Opinjoni tal-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew dwar il-“Il-promozzjoni ta’ ktajjen tal-provvista tal-ikel qosra u alternattivi fl-UE: ir-rwol tal-agroekoloġija”

(opinjoni fuq inizjattiva proprja)

(2019/C 353/11)

Relatur: Geneviève SAVIGNY

Deċiżjoni tal-Assemblea Plenarja	24.1.2019
Bażi legali	Artikolu 32 tar-Regoli ta’ Proċedura Opinjoni fuq inizjattiva proprja
Sezzjoni kompetenti	Sezzjoni għall-Agrikoltura, l-Iżvilupp Rurali u l-Ambjent
Adottata fis-sezzjoni	28.6.2019
Adottata fis-sessjoni plenarja	17.7.2019
Sessjoni plenarja Nru	545
Riżultat tal-votazzjoni (favur/kontra/astensjonijiet)	135/7/21

1.   Konklużjonijiet u rakkomandazzjonijiet

1.1.

F’din l-Opinjoni l-KESE jenfasizza li l-ktajjen tal-provvista qosra u l-agroekoloġija huma orizzonti ġodda għall-agrikoltura Ewropea. Għal aktar minn 50 sena, waqt li dawn l-approċċi innovattivi kienu qegħdin jiffaċċjaw il-globalizzazzjoni tas-sistemi tal-ikel, ġew strutturati, ġew studjati f’għadd ta’ programmi ta’ riċerka nazzjonali u Ewropej, ġew appoġġjati fl-iżvilupp tagħhom minn fondi pubbliċi u privati u attiraw dejjem aktar bdiewa ġodda f’dawn is-sistemi. Għalhekk, il-kapaċità u r-rilevanza tal-agroekoloġija u tal-ktajjen tal-provvista qosra biex ilaħħqu mal-isfidi tal-ikel ġew ikkonfermati. Dawn jistgħu jkunu pilastru essenzjali ta’ politika dwar sistemi sostenibbli tal-ikel u dwar il-ksib tal-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli fi żmien għaxar snin (2030).

1.2.

Fl-Ewropa kollha qegħdin jiżviluppaw sistemi innovattivi li jqarrbu lill-konsumaturi u lill-produtturi, bħas-CSA (community supported agriculture, agrikoltura sostnuta mill-komunità) u qegħdin jinħolqu forom oħrajn ta’ “basktijiet”. Ħafna minn dawn il-produtturi jipprattikaw il-biedja organika jew forom oħrajn mhux tikkettati ta’ metodi li ma jagħmlux ħsara lill-ambjent. L-awtoritajiet lokali u reġjonali spiss ikunu involuti, billi jistabbilixxu sistemi lokali ta’ governanza alimentari li jlaqqgħu flimkien l-atturi differenti u jippromovu b’mod partikolari l-użu ta’ prodotti lokali fil-forniment tal-ikel tal-massa. Il-bejgħ f’ċirkwit qasir huwa tabilħaqq opportunità għal strutturi żgħar biex iżidu l-valur miżjud u l-qligħ tal-irziezet. Din ir-rilokalizzazzjoni ġġib l-impjiegi u d-dinamiżmu lokali, b’impenn qawwi mill-bdiewa li jippratikawha.- Għall-kosumaturi, hija sors ta’ prodotti friski u ta’ kwalità tajba, imżewqa bi storja u b’relazzjonijiet umani, u mod kif wieħed jieħu interess u jitgħallem dwar l-ikel u l-valur tal-prodotti.

1.3.

Dan il-metodu ta’ produzzjoni-distribuzzjoni mhuwiex adattat għall-azjendi agrikoli kollha, minħabba t-tip ta’ produzzjoni, il-pożizzjoni ġeografika jew in-nuqqas ta’ popolazzjoni urbana li kapaċi tikkonsma pereżempju l-inbid kollu jew iż-żejt taż-żebbuġa kollu ta’ żona agrikola ħafna. Lanqas ma jissodisfa l-ħtiġijiet tal-ikel li ma jiġix prodott lokalment. Fi ktajjen tal-provvista itwal, is-sistemi ta’ tikketti ta’ kwalità Ewropej (indikazzjoni ġeografika protetta, denominazzjoni ta’ oriġini protetta, speċjalità tradizzjonali garantita) huma sors ta’ identifikazzjoni u ta’ valutazzjoni li jiffaċilitaw l-għażla tal-konsumaturi.

1.4.

F’dan il-kuntest, il-KESE jinnota l-emerġenza tal-agroekoloġija bħala mudell alimentari u agrikolu ġdid. Xjenza, teknika u moviment soċjali, l-agroekoloġija tqis is-sistema alimentari kollha kemm hi u għandha l-għan li ġġib lill-produttur eqreb lejn l-ambjent tiegħu, filwaqt li tippreserva jew saħansitra terġa’ tistabbilixxi l-kumplessità u r-rikkezza tas-sistema agrikola, ekoloġika u soċjali. Promossa mill-FAO u suġġett ta’ għadd ta’ riċerki u konferenzi, l-agroekoloġija rat żvilupp qawwi fl-Ewropa, inkluż fil-livell istituzzjonali, fil-qafas ta’ programmi ta’ żvilupp agrikolu nazzjonali.

1.5.

Il-KESE jqis li l-agroekoloġija hija d-direzzjoni li għandha ssegwi l-agrikoltura Ewropea kollha, li tiddependi intrinsikament mill-preservazzjoni tar-riżorsi naturali għall-iżvilupp tagħha. Ispirati minn mudelli ta’ suċċess bħall-biedja organika (bl-esklużjoni ta’ xi varjanti “bijoindustrijali”), il-permakultura u sistemi oħrajn ta’ biedja tradizzjonali, l-impenji fit-tranżizzjoni għat-tnaqqis tal-inputs, ir-rivitalizzazzjoni tal-ħamrija, l-introduzzjoni ta’ għelejjel varjati u l-protezzjoni tal-bijodiversità għandhom ikunu mħeġġa u vvalutati.

1.6.

Il-KESE jixtieq li jitnieda l-proġett agroekoloġiku fil-livell tal-UE u jibbaża fuq pjan ta’ azzjoni strutturat bl-użu ta’ lievi differenti fil-livell lokali, reġjonali u Ewropew. Politika komprensiva dwar l-ikel promossa mill-KESE tista’ tipprovdi l-qafas għal dan. Fost il-miżuri importanti, ninkludu: — id-disponibbiltà tal-fondi għall-installazzjoni tat-tagħmir, individwali jew kollettiv, meħtieġ (it-tieni pilastru tal-PAK); — l-applikazzjoni tal-liġi dwar l-ikel b’mod adattat għall-produtturi ż-żgħar bi flessibbiltà għall-produzzjonijiet fuq skala żgħira, anki f’dak li jirrigwarda r-rekwiżiti ta’ tikkettar, eċċ.; — l-istabbiliment jew it-tisħiħ ta’ servizzi edukattivi u ta’ konsulenza adegwati għall-ipproċessar, il-bejgħ dirett u l-agroekoloġija; — it-trawwim tan-netwerks ta’ skambji bejn il-bdiewa; — l-iffukar tar-riċerka fuq l-agroekoloġija u l-ħtiġijiet tal-produtturi fi ktajjen tal-provvista qosra. — Fil-livell tar-territorji: għandhom jiġu stabbiliti regoli adattati għall-kompetizzjoni biex jiffaċilitaw il-provvsita tal-forniment tal-ikel tal-massa fi ktajjen qosra u lokali.

2.   Introduzzjoni

2.1.

Żewġ opinjonijiet tal-KESE (1) enfasizzaw il-ħtieġa li tiġi żviluppata politika komprensiva dwar l-ikel fl-UE bbażata fuq diversi pilastri, fosthom l-iżvilupp ta’ ktajjen tal-provvista tal-ikel aktar qosra.

2.2.

Numru dejjem jikber ta’ inizjattivi qegħdin jiġu implimentati fil-livell lokali u reġjonali biex jappoġġjaw sistemi tal-ikel alternattivi u ktajjen tal-provvista tal-ikel qosra. Politika komprensiva dwar l-ikel għandha tibni fuq, tistimula u tiżviluppa governanza komuni fil-livelli kollha – lokali, reġjonali, nazzjonali u Ewropew. Approċċ bħal dan joħloq ambjent favorevoli għal dawn l-inizjattivi, irrispettivament mill-iskala li jitwettqu fiha, u huwa meħtieġ għall-ksib tal-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli fl-Ewropa.

2.3.

F’dan il-kuntest, l-agroekoloġija tidher bħala paradigma agrikola u alimentari ġdida, li takkumpanja l-iżvilupp ta’ dawn il-prattiki ġodda tal-provvista u tal-produzzjoni tal-ikel.

2.4.

L-iskop ta’ din l-Opinjoni huwa li tosserva r-rabtiet aktar mill-qrib bejn il-produtturi u l-konsumaturi fi ktajjen iqsar u l-iżvilupp tal-agroekoloġija, sabiex tidentifika l-kundizzjonijiet u l-għodod li jiggwidaw lis-sistema tal-ikel lejn it-twettiq sħiħ tal-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli.

3.   L-iżvilupp ta’ ktajjen tal-provvista qosra

3.1.

Id-definizzjoni li tuża l-Unjoni Ewropea fil-qafas tal-politiki tal-iżvilupp rurali [ir-Regolament (UE) Nru 1305/2013] hija: “katina tal-provvista li tinvolvi għadd limitat ta’ operaturi ekonomiċi, impenjati lejn il-kooperazzjoni, l-iżvilupp ekonomiku lokali, u relazzjonijiet ġeografiċi u soċjali mill-qrib bejn il-produtturi, dawk li jipproċessaw u l-konsumaturi (2)”.

3.2.

Id-distribuzzjoni tal-ikel għaddiet minn bidliet profondi mill-aħħar tad-disgħinijiet. Titjib fl-edukazzjoni dwar l-ikel u kriżijiet suċċessivi tas-saħħa marbuta ma’ prattiki agrikoli u agroindustrijali ħżiena wasslu għall-ħolqien ta’ numru dejjem jikber ta’ konsumaturi bi kriterji ta’ kwalità ġodda li jinkludu referenzi għas-saħħa u l-iżvilupp sostenibbli (3). Id-deregolamentazzjoni tas-swieq agrikoli, il-volatilità qawwija tal-prezzijiet, li ħafna drabi jkunu orħos mill-ispejjeż tal-produzzjoni u dħul agrikolu baxx, fid-dawl tat-tħassib dejjem jikber tal-konsumaturi li jieklu ikel tajjeb għas-saħħa u ta’ kwalità, qed iwasslu lil xi bdiewa biex ibiddlu l-metodi tal-produzzjoni u tal-kummerċjalizzazzjoni tagħhom. Fenomeni ta’ diversifikazzjoni qed jidhru fil-katina, mill-produzzjoni sal-konsum. Qed titfaċċa produzzjoni agrikola ġdida, il-produtturi għandhom jieħdu l-inizjattiva li jfittxu swieq ġodda jew jivvintaw modi ġodda ta’ bejgħ fi ktajjen tal-provvista qosra sabiex l-investiment uman u ekonomiku fid-diversifikazzjoni jiġi ppremjat, u l-prattiki jevolvu lejn sostenibbiltà akbar, immexxija mit-tqarrib bejn il-produtturi u l-konsumaturi. Fl-2015, is-Servizz ta’ Riċerka tal-Parlament Ewropew (SRPE) indika li 15 % tal-bdiewa biegħu nofs il-produzzjoni tagħhom permezz ta’ ktajjen tal-provvista qosra u stħarriġ tal-Ewrobarometru tal-2016 sab li erbgħa minn kull ħames ċittadini Ewropej ikkunsidraw li “t-tisħiħ tar-rwol tal-bidwi fil-katina agroalimentari”huwa importanti. Il-ktajjen tal-provvista qosra qegħdin jiżdiedu fl-Ewropa, iżda mhux bl-istess rata fil-pajjiżi kollha.

3.3.

Il-forom ta’ bejgħ dirett huma għalhekk numerużi ħafna. Lil hinn mill-forom tradizzjonali, fir-razzett jew barra, qed jiġu żviluppati inizjattivi. Wieħed mill-aktar setturi ta’ innovazzjoni dinamiċi tal-aħħar għoxrin sena huwa dak tas-sħubiji lokali u ta’ solidarjetà li jgħaqqdu lill-konsumaturi u lill-produtturi għall-kunsinni ta’ “basktijiet”fuq bażi kuntrattwali, li essenzjalment jinkludu produzzjonijiet organiċi, li ġew federati u żviluppati mill-organizzazzjoni internazzjonali Urgenci. F’ħafna pajjiżi, hemm ukoll inizjattivi kollettivi biex isaħħu s-settur billi jorganizzaw fieri jew avvenimenti lokali bħan-netwerk “Campagna amica”fl-Italja. Il-kontribut tas-settur tal-kooperattivi huwa importanti ħafna. Huwa settur li jattira liż-żgħażagħ u dawk li għadhom kif bdew li spiss huma entużjasti.

3.4.

L-impatt “pożittiv ħafna”tal-ktajjen tal-provvista tal-ikel qosra ġie enfasizzat fl-Opinjoni msemmija aktar ’il quddiem (4), b’mod partikolari fuq il-freskezza u l-kwalità organolettika u nutrittiva tal-prodotti. Wara l-iżvilupp ta’ sistema komprensiva tal-ikel ta’ aktar minn tletin sena, jidher li ħafna jirrikonoxxu u jaqblu li r-rabtiet aktar mill-qrib bejn il-produtturi u l-konsumaturi u s-sistemi lokalizzati joffru għadd ta’ benefiċċji. Il-ktajjen tal-provvista qosra jtejbu l-valur miżjud u l-qligħ tal-irziezet iż-żgħar, jippermettu l-bejgħ ta’ prodotti identifikati li “għandhom storja”lill-konsumaturi li, allura jkunu lesti jħallsu aktar, u jagħtu ħajja u joħolqu rabta soċjali fiż-żoni rurali. Titjib fil-kwalità tal-produzzjoni tal-ikel u s-sistemi tal-kummerċjalizzazzjoni jagħmel lill-konsumaturi aktar responsabbli għall-valur tal-ikel u l-iskart, u għalhekk jikkontribwixxi għat-tnaqqis tal-impatt tal-ikel fuq it-tibdil fil-klima.

3.4.1.

Dan il-mod ta’ kummerċjalizzazzjoni jiġġenera esternalitajiet pożittivi għall-komunità kollha (il-ħolqien ta’ impjiegi li ma jistgħux jiġu delokalizzati, iż-żamma tal-valur miżjud fit-territorju, l-attrazzjoni turistika jew residenzjali). Dawn l-esternalitajiet usa’ għandhom jiġu kkunsidrati fl-appoġġ tal-iżvilupp tal-ktajjen tal-provvista qosra u d-dinamiċi tat-territorji.

3.4.2.

Hemm numru kbir ta’ inizjattivi ta’ ktajjen tal-provvista qosra u huma bbażati fuq innovazzjonijiet soċjali, organizzattivi u territorjali li jibqgħu strutturati. F’ħafna studji, id-dimensjoni territorjali u l-identità kollettiva huma enfasizzati bħala fatturi ewlenin fis-sostenibbiltà u d-durabbiltà tagħhom. L-isfida hija għalhekk li jiġu pprovduti l-mezzi biex jinħolqu sistemi alimentari territorjali bbażati fuq governanza lokali u rappreżentanti tal-atturi nnifishom (5).

3.5.

L-Internet qed juri li huwa qasam ġdid ta’ esplorazzjoni u ta’ innovazzjoni għall-ktajjen tal-provvista qosra. Il-ġeneralizzazzjoni tiegħu matul l-aħħar għaxar snin saret ukoll fil-ktajjen tal-provvista tal-ikel qosra. Il-fatt li joffri suq usa’ mis-suq tradizzjonali tal-bdiewa, jagħmilha wkoll possibbli li jittejbu u jiġu ssimplifikati l-iskambji. F’dawn l-aħħar ħames snin, dehru ħafna pjattaformi tal-bejgħ online. Dawn iċ-“ċentri alimentari”jippermettu “relazzjoni diretta”bejn il-produtturi u l-konsumaturi, speċjalment għal prodotti li jeżistu biss lokalment. Dawn jistgħu jippermettu lill-produtturi, iżda wkoll lill-konsumaturi biex jinġabru biex jixtru/ibiegħu fi grupp, sabiex b’hekk jiffaċilitaw il-loġistika fil-ktajjen tal-provvista tal-ikel qosra. Użi oħrajn tad-diġitalizzazzjoni huma applikati għall-produzzjoni u l-ipproċessar tal-prodotti.

4.   L-agroekoloġija, mod ġdid ta’ kif nindirizzaw l-agrikoltura

4.1.

Waqt it-tieni simpożju internazzjonali dwar l-agroekoloġija li sar f’Ruma fl-2018, l-FAO pproponiet id-definizzjoni li ġejja: L-agroekoloġija hija l-applikazzjoni ta’ kunċetti u prinċipji ekoloġiċi sabiex jiġu ottimizzati l-interazzjonijiet bejn il-pjanti, l-annimali, il-bnedmin, u l-ambjent, mingħajr ma ninsew l-aspetti soċjali li għandhom jitqiesu sabiex is-sistema alimentari tkun sostenibbli u ekwa. Bil-ħolqien ta’ sinerġiji, l-agroekoloġija tista’ mhux biss tikkontribwixxi għall-produzzjoni alimentari, is-sikurezza alimentari u n-nutrizzjoni, iżda tgħin ukoll biex jiġu restawrati s-servizzi tal-ekosistema u l-bijodiversità, li huma essenzjali għall-agrikoltura sostenibbli. (6)

4.2.

L-agroekoloġija nbniet fi tliet dimensjonijiet ewlenin. L-ewwel waħda hija l-agroekoloġija li ħarġet fid-dieher fl-għoxrinijiet bħala sett ta’ dixxiplini xjentifiċi (il-fiżika, il-kimika, l-ekoloġija, l-ippjanar spazjali) li jindirizzaw l-agrikoltura permezz ta’ sistemi kumplessi ta’ interazzjonijiet tal-agroekosistema. It-tieni dimensjoni hija l-agroekoloġija bħala sett ta’ prattiki agrikoli sostenibbli li jottimizzaw u jistabbilizzaw il-ħsad. Finalment, it-tielet dimensjoni tal-agroekoloġija hija l-eżistenza tagħha bħala moviment soċjali fit-tfittxija tas-sovranità tal-ikel u rwoli multifunzjonali ġodda għall-agrikoltura (7). L-agroekoloġija evolviet ukoll billi tikkunsidra aħjar il-kwistjonijiet alimentari, kif juru dokumenti bħal “Redesigning the food system”(It-tfassil mill-ġdid tas-sistema tal-ikel) (Hill, 1985) u “Agroécologie, l’écologie des systèmes alimentaires durables”(L-agroekoloġija, l-ekoloġija tas-sistemi tal-ikel sostenibbli) xogħol ta’ referenza ta’ Steve Gliessman.

4.3.

L-agroekoloġija hija bbażata fuq ġabra komuni ta’ għaxar prinċipji, definiti u identifikati mill-FAO, li huma maħsuba biex jgħinu lill-pajjiżi jittrasformaw is-sistemi alimentari u tal-agrikoltura tagħhom, jiġġeneralizzaw l-agrikoltura sostenibbli, u jiksbu l-mira tal-eradikazzjoni tal-ġuħ u għanijiet oħra ta’ żvilupp sostenibbli (SDG): — diversità, sinerġiji, effiċjenza, reżiljenza, riċiklaġġ, kokreazzjoni u kondiviżjoni tal-għarfien (deskrizzjoni tal-karatteristiċi komuni tas-sistemi agroekoloġiċi, il-prattiki prinċipali u l-approċċi innovattivi); — valuri umani u soċjali, kultura u tradizzjonijiet alimentari (karatteristiċi kuntestwali); — ekonomija ċirkolari u ta’ solidarjetà, governanza responsabbli (ambjent favorevoli). L-għaxar elementi tal-agroekoloġija huma marbuta u interdipendenti (8).

4.4.

Abbażi ta’ dawn l-għaxar prinċipji, ħafna bdiewa jistgħu jidentifikaw magħha: il-biedja organika, li tuża l-istess prinċipji f’qafas standardizzat (ir-Regolament tal-Unjoni dwar il-produzzjoni organika u t-tikkettar ta’ prodotti organiċi (9)), l-agrikoltura bijodinamika, il-biedja integrata, l-agroforestrija, li tgħaqqad l-uċuħ tar-raba’ mal-produzzjoni tas-siġar, jew il-permakultura għandhom bażi komuni li hija approċċ kumpless u sistematiku fir-rigward tal-agrikoltura mill-produzzjoni sal-konsum alimentari. Ir-rwol ċentrali tal-preservazzjoni tal-kwalità u l-ħajja tal-ħamrija f’dawn il-forom ta’ agrikoltura għandu jiġi enfasizzat. L-agroekoloġija tirrappreżenta bidla fundamentali għall-agrikoltura biex jiġi miġġieled it-tibdil fil-klima, jiġu rrestawrati l-ekosistemi ħajjin u jiġu protetti l-ilma, il-ħamrija u r-riżorsi kollha li minnhom tiddependi l-produzzjoni agrikola. L-isforzi kollha tal-bdiewa li jikkunsidraw mill-ġdid il-prattiki u r-relazzjonijiet tagħhom mal-ekosistema għandhom jiġu mħeġġa sabiex jonqsu l-esternalitajiet negattivi u jiżdiedu l-esternalitajiet pożittivi. It-tnaqqis ta’ inputs kimiċi, l-introduzzjoni ta’ aktar diversità fin-newbiet tal-għelejjel, l-agrikoltura ta’ konservazzjoni u l-preservazzjoni tal-bijodiversità huma passi li għandhom jiġu mħeġġa fit-triq lejn it-tranżizzjoni agroekoloġika tal-irziezet kollha fl-Ewropa.

4.5.

Il-moviment soċjali żviluppat bejn is-sebgħinijiet u t-tmeninijiet mill-Amerika Latina minn organizzazzjonijiet bħall-Via Campesina beda l-iżvilupp internazzjonali esponenzjali ta’ dan l-approċċ tas-sistema alimentari fit-tliet dimensjonijiet tagħha (xjentifika, teknika u soċjali). L-Ewropa hija wkoll involuta f’dan il-moviment. F’Settembru 2014, l-FAO organizzat l-ewwel simpożju f’Ruma, “L-agroekoloġija għas-sigurtà alimentari u n-nutrizzjoni”, segwit minn diversi seminars reġjonali, inkluż dak ta’ Budapest f’Novembru 2016 għall-Ewropa, u sostniet l-iżvilupp tal-agroekoloġija biex jintlaħqu l-għanijiet ta’ żvilupp sostenibbli u l-Ftehim ta’ Pariġi. Avveniment futur se jseħħ fl-Ewropa fi tmiem l-2019. Il-programm Ewropew ta’ riċerka Orizzont 2020 inkorpora bosta temi relatati mal-agroekoloġija, il-biedja organika u l-ktajjen tal-provvista qosra, u s-sħubija Ewropea għall-innovazzjoni għall-produttività u s-sostenibbiltà agrikoli, li esplorat ukoll dawn it-temi għall-iżvilupp agrikolu, qed torganizza s-Summit li jmiss dwar l-innovazzjoni agrikola dwar l-agroekoloġija fi Franza f’Ġunju 2019.

4.6.

L-agroekoloġija ġiet istituzzjonalizzata b’mod gradwali, partikolarment fi Franza (10). Billi poġġietha fil-kodiċi rurali Franċiża u billi attrezzat lilha nnifisha b’għodda legali u finanzjarja, Franza għamlet l-agroekoloġija punt kruċjali fl-iżvilupp agrikolu tagħha (11). Ir-riżorsi finanzjarji u l-orjentazzjoni ta’ diversi programmi speċifiċi Franċiżi ġġeneraw u appoġġaw ħafna dinamiċi ta’ proġetti kollettivi tal-bdiewa, billi orjentaw l-iżvilupp u l-produzzjoni agrikoli lejn sostenibbiltà akbar (12).

4.6.1.

Fost ir-riżultati konklużivi tal-agroekoloġija enfasizzati mix-xogħlijiet akkademiċi u mibgħuta mill-organizzazzjonijiet ta’ żvilupp, aħna ninnutaw: — għall-bdiewa: iż-żieda fil-fertilità tal-ħamrija, it-tnaqqis fl-ispejjeż tal-produzzjoni, awtonomija akbar fit-teħid tad-deċiżjonijiet, l-iżvilupp ta’ reżiljenza tas-sistemi agrikoli għall-perikli marbuta mal-klima, l-aġġornament tal-professjoni; — għall-konsumaturi: il-kwalità sanitarja u nutrittiva tal-ikel u l-ilma, il-preservazzjoni tal-bijodiversità u tal-pajsaġġi, u garanziji f’termini ta’ prattiki agrikoli (it-trobbija tal-bhejjem jew l-uċuħ tar-raba’) (13).

4.6.2.

Dawn ir-riżultati huma msaħħa mid-dimensjoni kollettiva tal-proġetti agroekoloġiċi, mill-involviment tal-bdiewa bħala xpruni ta’ proposti u ta’ innovazzjoni fil-kuntest tagħhom, mix-xewqa ta’ prattiki aħjar u mill-ħtieġa li titnaqqas l-ispiża tal-produzzjoni tagħhom. Il-pjattaformi tal-Internet (14) jistgħu jippermettu l-kapitalizzazzjoni meħtieġa tar-referenzi tekniċi u xjentifiċi prodotti u tax-xhieda tal-bdiewa li għamlu din it-tranżizzjoni, mingħajr ma jittraskuraw l-impatt tat-taħriġ u l-ħinijiet komuni.

4.6.3.

It-taħriġ ta’ bdiewa futuri f’istituzzjonijiet pubbliċi ta’ edukazzjoni agrikola jinkludi l-missjoni li jingħata kontribut għall-iżvilupp tal-agroekoloġija. Il-kontenut edukattiv dwar is-suġġett dejjem qed jikber (15) u l-istudenti huma aktar probabbli li jippromovu t-tranżizzjoni u l-produzzjoni agroekoloġiċi fil-ħajja professjonali futura tagħhom (16). Il-programm ta’ tranżizzjoni agroekoloġika Franċiż għandu l-għan li jtejjeb id-dieta tal-istudenti billi fil-menus tal-kantins tal-kulleġġi agrikoli jintroduċi platti bi prodotti lokali, li jżid l-għarfien tagħhom dwar il-kwistjoni alimentari.

4.6.4.

Sabiex jappoġġa t-tranżizzjoni fil-livell territorjali, il-gvern Franċiż ħoloq il-Projets Alimentaires Territoriaux (PAT), li huma proġetti alimentari territorjali, fejn il-kollettivi ffurmati liberament ifasslu l-azzjonijiet meħtieġa biex itejbu s-sistema alimentari lokali. Jidher li minkejja riżorsi insuffiċjenti, il-programmi qed jiġġeneraw interess u r-riżultati huma nkoraġġanti.

4.7.    Il-ktajjen tal-provvista qosra u l-agroekoloġija, tranżizzjonijiet marbuta

4.7.1.

L-agroekoloġija hija kkaratterizzata b’mod partikolari mid-diversità tal-komplementarjetà tal-produzzjoni fil-livell tal-azjendi agrikoli. Kemm jekk hux għall-prodotti tal-bhejjem kif ukoll għal uċuħ tar-raba’ agroekoloġiċi, huwa importanti li jinħolqu u jinżammu swieq ġodda. Il-ktajjen tal-provvista tal-ikel qosra mbagħad jidhru bħala rispons adegwat għal din il-kwistjoni ta’ tranżizzjoni.

4.7.2.

Finalment, huwa importanti li jiġi enfasizzat li l-assoċjazzjoni tal-agroekoloġija u l-ktajjen tal-provvista qosra, fil-livell Ewropew, nazzjonali u lokali, illum twassal għall-iżvilupp ta’ governanza alimentari territorjali b’modi ġodda ta’ involviment ta’ atturi. Dawn il-proċeduri biex il-bliet jerġgħu jingħaqdu mal-baċini tal-produzzjoni tal-ikel qrib tagħhom diġà qegħdin jaħdmu f’ħafna postijiet: Milan fl-Italja, Montpellier fi Franza, Ghent, Brussell u Liège fil-Belġju jew Toronto fil-Kanada.

5.   Żvilupp ta’ ktajjen tal-provvista qosra u tal-agroekoloġija għal sistemi alimentari sostenibbli

5.1.    Kontribut għal dieta ta’ kwalità

5.1.1.

Fl-2012, programm Ewropew ta’ riċerka dwar ktajjen tal-provvista qosra u s-sistemi tal-ikel lokali, li jinvolvi d-direttorati ġenerali tal-agrikoltura u tas-saħħa tal-Kummissjoni Ewropea u mmexxi parzjalment mill-Università ta’ Coventry„ enfasizza li l-aspetti ta’ kwalità, ta’ traċċabilità u ta’ trasparenza għandhom ikunu fiċ-ċentru tax-xiri u l-bejgħ. L-UE għandha għalhekk tagħti s-setgħa lill-produtturi u lill-konsumaturi biex jibnu u jistabbilizzaw dan it-trijangolu irrispettivament mill-forma tal-katina tal-provvista qasira. Ta’ min jinnota li l-maġġoranza tal-prodotti mibjugħa fi ktajjen tal-provvista qosra ġejjin mill-biedja organika jew minn metodi mhux iċċertifikati mingħajr inputs sintetiċi skont il-pajjiżi. Dan l-element jidher li huwa indispensabbli biex jinġiebu flimkien l-agroekoloġija u l-ktajjen tal-provvista qosra. Tabilħaqq, il-prinċipji u l-qafas tal-agroekoloġija jistgħu joħolqu ambjent ta’ fiduċja b’saħħtu u stabbli biżżejjed mingħajr ma jkun hemm neċessarjament sistema ta’ agrikoltura li tinvolvi t-tikketti, sabiex il-konsumaturi jkunu jistgħu jsibu l-kwalità, it-traċċabilità u t-trasparenza meħtieġa għall-iżvilupp u sostenibbiltà ta’ ktajjen tal-provvista qosra. Żjarat regolari minn konsumaturi u produtturi oħrajn fl-irziezet jidhru li huma metodu ta’ “garanzija parteċipattiva”effettiva biex tiżdied it-trasparenza, l-iżvilupp ta’ indikaturi kontestwalizzati u l-monitoraġġ ta’ prattiki agroekoloġiċi (17).

5.1.2.

Fuq livell individwali, l-aktar studji reċenti juru li l-ktajjen tal-provvista qosra jtejbu s-saħħa tal-bniedem b’mod sostanzjali. Minn naħa, joqogħdu aktar attenti għal dak li jieklu u għall-metodu ta’ produzzjoni. Min-naħa l-oħra, dawn il-miżuri huma sors ta’ tagħlim soċjali b’saħħtu ħafna, inkluż f’termini ta’ mġiba alimentari tajba għas-saħħa.

5.2.    L-aċċessibbiltà u s-sigurtà tal-ikel

5.2.1.

Bħalissa, bosta proġetti ta’ riċerka Ewropej (18) (19)jindikaw li l-ktajjen tal-provvista qosra għandhom tendenza li jkunu strutturati u organizzati biex jimxu mis-suq niċċa għal drawwiet reali ta’ konsum alimentari. Dan ġie ffaċilitat min-netwerking ta’ ħafna atturi madwar l-UE permezz ta’ proġetti appoġġjati minn programmi ta’ finanzjament Ewropej differenti. Madankollu, dan it-tkabbir jibqa’ limitat minħabba d-diffikultajiet ta’ aċċess ta’ ċerti prodotti għall-familji bi dħul baxx. Ikun jaqbel li titkompla l-ħidma li saret fl-Opinjonijiet preċedenti tal-KESE dwar il-kwistjoni tal-ixprunaturi ta’ azzjoni biex dawn il-prodotti tal-ikel isiru aċċessibbli. Bosta proġetti ta’ riċerka dwar is-suġġett waslu fi tmiemhom fi Franza (RMT Alimentation (20), Projet Casdar ACCESSIBLE (21) jew il-proġetti alimentari territorjali (22)).

5.2.2.

Fost l-għodod disponibbli, il-mezzi ta’ riċerka u innovazzjoni mwettqa mis-sħubija Ewropea għall-innovazzjoni għall-produttività u s-sostenibbiltà agrikoli u d-DĠ Riċerka fil-programm futur Orizzont Ewropa jistgħu jkunu ddedikati għall-agroekoloġija u l-ktajjen tal-provvista qosra. Bħala parti mill-PAK futura, il-programmi ta’ ekoloġizzazzjoni (ECO-schemes) għandhom ikunu mobilizzati biex jinkoraġġixxu l-adozzjoni gradwali mill-bdiewa ta’ metodi relatati mal-agroekoloġija u l-evoluzzjoni ta’ sistemi lejn ktajjen tal-provvista qosra. L-istess jgħodd għall-miżuri tat-tieni pilastru, bħall-miżuri agroambjentali u klimatiċi u s-sussidji għall-investimenti meħtieġa għall-implimentazzjoni tagħhom, kif ukoll għall-għodod tal-ipproċessar u tal-kummerċjalizzazzjoni. Għandhom jiġu żviluppati l-mezzi ta’ taħriġ u ta’ pariri adattati, kif ukoll l-attivitajiet lokali, permezz tal-programmi LEADER. L-appoġġ għal inizjattivi territorjali jista’ jibbenefika wkoll mill-fondi ta’ koeżjoni.

5.2.3.

Għandhom jiġu żviluppati regoli adattati li jippermettu l-forniment ta’ akkwisti pubbliċi fi ktajjen tal-provvista qosra, li bħalissa huma ristretti mir-regoli tal-kompetizzjoni. Huma meħtieġa wkoll regoli adattati għall-ktajjen tal-provvista qosra. Ir-Regolament (KE) Nru 852/2004 dwar l-iġjene tal-oġġetti tal-ikel (23) joffri possibbiltajiet ta’ flessibbiltà fl-applikazzjoni tal-metodu HACCP (analiżi tal-perikli u punti kritiċi ta’ kontroll) għall-produtturi ta’ volumi żgħar, li għandhom jintużaw fil-pajjiżi kollha tal-UE. L-istess jgħodd għar-regoli dwar it-tikkettar tal-prodotti. It-tikkettar tal-oriġini (pereżempju fir-ristoranti jew fil-forniment tal-ikel tal-massa) tal-ikel ipproċessat jista’ jkollu rwol ta’ appoġġ: jekk l-oriġini ta’ prodott tal-ikel issir magħrufa, huwa aktar probabbli li l-konsumatur jagħżel prodott jew platt li sar fil-viċinanzi, anki jekk iħallas ftit aktar. Kopertura sħiħa tal-4G (telefonija u Internet) fiż-żoni rurali huma importanti biex jiffaċilitaw l-aċċess u l-kuntatt mal-konsumaturi permezz tal-iżvilupp tad-diġitalizzazzjoni.

5.2.4.

Tħassib li ta’ spiss jiġi espress jikkonċerna l-kapaċità tal-agroekoloġija u s-sistemi lokali biex jitimgħu d-dinja u l-10 biljun bniedem mistennija fl-2050. Ix-xogħol ta’ ħafna organizzazzjonijiet ta’ riċerka huwa ċar f’dan ir-rigward; fil-livell internazzjonali, l-iżvilupp tal-agroekoloġija u l-mobilizzazzjoni tar-riżorsi fl-agrikoltura u barra minnha huma essenzjali u possibbli minħabba l-esiġenzi ekonomiċi, ambjentali u soċjali. Fl-Ewropa, ix-xogħol reċenti tal-IDDRI (Istitut tal-Iżvilupp Sostenibbli u r-Relazzjonijiet Internazzjonali) juri li huwa possibbli li nitimgħu l-popolazzjoni Ewropea kollha sal-2050 bis-saħħa ta’ trasformazzjoni agroekoloġika gradwali, li tintegra t-trobbija tal-bhejjem, l-uċuħ tar-raba’ u s-siġar, mingħajr emissjonijiet tal-karbonju.

5.3.    It-triq lejn l-agroekoloġija

5.3.1.

L-użu tal-proġett agroekoloġiku fil-livell tal-UE għandu jkun ibbażat fuq pjan ta’ azzjoni strutturat, flimkien ma’ xpruni differenti fis-setturi varji ta’ azzjoni pubblika u privata li jkopri ħafna suġġetti: taħriġ, żvilupp agrikolu, orjentazzjoni mill-ġdid tal-għajnuna, adattament tar-regolamenti, territorjalizzazzjoni tas-setturi, għażla ġenetika, reġjuni ultramarittimi u azzjoni internazzjonali (24). Għalhekk ikun xieraq li l-UE taħdem fuq opportunitajiet ta’ appoġġ sabiex l-agroekoloġija u l-ktajjen tal-provvista qosra jkunu jistgħu jiġu żviluppati b’mod konġunt u jaqblu bejniethom dwar is-sostenibbiltà konġunta tagħhom. Huwa importanti li dan l-ixprun ta’ azzjoni jkun ambizzjuż biżżejjed sabiex bosta azjendi agrikoli jkunu jistgħu jinvolvu ruħhom f’din it-tranżizzjoni fit-tul. Il-kunċett ta’ temporalità huwa importanti kemm minħabba li jagħti ż-żmien lill-atturi biex jinvolvu ruħhom, iżda anke minħabba li jippermetti lil dawk li jinvolvu ruħhom jiżguraw it-tranżizzjoni kompluta ta’ sistema, li fil-fatt, hija kumplessa biex tiġi stabbilita.

5.3.2.

Politika komprensiva dwar l-ikel, li l-KESE ilu jippromovi għal bosta snin, immexxija minn Kunsill Ewropew tal-ikel li l-KESE jista’ jkun il-faċilitatur tiegħu, u kkoordinata fil-livell tad-direttorati ġenerali minn viċi president tal-Kummissjoni Ewropea, tista’ tipprovdi l-qafas ta’ programm. Il-proposta ta’ politika komuni dwar l-ikel tressqet fil-livell tal-Unjoni Ewropea permezz tal-ħidma tal-IPES-Food (25).

5.3.3.

Ix-xogħol tal-FAO jista’ jkun sors ta’ ispirazzjoni għall-iżvilupp tal-agroekoloġija fil-livell Ewropew. Ir-rakkomandazzjonijiet tas-simpożju reġjonali dwar sistemi agrikoli u tal-ikel sostenibbli fl-Ewropa u l-Asja Ċentrali huma partikolarment illuminanti f’dan ir-rigward. Il-gwida “Connecting Smallholders to Markets”(“Ngħaqqdu l-azjendi żgħar mas-swieq”), adottata fl-2016 mill-Kumitat dwar is-Sigurtà Alimentari Dinjija, tirrakkomanda lill-Istati sabiex jappoġġjaw lis-swieq territorjali (lokali, reġjonali, nazzjonali) għat-twettiq tal-Għanijiet ta’ Żvilupp Sostenibbli.

---

(1)  L-Opinjoni tal-KESE dwar “Sistemi alimentari aktar sostenibbli”(ĠU C 303, 19.8.2016, p. 64) u l-Opinjoni tal-KESE dwar “Il-kontribut tas-soċjetà ċivili għall-iżvilupp ta’ politika komprensiva dwar l-ikel fl-UE”, (ĠU C 129, 11.4.2018, p. 18).

(2)  Ir-Regolament (UE) 1305/2013.

(3)  Codron, J.-M., Sirieix, L., Reardon, T., “Social and Environmental Attributes of Food Products: Signaling and Consumer Perception, With European Illustrations”, Agriculture and Human Values, (Attributi Soċjali u Ambjentali ta’ Prodotti tal-Ikel: Sinjalazzjoni u Perċezzjoni tal-Konsumatur, B’Illustrazzjonijiet Ewropej, Agrikoltura u Valuri Umani), vol. 23, nru 3, 2006, p. 283-297.

(4)  Ara n-nota nru 1 f’qiegħ il-paġna.

(5)  Le Velly, R., “Dynamiques des systèmes alimentaires alternatifs!, Systèmes agroalimentaires en transition (Dinamika ta’ Sistemi Alimentari Alternattivi, Sistemi Agroalimentari fi Tranżizzjoni), Edizzjoni Quae, 2017, p. 149-158.

(6)  http://www.fao.org/about/meetings/second-international-agroecology-symposium/en/

(7)  https://pubs.iied.org/14629IIED/?c=foodag.

(8)  (http://www.fao.org/3/i9037en/I9037en.pdf).

(9)  Ir-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 834/2007 tal- 28 ta' Ġunju 2007 dwar il-produzzjoni organika u t-tikkettar ta' prodotti organiċi u li jemenda r-Regolament (KEE) Nru 2029/91.

(10)  Xogħlijiet ta’ S. Bellon.

(11)  Artikolu 1 emendat mil-liġi dwar il-ġejjieni agrikolu ivvutata fit-13 ta’ Ottubru 2014, Code rural et de la pêche maritime (Il-kodiċi rurali u għas-sajd marittimu).

(12)  Agroekoloġija Ewropa EIP: http://www.agroecology-europe.org/

(13)  Claveirol, C., “La transition agroécologique: défis et enjeux”, Les avis du CESE (It-tranżizzjoni agroekoloġika: l-isfidi u r-riskji, L-Opinjonijiet tal-KESE), 2016.

(14)  https://rd-agri.fr/

(15)  https://pollen.chlorofil.fr/?s=agroecologie.

(16)  http://www.bergerie-nationale.educagri.fr/fileadmin/webmestre-fichiers/formation/articles_presse/Plan_EPA1-bilan-Fevrier_2019.pdf.

(17)  http://www.cocreate.brussels/-CosyFood-.

(18)  https://ec.europa.eu/eip/agriculture/sites/agri-eip/files/eip-agri_brochure_short_food_supply_chains_2019_en_web.pdf

(19)  http://www.shortfoodchain.eu/news/

(20)  www.rmt-alimentation-locale.org/

(21)  http://www.civam.org/images/M%C3%A9lanie/AcceCible/PRESENTATION-Accessible.pdf.

(22)  http://rnpat.fr/les-projets-alimentaires-territoriaux-pat/

(23)  Ir-Regolament (UE) 852/2004.

(24)  Claveirol, C., “La transition agroécologique: défis et enjeux”, Les avis du CESE (It-tranżizzjoni agroekoloġika: l-isfidi u r-riskji, L-Opinjonijiet tal-KESE), 2016.

(25)  IPES-Food, Towards a Common Food Policy for the European Union, (Lejn Politika Komuni dwar l-Ikel għall-Unjoni Ewropea), Brussell, IPES Food, 2017.