6.3.2014   

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 67/110

1.1

Il-Kumitat jilqa' l-proposta tal-Kummissjoni Ewropea għal Rakkomandazzjoni tal-Kunsill u jagħraf, filwaqt li jiddeplora, il-bżonn tas-sensiela ta' miżuri li ġġib magħha u li jistgħu jitqiesu wkoll bħala tip ta' programm minimu ta' implimentazzjoni.

1.2

Il-Kumitat jiddeplora wkoll li, bħal ma jindika l-memorandum ta' spjegazzjoni tar-rakkomandazzjoni, fit-twettiq tal-għanijiet tal-istrateġija qafas fil-livell Ewropew qed jiġu ffaċċjati kontinwament diffikultajiet serji fl-implimentazzjoni u l-impenn politiku fil-livell nazzjonali, reġjonali u lokali.

1.3

Il-Kumitat jiġbed l-attenzjoni għal-lakuni enfasizzati fid-dokumenti ta' analiżi tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili dwar l-istrateġija qafas u l-programmi strateġiċi nazzjonali. Huwa essenzjali li, abbażi tal-indikazzjonijiet provduti mill-partijiet interessati, dawn jittieħdu bis-serjetà u jiġu indirizzati billi jitfasslu u jiġu implimentati fi żmien qasir it-tweġibiet effikaċi u fil-livell tal-politika pubblika.

1.4

Il-KESE jqis li l-parti tal-Proposta dwar il-miżuri ta' politika orizzontali mhijiex miktuba sew u jistieden lill-Kunsill jiżviluppaha iktar, billi jiddefinixxi l-erba' oqsma msemmija b'mod iktar konkret, filwaqt li jappoġġja l-implimentazzjoni tagħhom bi preżentazzjoni tal-aħjar prattiki.

1.5

Il-Kumitat huwa tal-fehma li, fid-dawl tal-konklużjonijiet li nsiltu mir-raġunijiet għall-proposta għal rakkomandazzjoni (1) u d-deterjorament tas-sitwazzjoni soċjoekonomika minħabba l-kriżi, li l-Kunsill għandu juża s-setgħa tiegħu biex jadotta atti legali vinkolanti biex itaffi b'mod partikolari s-sitwazzjonijiet ta' miżerja u faqar kbir perikoluż għall-ħajja taċ-ċittadini u għall-ġlieda kontra l-iktar impatti estremi tad-diskriminazzjoni, ir-razziżmu u s-sentimenti kontra ż-żingari.

1.6

Il-KESE jirrakkomanda, b'mod partikolari f'sitwazzjonijiet ta' ħajja estremament żvantaġġati, li jiġu definiti oqfsa ċari ta' applikazzjoni tad-drittijiet tal-bniedem u l-ħolqien fit-tul tal-indiċi ta' referenza u indikaturi li jippermettu l-valutazzjoni ta' din ix-xorta ta' sitwazzjoni.

1.7

Il-Kumitat jirrakkomanda li gruppi ta' riċerkaturi indipendenti, li jkollhom il-mezzi legali u l-garanziji neċessarji fir-rigward tal-etika tar-riċerka, jipproċedu għall-valutazzjoni tal-implimentazzjoni tal-istrateġiji u li l-finanzjament u t-trasparenza tal-użu tal-fondi jkunu żgurati.

1.8

Għandu jiġi żgurat it-tisħiħ, permezz ta' garanziji legali u oħrajn li huma neċessarji, it-tħaddim tal-awtoritajiet responsabbli għall-ugwaljanza tat-trattament, atturi ewlenin tal-politika tal-ġlieda kontra d-diskriminazzjoni, tal-punti ta' kuntatt nazzjonali li jaqdu rwol essenzjali fl-implimentazzjoni tal-istrateġiji, u l-kooperazzjoni ta' dawn id-diversi atturi mal-gruppi tal-popolazzjoni konċernati.

1.9

Sabiex tiżdied l-effikaċja tal-implimentazzjoni tal-istrateġiji u tiġi indirizzata l-fiduċja osservata fi ħdan l-ambjenti konċernati, huwa fundamentali li jiġu żgurati l-involviment u l-mobilizzazzjoni effettivi tar-Rom fl-oqsma kollha ta' intervent. Il-Kumitat jissuġġerixxi u jistenna t-twessigħ tal-qafas kunċettwali tal-kooperazzjoni, kultura ta' kunsens li tmur lil hinn minn sempliċi konsultazzjoni, u jifformula proposti f'dan is-sens.

1.10

Il-KESE jinsisti fuq il-bżonn li l-persuni li jieħdu d-deċiżjonijiet jitbiegħdu b'mod ċar mill-istqarrijiet preokkupanti fir-rigward tar-Rom, imniġġsa mir-razziżmu, il-vjolenza u li huma serjament diskriminatorji, u jisħaq fuq l-importanza li jiġu denunzjati u monitorjati bil-miftuħ u b'koerenza l-fenomeni ta' vjolenza razzista u d-diskors ta' mibegħda u li jħejju strumenti legali, amministrattivi, regolamentari u pubbliċitarji li jippermettu ġlieda effikaċi kontra dawn il-fenomeni.

2.1

Nhar il-5 ta' April 2011, il-Kummissjoni adottat qafas tal-UE għall-istrateġiji nazzjonali għall-integrazzjoni tar-Rom għall-perjodu sal-2020 (2), li fl-aħħar, wara stennija twila, ħoloq il-possibbiltà li tittieħed azzjoni koordinata biex jitnaqqas il-faqar estrem u s-segregazzjoni li jolqtu lir-Rom. F'Ġunju 2011, il-Kunsill aċċetta dan id-dokument (3) u stieden lill-Istati Membri biex sal-2011 jadottaw strateġiji nazzjonali ta' integrazzjoni tar-Rom.

2.2

B'konformità mad-dispożizzjonijiet previsti mill-qafas, il-Kummissjoni stabbiliet rapport annwali dwar il-progress tal-implimentazzjoni tal-istrateġiji. Fl-2012, hija pproċediet għall-ewwel valutazzjoni (4) tagħha tal-istrateġiji preżentati mill-Istati Membri u adottat il-konklużjonijiet orizzontali, u f'dokument mehmuż, analizzat il-punti ta' saħħa u ta' dgħufija li jinsabu fl-istrateġija ta' kull Stat Membru (5).

2.3

L-assoċjazzjonijiet li jirrappreżentaw lir-Rom segwew bir-reqqa l-proċessi ta' tħejjija ta' dawn l-istrateġiji, taw il-fehma tagħhom jew il-punti ta' riżerva tagħhom f'bosta dokumenti u vvalutaw l-istrateġiji tagħhom (6).

2.4

Minn dawn l-analiżi kollha ħarġu fid-dieher lakuni importanti fl-istrateġiji tal-Istati Membri. Skont l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili, il-kontenut orizzontali u n-nuqqasijiet tiegħu joħolqu problema kbira. Fost dawn il-lakuni nsibu pereżempu:

2.5

Id-dokumenti ta' analiżi kwotati mill-Kummissjoni Ewropea ma jagħmlux referenza għal-lakuni fundamentali notati fl-istrateġiji tal-Istati Membri. M'hemm kważi l-ebda kundanna, l-ebda appell biex jitnaqqsu jew biex jintemmu l-ħafna demostrazzjonijiet li huma fost l-ikbar żvantaġġi soċjali u soċjetali li kultant ma jirrispettawx id-drittijiet tal-bniedem. Pereżempju, m'hemmx insistenza biżżejjed fir-rigward tal-ksur tad-drittijiet tal-bniedem:

2.6

Il-KESE ddedika żewġ Opinjonijiet għall-istrateġija qafas u l-istrateġiji nazzjonali tal-integrazzjoni tar-Rom. L-Opinjoni preċedenti (7), li tittratta l-kwistjoni tal-awtonomizzazzjoni soċjali u l-integrazzjoni tar-Rom, tapprova l-istrateġija qafas, tindika, mil-lat tat-tfassil u l-implimentazzjoni addizzjonali, il-bżonn ta' approċċ triplu (politika ta' integrazzjoni newtrali dwar il-pjan tar-razza u l-etniċità, politika ta' appoġġ għall-awtonomizzazzjoni ta' persuni meqjusa li jagħmlu parti minn komunità Rom u l-progress tas-suċċess tagħhom fir-rigward tal-integrazzjoni soċjali, politika ġenerali antirazzista u pubbliċità) u tifformula proposti oħra.

2.7

Fl-Opinjoni addizzjonali, b'referenza għal studju li sar mill-Kummissjoni Ewropea fl-2012, il-KESE (8) jiġbed l-attenzjoni għat-telf ta' fiduċja li ntwera mill-persuni li jinfluwenzaw l-opinjoni pubblika fil-komunità tar-Rom u jressaq proposti b'mod partikolari dwar l-integrazzjoni tar-Rom u l-promozzjoni tal-parteċipazzjoni tagħhom.

3.1

Il-Kumitat jirrikonoxxi, filwaqt li jiddeplora, il-bżonn tar-Rakkomandazzjoni tal-Kunsill dwar is-sitwazzjoni tar-Rom, dwar l-impatt tal-kriżi u l-impenji varjati ħafna tal-Istati Membri, u japprova l-għanijiet tagħha; barra minn hekk, huwa jqis li l-miżuri li tinkludi jistgħu jitqiesu bħala tip ta' programm minimu ta' implimentazzjoni, u f'ċerti każijiet magħmulin ħażin wisq u li ftit li xejn jistgħu jitħaddmu biex ikunu jistgħu jinkisbu l-għanijiet previsti mid-dokument.

3.2

Skont ir-raġunijiet mogħtija fil-Proposta tal-Kummissjoni, l-għan tagħha huwa li "tħaffef il-progress billi tiffoka l-attenzjoni tal-Istati Membri dwar għadd ta’ miżuri konkreti li huma kruċjali għall-implimentazzjoni tal-istrateġiji tagħhom b’mod aktar effettiv". Il-Kumitat jiddeplora wkoll li dan ir-riżultat jagħti x'jifhem fl-istess ħin li fit-twettiq tal-għanijiet tal-istrateġija qafas fil-livell Ewropew qed jiġu ffaċċjati kontinwament diffikultajiet serji fl-implimentazzjoni u l-impenn politiku fil-livell nazzjonali, reġjonali u lokali.

3.3

Il-Kumitat jirrimarka li jekk ma rridux nerġgħu nitilfu ċ-ċans għal politika favorevoli għall-integrazzjoni tar-Rom - riskju gravi kemm għall-għanijiet tal-Unjoni kif ukoll għall-iżvilupp tal-kundizzjonijiet tal-ħajja tal-persuni konċernati - għandha tiġi adottata, bil-parteċipazzjoni tal-organizzazzjonijiet tar-Rom u s-soċjetà ċivili konċernata u rilevanti, u fil-qafas ta' konsultazzjoni mifruxa, lista ta' rakkomandazzjonijiet appoġġjati minn sistema ta' analiżi ta' fatti, ambizzjuża b'mod raġonevoli u li tista' tiġi verifikata ġenwinament, li tkun magħmula minn elementi konkreti biżżejjed u operattivi u li tkun tista' tiġi evalwata.

3.4

Il-Kumitat iqis li r-rakkomandazzjonijiet ta' politika inklużi fil-Proposta huma utli u għandhom ikunu appoġġjati b'mod ġenerali bħala lista ta' intervent ristrett u li għandhom jiġu implimentati mingħajr kundizzjonijiet. Barra minn hekk, huwa jinnota li dawn ir-rakkomandazzjonijiet jiddefinixxu qafas ta' azzjoni ristrett wisq u mhumiex dejjem ambizzjużi biżżejjed; għalhekk, huwa jipproponi li minnufih tiġi żviluppata l-lista ta' rakkomandazzjonijiet u li din tiġi komplementata minn strumenti ta' monitoraġġ u segwitu.

3.5

Il-Kumitat iqis li l-parti tal-Proposta dwar il-miżuri ta' politika orizzontali hija magħmula ħażin u jistieden lill-Kunsill jiżviluppa iktar l-erba' oqsma msemmija (il-ġlieda kontra d-diskriminazzjoni, il-protezzjoni tan-nisa u t-tfal Rom, it-tnaqqis tal-faqar u l-inklużjoni soċjali u l-awtonomizzazzjoni tar-Rom) u tiddefinixxi ħtiġiet ħafna iktar konkreti, filwaqt li f'dan il-kuntest jipprovdi indikazzjonijiet dwar l-aħjar prattiki mistennija.

3.6

Il-Kumitat iqis li mhumiex sodisfaċenti l-argumenti mressqa fid-dokument, li skonthom "l-għażla ta’ strument li ma jorbotx għandha l-għan li tipprovdi linji gwida prattiċi lill-Istati Membri fir-rigward tal-problema dwar l-inklużjoni soċjali tar-Rom, iżda mingħajr ma tistabbilixxi regoli vinkolanti stretti" peress li "skont is-sejbiet tal-Kummissjoni, għad m'hemmx miżuri b’saħħithom u proporzjonati fis-seħħ biex jiġu trattati l-problemi soċjali u ekonomiċi tal-parti l-kbira tal-popolazzjoni tar-Rom fl-UE". F'dan il-perjodu ta' kriżi, jekk din is-sitwazzjoni ma tiġix ġestita b'mod adatt u mmirat, il-gruppi tar-Rom li jintlaqtu b'mod partikolari mis-segregazzjoni, id-diskriminazzjoni u l-faqar estrem ser ibatu b'mod sproporzjonat mill-impatt tal-kriżi li diġà tirrappreżenta piż insupportabbli u intollerabbli; il-KESE jqis li din is-sitwazzjoni titlob li minn issa l-persuni li jieħdu d-deċiżjonijiet isibu soluzzjonijiet u interventi effikaċi, anke mil-lat li jiġu opposti l-liġijiet.

3.7

Għalhekk, il-Kumitat iqis li, fid-dawl tal-konklużjonijiet li nsiltu mir-raġunijiet għall-proposta għal rakkomandazzjoni (9), il-Kunsill għandu juża s0setgħa tiegħu biex jadotta atti legali vinkolanti għall-ġlieda kontra s-sitwazzjoni ta' miżerja u faqar perikoluż għall-ħajja taċ-ċittadini u biex jiġu miġġielda l-iktar impatti estremi tad-diskriminazzjoni, ir-razziżmu u s-sentimenti kontra ż-żingari. Dawn il-miżuri huma meħtieġa minħabba nuqqasijiet ċari fil-livell tal-Istati Membri, fir-rigward tal-leġislazzjoni u l-ġurisprudenza (10).

4.1

Il-Kumitat jissuġġerixxi lis-servizzi kompetenti tal-Unjoni Ewropea li jevalwaw mill-ġdid il-missjonijiet tagħhom relatati direttament mal-applikazzjoni tad-drittijiet fundamentali tar-Rom u d-drittijiet tal-minoritajiet, u dan apparti mill-metodu miftuħ ta' koordinazzjoni, b'mod partikolari fir-rigward tal-kwistjonijiet imsemmija hawn fuq. F'dan ir-rigward, il-Kumitat iqis li hemm bżonn li:

4.2

Il-Kumitat jipproponi li wara li l-istrateġiji jiġu analizzati mill-ġdid, tingħata prijorità lill-preservazzjoni tat-tradizzjonijiet lingwistiċi u kulturali li jikkostitwixxu l-pedamenti tal-identità tar-Rom, kif ukoll l-appoġġ soċjali u baġitarju tagħhom.

4.3

Fil-fehma tal-Kumitat, sabiex jitwettqu l-istrateġiji nazzjonali tal-integrazzjoni tar-Rom, huwa kruċjali li l-Istati Membri jagħtu attenzjoni b'mod partikolari lill-iskrutinju leġislattiv u legali tal-politiki marbuta mal-korrezzjonijiet li għandhom isiru fir-rigward tal-impatti li jistgħu jkunu antidiskriminatorji, u dan billi joħolqu mekkaniżmi effikaċi għal dan l-iskop.

4.4

Sabiex tiġi promossa l-integrazzjoni tar-Rom u l-indipendenza materjali tagħhom, il-KESE jistenna b'mod partikolari li l-Istati Membri jsibu soluzzjoni għall-ħtiġiet u joħolqu programmi li jippromovu l-impjieg, l-intraprenditorija u l-programmi ta' taħriġ professjonali. Huwa jistedinhom isaħħu l-mezzi legali li jistgħu jservu ta' inċentiv effikaċi biex l-intrapriżi jimpjegaw lir-Rom. Għall-komunitajiet ta' Rom segregati, li ilhom b'rata ta' impjieg baxxa sew u jbatu minn diskriminazzjoni mifruxa ħafna fis-suq tax-xogħol, jeħtieġ li titfassal politika innovattiva tal-impjieg, pereżempju għadd suffiċjenti ta' impjiegi temporanji adatti finanzjati mill-fondi pubbliċi.

4.5

Il-Kumitat jiddeplora li l-Aġenzija tad-drittijiet fundamentali tal-Unjoni Ewropea u l-Istati Membri għadu ma rnexxilhomx jiddefinixxu l-indikaturi u l-punti ta' riferiment li jikkostitwixxu l-ewwel kundizzjoni għall-valutazzjoni tal-istrateġiji u l-programmi ta' intervent, u lanqas il-metodoloġiji u r-rekwiżiti f'dan ir-rigward, li jiddeterminaw il-ġbir tal-informazzjoni u kundizzjoni tal-postijiet adegwati u indipendenti (11). Il-prattiki attwali ta' monitoraġġ u valutazzjoni tal-Istati Membri ħafna drabi jkunu limitati għal rapporti li jinħarġu mingħajr metodu ġenwin ta' valutazzjoni, potenzjalment abbażi ta' xi informazzjoni, u mhix ħaġa rari li jipproduċu riżultat mingħajr l-ebda bażi.

4.6

Il-Kumitat jipproponi li l-missjonijiet ta' valutazzjoni jkunu limitati għal gruppi ta' riċerkaturi u istituti magħżula b'sejħa għall-offerti, professjonisti u mingħajr rabtiet politiċi, li l-indipendenza tagħhom għandha tkun imsaħħa wkoll permezz ta' diversi strumenti legali (pereżempju, bl-introduzzjoni ta' stqarrija ta' nuqqas ta' kunflitt ta' interess, regoli ta' trasparenza finanzjarja u dwar l-użu tal-fondi, l-iskrutinju tal-komunità xjentifika, is-sorveljanza tal-metodu ta' riċerka, eċċ) (12).

4.7

Lil hinn mill-finanzjament programmabbli, trasparenti u adatt tal-awtoritajiet għall-ugwaljanza tat-trattament, is-sitwazzjoni ġuridika ta' dawn l-istituzzjonijiet għandha tiġi msaħħa b'tali mod li l-awtoritajiet politiċi jkunu jistgħu jinfluwenzaw it-tħaddim tagħhom mill-inqas imma fl-istess ħin jiżguraw il-kundizzjonijiet. L-awtoritajiet għall-ugwaljanza tat-trattament għandhom jistabbilixxu wkoll rabtiet permanenti u mill-qrib mal-assoċjazzjonijiet pertinenti li jirrappreżentaw lir-Rom, apparti mill-punti ta' kuntatt għar-Rom.

4.8

Il-punti ta' kuntatt nazzjonali għar-Rom għandhom jaqdu l-missjonijiet tagħhom bi trasparenza sħiħa, kemm fit-teorija u kemm fil-prattika. L-attività tagħhom hija kruċjali biex titwettaq l-istrateġija qafas. Id-drittijiet tal-punti ta' kuntatt għandhom jiġu garantiti legalment bħal dawk tal-korpi governattivi inkarigati mill-programmazzjoni u l-implimentazzjoni tal-politiki soċjali li jikkonċernaw ir-Rom sabiex ikunu jistgħu jservu bħala tip ta' "wens", jagħtu l-fehma tagħhom dwar il-proċeduri leġislattivi relatati mal-politiki governattivi li jolqtu lir-Rom, u jinfluwenzawhom, sabiex l-impatti tagħhom ma jdgħajfuhomx b'mod reċiproku. Il-punti ta' kuntatt tar-Rom għandhom obbligu li jinformaw lill-assoċjazzjonijiet li jirrappreżentaw is-soċjetà ċivili tar-Rom, ħaġa li tista' ssir pereżempju bil-pubblikazzjoni ta' rapporti annwali ta' stimaturi indipendenti, li l-kontenut tagħhom ma jkun soġġett għall-ebda influwenza politika, jew billi jiġu organizzati konferenzi speċjalizzati.

4.9

Il-Kumitat iqis li ser ikun diffiċli li jitwettaq l-għan stabbilit fil-punt 5.1 tal-proposta għal rakkomandazzjoni, jiġifieri li "l-Istati Membri għandhom jieħdu l-miżuri meħtieġa biex jiżguraw l-applikazzjoni ta' din ir-Rakkomandazzjoni sa mhux aktar tard minn 24 xahar mid-data tal-pubblikazzjoni u għandhom jinnotifikaw lill-Kummissjoni bi kwalunkwe miżura li tittieħed skont din ir-Rakkomandazzjoni sa dik id-data"; għalhekk għandu jiġi evitat li l-Istati Membri jiġu eżentati mill-obbligu li jimplimentaw l-istrateġija qafas tal-UE u l-impenji proprji. Il-proposta attwali, fir-rigward tal-kontent, tirrappreżenta biss parti minn sistema ta' rekwiżiti iktar estiża definita mill-istrateġija qafas f'kuntest vast u li l-Kummissjoni hija mitluba tevalwa kull sena.

4.10

Skont bosta esperti u organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili - li jaqblu parzjalment mal-valutazzjoni tal-Kummissjoni Ewropea f'dan ir-rigward - il-politiki u l-mekkaniżmi ta' għajnuna attwali tal-Istati Membri, f'ċerti każijiet, ma jippermettux li tiġi trattata l-kwistjoni tal-integrazzjoni tar-Rom b'effiċjenza biżżejjed u mhux dejjem ikollhom bħala prinċipju approċċ ibbażat fuq id-drittijiet tal-bniedem (13). Sadattant, b'xorti ħażina, ġiet innotata żieda fl-esklużjoni tar-Rom f'bosta pajjiżi. Din is-sitwazzjoni hija prinċipalment minħabba d-diskriminazzjoni kontinwa fir-rigward tar-Rom, is-sentimenti profondi kontra ż-żingari, li ma jingħatawx attenzjoni adatta mill-entitajiet inkarigati mill-applikazzjoni tal-liġi. Kif indikat fil-memorandum ta' spjegazzjoni tal-proposta għal rakkomandazzjoni: il-qalba tal-problema tinsab fir-relazzjoni mill-qrib bejn id-diskriminazzjoni u l-esklużjoni soċjali li jesperjenzaw ir-Rom (14).

4.11

Fil-fehma tal-Kumitat, it-tneħħija tal-impatti negattivi reċiproċi mill-mekkaniżmi għandha tkun l-għan prinċipali tal-politika kollha ta' inklużjoni. F'dan ir-rigward, l-istrumenti ewlenin huma prinċipalment l-integrazzjoni tar-Rom u t-tħeġġiġ tal-parteċipazzjoni tagħhom, kif ukoll l-awtonomizzazzjoni tal-organizzazzjonijiet tar-Rom u l-iżvilupp tal-kapaċitajiet tagħhom. Dan mhuwiex possibbli ħlief fil-qafas ta' kultura miftuħa ta' aċċettazzjoni, fejn il-politika dwar ir-Rom tkun ibbażata b'mod effettiv fuq l-oqsma li huma fil-fatt konċernati, fejn ir-Rom mhumiex biss ikkunsidrati bħala benefiċjarji, imma bħala atturi tal-istess valur u li l-parteċipazzjoni tagħhom hija kruċjali. Jeħtieġ li jinbidel l-approċċ paternalista, fejn il-proċessi jkunu definiti mill-persuni li jfasslu l-opinjoni u l-persuni importanti li jieħdu deċiżjonijiet fis-soċjetà, u li r-Rom jiġu rikonoxxuti u aċċettati bħala membri tas-soċjetà responsabbli, kapaċi jinfluwenzaw id-destin tagħhom u lesti li jagħmluh.

4.12

Il-Kumitat jirreferi għal Opinjoni preċedenti (15), fejn, abbażi ta' studju, ħareġ fid-dieher nuqqas kbir ta' sodisfazzjon, ċertu frustrazzjoni u nuqqas ta' fiduċja fost għadd sew ta' rappreżentanti tal-komunità tar-Rom u fl-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili u r-rappreżentanti tagħhom. Skont din l-Opinjoni tal-KESE, minkejja l-intenzjonijiet iddikjarati, "l-organizzazzjonijiet li jirrappreżentaw il-persuni kkonċernati ma kinux involuti biżżejjed fl-ippjanar strateġiku, li l-mekkaniżmi fundamentali ta’ parteċipazzjoni ma nħolqux, jew saħansitra li l-proċessi attwali ma rnexxilhomx joħolqu l-fiduċja b’mod deċiżiv fost ir-rappreżentanti tal-persuni kkonċernati, minħabba, ta’ spiss, sekulari ta’ diskriminazzjoni u segregazzjoni." Studju li sar fl-istess żmien mill-ERPC wasal għall-istess konklużjonijiet (16).

4.13

Fir-rigward tat-tibdil fl-approċċ soċjali u tat-teħid tad-deċiżjonijiet, il-Kumitat jenfasizza li dan il-proċess ma kienx ikun previst mingħajr il-parteċipazzjoni tar-Rom u l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili li ħadmu magħhom fil-fażi tat-tfassil, fl-implimentazzjoni u fil-valutazzjoni tal-politiki fil-livelli kollha. Il-Kumitat iqis li hemm bżonn li jiġu definiti indikaturi li jippermettu li jitkejjel b'mod adegwat il-livell ta' integrazzjoni u parteċipazzjoni tar-Rom (pereżempju l-amministrazzjoni lokali jew ċentrali, informazzjoni dwar l-edukazzjoni, ir-rati ta' parteċipazzjoni fl-implimentazzjoni tal-programmi, eċċ.).

4.14

Il-Kumitat jissuġġerixxi u jistenna t-tkabbir tal-qafas kunċettwali tal-kooperazzjoni, kultura ta' kunsens li tmur lil hinn minn sempliċi konsultazzjoni, l-ikkummissjonar tal-pjattaformi ta' djalogu permanenti (fil-livell lokali wkoll), il-ħolqien ta' mekkaniżmi organizattivi adegwati għall-parteċipazzjoni, trasparenza ikbar fid-deċiżjonijiet tal-awtoritajiet pubbliċi (fil-livell lokali), u l-ġustifikazzjoni tad-deċiżjonijiet (li jagħmlu parti wkoll mid-diverġenzi fl-opinjonijiet u r-riżultati tal-votazzjoni).

4.15

Il-Kumitat jipproponi li jiġi garantit, kif diġà indikat, fond ta' għajnuna (pereżempju bħala parti mill-programm "L-Ewropa għaċ-ċittadini") favur l-integrazzjoni u l-awtonomizzazzjoni tar-Rom u l-iżvilupp tal-kapaċitajiet tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà tagħhom. Il-programm operattiv tal-FSE, jew aħjar il-garanzija tal-programmi ta' appoġġ li jipprevedu assistenza teknika daqstant importanti għall-iżvilupp tal-kapaċitajiet istituzzjonali tal-organizzazzjonijiet tar-Rom.

4.16

Il-persuni li jieħdu d-deċiżjonijiet għandhom ibiegħdu lilhom infushom b'mod ċar mill-istqarrijiet inkwetanti dwar ir-Rom li jkunu mniġġsa mir-razziżmu, il-vjolenza u diskriminattivi b'mod gravi, il-fenomeni tal-vjolenza razzista u d-diskors ħażin għandhom jiġu denunzjati u monitorjati b'mod miftuħ, u għandhom jitħejjew strumenti ġuridiċi, amministrattivi, regolamentari u pubbliċitarji li jippermettu li dawn il-fenomeni jiġu miġġielda b'mod effikaċi. F'dan ir-rigward, il-persuni li jinfluwenzaw l-opinjoni, b'mod partikolari l-ogħla livelli tal-politika u l-midja, għandhom responsabbiltà partikolari. Il-Kumitat jipproponi li jsiru riċerki sistematiċi dwar il-preġudizzji fil-qafas ta' metodoloġija uniformi u li jinħolqu strumenti adatti; fil-każ li r-riżultati juru tendenza negattiva, għandhom jitħeġġu politiki pubbliċi fir-rigward tal-implimentazzjoni tagħhom, jew it-tisħiħ tal-isforzi.

4.17

Il-Kumitat jiġbed bil-qawwa l-attenzjoni tal-Istati Membri għall-fatt li biex tiġi indirizzata segregazzjoni u diskriminazzjoni antika ta' bosta ġenerazzjonijiet u li huma ta' piż għal kull dimensjoni tal-ħajja tal-persuni interessati, mhuwiex biżżejjed li jiġu implimentati programmi fil-forma ta' proġetti li jiffokaw fuq qasam problematiku partikolari. Illum il-ġurnata huwa indispensabbli li nagħżlu approċċ sistemiku biex jinkisbu l-għanijiet tal-istrateġija.