1.

It-talba għal deċiżjoni preliminari tressqet fil-kuntest ta’ tilwima bejn SIA Sātiņi-S, impriża Latvjana, u d-Dabas aizsardzības pārvalde (l-Awtorità tal‑Protezzjoni tal-Ambjent, il-Latvja).

2.

Din it-talba tirrigwarda l-interpretazzjoni tal-Artikolu 17(1) tal‑Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea (iktar ’il quddiem il-“Karta”), tal-Artikoli 107 u 108 TFUE u tal-Artikolu 3(2) tar-Regolament (UE) Nru 717/2014 ( 2 ) u tikkonċerna l-kwistjoni dwar jekk pagamenti li saru bħala kumpens għal danni kkawżati lill-akwakultura minn għasafar selvaġġi protetti f’żona Natura 2000 skont id‑Direttiva 2009/147/KE ( 3 ), minn naħa waħda, jistgħux ikunu inqas mit‑telf imġarrab u, min-naħa l-oħra, jikkostitwixxux għajnuna mill‑Istat u, jekk iva, jaqgħux taħt ir-Regolament “de minimis fis-settur tas-sajd”.

3.

L-Artikolu 17 tal-Karta, intitolat “Dritt għall-proprjetà”, jipprevedi, fil-paragrafu 1 tiegħu:

“Kull persuna għandha d-dritt li tgawdi mill-proprjetà tal-beni tagħha li tkun akkwistat legalment, li tużahom, li tiddisponi minnhom u li tħallihom bħala wirt. L-ebda persuna ma tista’ tiġi mċaħħda mill‑proprjetà tagħha, ħlief fl-interess pubbliku u fil-każijiet u skond il‑kondizzjonijiet previsti mil-liġi, bi ħlas ta’ kumpens xieraq fi żmien utli għal dak li tkun tilfet. L-użu tal-proprjetà jista’ jiġi rregolat bil-liġi safejn ikun meħtieġ għall-interess pubbliku.”

4.

Skont l-Artikolu 51 tal-Karta, intitolat “Kamp ta’ applikazzjoni”:

“1.   Id-dispożizzjonijiet ta’ din il-Karta huma intiżi għall‑istituzzjonijiet, għall-korpi u għall-aġenziji ta’ l-Unjoni fir-rispett tal-prinċipju ta’ sussidjarjetà u għall-Istati Membri wkoll biss meta jkunu qed jimplimentaw il-liġi ta’ l-Unjoni. Huma għandhom għaldaqstant jirrispettaw id-drittijiet, josservaw il-prinċipji u jippromwovu l-applikazzjoni tagħhom, skond il-kompetenzi rispettivi tagħhom u fir-rispett tal-limiti tal-kompetenzi ta’ l-Unjoni kif mogħtija lilha fit-Trattati.

2.   Il-Karta ma testendix il-kamp ta’ applikazzjoni tal-liġi ta’ l-Unjoni lil hinn mill-kompetenzi ta’ l-Unjoni jew ma tistabbilixxi ebda setgħa jew kompitu ġdid għall-Unjoni, u ma timmodifikax il-kompetenzi u l‑kompiti definiti fit-Trattati.”

5.

L-Artikolu 6(2) tad-Direttiva 92/43/KEE ( 4 ) jipprevedi:

“L-Istati Membri għandhom jieħdu l-miżuri xierqa biex jevitaw, fiż‑żoni speċjali ta’ konservazzjoni, id-deterjorament ta’ l-habitat naturali u l-habitat ta’ l-ispeċi kif ukoll t-tfixkil ta’ l-ispeċi li għalihom ġew nominati ż-żoni, safejn dak it-tfixkil jista’ jkun sinifikanti meta jitqies skond l-għanjiet ta’ din id-Direttiva.”

6.

L-Artikolu 4(4) tad-Direttiva “għasafar” jipprevedi:

“Fir-rigward taż-żoni ta’ protezzjoni msemmija fil-paragrafi 1 u 2, l‑Istati Membri għandhom jieħdu l-passi xierqa biex jevitaw tniġġis jew deterjorazzjoni tal-ambjent naturali u kwalunkwe tfixkil li jaffettwa l‑għasafar, sakemm dawn jistgħu ikunu sinifikanti fil-kuntest tal‑għanijiet ta’ dan l-Artikolu. Barra minn dawn iż-żoni tal-protezzjoni, l-Istati Membri għandhom jagħmlu l-iżjed possibbli biex jevitaw it‑tniġġis jew deterjorazzjoni tal-ambjent naturali.”

7.

L-Artikolu 5 ta’ din id-direttiva jipprevedi:

“Mingħajr preġudizzju għall-Artikoli 7 u 9, l-Istati Membri għandhom jieħdu l-miżuri meħtieġa biex jistabbilixxu sistema ġenerali ta’ protezzjoni għall-ispeċi kollha tal-għasafar imsemmija fl-Artikolu 1, li tipprojbixxi partikolarment:

8.

Skont l-Artikolu 9(1) tal-imsemmija direttiva:

“L-Istati Membri jistgħu jidderogaw mid-dispożizzjonjiet tal-Artikoli 5 sa 8, fejn ma hemm ebda soluzzjoni oħra sodisfaċenti għar-raġunijiet li ġejjin:

9.

Skont il-premessa 15 tar-Regolament “de minimis fis-settur tas‑sajd”:

“Għall-finijiet ta’ trasparenza, trattament indaqs u monitoraġġ effettiv, dan ir-Regolament għandu japplika biss għall-għajnuna de minimis li għaliha jkun possibbli li jiġi kkalkulat bi preċiżjoni l-ekwivalenti tal‑għotja gross ex ante mingħajr il-ħtieġa li ssir valutazzjoni tar-riskju (‘għajnuna trasparenti’). Kalkolu preċiż bħal dan, pereżempju, jista’ isir għal għotjiet, sussidji fuq ir-rata tal-imgħax, eżenzjonijiet limitati tat‑taxxa jew strumenti oħra li jiffissaw limitu li jiżgura li l-limitu rilevanti ma jinqabiżx. L-iffissar ta’ limitu jimplika li sakemm l‑ammont preċiż tal-għajnuna mhuwiex magħruf jew għadu mhux magħruf, l-Istat Membru jkollu jassumi li l-ammont huwa daqs il-limitu sabiex ikun żgurat li bosta miżuri ta' għajnuna flimkien ma jaqbżux il‑limitu stabbilit f’dan ir-Regolament u li jiġu applikati r-regoli dwar l‑akkumulazzjoni.”

10.

L-Artikolu 1 ta’ dan ir-regolament, intitolat “Kamp ta’ applikazzjoni”, jipprevedi:

“1.   Dan ir-Regolament japplika għall-għajnuna mogħtija lill-impriżi fis-settur tas-sajd u tal-akkwakultura, bl-eċċezzjoni ta’ dan li ġej:

2.   Fejn impriża tkun attiva fis-settur tas-sajd u tal-akkwakultura u tkun attiva wkoll f’wieħed jew f’aktar mis-setturi jew ikollha attivitajiet oħra li jaqgħu fil-kamp ta’ applikazzjoni tar-Regolament (UE) Nru 1407/2013 [ ( 6 )], dak ir-Regolament għandu japplika għall-għajnuna mogħtija fir-rigward ta’ dawn is-setturi jew l-attivitajiet tal-aħħar, dejjem jekk l-Istat Membru kkonċernat jiżgura, b’mezzi xierqa bħas‑separazzjoni tal-attivitajiet jew id-distinzjoni tal-ispejjeż, li l‑attivitajiet fis-settur tas-sajd u tal-akkwakultura ma jibbenefikawx mill-għajnuna de minimis mogħtija skont dak ir-Regolament.

3.   Meta impriża tkun attiva fis-settur tas-sajd u tal-akkwakultura kif ukoll fil-produzzjoni primarja tal-prodotti agrikoli li jaqgħu fil-kamp ta’applikazzjoni tar-[Regolament (UE) Nru 1408/2013 ( 7 )], dan ir‑Regolament għandu japplika għall-għajnuna mogħtija fir-rigward tas‑settur imsemmi qabel, dejjem jekk l-Istat Membru kkonċernat jiżgura, b’mezzi xierqa bħas-separazzjoni tal-attivitajiet jew id‑distinzjoni tal-ispejjeż, li l-produzzjoni primarja tal-prodotti agrikoli ma tibbenefikax mill-għajnuna de minimis mogħtija skont dan ir‑Regolament.”

11.

L-Artikolu 3 tar-Regolament “de minimis fis-settur tas-sajd”, intitolat “Għajnuna de minimis”, jipprevedi, fil-paragrafi 1 sa 3 tiegħu:

“1.   Il-miżuri ta’ għajnuna jitqiesu bħala li ma jissodisfawx il-kriterji tal-Artikolu 107(1) [TFUE] u għaldaqstant għandhom ikunu eżentati mir-rekwiżit ta’ notifika tal-Artikolu 108(3) [TFUE], jekk jissodisfaw il-kundizzjonijiet stipulati f’dan ir-Regolament.

2.   L-ammont totali ta’ għajnuna de minimis mogħtija għal kull Stat Membru lil impriża waħda fis-settur tas-sajd u tal-akkwakultura ma għandux jaqbeż EUR 30000 tul kwalunkwe perjodu ta’ tliet snin fiskali.

3.   L-ammont kumulattiv ta’ għajnuna de minimis mogħti għal kull Stat Membru lil impriżi fis-settur tas-sajd u tal-akkwakultura fuq kwalunkwe perjodu ta’ tliet snin fiskali, ma għandux jaqbeż il-limitu massimu stipulat fl-Anness.”

12.

L-Artikolu 4 ta’ dan ir-regolament, intitolat “Kalkolu tal‑ekwivalenti tal-għotja gross”, jipprevedi:

“1.   Dan ir-Regolament għandu japplika biss għall-għajnuna li għaliha huwa possibbli li tista’ tiġi kkalkulata b’mod preċiż l-ekwivalenti tal‑għotja gross tal-għajnuna ex ante mingħajr il-ħtieġa li titwettaq valutazzjoni tar-riskju (“għajnuna trasparenti”).

2.   Għajnuna inkluża f’għotjiet jew sussidji fuq ir-rata tal-interessi titqies bħala għajnuna de minimis trasparenti.

[...]

7.   L-għajnuna inkluża fi strumenti oħra għandha titqies bħala għajnuna de minimis trasparenti sakemm l-istrument jipprovdi għall‑iffissar li jassigura li l-limitu rilevanti applikabbli ma jinqabiżx.”

13.

L-Artikolu 4 tas-sugu un biotopu aizsardzības likums (il-Liġi dwar il-Konservazzjoni tal-Ispeċi u tal-Bijotopi), tas-16 ta’ Marzu 2000 ( 8 ), intitolat “Kompetenza tal-Kunsill tal-Ministri”, jipprevedi, fil-punt 6 tiegħu:

“Il-Kunsill tal-Ministri jistabbilixxi:

[...]

14.

L-Artikolu 10 ta’ din il-liġi, intitolat “Id-dritt ta’ proprjetarji jew ta’ utenti ta’ artijiet għal kumpens”, jipprevedi:

“1.   Il-proprjetarji u l-utenti ta’ artijiet għandhom dritt għal kumpens imħallas mill-baġit tal-Istat previst għal dan il-għan għad-danni gravi kkawżati minn annimali ta’ speċi migratorji u ta’ speċi mhux relatati mal‑kaċċa partikolarment protetti, bil-kundizzjoni li jkunu ħadu l-miżuri ta’ protezzjoni neċessarji u li jkunu implimentaw, skont l-għarfien, il‑ħiliet u l-kompetenzi prattiki tagħhom, metodi li jirrispettaw l‑ambjent sabiex jipprevjenu jew inaqqsu d-danni. Il-proprjetarji jew l‑utenti ta’ artijiet ma għandhomx dritt għal kumpens jekk jikkontribwixxu, b’mod malizzjuż, sabiex jikkawżaw id-dannu jew iżiduh sabiex jiksbu kumpens.

[...]

3.   Il-kumpens għad-danni gravi kkawżati minn animali ta’ speċi migratorji u ta’ speċi mhux relatati mal-kaċċa partikolarment protetti ma jitħallasx jekk il-proprjetarju jew l-utent tal-artijiet irċieva pagamenti oħra tal‑Istat, tal-muniċipalità jew tal-Unjoni Ewropea previsti direttament jew indirettament għall-istess limitazzjonijiet tal-attività ekonomika jew għall-istess danni kkawżati minn annimali ta’ speċi migratorji u ta’ speċi mhux relatati mal-kaċċa partikolarment protetti li għalihom id‑dispożizzjonijiet leġiżlattivi jipprevedu kumpens, jew jekk l-applikat jirċievi għajnuna bis-saħħa tar-[Regolament Nru 508/2014].”

15.

L-Artikolu 5 tal-lauksaimniecības un lauku attīstības likums (il‑Liġi dwar l-Agrikoltura u l-Iżvilupp Rurali), tas-7 ta’ April 2004 ( 9 ), intitolat “Appoġġ tal-Istat u tal-Unjoni Ewropea”, jipprevedi, fil‑paragrafu 7 tiegħu:

“Il-Kunsill tal-Ministri jiddeċiedi dwar il-modalitajiet ta’ ġestjoni u ta’ kontroll tal-għajnuna mill-Istat u mill-Unjoni Ewropea għall-agrikoltura kif ukoll l-għajnuna mill-Istat u mill-Unjoni Ewropea għall-iżvilupp rurali u għas-sajd.”

16.

Il-Ministru kabineta noteikumi Nr. 558 “De minimis atbalsta uzskaites un piešķiršanas kārtība zvejniecības un akvakultūras nozarē” (id-Digriet Nru 558 tal-Kunsill tal-Ministri dwar ir-Regoli ta’ Kontabbiltà u ta’ Għoti ta’ Għajnuna De Minimis fis-Settur tas-Sajd u tal‑Akwakultura) tad-29 ta’ Settembru 2015 ( 10 ), jipprevedi dan li ġej:

“1. Dan id-digriet jistabbilixxi r-regoli ta’ kontabbilità u ta’ għoti ta’ għajnuna de minimis fis-settur tas-sajd u tal-akwakultura, skont ir-Regolament [‘de minimis fis-settur tas-sajd’].

2. Sabiex tinkiseb għajnuna de minimis bl-osservanza tal‑kundizzjonijiet previsti fl-Artikoli 3, 4 u 5 tar-Regolament [‘de minimis fis-settur tas-sajd’], l-applikant għall-għajnuna għandu jippreżenta lil min jagħti l-għajnuna talba għal għajnuna ta’ de minimis (Anness 1) (iktar ’il quddiem it-‘talba’). It-talba għandha tindika l‑għajnuna de minimis riċevuta mill-applikant matul is-sena kurrenti u waqt is-sentejn finanzjarji preċedenti kif ukoll l-għajnuna de minimis ippjanata, irrispettivament mill-mod kif l-għajnuna ngħatat u l-persuna li tagħtha. F’każ ta’ kumulu ta’ għajnuna de minimis, l-applikant għall‑għajnuna għandu jagħti wkoll informazzjoni dwar l-għajnuna l‑oħra riċevuta għall-proġett inkwistjoni għall-istess spejjeż eliġibbli. Meta jagħti informazzjoni dwar l-għajnuna de minimis u l-għajnuna mill-Istat l-oħra ppjanata, l-applikant għall-għajnuna għandu jindika l‑għajnuna li huwa talab iżda li min jagħti l-għajnuna għadu ma ddeċidiex dwarha. Jekk l-applikant għall-għajnuna de minimis qatt ma rċieva tali għajnuna qabel, huwa għandu jindika l-informazzjoni rilevanti fit-talba tiegħu.

[...]”

17.

Il-Ministru kabineta noteikumi Nr. 353 “Kārtība, kādā zemes īpašniekiem vai lietotājiem nosakāmi to zaudējumu apmēri, kas saistīti ar īpaši aizsargājamo nemedījamo sugu un migrējošo sugu dzīvnieku nodarītajiem būtiskiem postījumiem, un minimālās aizsardzības pasākumu prasības postījumu novēršanai” (id-Digriet Nru 353 tal‑Kunsill tal-Ministri dwar il-Proċedura għall-Iffissar tal-Ammont tat-Telf Imġarrab mill-Proprjetarji jew mill-Utenti ta’ Artijiet Minħabba Danni Gravi Kkawżati minn Annimali ta’ Speċi Migratorji u ta’ Speċi Mhux Relatati mal-Kaċċa Speċifikament Protetti kif ukoll dwar ir-Rekwiżiti Minimi li l-Miżuri ta’ Protezzjoni Għandhom Jissodisfaw sabiex Jipprevjenu d-Danni) tas-7 ta’ Ġunju 2016 ( 11 ), jipprevedi:

“1. Dan id-digriet jistabbilixxi:

[...]

39. Waqt l-adozzjoni tad-deċiżjoni dwar l-għoti tal-għajnuna, l‑amministrazzjoni għandha tissodisfa r-rekwiżiti segwenti:

40. F’terminu ta’ xahrejn wara li jiġi ffissat l-ammont tat-telf, l‑uffiċċjal [kompetenti] għandu jieħu jew deċiżjoni ta’ għoti ta’ kumpens, u jiffissa l-ammont tiegħu, jew deċiżjoni ta’ rifjut.”

18.

Matul is-sena 2002, Sātiņi-S xtrat 600.70 ettari ta’ vaski, f’riżerva naturali Natura 2000 fil-Latvja.

19.

Matul is-sena 2017, Sātiņi-S ressqet talba quddiem id-Dabas aizsardzības pārvalde (l-Awtorità tal-Protezzjoni tal-Ambjent) sabiex tibbenefika minn kumpens għal danni kkawżati lill-akwakultura minn għasafar u annimali oħra protetti. Din l-awtorità ċaħdet din it-talba għaliex Sātiņi-S kienet diġà ngħatat għajnuna de minimis ta’ ammont ta’ EUR 30000 għal perijodu ta’ tliet snin finanzjarji.

20.

Sātiņi-S ippreżentat rikors kontra din id-deċiżjoni quddiem il‑qorti kompetenti, billi sostniet li, minħabba n-natura kumpensatorju tiegħu, il-kumpens tad-danni kkawżati lill-akwakultura minn annimali protetti ma jikkostitwixxix għajnuna mill-Istat. Peress li t-talba tagħha ġiet miċħuda fl-ewwel u fit-tieni istanza, Sātiņi-S ippreżentat appell fil‑kassazzjoni quddiem l-Augstākā tiesa (il-Qorti Suprema, Latvja), li ddeċidiet li tissospendi l-proċeduri u tagħmel id-domandi preliminari segwenti lill-Qorti tal-Ġustizzja:

21.

Sātiņi-S, il-Gvern Latvjan, il-Gvern Irlandiż u l-Kummissjoni Ewropea ppreżentaw osservazzjonijiet bil-miktub.

22.

Waqt is-seduta, li saret fit-3 ta’ Ġunju 2021, ġew ippreżentati osservazzjonijiet orali mill-Gvern Latvjan, mill-Gvern Irlandiż, mill-Gvern Olandiż u mill-Kummissjoni.

23.

Permezz tal-ewwel domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi, essenzjalment, jekk l-Artikolu 17 tal-Karta għandux jiġi interpretat fis‑sens li jipprekludi li kumpens mogħti minn Stat Membru minħabba telf ikkawżat lill-akwakultura f’żona Natura 2000 minn għasafar protetti bid-Direttiva “għasafar” (iktar ’il quddiem il-“kumpens kontenzjuż”) ikun inqas mit-telf effettivament imġarrab mill-impriża kkonċernata.

24.

Din il-qorti tirrileva li kumpens minħabba l-limitazzjoni tad-dritt għall-proprjetà, fis-sens tal-Artikolu 17(1) tal-Karta, għandu jkun reali u effettiv, filwaqt li, f’dan il-każ, l-ammont tal-kumpens kontenzjuż huwa kkalkolat prinċipalment skont is-superfiċji tal-vaski tal-ħut u ma jikkunsidrax in-numru ta’ ħut li ttiekel mill-għasafar protetti, b’tali mod li ma jkoprix it-telf kollu realment imġarrab. Hija żżid li d-Direttiva “għasafar” tippermetti lill-Istati Membri jidderogaw minnha sabiex jipprevjenu danni sinjifikattivi lill-industrija tas-sajd.

25.

Sātiņi-S tiddikjara li, skont il-leġiżlazzjoni nazzjonali, hija jkollha tbati 88 % tat-telf tagħha, li jnaqqas il-kompettività tagħha, u li l-impriżi żgħar tal-akwakultura li jinsabu barra miż-żoni Natura 2000 huma koperti 100 % għat-telf imġarrab, li joħloq kompetizzjoni żleali.

26.

Il-Gvern Latvjan u l-Gvern Irlandiż isostnu li ma hemm l-ebda obbligu li Stat Membru jikkumpensa d-danni kollha kkawżati minn għasafar protetti lill-akwakultura f’żona Natura 2000. L-obbligi li jirriżultaw mid-Direttivi “għasafar” u “habitats” ma jikkostitwixxux ċaħda tad-dritt għall-proprjetà, iżda iktar il-kontroll tal-użu tiegħu. F’dan il-każ, ir-restrizzjoni tad-dritt għall-proprjetà kienet tirriżulta mid‑Direttiva “għasafar” u għandha għan ta’ interess ġenerali, jiġifieri l‑interess li jiġi ppreżervat l-ambjent. Barra minn hekk, l-ebda kumpens ma huwa previst f’din id-direttiva. Il-Gvern Latvjan jispjega, barra minn hekk, li l-ammont ta’ telf ikkumpensat huwa kkalkolat skont formula li mhux bilfors tkopri t-telf kollu mġarrab u josserva li l-proċedura ta’ kalkolu tal-kumpens kontenzjuż hija riveduta f’dan is-sens mil‑leġiżlatur Latvjan u li l-miżura ġdida ta’ kumpens hija nnotifikata lill-Kummissjoni bħala “għajnuna mill-Istat”.

27.

Il-Kummissjoni tipproponi li ma għandhiex tingħata risposta għall-ewwel domanda preliminari, minħabba nuqqas ta’ ġurisdizzjoni tal-Qorti tal‑Ġustizzja bis-saħħa tal-Artikolu 51(1) tal-Karta. Fil-fatt, il-pagament tal-kumpens kontenzjuż ma jikkostitwixxix implimentazzjoni tad-dritt tal-Unjoni fis-sens ta’ din id-dispożizzjoni, peress li la d-Direttiva “għasafar” u lanqas id-Direttiva “habitats” ma jipprevedu kumpens minħabba danni kkawżati lill-proprjetajiet privati, b’mod partikolari, lill-vaski ta’ akwakultura, waqt l-implimentazzjoni tagħhom. Id-dritt tal‑Unjoni sempliċement jipprevedi l-possibbiltà li tingħata għajnuna mill-Istat, taħt il-Fond Agrikolu Ewropew għall-Iżvilupp Rurali (FAEŻR) ( 13 ), il-Fond Ewropew għall-Affarijiet Marittimi u s-Sajd (FEMS) ( 14 ) jew il-Linji Gwida tal-Unjoni Ewropea għall-għajnuna mill‑Istat fis-setturi tal-agrikoltura u tal-forestrija u fiż-żoni rurali mill‑2014 sal-2020 ( 15 ) u l-Linji Gwida għall-eżami tal-għajnuna mill‑Istat fis-setturi tas-sajd u tal-akwakultura ( 16 ).

28.

Qabel xejn nirrileva li, skont l-Artikolu 51(1) tal-Karta, li jirregola l-kamp ta’ applikazzjoni tagħha, id-dispożizzjonijiet tagħha japplikaw għall-Istati Membri biss meta huma jimplimentaw id-dritt tal‑Unjoni. Din id-dispożizzjoni tikkonferma l-ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti tal-Ġustizzja li d-drittijiet fundamentali protetti fl-ordinament ġuridiku tal-Unjoni huma intiżi sabiex jiġu applikati fis-sitwazzjonijiet kollha rregolati mid-dritt tal-Unjoni, iżda ma għandhomx jiġu applikati barra minn dawn is-sitwazzjonijiet. Meta sitwazzjoni ġuridika ma taqax fil-kamp ta’ applikazzjoni tad-dritt tal-Unjoni, il-Qorti tal-Ġustizzja ma għandhiex ġurisdizzjoni tieħu konjizzjoni tagħhom u d-dispożizzjonijiet eventwalment invokati tal-Karta ma għandhomx, fihom innifishom, ikunu l-bażi ta’ din il-ġurisdizzjoni ( 17 ).

29.

Issa, id-Direttivi “għasafar” u “habitats” ma fihomx xi dispożizzjoni intiża sabiex tistabbilixxi sistema ta’ kumpens ta’ danni kkawżati lill-individwi minħabba miżuri ta’ implimentazzjoni ta’ dawn id-direttivi. Barra minn hekk, jidhirli li l-Artikolu 9 tad-Direttiva “għasafar”, imsemmi mill-qorti tar-rinviju, li jipprevedi li l-Istati Membri jistgħu jistabbilixxu derogi għar-rekwiżiti ta’ din id-direttiva, b’mod partikolari sabiex jipprevjenu d-danni sinjifikattivi lill-industrija tas‑sajd, ma jistax ikun il-bażi ta’ dritt għal kumpens. F’dan is-sens, il‑Qorti tal-Ġustizzja diġà ddeċidiet li minkejja li, f’ċerti oqsma fejn għandu setgħa diskrezzjoni wiesgħa, il-leġiżlatur tal-Unjoni jista’ jikkunsidra li huwa xieraq li jingħata kumpens, minn din il‑konstatazzjoni ma tistax tiġi dedotta l-eżistenza, fid-dritt tal-Unjoni, ta’ prinċipju ġenerali li jimponi l-għoti ta’ kumpens fiċ-ċirkustanzi kollha ( 18 ).

30.

Minn dan isegwi li, meta obbligu ta’ kumpens ma jistax ikun ibbażat fuq id-dritt tal-Unjoni, miżura nazzjonali li tipprevedi l-ħlas mill-Istat ikkonċernat ta’ kumpens, anki jekk parzjalment, tad-danni kkawżati lill-akwakultura f’żona Natura 2000 minn għasafar protetti minħabba d-Direttiva “għasafar” ma taqax fil-kamp ta’ applikazzjoni tad-dritt tal-Unjoni, iżda esklużivament fl-għażla tal-leġiżlatur nazzjonali. Fil-kuntest tal-proċedura għal deċiżjoni preliminari, prevista fl-Artikolu 267 TFUE, ma hijiex il-Qorti tal-Ġustizzja li għandha tevalwa l-interpretazzjoni tad-dispożizzjonijiet tad-dritt nazzjonali jew li tiddeċiedi jekk l-interpretazzjoni tagħhom li l-qorti nazzjonali tagħti hijiex korretta ( 19 ).

31.

Bħala konklużjoni, inqis li l-pagament tal-kumpens kontenzjuż, minħabba l-limitazzjoni tad-dritt għall-proprjetà protett bl-Artikolu 17 tal-Karta, ma jikkostitwixxix, fiċ-ċirkustanzi ta’ dan il-każ, implimentazzjoni tad-dritt tal-Unjoni, fis-sens tal-Artikolu 51(1) tagħha.

32.

Konsegwentement, nipproponi li r-risposta lill-qorti tar-rinviju għandha tkun li l-Qorti tal-Ġustizzja ma għandhiex ġurisdizzjoni sabiex tagħti risposta għall-ewwel domanda preliminari.

33.

Permezz tat-tieni domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju tixtieq tkun taf jekk il-kumpens kontenzjuż jikkostitwixxix għajnuna mill-Istat.

34.

Din il-qorti tiddubita jekk il-pagamenti ta’ kumpens mogħtija minħabba obbligi, ta’ dritt pubbliku, li jirriżultaw mid‑Direttiva “għasafar”, jikkostitwixxux għajnuna mill-Istat. Hija tqis li dawn il‑pagamenti jikkostitwixxu iktar kumpens minħabba telf imġarrab, fis‑sens tal-Artikolu 17(1) tal-Karta.

35.

Il-Gvern Latvjan u l-Kummissjoni jsostnu li l-kumpens kontenzjuż jikkostitwixxi għajnuna mill-Istat. Huma jirrimarkaw, b’mod partikolari, li l-limitazzjonijiet li jirriżultaw mil-leġiżlazzjoni tal‑Unjoni, u b’mod partikolari l-obbligu legali ta’ protezzjoni lill‑annimali selvaġġi u t-tolleranza tad-danni li jistgħu jikkawżaw, jikkostitwixxu riskju kummerċjali normali għal operatur fis-settur tal‑akwakultura u li, permezz tal-kumpens kontenzjuż, l-Istat Membru jtaffi piż li normalment ikollhom xi operaturi ekonomiċi. Barra minn hekk, il-kumpens kontenzjuż ma jikkorrispondi mal-ebda waħda mis‑sitwazzjonijiet, imsemmija mill-Kummissjoni, li fihom il‑ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja eskludiet l-eżistenza ta’ vantaġġ, iżda, għall-kuntrarju, jikkorrispondi ma’ tipoloġija ta’ għajnuna mogħtija skont il-Linji Gwida fis-setturi tal‑agrikoltura u tal-forestrija jew il-Linji Gwida fis-setturi tas-sajd u tal-akwakultura.

36.

Minn naħa l-oħra, il-Gvern Irlandiż isostni li l-kumpens kontenzjuż jikkostitwixxi kumpens ta’ dannu mġarrab jew il-kumpens ta’ servizz mogħti fl-interess ġenerali mill-proprjetarju ta’ sit protett, li għandu responsabbiltà ambjentali addizzjonali u, għalhekk, ma jagħtix vantaġġ li jista’ jikkostitwixxi għajnuna mill-Istat fis-sens tal-Artikolu 107 TFUE. Barra minn hekk, dan il‑kumpens lanqas ma huwa selettiv, peress li l-benefiċjarji ma jkunux f’sitwazzjoni komparabbli ma’ dik tal-persuni li s-siti tagħhom ma ġewx identifikati bħala siti protetti. Il-Gvern Olandiż, li intervjena fis-seduta, ukoll sostna li ma kienx hemm għajnuna mill-Istat fil-kawża prinċipali, peress li l-Istat Membru, abbażi tal-Artikolu 17(1) tal-Karta, huwa obbligat iħallas kumpens għad-danni kkawżati minħabba l-osservanza ta’ ċerti obbligi ta’ dritt pubbliku, skont id-Direttivi “għasafar” u “habitats”, li jkollhom oneru sproporzjonat u eċċessiv għall-proprjetarju.

37.

Preliminarjament, nirrileva li, skont ġurisprudenza stabbilita tal‑Qorti tal-Ġustizzja, il-klassifikazzjoni ta’ miżura nazzjonali ta’ miżura nazzjonali ta’ “għajnuna mill-Istat”, fis-sens tal‑Artikolu 107(1) TFUE, tirrikjedi li l-kundizzjonijiet kollha segwenti jkunu ssodisfatti. L-ewwel, għandu jkun hemm intervent tal-Istat jew permezz tar-riżorsi tal-Istat. It-tieni, dan l-intervent għandu jkun ta’ natura li jaffettwa l-kummerċ bejn l-Istati Membri. It-tielet, dan irid jagħti vantaġġ selettiv lill-benefiċjarju tiegħu. Ir-raba’, huwa għandu jikkostitwixxi distorsjoni jew theddida ta’ distorsjoni tal‑kompetizzjoni ( 20 ). Barra minn hekk, il-kunċett ta’ “għajnuna mill‑Istat” huwa kunċett ġuridiku oġġettiv. Hija ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti tal-Ġustizzja li l-Artikolu 107(1) TFUE ma jagħmilx distinzjoni skont il-kawżi jew l-għanijiet tal-interventi Statali, iżda jiddefinixxihom skont l-effetti tagħhom ( 21 ).

38.

Id-domanda magħmula mill-qorti tar-rinviju tikkonċerna prinċipalment il-punt dwar jekk il-kumpens kontenzjuż jikkonferixxix vantaġġ lill-benefiċjarju tiegħu, fid-dawl tan-natura allegatament kumpensatorja tiegħu.

39.

F’dan ir-rigward, minn ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti tal‑Ġustizzja jirriżulta wkoll li huma kkunsidrati bħala għajnuna mill‑Istat, l-interventi li, taħt kwalunkwe forma, jistgħu jiffavorixxu direttament jew indirettament lil impriżi jew li għandhom jiġu kkunsidrati bħala vantaġġ ekonomiku li l-impriża benefiċjarja ma kinitx tikseb f’kundizzjonijiet normali tas-suq ( 22 ). B’hekk, huma b’mod partikolari kkunsidrati bħala għajnuna mill-Istat l-interventi li jnaqqsu l‑piżijiet li normalment jaqgħu fuq il-finanzi ta’ impriża u li, għaldaqstant, mingħajr ma jkunu sussidji fis-sens strett tal-kelma, huma tal-istess natura u għandhom effetti identiċi ( 23 ). F’dan ir-rigward, il‑kunċett ta’ “spejjeż li normalment huma ta’ piż għall-finanzi ta’ impriża” jinkludi, b’mod partikolari, l-ispejjeż supplimentari li l-impriżi għandhom ibatu minħabba obbligi legali, regolamentari jew kuntrattwali li japplikaw għal attività ekonomika ( 24 ).

40.

Minn dan isegwi li l-eżistenza ta’ vantaġġ ma hijiex ikkontestata min-natura allegatament “kumpensatorja” ta’ miżura intiża sabiex tagħmel tajjeb għat-telf imġarrab minn operatur ekonomiku minħabba obbligu li jirriżulta minn leġiżlazzjoni tal-Unjoni jew sabiex tikkumpensa d-danni kkawżati minħabba avvenimenti naturali marbuta ma’ kundizzjonijiet normali ta’ eżerċizzju tal-attività ekonomika inkwistjoni.

41.

Fil-fatt, minn naħa waħda, l-ispejjeż relatata mal-osservanza ta’ regoli mandatorji għall-protezzjoni tal-ambjent jikkostitwixxu spejjeż normali ta’ ġestjoni għal impriża fis-settur tal-akwakultura ( 25 ). Konsegwentement, il-miżuri ta’ kumpens ta’ dawn l-ispejjeż jikkostitwixxu interventi li jnaqqsu l-piżijiet li normalment jaqgħu fuq il-finanzi ta’ impriża u li għandhom jiġu kkunsidrati bħala vantaġġ ekonomiku li l-impriża benefiċjarja ma kinitx tikseb f’kundizzjonijiet normali tas-suq.

42.

Min-naħa l-oħra, mit-test stess tal-Artikolu 107(2)(b) TFUE jirriżulta li l-għajnuna mogħtija sabiex tirrimedja għad-danni kkawżati minn diżastri naturali jew avvenimenti oħra straordinarji hija kompatibbli mas-suq intern. Minn dan isegwi li, skont it-Trattat FUE, dawn it-tip ta’ miżuri, li kollha għandhom għan “kumpensatorju”, huma kkunsidrati bħala għajnuna mill-Istat fis-sens tal-paragrafu 1 ta’ dan l‑artikolu. L-istess japplika wkoll, a fortiori, għad-danni kkawżati minn avvenimenti naturali kompletament ordinarji u previdibbli, bħall‑passaġġ ta’ għasafar selvaġġi. Barra minn hekk, kif il‑Kummissjoni rrilevat fl-osservazzjonijiet bil-miktub tagħha, il-miżuri intiżi sabiex jikkumpensaw id-danni kkawżati minn annimali protetti, frekwenti ferm fis-setturi tal-agrikultura, tas-sajd u tal-akwakultura, huma normalment ikklassifikati bħala “għajnuna mill-Istat” u huma s‑suġġett ta’ eżami ta’ kompatibbiltà skont il-Linji Gwida fis-setturi tal‑agrikoltura u tal-forestrija ( 26 ) jew il-Linji Gwida fis-setturi tas-sajd u tal-akwakultura.

43.

Barra minn hekk, il-kumpens kontenzjuż ma jaqax fil-każijiet li fihom il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li kontribuzzjonijiet tal-Istat li għandhom natura ġuridika fundamentalment differenti minn dik ta’ għajnuna u għalhekk eskludiet li jikkostitwixxu vantaġġ li jista’ jikkostitwixxi għajnuna mill-Istat fis-sens tal‑Artikolu 107(1) TFUE.

44.

Fil-fatt, qabelxejn, il-fatt, enfasizzat mill-qorti tar-rinviju, li l‑kumpens kontenzjuż ingħata skont id-Direttivi “għasafar” u “habitats”, anki jekk jiġi stabbilit, ma jurix li dan il-kumpens kien jissodisfa l-kundizzjonijiet, stabbiliti mill-ġurisprudenza “Altmark” ( 27 ), li miżura favur impriża li għandha obbligi ta’ servizz pubbliku ma tikkostitwixxix “vantaġġ” li jista’ jikkostitwixxi għajnuna mill-Istat fis-sens tal-Artikolu 107(1) TFUE.

45.

F’dan ir-rigward, minn naħa waħda, is-sempliċi fatt li l-obbligi tal-Istat relatati maż-żona Nature 2000 huma imposti skont id-dritt tal‑Unjoni, jiġifieri tad-Direttiva “għasafar”, ma huwiex biżżejjed, fih innifsu, sabiex juri li Sātiņi-S kienet ġiet inkarigata mill-eżekuzzjoni ta’ obbligi ta’ servizz pubbliku ddefiniti b’mod ċar fis-sens tal-ewwel waħda mill-erba’ kundizzjonijiet kumulattivi stabbiliti minn din il-ġurisprudenza ( 28 ). Għall-kuntrarju, l-awtoritajiet Latvjani, matul il‑proċedura amministrattiva, u l-Gvern Latvjan, quddiem il-Qorti tal‑Ġustizzja, iktar milli kklassifikaw il-kumpens kontenzjuż bħala “kumpens ta’ spejjeż ta’ servizz pubbliku”, ikklassifikaw bħala “għajnuna” (de minimis).

46.

Minn naħa l-oħra, mill-proċess sottomess lill-Qorti tal-Ġustizzja ma jirriżultax li l-kundizzjonijiet l-oħra stipulati b’din il-ġurisprudenza ġew issodisfatti. Għall-kuntrarju, anki jekk hija l-qorti tar-rinviju li għandha tivverifika dan fil-każ inkwistjoni, jidhirli prima facie li dan ma huwiex il-każ ( 29 ).

47.

Sussegwentement, huwa veru li, fis-sentenza Asteris et vs Il-Greċja u KEE ( 30 ), il‑Qorti tal-Ġustizzja kkunsidrat li d-danni li l-awtoritajiet nazzjonali kienu ser jiġu kkundannati jħallsu lil impriżi bħala kumpens għal dannu lil huma kkawżaw ma kinux jikkostitwixxu “għajnuna mill-Istat”, fis‑sens tal-Artikolu 107(1) TFUE. Hija spjegat li għajnuna pubblika, li tikkostitwixxi miżuri tal-awtorità pubbliku favur ċerti impriżi jew ċerti prodotti, hija ta’ natura ġuridikament fundamentalment differenti mid-danni li l-awtoritajiet nazzjonali jkunu, eventwalment, ikkundannati jħallsu lil individwi bħala kumpens għal dannu li huma jkunu kkawżaw u li dawn id-danni ma jikkostitwixxux għalhekk għajnuna fis-sens tal‑Artikoli 107 u 108 TFUE.

48.

Madankollu, inqis li l-interpretazzjoni mogħtija fis-sentenza tas-27 ta’ Settembru 1988, Asteris et vs Il-Greċja u KEE (106/87 sa 120/87, EU:C:1988:457), ma hijiex rilevanti fir-rigward tal-kawża prinċipali, peress li din ma tikkonċernax ammonti dovuti jew imħallsa abbażi tar-responsabbiltà mhux kuntrattwali tal-Istat Membru kkonċernat, iżda hija dwar il‑kumpens tal-ispejjeż – li jirriżultaw minn obbligi regolamentari jew minn avvenimenti naturali – normalment koperti mill-impriżi kkonċernati fil-kuntest tal-attività ekonomika tagħhom ( 31 ).

49.

Finalment, kif il-Kummissjoni rrilevat fl-osservazzjonijiet bil‑miktub tagħha, huwa ċar li l-kumpens kontenzjuż ma jaqax taħt il‑każ ta’ rimbors ta’ taxxi riċevut illegalment ( 32 ) u lanqas taħt dak ta’ pagament ta’ kumpens għal esproprjazzjoni ( 33 ). F’dawn iż-żewġ każijiet, l-Istat Membru kien obbligat jirrimborsa ammonti indebitament riċevuti jew iħallas il-valur tal-proprjetà li minnha l-proprjetarju kien ġie mċaħħad. Kuntrarjament mill-kumpens kontenzjuż, il-pagamenti kienu jirrigwardaw spejjeż li ma setgħux jiġu kklassifikati bħala “spejjeż li, f’kundizzjonijiet normali ta’ suq, huma ta’ piż għall-finanzi ta’ impriża” fis-sens tal-ġurisprudenza ċċitata fil-punt 39 ta’ dawn il‑konklużjonijiet.

50.

Għaldaqstant, minkejja li ma jistax jiġi eskluż, bħala regola, li, f’sitwazzjonijiet oħra partikolari, il-kumpens ta’ spiża eċċezzjonali meta mqabbla mal-kundizzjonijiet normali tas-suq jista’ ma jaqax taħt il‑klassifikazzjoni ta’ “għajnuna mill-Istat”, fis-sens tal-Artikolu 107(1)TFUE ( 34 ), dan ma huwiex il-każ f’dan il-każ.

51.

Nipproponi għalhekk li r-risposta għat-tieni domanda preliminari għandha tkun li l-kumpens kontenzjuż jikkostitwixxi “vantaġġ”, fis-sens tal-Artikolu 107(1) TFUE u jista’ jikkostitwixxi għajnuna mill-Istat skont din id-dispożizzjoni, sakemm il-kundizzjonijiet l-oħra previsti huma ssodisfatti, u dan għandu jiġi vverifikat mill-qorti tar-rinviju ( 35 ).

52.

Permezz tat-tielet u l-aħħar domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi, essenzjalment, jekk, fil-każ fejn il-kumpens kontenzjuż jikkostitwixxi għajnuna mill-Istat, għandux japplika l-limitu massimu de minimis previst fl-Artikolu 3(2) tar-Regolament “de minimis fis‑settur tas-sajd”.

53.

Skont din il-qorti, mill-Artikolu 1 ta’ dan ir-regolament, moqri flimkien mal-premessa 15 tiegħu, jirriżulta li l-imsemmi regolament ma huwiex prima facie applikabbli għal dan il-kumpens.

54.

Il-Gvern Latvjan u l-Kummissjoni jikkunsidraw li l-kumpens kontenzjuż jaqa’ fil-kamp ta’ applikazzjoni tar-Regolament “de minimis fis-settur tas-sajd”, fid-dawl tal-fatt li r-Repubblika tal-Latvja għażlet li tapplika dan ir‑regolament.

55.

Sabiex tingħata risposta għad-domanda magħmula, jidhirli li huwa utli li ssir distinzjoni bejn, minn naħa waħda, l-applikabbiltà tar‑Regolament “de minimis fis-settur tas-sajd” għal sitwazzjoni bħal dik f’dan il-każ u, min-naħa l-oħra, l-applikazzjoni konkreta ta’ dan ir‑regolament mill-awtoritajiet Latvjani.

56.

Fir-rigward tal-ewwel punt, inqis li, fil-każ fejn il-kumpens kontenzjuż jikkostitwixxi “għajnuna mill-Istat”, ir-Regolament “de minimis fis-settur tas-sajd” huwa applikabbli, sa fejn l-ebda waħda mill‑eċċezzjonijiet għall-kamp ta’ applikazzjoni ta’ dan ir-regolament, elenkati fl-Artikolu 1 tiegħu, ma tapplika f’dan il-każ.

57.

Barra minn hekk, il-premessa 15 tar-Regolament “de minimis fis-settur tas-sajd”, invokata mill-qorti tar-rinviju, u l-Artikolu 4 ta’ dan ir-regolament jispjegaw b’mod partikolari li r-regolament għandu japplika biss għall‑għajnuna li għaliha huwa possibbli li tista’ tiġi kkalkolata b’mod preċiż l-ekwivalenti tal-għotja gross tal-għajnuna ex ante, mingħajr il‑ħtieġa li titwettaq valutazzjoni tar-riskju (“għajnuna trasparenti”), bħal, pereżempju, is-sussidji. Peress li l-kumpens kontenzjuż jikkostitwixxi kumpens ex post, huwa jikkorrispondi, essenzjalment, għal sussidju inkwantu jippermetti li jiġi kkalkolat b’mod preċiż u ex ante l-ekwivalenti tal-għotja gross. Fl-opinjoni tiegħi, huwa jikkostitwixxi għalhekk “għajnuna trasparenti” fis-sens tal-istess regolament.

58.

Fir-rigward tat-tieni punt, nenfasizza li, ladarba r-Regolament “de minimis fis-settur tas-sajd” huwa applikabbli, l-Istat Membru jista’ jew jinnotifika l-kumpens kontenzjuż lill-Kummissjoni għall‑approvazzjoni tagħha bħala għajnuna kompatibbli mas-suq intern jew jillimita ruħu li jikklassifikah bħala “għajnuna de minimis”. Minn dan isegwi li, f’dan il-każ, l-awtoritajiet Latvjani setgħu leġittimament jikklassifikaw dan il-kumpens bħala “għajnuna de minimis”.

59.

Għalhekk nipproponi li r-risposta għat-tielet domanda preliminari għandha tkun li Stat Membru jista’ japplika l-limitu massimu de minimis imsemmi fl-Artikolu 3(2) tar-Regolament “de minimis fis-settur tas-sajd” għall-pagamenti għad-danni kkawżati lill-akwakultura minn għasafar selvaġġi protetti f’żona Natura 2000 taħt id-Direttiva “għasafar”.

60.

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, nipproponi lill-Qorti tal-Ġustizzja tirrispondi għad-domandi preliminari magħmula mill‑Augstākā tiesa (il-Qorti Suprema, il-Latvja) bil-mod segwenti: