote ondernemingen voor de financiering van projecten inzake directe investeringen in het buitenland (6): het feit of de steun al dan niet verkapte exportelementen bevat, de eventuele repercussies voor de werkgelegenheid, zowel in het land van oorsprong als in het land van bestemming, de risico’s van verplaatsing van de productie, de gevolgen van de maatregel voor de regio waarin de begunstigde van de steun gevestigd is, de noodzaak van de steun, met name de intensiteit van de beoogde steun, rekening houdende met de internationale concurrentiepositie van de communautaire bedrijfstak en/of eventuele risico’s in verband met investeringsprojecten in bepaalde derde landen.

(15)

De Commissie is tot de bevinding gekomen dat de steun in dit geval verleend werd voor een initiële investering in de productie en geen verkapte exportelementen bevat. Ook leidde het niet tot verplaatsing van werkgelegenheid van Portugal naar Brazilië, aangezien CORDEX haar personeelsbestand in Portugal op hetzelfde niveau wilde handhaven. Het risico van verplaatsing van de productie werd verder beperkt door het feit dat de nieuwe fabriek in Brazilië over nieuwe productieapparatuur beschikte en het personeel plaatselijk werd aangeworven.

(16)

De Commissie heeft eveneens rekening gehouden met het argument van de Portugese autoriteiten dat dit project voor CORDEX de eerste ervaring was op het gebied van internationalisering, dat de onderneming de Braziliaanse markt niet kende, en dat investeren in een onbekende markt hoge risico’s met zich kan brengen. Redelijkerwijs mag worden aangenomen dat, bij mislukking van het project, de financiële gevolgen voor de onderneming aanzienlijk zouden zijn geweest, aangezien de investeringskosten circa 12 % van de omzet bedroegen. Bovendien heeft de onderneming de steunaanvraag ingediend vóór het begin van de uitvoering van het project, en dit lijkt erop te wijzen dat de maatregel voldoet aan het „criterium van stimuleringsmaatregel”, zoals dat normaal geldt bij regionale steunmaatregelen van de staat (7).

(17)

De Commissie had echter twijfels over de gevolgen van de steun voor de wereldwijde concurrentiepositie van de betrokken bedrijfstak van de Europese Unie. Zij wees erop dat een deel van de in Brazilië geproduceerde producten waarschijnlijk op de EU-markt zouden concurreren en dat zij niet over informatie beschikte over het relatieve belang van de begunstigde of de markt, en ook niet over de gevolgen van de maatregel voor de regio waar CORDEX gevestigd is. Bijgevolg was zij niet in de gelegenheid om in dit stadium vast te stellen of de steun strookte met de afwijking die is voorzien bij artikel 87, lid 3, onder c), van het EG-Verdrag.

(18)

Een Franse onderneming, BIHR, heeft verklaard dat de investering van CORDEX in Brazilië volgde op die van andere Portugese producenten en dat die ondernemingen, samen met andere Braziliaanse en Amerikaanse concurrenten, een bedreiging vormden voor de sisalproductie van BIHR in Europa. BIHR was eveneens bezorgd over het feit dat de steun de positie van CORDEX in de sector synthetische vezels kan versterken.

(19)

Vergelijkbare punten van zorg werden geuit door Sainte Germaine, een andere Franse onderneming, die verklaarde synthetische producten te vervaardigen in Europa en haar activiteiten in de sector sisal te hebben overgebracht naar Brazilië. Sainte Germaine betoogde dat Portugese ondernemingen voordelen hebben wanneer zij investeren in Brazilië, omdat zij het product vervolgens tegen betaling van gereduceerde douanerechten naar Europa kunnen exporteren.

(20)

Een andere onderneming, die anoniem wenst te blijven, maakte opmerkingen van dezelfde strekking, bijvoorbeeld dat de steun CORDEX een concurrentievoordeel biedt in de textielsector.

(21)

Portugal merkte op dat de investering in Brazilië een element was van de strategie van CORDEX om een breed scala van activiteiten in Portugal te handhaven, met behoud van de bestaande werkgelegenheid. CORDEX zal in Portugal sisalproducten blijven produceren, op basis van grondstoffen ingevoerd uit Brazilië, terwijl daarnaast via Cordebras Lda. zowel eindproducten als halffabricaten worden ingevoerd, die verwerkt worden tot sisalproducten met een grotere toegevoegde waarde. Die activiteiten omvatten tevens het aanpassen van de verpakking van het sisaltouw voor de landbouw („baler twine”), dat wordt ingevoerd overeenkomstig de vereisten van de cliënt (bijvoorbeeld wat betreft grootte en etiket). Zodoende dragen de activiteiten bij tot de werkgelegenheid in de verpakkingssector in de regio waar CORDEX gevestigd is.

(22)

Na de investering in Brazilië heeft CORDEX in Ovar twee nieuwe ondernemingen opgericht (FLEX en CORDENET, die zich respectievelijk bezighouden met de productie van schuimproducten en netten). Dit leidde tot de overdracht van personeel tussen deze ondernemingen en een lichte stijging van de algemene werkgelegenheid van de drie ondernemingen in Ovar: van 358 werknemers in 2000 tot 415 in 2005. De Braziliaanse onderneming Cordebras Lda., die recent werd opgericht, heeft circa 145 werknemers.

(23)

Volgens de Portugese autoriteiten is de strategie van diversificatie van CORDEX, met inbegrip van de investering in Brazilië, bijgevolg gunstig voor de handhaving van de werkgelegenheid in een regio (Ovar) waar de werkloosheid aanzienlijk hoger is dan het landelijk gemiddelde. Het heeft ook bijgedragen tot het creëren van werkgelegenheid in de deelstaat Baía (Brazilië), waar Cordebras Lda. gevestigd is.

(24)

Wat betreft de opmerkingen van derden, betoogden de Portugese autoriteiten dat voor CORDEX dezelfde omstandigheden en douanerechten gelden als voor enige andere EU-producent wanneer die sisalproducten invoert uit Brazilië, en dat het geringe bedrag aan steun dat zij willen verlenen aan CORDEX, geen grote impact kan hebben op de communautaire markt. Volgens de Portugese autoriteiten was de investering van CORDEX in Brazilië noodzakelijk om het nodige te doen aan de gevolgen van de stijgende uitvoer van landen die het voordeel hebben dat de kosten er lager zijn (Afrikaanse landen en Brazilië) (8).

(25)

Tenslotte heeft Portugal verklaard dat de onderneming niet mag worden aangerekend dat de investering zonder publieke financiering werd gedaan. De onderneming zette het project door met steun van bankleningen en eigen kapitaal, in de verwachting dat in een later stadium staatssteun zou worden verkregen, aangezien het daartoe een aanvraag had ingediend in het kader van de desbetreffende nationale regeling (9).

(26)

Overeenkomstig artikel 87, lid 1, van het Verdrag zijn steunmaatregelen van de staten of in welke vorm ook met staatsmiddelen bekostigd, die de mededinging door begunstiging van bepaalde bedrijven of bepaalde producties vervalsen of dreigen te vervalsen, onverenigbaar met de gemeenschappelijke markt, voor zover deze steun het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig beïnvloedt. In haar besluit tot inleiding van de onderzoeksprocedure was de Commissie tot de bevinding gekomen dat de steunmaatregel onder het toepassingsgebied van artikel 87, lid 1, van het EG-Verdrag valt, op basis van de volgende argumenten:

(27)

Gezien het feit dat de steun niet kon worden beschouwd als verenigbaar met welke geldende richtsnoeren of regeling dan ook, heeft de Commissie verklaard dat zij zou onderzoeken of de maatregel verenigbaar was met het EG-Verdrag op grond van de afwijking bedoeld in artikel 87, lid 3, onder c), van het EG-Verdrag. Dit houdt in dat de steun wordt verleend ter bevordering van de ontwikkeling van een bepaalde economische activiteit, zonder dat de voorwaarden waaronder het handelsverkeer plaatsvindt zodanig worden veranderd dat het gemeenschappelijk belang wordt geschaad. De Commissie dient bijgevolg te onderzoeken of de steun bijdraagt tot de ontwikkeling van de sisalproductie en/of andere economische activiteiten in de Europese Unie, zonder dat de voorwaarden waaronder het handelsverkeer tussen de lidstaten plaatsvindt negatief worden beïnvloed.

(28)

In haar besluit tot inleiding van de procedure heeft de Commissie er tevens op gewezen dat zij rekening zou houden met bepaalde criteria die zijn gehanteerd in eerdere zaken betreffende de verlening van steun aan grote ondernemingen voor directe investeringsprojecten in het buitenland (zie overweging 14). Deze zijn erop gericht een evenwicht te creëren tussen de voordelen van steun wat betreft de bijdrage aan de internationale concurrentiepositie van de communautaire bedrijfstak in kwestie (bijvoorbeeld wanneer de steun noodzakelijk is gezien de risico’s van het project in het derde land) en de mogelijke negatieve gevolgen voor de EU-markt.

(29)

In dit geval had de Commissie echter twijfels over de gevolgen van de maatregel voor de EU-markt en de wereldwijde concurrentiepositie van de communautaire bedrijfstak in kwestie, terwijl zij anderzijds geen informatie tot haar beschikking had over het belang van de begunstigde ten opzichte van de EU-concurrenten, en ook niet over de gevolgen van de maatregel voor de regio waar CORDEX gevestigd is (zie overweging 17).

(30)

Een algemeen principe van de wetgeving op het gebied van staatssteun is dat, wil de steun verenigbaar zijn met de gemeenschappelijke markt, moet worden aangetoond dat deze leidt tot een extra activiteit van de begunstigde die zonder de steun niet tot stand zou zijn gekomen. Anders leidt de steun enkel tot vervalsing van de concurrentie, zonder dat er enig positief gevolg aan verbonden is. De Commissie betoogde dat de onderneming de steunaanvraag heeft ingediend vóór het begin van de uitvoering van het project, en dat dit erop lijkt te wijzen dat de maatregel voldoet aan het „criterium van stimuleringsmaatregel”, zoals dat normaal geldt bij regionale steunmaatregelen van de staat (11). Hiermee is echter niet aangetoond dat de steun daadwerkelijk noodzakelijk was, rekening houdende met de internationale concurrentiepositie van de EU-bedrijfstak en/of met de risico’s die verbonden zijn aan investeringsprojecten in bepaalde derde landen.

(31)

In haar besluit van 19 november 2004 wees de Commissie op het argument van de Portugese autoriteiten dat een investering in Brazilië voor CORDEX, vanwege de onvoorspelbaarheid van de Braziliaanse munt, hogere risico’s met zich bracht dan een investering in de Europese Unie. Dit gold des te meer, omdat dit project voor CORDEX de eerste ervaring was op het gebied van internationalisering en de onderneming geen ervaring had op de Braziliaanse markt (12).

(32)

De gegevens die na het inleiden van de procedure zijn overgelegd aan de Commissie, wijzen er echter op dat bepaalde concurrenten van CORDEX wel in Brazilië investeerden (ondanks de zogenaamde onvoorspelbaarheid van de Braziliaanse munt). Zo heeft de onderneming Quintas & Quintas SA, een Portugese concurrent van CORDEX, aldus de informatie die door de Portugese autoriteiten is verstrekt, bijvoorbeeld een productie-eenheid in Brazilië gevestigd (Brascorda), zonder dat daarvoor steun werd aangevraagd bij de Portugese autoriteiten. Bijgevolg zijn er geen elementen die wijzen op het bestaan van een of andere algemene tekortkoming van de markt in verband met dit type project, die CORDEX of haar concurrenten ervan zou kunnen weerhouden om zonder overheidssteun in Brazilië te investeren.

(33)

Hoewel dit de eerste ervaring van CORDEX was op het gebied van internationalisering, zijn de Portugese autoriteiten er ook niet in geslaagd aan te tonen dat CORDEX bij het verrichten van de betrokken investering bepaalde specifieke moeilijkheden had ondervonden. Ondanks de relatief geringe grootte van CORDEX wat betreft omzet (deze ligt onder de drempel voor het mkb), hebben de Portugese autoriteiten bijvoorbeeld niet gewezen op eventuele moeilijkheden van de onderneming bij het verkrijgen van financiering van handelsbanken. Integendeel, de onderneming heeft de investering blijkbaar met eigen kapitaal en commerciële leningen kunnen financieren.

(34)

De Commissie is derhalve, gebaseerd op de hierboven genoemde informatie, van mening dat Portugal niet heeft kunnen aantonen dat CORDEX de investering in Brazilië zonder de steun niet had verricht en dat de steun noodzakelijk was gezien de risico’s die gepaard gingen met het project in Brazilië. De Commissie merkt op dat het feit dat CORDEX al deze activiteiten tot op heden zonder staatssteun heeft kunnen verrichten, erop lijkt te wijzen dat de steun blijkbaar niet noodzakelijk was.

(35)

Volgens de beschikbare informatie zijn er circa twaalf EU-producenten van sisal op de communautaire markt. Vijf daarvan zijn gevestigd in Portugal. Zij nemen ongeveer 81 % van de EU-productie voor hun rekening (13). Al deze ondernemingen produceren synthetische artikelen, koorden en touw van sisal. De productie van synthetische vezels lijkt de voornaamste activiteit van het merendeel van deze ondernemingen. Hetzelfde geldt voor CORDEX (sisal vertegenwoordigt slechts circa 20 % van haar productiecapaciteit). Sisal en synthetische vezels zijn tot op zekere hoogte vervangbaar wat betreft het gebruik in de landbouw.

(36)

In 2003 bedroeg het aandeel van CORDEX op de communautaire markt voor sisalproducten ongeveer 6,6 %. Indien de verkoop van producten van Cordebras Lda. echter wordt meegerekend, dan stijgt het marktaandeel van CORDEX op de communautaire markt tot 17,7 % (14). De Portugese autoriteiten hebben in dit verband verklaard dat ongeveer 47 % van de uitvoer van Cordebras (circa 2 210 t in 2003) bestemd was voor de communautaire markt.

(37)

Gezien het aanzienlijke percentage van de sisalproductie van Cordebras Lda. dat (via CORDEX) naar de Europese Unie wordt uitgevoerd, luidt de conclusie van de Commissie dat de steun waarschijnlijk grote gevolgen heeft voor de concurrentie op de gemeenschappelijke markt. Daarnaast lijkt de steun ook de algemene positie van CORDEX in de Europese Unie te versterken, en dit kan eventueel van invloed zijn op andere marktsegmenten waarin CORDEX en haar concurrenten aanwezig zijn. Deze gegevens worden bevestigd door de opmerkingen die door de concurrenten zijn ingediend, waarin deze betogen dat de steun de concurrentie op de markt voor koorden en touw van sisal en synthetische vezels ernstig verstoort.

(38)

Bij de beoordeling van de verenigbaarheid van de steun moet de Commissie zorgvuldig de negatieve en positieve gevolgen van de maatregel binnen de Europese Unie tegen elkaar afwegen en bepalen of de positieve gevolgen voor de Gemeenschap de negatieve gevolgen voor de mededinging en het intracommunautaire handelsverkeer compenseren. Op basis van de bovengenoemde informatie luidt de conclusie van de Commissie dat er geen bewijs is voor de stelling dat de verlening van steun aan CORDEX met betrekking tot de investering van deze onderneming in Brazilië bijdraagt tot een betere concurrentiepositie van de betrokken EU-bedrijfstak. De steun zou de positie van de begunstigde wellicht versterken, maar dit zou ten koste gaan van concurrenten die geen staatssteun ontvangen. Derhalve wordt niet bewezen geacht dat de steun positieve gevolgen heeft voor de Gemeenschap, die de negatieve gevolgen voor de mededinging en het intracommunautaire handelsverkeer compenseren.

(39)

Gezien het bovenstaande luidt de conclusie van de Commissie dat er geen bewijs is dat de steun noodzakelijk was voor CORDEX om de betrokken investering in Brazilië te verrichten. De steun kan voorts leiden tot een aanzienlijke verstoring van de mededinging op de gemeenschappelijke markt. Bijgevolg luidt de conclusie van de Commissie dat de steunmaatregel ten gunste van CORDEX voor directe investeringen van deze onderneming in Brazilië, niet bijdraagt tot de ontwikkeling van bepaalde economische activiteiten in de zin van artikel 87, lid 3, onder c), van het EG-Verdrag, zonder dat de voorwaarden waaronder het handelsverkeer plaatsvindt zodanig worden veranderd dat het gemeenschappelijk belang wordt geschaad,