28.12.2016   

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 487/30

Relatur:

Philippe DE BUCK

Korelatur:

Tanja BUZEK

1.1.

In-negozjati dwar is-Sħubija Trans-Atlantika ta’ Kummerċ u ta’ Investiment (TTIP) deħlin f’sena kritika fl-2016. In-negozjaturi ewlenin tal-UE u l-Istati Uniti affermaw l-impenn tagħhom biex jitħaffu d-diskussjonijiet bil-ħsieb li jintlaħaq ftehim politiku ambizzjuż u komprensiv li jidentifika “oqsma ta’ ħidma” possibbli fl-oqsma kollha qabel it-tmiem tal-amministrazzjoni attwali tal-Istati Uniti. Il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew (KESE) għalhekk iddeċieda li jfassal opinjoni fuq inizjattiva proprja dwar kwistjonijiet speċifiċi ewlenin tat-TTIP.

1.2.

Din l-opinjoni mhijiex tikkumenta dwar il-ftehim finali possibbli li jirriżulta min-negozjati bejn l-UE u l-Istati Uniti. Madankollu, huwa importanti li wieħed jivvaluta sa liema punt tqiesu l-pożizzjonijiet tas-soċjetà ċivili organizzata Ewropea, kif espressi b’mod partikolari f’opinjonijiet preċedenti tal-KESE, fil-proposti tal-UE attwalment disponibbli għall-pubbliku. Dan ser ikun il-bażi ta’ sħubija msaħħa bejn il-Kummissjoni Ewropea u s-soċjetà ċivili Ewropea għall-iżvilupp ta’ politika kummerċjali tal-UE.

1.3.

Il-KESE, filwaqt li jenfasizza r-rwol istituzzjonali tiegħu, għaldaqstant, jagħmel ir-rakkomandazzjonijiet li ġejjin.

1.4.1.

In-negozjati tat-TTIP qed joħolqu impetu ġdid għal aktar kooperazzjoni regolatorja b’aspettattivi ogħla. Għalhekk, il-Kumitat jinnota b’sodisfazzjon li l-Kapitolu propost jinkludi t-twettiq ta’ għanijiet ta’ ordni pubbliku u livell għoli ta’ protezzjoni f’għadd ta’ oqsma identifikati. Il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjon ukoll kjarifika espliċita li l-funzjoni u l-għan tal-istruttura istituzzjonali għall-kooperazzjoni regolatorja huma li din tipprovdi appoġġ u pariri lil dawk li jieħdu d-deċiżjonijiet taħt kontroll demokratiku u li hi la se jkollha s-setgħa li tadotta atti legali u lanqas se tieħu post kwalunkwe proċedura regolatorja domestika.

1.4.2.

Madankollu, il-Kumitat jitlob għal definizzjoni aktar ċara ta’ regolamenti “ta’ piż” u jenfasizza li r-regolamenti li jissalvagwardjaw id-drittijiet tal-konsumaturi, tal-ħaddiema u tal-ambjent ma għandhomx jitqiesu bħala “ta’ piż” per se.

1.4.3.

Il-KESE jitlob ukoll li l-Kapitolu dwar il-prattiki regolatorji tajbin ma jillimitax id-dritt tal-partijiet li jirregolaw jew jintroduċu proċeduri ekwivalenti għall-proċess ta’ notifika u kummenti tal-Istati Uniti.

1.4.4.

Barra minn hekk, il-KESE jistieden lill-Kummissjoni Ewropea tiċċara l-arranġamenti għall-involviment tal-partijiet interessati, b’mod partikolari l-imsieħba soċjali u rappreżentanti tas-soċjetà ċivili.

1.5.1.

Il-KESE jikkunsidra li l-proposti dwar l-istandardizzazzjoni, ir-regolamenti tekniċi, l-immarkar u t-tikkettar, kollha għandhom jitqiesu bħala interessi offensivi importanti tal-Unjoni Ewropea. Huwa jieħu nota tad-dispożizzjonijiet importanti dwar it-trasparenza. Madankollu, jappella għal:

1.5.2.

Fir-rigward tal-Kapitolu dwar l-SPS, il-KESE jinnota li huwa bbażat fuq il-Ftehim dwar l-SPS tad-WTO, li jinkludi l-prinċipju tal-prekawzjoni. Madankollu, il-KESE jappella għal aktar assigurazzjonijiet li l-leġislazzjoni tal-UE dwar l-ikel ma tinbidilx u li l-UE se żżomm ir-restrizzjonijiet tagħha dwar l-ormoni jew il-promoturi ta’ tkabbir u l-organiżmi ġenetikament modifikati.

1.6.1.

Il-KESE jirrikonoxxi l-importanza tal-faċilitazzjoni tal-kummerċ, b’mod partikolari għad-ditti ż-żgħar, u jilqa’ l-fatt li l-Kummissjoni Ewropea pproponiet Kapitolu. Jitlob, madankollu, li l-proċeduri doganali jkunu ssemplifikati aktar u għal kjarifika tar-regoli dwar il-penali u r-responsabbiltà għal ksur ta’ leġislazzjoni doganali.

1.7.1.

Il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjon l-impenji sinifikanti tal-UE fil-Kapitolu dwar is-servizzi u jtenni t-talba tiegħu għal aċċess akbar tas-suq fil-livell federali u statali, għal kooperazzjoni regolatorja mtejba — b’rikonoxximent li l-aċċess għas-swieq jiddependi wkoll minn dan — u t-talba tiegħu biex jinżammu s-servizzi pubbliċi f’konformità mat-TFUE. Il-KESE jtenni wkoll li s-servizzi awdjoviżivi mhumiex parti mill-mandat u għalhekk ma għandhom jiġu inklużi f’ebda impenn. Huwa jappoġġja wkoll id-deċiżjoni tal-Kummissjoni Ewropea sabiex tissospendi n-negozjati dwar l-aċċess għas-suq tas-servizzi finanzjarji sakemm in-negozjaturi tal-Istati Uniti jaqblu b’mod ċar li jniedu diskussjonijiet dwar il-kooperazzjoni regolatorja, bl-għan li jiżdiedu l-livelli ta’ protezzjoni u l-istabbiltà finanzjarja f’dak is-settur. Il-KESE jitlob ukoll li jkun hemm formulazzjoni tat-test espliċita u dettaljata għal eżenzjoni għas-servizzi pubbliċi definita f’sens wiesgħa, sabiex ikun żgurat li s-servizzi pubbliċi kollha li huma soġġetti għal esternalizzazzjoni jew huma ffinanzjati mill-Istat, jew organizzazzjonijiet privati bi/jew mingħajr skop ta’ qligħ ikunu esklużi mill-ftehim.

1.8.1.

Il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjon l-ambitu komprensiv u dettaljat tal-proposta tal-Kummissjoni dwar il-kummerċ u l-iżvilupp sostenibbli. Huwa jfakkar li l-valur attwali ta’ dawn id-dispożizzjonijiet jiddependi primarjament fuq il-possibbiltà li effettivament dawn jiġu infurzati. Il-KESE jappella għal mekkaniżmu ta’ infurzar effettiv u mekkaniżmu ta’ monitoraġġ robust permezz tas-soċjetà ċivili. Il-KESE ma jistax jikkummenta dwar il-miżuri ta’ infurzar għall-Kapitolu dwar l-iżvilupp sostenibbli fit-TTIP peress li l-proposti testwali għal infurzar ġew posposti. Huwa importanti li l-Kummissjoni timpenja ruħha mas-soċjetà ċivili u l-imsieħba soċjali fuq dawn il-proposti sabiex jiġi żgurat li jitfasslu b’mod li jkun effettiv fil-prattika. Il-KESE jirriżerva l-possibbiltà li jikkummenta dwar dawn l-elementi meta jkunu disponibbli għall-pubbliku.

1.9.1.

Il-KESE jilqa’ bi pjaċir il-proposta mmirata biex tirriforma s-sistema ta’ protezzjoni ta’ investiment u li għandha l-għan li tistabbilixxi qorti tal-investiment multilaterali permanenti li tieħu post it-tribunali ta’ arbitraġġ privat. Madankollu, il-KESE għadu tal-fehma li xi punti kritiċi ta’ tħassib kif elenkati fil-punt 8.8 għandhom jiġu indirizzati. Huwa jistieden ukoll lill-Kummissjoni biex tfassal valutazzjoni tal-impatt li jkopri kemm l-ispejjeż kif ukoll il-funzjonament ta’ sistema ta’ qorti tal-investiment ġdida.

2.1.

Mit-tnedija tan-negozjati dwar it-TTIP f’Ġunju 2013, il-KESE kellu rwol importanti fit-tfassil tal-pożizzjonijiet tal-UE taas-soċjetà ċivili organizzata billi fassal opinjonijiet dwar aspetti speċifiċi dwar in-negozjati dwar it-TTIP (1), dwar il-protezzjoni tal-investiment u s-soluzzjoni tat-tilwim bejn l-investitur u l-Istat (ISDS) (2) u dwar l-impatt tat-TTIP fuq l-SMEs (3). Sadanittant, il-Kummissjoni ppubblikat il-Komunikazzjoni importanti tagħha “Kummerċ għal kulħadd” (4) li tipprovdi l-kundizzjonijiet għat-trattati ta’ kummerċ u investiment li huma previsti. Fl-opinjoni tiegħu, il-KESE appoġġja l-approċċ deskritt fil-Komunikazzjoni (5). Il-Kumitat, f’kooperazzjoni ma’ istituzzjonijiet oħra tal-UE, qed jaħdem ukoll biex jikkontribwixxi għal dibattitu infurmat tas-soċjetà ċivili dwar it-TTIP permezz ta’ numru ta’ attivitajiet relatati mat-TTIP. Dawn jinkludu l-organizzazzjoni ta’ seduti ta’ smigħ u żjarat tal-membri tal-KESE fl-Istati Uniti.

2.2.

Il-KESE jinnota li n-negozjati dwar it-TTIP qed isiru b’mod aktar trasparenti minn negozjati kummerċjali u ta’ investiment preċedenti: dawn huma l-ewwel li għalihom ġew ippubblikati l-mandat tal-Kunsill u l-pożizzjonijiet tal-UE u diversi proposti testwali. Ġie stabbilit Grupp Konsultattiv li jlaqqa’ flimkien esperti li jirrappreżentaw firxa wiesgħa ta’ interessi – il-konsumaturi, it-trejdjunjins, in-negozji, l-ambjent u s-saħħa pubblika – biex jipprovdi lin-negozjaturi kummerċjali tal-UE b’konsulenza ta’ kwalità għolja fl-oqsma li qed jiġu nnegozjati. Madankollu, minħabba r-rwol istituzzjonali tiegħu, il-KESE jinnota b’dispjaċir il-fatt li ma ġiex inkluż formalment fil-Grupp Konsultattiv speċifiku għat-TTIP (6). Il-Kummissjoni Ewropea ħolqot sit web iddedikat dwar it-TTIP li jinkludi skedi informattivi u gwidi, dokumenti ta’ pożizzjoni tal-UE (li jistabbilixxu u jiddeskrivu l-approċċ ġenerali tal-Unjoni Ewropea għal temi partikolari), u l-proposti testwali tal-UE (li huma l-proposti inizjali tal-UE għal testi legali dwar temi fit-TTIP), u l-offerta tal-UE għal aċċess għas-suq fir-rigward tas-servizzi. Il-KESE japprezza l-proposta tal-Kummissjoni Ewropea li jinħoloq Forum għas-Soċjetà Ċivili li jkun magħmul minn rappreżentanti ta’ organizzazzjonijiet indipendenti tas-soċjetà ċivili, inklużi l-parteċipanti fil-gruppi konsultattivi domestiċi, sabiex ikun hemm djalogu dwar l-implimentazzjoni u l-applikazzjoni tal-ftehim.

2.3.

Din l-opinjoni tibni fuq is-sejbiet tal-opinjonijiet preċedenti li jitolbu li l-benefiċċji tat-TTIP ikunu mifruxa b’mod ugwali fost il-komunità kummerċjali (inklużi l-SMEs), il-ħaddiema, il-konsumaturi u ċ-ċittadini, u li s-salvagwardja tal-istandards għolja fis-seħħ fl-UE tkun prekundizzjoni biex il-ftehim jiġi aċċettat. Il-KESE jqis li huwa importanti li jikkummenta dwar il-pożizzjonijiet u l-proposti testwali tal-UE diġà ppubblikati għal numru magħżul ta’ kapitoli biex ikun eżaminat sa liema punt dawn huma konformi ma’ dawn il-prekundizzjonijiet, u sabiex jiġu identifikati l-punti ewlenin ta’ interess u tħassib tas-soċjetà ċivili Ewropea. B’mod partikolari, il-KESE għażel li jiffoka l-analiżi tiegħu fuq proposti għal kooperazzjoni regolatorja, inkluż prattiki regolatorji tajba (ippubblikati fil-21 ta’ Marzu 2016), ostakli tekniċi għall-kummerċ (TBT) u miżuri sanitarji u fitosanitarji (SPS) (it-tnejn ippubblikati f’Jannar 2015), faċilitazzjoni doganali u kummerċjali (li saret disponibbli f’Jannar 2015 u emendata f’Marzu 2016), servizzi (ippubblikata f’Lulju 2015), żvilupp sostenibbli (ippubblikata f’Novembru 2015) u investiment (ippubblikata f’Novembru 2015). Din l-opinjoni tikkunsidra dokumenti ppubblikati sal-14 ta’ Lulju 2016.

2.4.

Għandu jiġi nnutat li fl-14 ta’ Lulju 2016 il-Kummissjoni Ewropea ppubblikat proposta dwar l-istruttura istituzzjonali tal-ftehim (7), li tinkludi l-ħolqien ta’ Gruppi Konsultattivi Domestiċi, magħmula minn rappreżentanti tas-soċjetà ċivili u li huma kompetenti biex jagħtu pariri lill-partijiet dwar l-applikazzjoni tal-ftehim. Il-Kumitat jilqa’ l-fatt li l-mandat tal-Gruppi Konsultattivi Domestiċi jiġi estiż biex ikopri kull kwistjoni ta’ interess taħt il-ftehim, iżda madankollu jiddispjaċih li l-laqgħa konġunta taż-żewġ Gruppi Konsultattivi Domestiċi li tissejjaħ fuq inizjattiva tagħhom stess ma tissemmiex b’mod espliċitu fil-proposta tal-UE u li l-Forum tas-Soċjetà Ċivili jista’ jissejjaħ biss mill-Kumitat Konġunt. Il-laqgħat tal-Forum tas-Soċjetà Ċivili għandhom jippermettu lill-membri taż-żewġ Gruppi Konsultattivi Domestiċi biex jaħdmu fuq rakkomandazzjonijiet konġunti lill-Partijiet.

2.5.

F’dan ir-rigward, il-KESE jinnota b’dispjaċir kbir li meta n-negozjati eventwalment isiru fuq il-bażi ta’ testi kkonsolidati, il-livell għoli ta’ trasparenza miksub s’issa se jiġi kompromess serjament, sakemm l-Istati Uniti ma taqbilx li tagħmel dawn it-testi għad-dispożizzjoni tal-pubbliku jew, minn tal-inqas, tal-Grupp Konsultattiv tal-UE. Għalhekk il-KESE jistieden lill-Kummissjoni biex tkompli tagħmel mill-aħjar biex tqajjem din il-kwistjoni mal-kontroparti tagħha.

3.1.

Il-kooperazzjoni regolatorja hija waħda mit-tliet pilastri tat-TTIP — l-oħrajn huma l-aċċess tas-suq u r-regoli – u hija magħmula minn erba’ elementi: l-aspetti orizzontali (li jinkludi sezzjoni dwar “koerenza regolatorja” jew “prattiki regolatorji tajba” minn naħa waħda, u sezzjoni dwar “kooperazzjoni regolatorja” fost ir-regolaturi min-naħa l-oħra), l-ostakli tekniċi għall-kummerċ (OTK), is-sigurtà tal-ikel u l-annimali u s-saħħa tal-pjanti (SPS), u annessi settorjali. L-għan ta’ din is-sezzjoni huwa li jsiru kummenti dwar l-ewwel minn dawn l-elementi — l-aspetti orizzontali — filwaqt li s-sezzjoni ta’ wara se tindirizza l-OTK u l-SPS.

3.2.

Il-kooperazzjoni regolatorja ġiet identifikata bħala wieħed mill-għanijiet ewlenin tat-TTIP, peress li jista’ jkollha rwol importanti biex tiffaċilita l-kummerċ u l-investiment kif ukoll biex ittejjeb il-kompetittività ta’ kumpaniji żgħar b’mod partikolari. L-intrapriżi żgħar u ta’ daqs medju, b’mod partikolari, jistennew li jinfetħu opportunitajiet ġodda, peress li m’għandhomx ir-riżorsi biex joperaw f’ambjenti regolatorji differenti fuq iż-żewġ naħat tal-Atlantiku, b’differenza għal ditti kbar. Fl-istess ħin, iż-żieda fil-kompatibilità tar-reġimi ta’ regolamentazzjoni toħloq opportunitajiet għal intrapriżi kbar biex jieħdu vantaġġ minn ekonomiji ta’ skala bejn l-Ewropa u l-Istati Uniti.

3.3.

L-isforzi għall-kooperazzjoni regolatorja mhumiex ġodda (8). In-negozjati tat-TTIP qed joħolqu impetu ġdid għal aktar kooperazzjoni regolatorja b’aspettattivi ogħla. Il-KESE jqis li mhux faċli jiġu stmati l-benefiċċji li jirriżultaw minn żieda fil-kooperazzjoni regolatorja, l-aktar minħabba li dawn ivarjaw skont il-livell ta’ kooperazzjoni li għandu jintlaħaq qbil dwarha matul in-negozjati. L-abbozz ta’ rapport tekniku interim ippreparat mill-Kummissjoni Ewropea dwar il-valutazzjoni tal-impatt tas-sostenibilità jistma li 76 % tal-impatt tat-TTIP se jirriżulta minn koperazzjoni regolatorja, waqt li 24 % tal-effett totali ser jirriżulta mit-tnaqqis fit-tariffi (9).

3.4.

Madankollu, il-KESE jikkunsidra li huwa importanti li tingħata protezzjoni sabiex jiġi żgurat li l-proċess tal-kooperazzjoni regolatorja ma jintużax biex idgħajjef l-istandards soċjali, tax-xogħol, tal-konsumatur u dawk ambjentali, iżda jaħdem biex itejjibhom. Jekk dawn il-kundizzjonijiet ikunu sodisfatti, il-benefiċċji jkunu mhux biss ekonomiċi iżda jistgħu wkoll jiffaċilitaw il-ħidma tar-regolaturi sabiex jinkisbu l-għanijiet ta’ ordni pubbliku.

3.5.

Is-salvagwardja tal-livelli għolja ta’ protezzjoni tal-UE kienet punt fundamentali għall-KESE. Il-proposta attwali tal-Artikolu x1b tal-Kapitolu dwar il-kooperazzjoni regolatorja tkopri t-twettiq ta’ għanijiet ta’ ordni pubbliku u livell għoli ta’ protezzjoni, fost oħrajn, tas-saħħa pubblika; il-ħajja u s-saħħa tal-bnedmin, l-annimali u l-pjanti; is-saħħa u s-sikurezza; il-kundizzjonijiet tax-xogħol; il-benesseri tal-annimali; l-ambjent; il-konsumaturi; il-protezzjoni soċjali u s-sigurtà soċjali; id-data personali u s-sigurtà ċibernetika; id-diversità kulturali; u l-istabbiltà finanzjarja.

3.6.

Madankollu, il-KESE huwa mħasseb li dan jista’ jiddgħajjef mill-Artikolu x1d li jiddikjara l-għan ta’ “tnaqqis ta’ rekwiżiti regolatorji ta’ […] piż bla bżonn” (10). Il-KESE jinsab imħasseb li tali lingwa tista’ tkun interpretata bħala waħda li tikkunsidra li r-regolamenti li jissalvagwardjaw id-drittijiet tal-konsumaturi, tax-xogħol u dawk ambjentali huma ta’ “piż”.

3.7.

Għalhekk, il-KESE jixtieq jerġa’ jafferma b’mod qawwi d-dikjarazzjonijiet li s-salvagwardja tal-istandards għoljin eżistenti hija rekwiżit fundamentali u li minbarra l-għan tat-titjib tal-opportunitajiet tal-kummerċ, il-kooperazzjoni regolatorja għandha wkoll ittejjeb is-sigurtà, is-saħħa u l-ġid ekonomiku u soċjali tal-persuni fuq iż-żewġ naħat tal-Atlantiku. Għalhekk dan l-impenn għandu jiġi ddikjarat mill-ġdid b’lingwa ċara ħafna u ddettaljata fil-ftehim finali. Il-KESE huwa mħasseb dwar il-proposta tal-UE dwar prattiki regolatorji tajbin. Il-kooperazzjoni regolatorja għandha tkun dwar it-titjib tad-djalogu bejn ir-regolaturi, u mhux li jiġu influwenzati l-proċessi ta’ tfassil tar-regoli ta’ xulxin. Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni Ewropea biex tiċċara s-sezzjoni dwar il-prattiki regolatorji tajbin tal-proposta tagħha.

3.8.

F’dan is-sens, il-KESE jikkunsidra li l-proposta attwali għall-Kapitolu dwar prattiki regolatorji tajba, li tinnota li l-partijiet ser ikunu meħtieġa jeżaminaw “alternattivi mhux regolatorji (inkluż l-alternattiva li ma jirregolawx) […] li jilħqu l-għan tal-att regolatorju” m’għandhiex titqies li tillimita d-dritt tal-partijiet li jirregolaw. Għal aktar ċarezza, it-test tal-ftehim għandu jiċċara li din id-dispożizzjoni ma għandhiex tillimita d-dritt tal-partijiet li jirregolaw. Huwa jinnota wkoll li l-Artikolu 6 tal-proposta dwar konsultazzjonijiet tal-partijiet interessati m’għandux jitqies ekwivalenti għall-proċess ta’ notifika u kummenti tal-Istati Uniti.

3.9.

Għall-KESE, l-iżvilupp tal-kummerċ għandu għalhekk jibqa’ għan ċentrali. Huwa importanti li n-negozjati tat-TTIP jappoġġjaw it-tneħħija ta’ ostakli bla bżonn għall-kummerċ (11).

3.10.

Il-KESE jilqa’ l-fatt li l-proposta attwali tal-Kummissjoni tiċċara b’mod espliċitu li l-funzjoni u l-għan tal-istruttura istituzzjonali għandhom l-għan li jipprovdu appoġġ u pariri lil dawk li jieħdu d-deċiżjonijiet taħt il-kontroll demokratiku tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-UE (12). Il-proċedura leġislattiva ordinarja m’għandhiex tiddgħajjef, u għandhom ikunu evitati d-dewmien jew l-effett ta’ diżinċentiv regolatorju. Il-KESE jilqa’ l-Artikolu 1 propost, li jafferma mill-ġdid id-dritt kemm li jirregolaw kif ukoll li jistabbilixxu livelli ta’ protezzjoni. Madankollu, huwa kruċjali li l-proposta tiddefinixxi l-kompożizzjoni u r-regoli ta’ proċedura tal-kumitati u l-gruppi differenti. Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni Ewropea biex tiżgura koerenza u konsistenza bejn il-kapitoli orizzontali dwar il-kooperazzjoni regolatorja, u l-kapitoli u l-annessi settorjali dwar l-ostakli tekniċi għall-kummerċ (TBT) u dwar il-miżuri sanitarji u fitosanitarji (SPS).

3.11.

Id-djalogu li jsir fil-bidu tal-proċess regolatorju ikabbar il-possibbiltà li jiġu identifikati soluzzjonijiet ta’ politika li jinkludu kunsiderazzjonijiet transkonfinali u għandu jkun previst. L-involviment tal-partijiet interessati permezz ta’ proċess trasparenti, li huwa prinċipju fundamentali fil-proċess ta’ regolamentazzjoni tajba fi ħdan l-Unjoni Ewropea, għandu jkun dettaljat b’mod ċar fil-proposta tal-Kummissjoni. Sabiex il-kooperazzjoni regolatorja tikseb riżultati u proposti inklużivi għar-regolaturi, għandu jkun hemm impenn strutturat u bbilanċjat tal-partijiet interessati, u b’mod partikolari n-negozji, il-konsumaturi, il-gruppi ta’ interess ambjentali u l-ħaddiema.

3.12.

Sabiex iseħħ progress speċifiku, għandhom jiġu previsti konsultazzjonijiet bikrija dwar l-attività regolatorja bejn ir-regolaturi tal-UE u tal-Istati Uniti. Diskussjonijiet fi stadju bikri tal-proċess leġislattiv huma mistennija li jżidu l-potenzjal biex jiġu stabbiliti regoli interoperabbli fil-futur u li jippermettu lill-parteċipanti fis-suq jikkonformaw maż-żewġ sistemi fl-istess ħin. Madankollu, ir-regolaturi għandhom jikkunsidraw id-djalogu u t-tweġibiet għal kummenti mingħand il-kontropartijiet tagħhom jew minn persuni interessati bħala volontarji, sabiex jiġi evitat kwalunkwe effett ta’ diżinċentiv fil-qasam regolatorju.

3.13.

Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni Ewropea tiċċara l-arranġamenti kemm għad-djalogu msemmi hawn fuq kif ukoll għall-involviment tal-partijiet konċernati, b’mod partikolari tal-imsieħba soċjali u rappreżentanti tas-soċjetà ċivili. Għandu jkun hemm garanzija ċara li l-partijiet interessati rilevanti jkunu jistgħu jikkontribwixxu għal djalogu trasparenti permezz ta’ proċedura definita sew li tippreskrivi trattament ugwali u tevita d-dewmien fil-proċess regolatorju. Min-naħa tal-UE, ir-reġistru ta’ trasparenza għandu jitqies meta jiġu definiti r-rilevanza u l-kwalità rappreżentattiva tal-partijiet interessati.

4.1.

Il-KESE jinsab kuntent li l-ftehim tad-WTO dwar l-OTKs huwa integrat kif jinsab fil-proposta. Barra minn hekk, il-Kapitolu tal-OTK propost jindirizza rekwiżiti tekniċi (regolamenti u standards tekniċi) u rekwiżiti tal-valutazzjoni tal-konformità. Il-KESE huwa tal-fehma li l-proposti dwar l-istandardizzazzjoni, ir-regolamenti tekniċi, l-immarkar u t-tikkettar, kollha għandhom jitqiesu bħala interessi offensivi importanti tal-Unjoni Ewropea. Huwa importanti li dawn il-proposti ma jintużawx biex jitqajmu dubji dwar regolamenti li huma meħtieġa għas-saħħa u s-sikurezza kif ukoll għall-protezzjoni soċjali.

4.2.

Il-KESE jinnota wkoll id-dispożizzjonijiet importanti dwar it-trasparenza: huwa jtenni l-obbligu ta’ notifika ta’ miżuri lid-WTO, ta’ ogħti ta’ informazzjoni lill-parti l-oħra, l-offerta ta’ opportunità għal kummenti bil-miktub u l-forniment ta’ tweġibiet għal dawn il-kummenti. Dan jipprovdi wkoll għall-pubblikazzjoni ta’ kull regolament tekniku applikabbli, ġdid jew eżistenti, permezz ta’ reġistru, kif ukoll tal-istandards li hemm referenza għalihom fir-regolamenti tekniċi (billi l-maġġoranza l-kbira tal-istandards huma użati mill-industrija iżda mhumiex “referenzjati” — użati — mir-regolaturi fir-regolamenti tekniċi).

4.3.

Fir-rigward tal-istandardizzazzjoni, il-KESE jilqa’ l-kooperazzjoni bejn il-korpi ta’ standardizzazzjoni, kif ukoll il-prinċipji ta’ aċċettazzjoni reċiproka limitata. Madankollu, il-KESE ħa nota tat-tħassib espress mis-CEN/CENELEC dwar ir-riskji tar-rikonoxximent reċiproku ta’ standards volontarji fit-TTIP. Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni tikkunsidra l-proposti tal-korpi tal-istandards tal-UE u tiżgura li l-interessi tal-UE jkunu salvagwardjati. Anke l-garanzija li l-partijiet interessati rilevanti kollha jistgħu jikkontribwixxu għall-iżvilupp ta’ standards ġodda hija importanti.

4.4.

Is-sistemi ta’ standardizzazzjoni tal-UE u tal-Istati Uniti huma differenti ħafna minn xulxin. B’mod partikolari, il-prinċipju ta’ “prodott wieħed, standard wieħed, aċċettat kullimkien” li jirrappreżenta pilastru tas-suq uniku tal-UE ma jeżistix fl-Istati Uniti. Fl-Ewropa, meta jiġi adottat standard ġdid, l-istandards nazzjonali konfliġġenti jiġu rtirati; fl-Istati Uniti, standards differenti jeżistu flimkien fis-suq li jagħmilha diffiċli għall-SMEs biex jifhmu liema wieħed ikun l-aħjar għal-linji ta’ prodotti tagħhom. Sabiex tiżdied it-trasparenza u jiġu faċilitati kumpaniji żgħar, huwa essenzjali li tiġi stabbilita helpdesk min-naħa tal-Istati Uniti li tkun tipprovdi servizzi ta’ appoġġ lill-kumpaniji tal-UE li jixtiequ jesportaw lejn is-suq tal-Istati Uniti. Ħafna drabi dawn huma kumpaniji żgħar b’riżorsi limitati iżda b’livell għoli ta’ speċjalizzazzjoni f’suq speċjalizzat li huwa l-bażi tal-kompetittività tagħhom.

4.5.

Il-KESE jinnota b’dispjaċir li oqsma ewlenin bħas-sikurezza elettrika, il-kompatibilità elettro-manjetika, il-makkinarju u t-telekomunikazzjonijiet, fejn l-UE għandha interess offensiv ċar, huma identifikati bħala oqsma ta’ prijorità għall-konsiderazzjoni fil-futur: dawn l-oqsma għandhom ikunu fost l-eżiti speċifiċi referenzjati dwar valutazzjoni tal-konformità li jirriżultaw min-negozjati.

4.6.

Il-KESE jiddeplora bl-istess mod li fis-sezzjoni dwar l-immarkar u t-tikkettar, ebda qasam prijoritarju mhu identifikat għal ħidma futura u mhemmx spazji riżervati la għal skeda ta’ żmien għal analiżi futura ta’ rekwiżiti tal-immarkar u t-tikkettjar, u lanqas għall-inklużjoni tal-eżiti li jirriżultaw min-negozjati f’setturi partikolari.

4.7.

Il-Kapitolu dwar l-SPS propost jibni fuq il-Ftehim tad-WTO dwar l-SPS u l-kummenti dwar il-proposta testwali tal-UE mressqa għal diskussjoni mill-Istati Uniti matul iċ-ċiklu tan-negozjati mid-29 ta’ Settembru sat-3 ta’ Ottubru 2014, u disponibbli għall-pubbliku fis-7 ta’ Jannar 2015.

4.8.

Il-Ftehim dwar l-SPS tad-WTO li jkopri l-applikazzjoni tar-regolamenti dwar is-sigurtà tal-ikel, u s-saħħa tal-annimali u tal-pjanti, jinkludi l-Prinċipju tal-Prekawzjoni (Artikolu 5(7)), li issa huwa stabbilit ukoll fit-Trattat ta’ Lisbona. Dan m’għandhux ikun miftuħ għan-negozjati u għalhekk ma għandux jagħmel parti mill-ftehim. Għalhekk, il-KESE jilqa’ b’sodisfazzjoni kbir l-assigurazzjonijiet mogħtija mill-UE li t-TTIP mhix ser tbiddel il-leġislazzjoni dwar is-sigurtà tal-ikel; li l-UE ser iżżomm ir-restrizzjonijiet tagħha dwar l-ormoni jew promoturi tat-tkabbir tal-laħam u li t-TTIP mhix ser tbiddel il-liġi tal-UE dwar organiżmi ġenetikament modifikat.

5.1.

Peress li l-kummerċ f’merkanzija jkopri porzjon kbir tal-kummerċ Transatlantiku, kull sforz biex jittejbu l-proċeduri doganali se jkollu impatt qawwi fuq il-kummerċ bilaterali, b’mod partikolari għall-kumpaniji ż-żgħar.

5.2.

Il-KESE jilqa’ l-proposti addizzjonali li għandhom l-għan li jiffaċilitaw il-proċeduri doganali, b’mod partikolari: it-twaqqif ta’ punt ta’ kuntatt waħdieni fuq iż-żewġ naħat tal-Atlantiku, il-koordinazzjoni mtejba dwar standards internazzjonali, u l-iżvilupp ta’ programm ta’ sħubija ta’ faċilitazzjoni tal-kummerċ; l-armonizzazzjoni u l-allinjament tad-data, b’impenn għall-valutazzjoni ta’ liema data għandha tiġi allinjata; l-espansjoni tar-responsabbiltajiet tal-Kumitat Konġunt tal-Kooperazzjoni Doganali sabiex jaġixxi bħala l-“Kumitat tad-Dwana Speċjalizzata” f’numru ta’ deċiżjonijiet bil-quddiem u oqsma li għad iridu jkunu definiti.

5.3.

Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni Ewropea tiċċara l-elementi li huma partikolarment importanti għall-intrapriżi tal-UE u li għadhom mhumiex ċari fit-test disponibbli, bħall-valur de minimis, it-tneħħija tat-tariffi kollha addizzjonali, u l-ħruġ ta’ sanzjonijiet u r-responsabbiltà għal ksur tal-leġislazzjoni doganali.

6.1.

Fl-offerta tagħha dwar is-servizzi, l-UE toffri impenji serji f’setturi li huma kruċjali għat-trawwim tat-tkabbir u l-kompetittività (diġitali u tat-telekomunikazzjoni) tal-Ewropa, biex titħaffef l-integrazzjoni fil-katini tal-valur globali (trasport, servizzi ta’ kurrier, servizzi tan-negozju u servizzi professjonali) jew jolqtu s-setturi ekonomiċi ewlenin (kostruzzjoni, bejgħ bl-imnut, enerġija).

6.2.

Il-KESE jinnota b’sodisfazzjon li l-proposta tal-UE tipproponi qafas li jiffaċilita sistema ġusta, trasparenti u konsistenti għar-rikonoxximent reċiproku tal-kwalifiki professjonali bejn il-partijiet u tistipula l-kondizzjonijiet ġenerali għan-negozjar ta’ ftehimiet ta’ għarfien reċiproku, li huma ta’ importanza kbira biex jiżguraw aċċess aħjar għas-suq għall-fornituri tas-servizzi mill-UE.

6.3.

Il-KESE jtenni tliet aspetti ewlenin marbuta mas-servizzi: il-ħtieġa li jiżdied l-aċċess tas-suq kemm fil-livell federali kif ukoll statali; ir-rikonoxximent li l-aċċess għas-suq jiddependi wkoll minn kooperazzjoni regolatorja msaħħa; it-talba għall-preservazzjoni tal-ispeċifiċità tas-servizzi pubbliċi b’konformità mat-TFUE.

6.4.

Il-KESE jenfasizza li l-Kummissjoni għandha tiżgura li f’termini ta’ servizzi, it-TTIP tmur lil hinn mill-ftehimiet eżistenti bħall-GATS u t-TISA u li għandhom jiġu konklużi ftehimiet speċifiċi biex jitneħħew il-ħafna ostakli diskriminatorji li jeżistu fl-Istati Uniti.

6.5.

Il-KESE jisħaq dwar kwistjoni partikolari li l-Kummissjoni għandha tikkunsidra u li tikkonċerna l-aċċess żbilanċat għas-swieq: kumpaniji Amerikani jistgħu jibbenefikaw mis-suq uniku tal-UE filwaqt li l-kumpaniji tal-UE jiffaċċjaw suq Amerikan frammentat billi numru kbir ta’ setturi ta’ servizzi huma rregolati fil-livell tal-Istat. Il-KESE jiġbed l-attenzjoni għall-fatt li l-Istati Uniti qed tkompli timponi l-obbligu tal-viża għaċ-ċittadini ta’ ċerti Stati Membri tal-UE, filwaqt li ċ-ċittadini tal-Istati Uniti ma għandhomx bżonn viża biex jivvjaġġaw lejn l-UE, u dan jirrappreżenta trattament diskriminatorju għaċ-ċittadini tal-UE li jagħmel ħsara lir-relazzjoni bilaterali.

6.6.

Dwar setturi speċifiċi, il-KESE jixtieq jagħmel il-kummenti li ġejjin:

6.7.

Fir-rigward tas-servizzi pubbliċi, l-opinjoni tal-KESE “Kummerċ għal Kulħadd” iddikjarat li l-protezzjoni tas-servizzi pubbliċi fi ftehimiet kummerċjali “tista’ ssir bl-aqwa mod permezz tal-użu ta’ lista pożittiva kemm fir-rigward tas-suq għall-aċċess, kif ukoll tat-trattament nazzjonali”. Madankollu, ir-regoli attwali tal-UE dwar is-servizzi offruti fit-TTIP adottaw approċċ “ibridu” mingħajr preċedent għas-servizzi elenkati, u dan jista’ jħalli inċertezza sostanzjali.

6.8.

Fl-Anness III dwar l-aċċess għas-suq, hija pprovduta lista pożittiva bl-istess test bħal fl-iskeda tal-GATS tal-UE fejn “is-servizzi ta’ utilità pubblika jeżistu f’setturi bħalma huma servizzi ta’ konsultazzjoni xjentifika u teknika relatati, servizzi R&D dwar ix-xjenzi soċjali u l-istudji umanistiċi, servizzi ta’ ttestjar u analiżi teknika, servizzi ambjentali, servizzi tas-saħħa, servizzi tat-trasport u servizzi awżiljari għal kull mod ta’ trasport. Id-drittijiet esklussivi fuq servizzi bħal dawn spiss jingħataw lil operaturi privati, pereżempju operaturi b’konċessjonijiet mill-awtoritajiet pubbliċi, soġġetti għal obbligi ta’ servizz speċifiċi. Minħabba li l-utilitajiet pubbliċi spiss jeżistu wkoll fil-livell subċentrali, elenkar speċifiku għas-settur li jkun iddettaljat u eżawrjenti mhuwiex prattiku” (13). Madankollu, il-“klawżola ta’ utilità pubblika”, li tippermetti li jinżammu strutturi monopolistiċi, għandha diversi nuqqasijiet, inkluż il-fatt li l-ambitu ma jkoprix il-limitazzjonijiet bħall-ittestjar tal-ħtiġijiet ekonomiċi, jew il-kwoti. Il-KESE jixtieq jenfasizza li l-eżenzjoni tal-utilitajiet pubbliċi għandha tapplika għall-mezzi kollha ta’ forniment.

6.9.

Il-KESE jitlob li jkun hemm formulazzjoni espliċita u dettaljata tat-test dwar l-eżenzjoni għall-utilitajiet pubbliċi fl-Anness III sabiex ikun żgurat li s-servizzi pubbliċi kollha li huma soġġetti għal esternalizzazzjoni jew huma ffinanzjati mill-Istat, organizzazzjonijiet privati bi jew mingħajr skop ta’ qligħ ikunu esklużi mill-ftehim.

6.10.

Minkejja li l-klawżoli ta’ sospensjoni u l-klawsoli ratchet ma japplikawx għall-Anness II, il-KESE jinsab imħasseb li n-negozjati jistgħu jwasslu biex ir-riżervi tal-UE li bħalissa huma elenkati f’dan l-Anness jiġu trasferiti fl-Anness I, b’hekk jiġi evitat li l-liberalizzazzjoni titreġġa’ lura. F’dan ir-rigward, il-KESE jappoġġja d-dikjarazzjoni tar-rapport ta’ Konsulenza tal-Kunsill Soċjali u Ekonomiku Netherlandiż li “Il-gvernijiet għandhom jibqgħu ħielsa milli jiddikjaraw ċerti servizzi — skont il-preferenzi tagħhom stess — sabiex ikunu “ta’ interess pubbliku ġenerali” (14).

6.11.

Il-KESE huwa mħasseb ukoll li r-regolazzjoni mill-gvern fi kwalunkwe servizz mhux elenkat b’mod adegwat fl-Annessi I u II ser tkun esposta għal sfidi potenzjali mill-gvern tal-Istati Uniti permezz ta’ proċedimenti ta’ tilwim minn Stat għal Stat għal ksur ta’ trattament nazzjonali jew impenji ta’ nazzjonijiet l-aktar iffavoriti, jew permezz tas-sistema ta’ qorti ta’ investiment.

6.12.

Il-KESE jinnota b’dispjaċir li, meta mqabbel ma’ kapitoli oħrajn, l-aċċess għas-suq tas-servizzi huwa ttraskurat u jistieden lill-Kummissjoni ssaħħaħ l-isforzi tagħha biex tneħħi l-ostakoli li fadal għall-aċċess tas-suq fl-Istati Uniti. L-Istati Uniti għadha timponi projbizzjoni totali f’termini ta’ trasport marittimu. Hemm limiti għall-preżenza ta’ kapital bħal 25 % fit-trasport bl-ajru u 20 % fit-telekomunikazzjoni, u ostakli sinifikanti lil hinn mill-fruntiera bħal fl-oqsma tat-telekomunikazzjoni u tas-satelliti. Hemm lista twila ħafna għar-rekwiżiti għaċ-ċittadinanza, eż. fis-settur bankarju, l-assigurazzjoni u l-kontabbiltà. Jeżistu rekwiżiti għar-residenza għas-servizzi legali, kontabilistiċi, tal-inġinerija, u tal-assigurazzjoni. Rekwiżiti ta’ preżenza lokali jeżistu pereżempju għal rekwiżiti legali, kontabilistiċi u tal-assigurazzjoni kif ukoll rekwiżit ta’ forma legali fl-assigurazzjoni, eċċ.

7.1.

It-TTIP toffri opportunità lill-partijiet biex irawmu s-sostenibbiltà permezz tal-kummerċ u jmorru lil hinn minn kwalunkwe ftehim kummerċjali konkluż minn naħa jew oħra dwar l-għanijiet ta’ sostenibbiltà. Fl-opinjonijiet tiegħu REX/390 u REX/449 (15), il-KESE talab l-inklużjoni ta’ Kapitolu robust dwar il-kummerċ u l-iżvilupp sostenibbli, li jitqies bħala komponent essenzjali tal-ftehim, u għalhekk jilqa’ b’sodisfazzjon l-ambitu komprensiv u dettaljat tal-proposta tal-Kummissjoni. Madankollu, il-KESE jemmen li l-valur attwali ta’ dawn id-dispożizzjonijiet jiddependi primarjament mill-possibbiltà li eventwalment u effettivament dawn jiġu infurzati.

7.2.

L-opinjoni REX/390 iddikjarat li mekkaniżmu b’saħħtu għall-monitoraġġ tas-soċjetà ċivili għandu jkun komponent essenzjali ta’ kwalunkwe ftehim. Għalhekk, il-KESE jappoġġja bis-sħiħ id-dikjarazzjoni tal-Kummissarju Malmström li hemm bżonn mekkaniżmi ta’ infurzar effettivi fil-Kapitolu tal-iżvilupp sostenibbli (16). Il-KESE jappoġġja bl-istess mod ir-rakkomandazzjonijiet tar-rapport ta’ konsulenza tal-Kunsill Soċjali u Ekonomiku Netherlandiż u l-Kunsill Soċjali u Ekonomiku Franċiż dwar il-kapaċità li jimponi sanzjonijiet effettivi fuq il-partijiet fejn ikun meħtieġ (17).

7.3.

Il-KESE jfaħħar l-impenji estensivi tal-Kummissjoni Ewropea għal standards tax-xogħol u ambjentali għoljin. Il-KESE jilqa’ l-fatt li d-dritt tar-regolazzjoni u t-twaqqif ta’ livelli għoljin ta’ protezzjoni ġie ikkonfermat fil-preambolu tal-ftehim u f’artikolu awtonomu fil-Kapitolu dwar l-iżvilupp sostenibbli.

7.4.

Il-KESE kien talab li jiġi affermat mill-ġdid l-impenn tal-partijiet li jimplimentaw u jinfurzaw b’mod effettiv il-leġislazzjoni tax-xogħol tagħhom, u l-obbligi tagħhom li jirriżultaw mis-sħubija tagħhom fl-Organizzazzjoni Internazzjonali tax-Xogħol (ILO). Il-KESE għalhekk jilqa’ l-inklużjoni ta’ dispożizzjonijiet vinkolanti dwar il-protezzjoni ta’ standards ewlenin tax-xogħol, bħal-libertà tal-assoċjazzjoni u d-dritt għan-negozjar kollettiv bil-formazzjoni ta’ u s-sħubija fi trejdjunjins, l-eliminazzjoni ta’ xogħol furzat jew obbligatorju, l-abolizzjoni effettiva tax-xogħol tat-tfal, u l-ugwaljanza u n-nondiskriminazzjoni fir-rigward tal-impjieg u x-xogħol. Barra minn hekk, il-KESE jilqa’ l-inklużjoni addizzjonali tal-impenn tal-partijiet biex jiżguraw kundizzjonijiet tax-xogħol deċenti, u s-saħħa u s-sigurtà fuq il-post tax-xogħol. Sabiex dawn id-dispożizzjonijiet dwar l-iżvilupp sostenibbli jsiru vinkolanti, għandu jiġi implimentat “approċċ fi tliet stadji” b’konsultazzjonijiet mal-gvern, il-gruppi konsultattivi domestiċi u l-panels ta’ esperti bl-involviment tal-ILO u d-dispożizzjoni dwar is-soluzzjoni tat-tilwim ġenerali tal-ftehim.

7.5.

Fir-rigward ta’ aspetti ambjentali, l-inklużjoni ta’ dispożizzjoni dwar il-kummerċ b’rabta mal-immaniġġjar ambjentali adatt ta’ kimiki u skart tallinja sew mat-tħassib tas-soċjetà ċivili. Għaldaqstant, il-KESE jaqbel li fil-ftehim jiddaħħlu dispożizzjonijiet bl-għan li jipprevjenu jew jimminimizzaw l-effetti ħżiena fuq is-saħħa tal-bniedem u fuq l-ambjent fir-rigward tas-sustanzi kimiċi u l-iskart. Bl-istess mod il-KESE jilqa’ l-impenn tal-partijiet lejn l-immaniġġjar sostenibbli tal-foresti u r-rikonoxximent reċiproku tal-impatt negattiv sinifikanti ta’ sajd illegali, mhux rappurtat u mhux regolat.

7.6.

Il-kooperazzjoni bejn il-partijiet dwar aspetti tal-politiki ambjentali u tax-xogħol relatati mal-kummerċ hija inizjattiva pożittiva bħala dispożizzjoni fil-proposta. Il-KESE jappoġġja r-rikonoxximent tal-importanza tal-kooperazzjoni fil-promozzjoni ta’ xogħol deċenti fil-ktajjen tal-provvista globali u fit-tfassil ta’ strateġiji u politiki li jippromovu l-kontribut tal-kummerċ lejn l-effiċjenza fl-użu tar-riżorsi, l-ekonomija ekoloġika u l-ekonomija ċirkolari (18).

7.7.

Il-KESE jappoġġja l-għan tal-protezzjoni tad-drittijiet tax-xogħol u l-ambjent permezz ta’ kodiċi ta’ kondotta, skemi standard, ittikkettjar, ċertifikazzjoni, verifika u politiki korporattivi oħra relatati.

7.8.

Imġiba kummerċjali responsabbli, bħar-responsabbiltà korporattiva soċjali, tista’ twassal għat-tisħiħ ulterjuri tal-għanijiet ta’ sostenibilità. Il-KESE jaqbel li fil-Kapitolu dwar is-sostenibilità jiġu inklużi referenzi espliċiti għall-prinċipji gwida tal-OECD għall-Intrapriżi Multinazzjonali, il-Patt Globali tan-NU, l-ISO 26000, id-Dikjarazzjoni Tripartitika tal-ILO dwar il-Prinċipji li jikkonċernaw l-intrapriżi multinazzjonali u l-politika soċjali (id-Dikjarazzjoni MNE) u l-Prinċipji Gwida tan-NU dwar in-Negozju u d-Drittijiet tal-Bniedem.

7.9.

Il-KESE jinnota li l-proposta testwali tal-UE ma tinkludix elementi relatati mas-soluzzjoni tat-tilwim, li se jiġu żviluppati fi stadju aktar tard, u jirriżerva l-possibbiltà li jikkummenta dwar dawn l-elementi meta jkunu disponibbli għall-pubbliku.

7.10.

Il-KESE huwa favur mekkaniżmu ta’ infurzar ibbażat fuq id-djalogu soċjali biex jappoġġja l-implimentazzjoni tal-impenn tal-partijiet għall-promozzjoni tal-kummerċ internazzjonali b’tali mod li jikkontribwixxi għall-għan tal-iżvilupp sostenibbli, Il-KESE jilqa’ l-proposti tal-Kummissjoni għat-twaqqif ta’ gruppi konsultattivi domestiċi li jinkludu rappreżentazzjoni bbilanċjata ta’ gruppi tas-soċjetà ċivili li jirrappreżentaw bilanċ bejn l-interessi tan-negozju, tal-ħaddiema, tal-konsumaturi, tal-ambjent u tas-saħħa pubblika li jistgħu jressqu opinjonijiet jew rakkomandazzjonijiet dwar l-implimentazzjoni tat-TTIP (19). L-esperjenza bil-ftehimiet fis-seħħ turi li sabiex tiġi żgurata l-effikaċja ta’ tali mekkaniżmi ta’ monitoraġġ, huwa importanti li r-rakkomandazzjonijiet mogħtija mill-korpi ta’ monitoraġġ jirriżultaw f’investigazzjoni mill-istituzzjonijiet tal-UE u jkunu marbuta ma’ proċess ta’ infurzar.

8.1.

Il-KESE jinnota li l-Kummissjoni ressqet proposta testwali għal sistema ta’ qorti tal-investiment li tintroduċi riforma proċedurali totali li għandha l-għan li tieħu post l-ISDS. Hija tkkonsisti minn żewġ partijiet, id-dispożizzjonijiet sostantivi tal-protezzjoni tal-investiment u l-funzjonament tas-sistema li ssolvi tilwimiet bejn l-investituri u l-Istati. Din tinkludi wkoll sezzjoni introduttorja li tipprovdi definizzjonijiet speċifiċi għall-protezzjoni tal-investimenti.

8.2.

Kif mitlub fl-opinjoni REX/390, jingħataw definizzjonijiet aktar dettaljati dwar “id-dritt ta’ regolazzjoni”, “l-esproprjazzjoni indiretta” u “t-trattament ġust u ekwu”. Dawn huma l-kundizzjonijiet li jridu jiġu ssodisfati għar-regolazzjoni ta’ proċedura ta’ soluzzjoni tat-tilwim bejn Stat u investitur. Dawn il-kjarifiki jservu d-dritt ta’ parti li tirregola fl-interess pubbliku fuq il-protezzjoni tal-investitur.

8.3.

Il-KESE jenfasizza li d-definizzjonijiet fil-ftehim, b’mod partikolari tad-dritt għar-regolazzjoni għandhom ikunu ċari u jiggarantixxu d-dritt tal-Istat biex iżomm u jintroduċi standards għolja b’mod partikolari għall-protezzjoni soċjali, ambjentali u tal-konsumatur, filwaqt li tiġi ggarantita protezzjoni adegwata u leġittima lill-investituri, mill-protezzjoniżmu u d-diskriminazzjoni. Il-KESE jilqa’ l-fatt li ġie inkluż artikolu awtonomu fit-test tal-ftehim minbarra fil-preambolu tiegħu. Id-dritt għal regolazzjoni fil-qasam tal-protezzjoni soċjali għandu jsemmi b’mod espliċitu l-ftehimiet kollettivi, inklużi ftehimiet tripartitiċi u/jew ġeneralizzati (erga omnes), sabiex ikunu esklużi milli jkunu soġġetti għal interpretazzjoni bħala ksur ta’ aspettattiva leġittima tal-investituri. Kundizzjonijiet tax-xogħol u tas-salarju stabbiliti fil-kuntest ta’ ftehimiet kollettivi ma jistgħux jiġu kkunsidrati bħala ostaklu nontariffarju għall-kummerċ.

8.4.

Il-KESE jirrikonoxxi, madanakollu, li l-aktar tibdil sinifikanti sar fl-aspetti proċedurali tas-soluzzjoni tat-tilwim. Is-sistema ta’ arbitraġġ tbiddlet f’sistema ġudizzjarja bi tribunal fejn l-arbitri adhoc maħtura mill-partijiet litiganti huma sostitwiti minn imħallfin minn roster permanenti li jinħatru mill-partijiet fil-Ftehim. Dawn it-tibdiliet jagħmluha sistema iktar istituzzjonalizzata. Il-KESE jitlob lill-partijiet biex jiżguraw li hekk kif it-trattat ikun irratifikat, is-sistema ta’ qorti tal-investiment tkun qed tiffunzjona kompletament u li l-imħallfin igawdu leġittimità demokratika u jinħatru b’mod li jelimina r-riskju ta’ sistema ġurisdizzjonali politiċizzata kif ukoll ir-riskju tal-kunflitti ta’ interess.

8.5.

Il-KESE jinsab kuntent li jenfasizza li ddaħħal kodiċi ta’ kondotta strett biex jiżgura l-imparzjalità u biex jiġu evitati konflitti ta’ interess. Huwa stabbilit ukoll “tribunal ta’ appell” biex jiġġudika d-deċiżjonijiet tat-tribunal u jindirizza dawk li kienu kritiki leġittimi għall-ISDS. Barra minn hekk, it-trasparenza hija żgurata peress li r-regoli tal-UNCITRAL ikunu japplikaw għat-tilwim.

8.6.

Filwaqt li jilqa’ t-titjib li sar bil-għan li ssir riforma fis-sistema, il-KESE xorta waħda jara punti kritiċi ta’ tħassib li jeħtieġu jiġu indirizzati.

8.7.

Il-KESE jirrikonoxxi, barra minn hekk, li għad hemm tħassib fir-rigward tal-implimentazzjoni tas-sistema l-ġdida u li jvarjaw skont il-partijiet interessati differenti. Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni tqis aktar dan it-tħassib fl-isforzi kontinwi tagħha biex ittejjeb is-sistema għas-soluzzjoni ta’ tilwim dwar l-investiment.

8.8.

Dan it-tħassib jista’ jinġabar fil-qosor kif ġej:

Il-KESE jistieden lill-Kummissjoni biex tinvolvi lis-soċjetà ċivili u l-komunità legali Ewropea biex jindirizzaw dan it-tħassib.

8.9.

Barra minn dan, xi partijiet interessati iqajmu dubji dwar il-ħtieġa għal sistema separata ta’ arbitraġġ dwar l-investiment f’sistemi legali domestiċi li jiffunzjonaw tajjeb u huma ferm żviluppati (21).

8.10.

Bħala konklużjoni, il-KESE jqis li l-proposta tal-Kummissjoni Ewropea għall-ICS hija pass fid-direzzjoni t-tajba iżda għandha tittejjeb aktar f’numru ta’ oqsma sabiex tiffunzjona bħala korp ġudizzjarju internazzjonali indipendenti. Il-Kumitat jiddispjaċih li s-sistema kienet proposta mingħajr proċess ta’ konsultazzjoni sħiħ u ġust u qabel ma saret valutazzjoni tal-impatt li tkopri kemm l-ispejjeż tas-sistema kif ukoll il-funzjonament tagħha u jistieden lill-Kummissjoni biex tħejji tali valutazzjoni tal-impatt.