ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 18.5.2022

JOIN(2022) 23 final

ΚΟΙΝΗ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Εξωτερική ενεργειακή δέσμευση της ΕΕ σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο

{SWD(2022) 152 final}

1.Εισαγωγή

Η Ευρωπαϊκή Ένωση και ο κόσμος αντιμετωπίζουν την υπαρξιακή απειλή της κλιματικής αλλαγής και μια εντεινόμενη ενεργειακή κρίση. Εάν δεν επιταχύνουμε την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και δεν αντιμετωπίσουμε την απώλεια βιοποικιλότητας, οι στόχοι που συμφωνήθηκαν στο Παρίσι δεν θα είναι εφικτό να επιτευχθούν, με αποτέλεσμα να μην είναι δυνατό να αποφευχθεί μια γενικευμένη κλιματική κρίση με καταστροφικές συνέπειες για τους ανθρώπους και το περιβάλλον σε ολόκληρο τον πλανήτη.

Η έκτη έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου πρέπει να μειωθούν κατά 43 % έως το 2030 ώστε να παραμείνουν σε ορθή πορεία για την επίτευξη του στόχου του περιορισμού της υπερθέρμανσης του πλανήτη στον 1,5 °C. Δεδομένου ότι ο τομέας της ενέργειας είναι καίριας σημασίας για την επίτευξη της μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, θα βρίσκεται στο επίκεντρο αυτής της μετάβασης.

Παράλληλα, η Ρωσία έχει καταστρατηγήσει τους διεθνείς κανόνες μέσω του απρόκλητου και αδικαιολόγητου επιθετικού πολέμου κατά της Ουκρανίας. Έχει αναστατώσει τις αγορές ενέργειας και τροφίμων, προκαλώντας αυξημένη αστάθεια των τιμών και ενεργειακή ανασφάλεια, με αντίκτυπο όχι μόνο στην άμεση γειτονία της, αλλά και σε ολόκληρο τον κόσμο. Στο πλαίσιο αυτό απαιτείται μια απάντηση που όχι μόνο θα καλύπτει τις βραχυπρόθεσμες ανάγκες αλλά θα αντιμετωπίζει και τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις για την ΕΕ και τους εταίρους της. Η ΕΕ επιδεικνύει πλήρη αλληλεγγύη προς την Ουκρανία και εξακολουθεί να στηρίζει το ενεργειακό της σύστημα.

Η μετάβαση στην πράσινη ενέργεια είναι ο μόνος τρόπος να εξασφαλιστεί ταυτόχρονα βιώσιμη, ασφαλής και οικονομικά προσιτή ενέργεια σε παγκόσμιο επίπεδο. Ως εκ τούτου, η ΕΕ είναι αποφασισμένη να διατηρήσει την ίδια πορεία και να συνεργαστεί με εταίρους σε ολόκληρο τον κόσμο ώστε να ενθαρρύνει τις χώρες εταίρους να ενισχύσουν τις κλιματικές τους φιλοδοξίες και να καθορίσουν την πορεία τους προς την κλιματική ουδετερότητα, καθώς επίσης να δημιουργήσει μακροπρόθεσμες σχέσεις που θα είναι αμοιβαία επωφελείς, ιδίως στον τομέα της ενέργειας.

Η ΕΕ θα συνεχίσει να συμμετέχει και θα ενισχύσει τη συμμετοχή της σε ολόκληρο τον κόσμο μέσω ειδικών εταιρικών σχέσεων. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με χρηματοδοτική στήριξη, βοήθεια, μεταφορά τεχνολογίας και/ή ενισχυμένες εμπορικές σχέσεις.

Η υιοθέτηση αυτής της πορείας είναι αναγκαία και για την Ευρώπη. Παρά τα μέτρα διαφοροποίησης και εσωτερικής ενεργειακής ασφάλειας που ελήφθησαν μετά την κρίση φυσικού αερίου του 2009, η Ευρώπη εξακολουθεί να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από έναν προμηθευτή που είναι πρόθυμος να χρησιμοποιήσει την ενέργεια ως όπλο. Για να αντιμετωπιστεί αυτή η ευπάθεια, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε στις 8 Μαρτίου 2022 την ανακοίνωση REPowerEU, η οποία παρέχει σχέδιο για τον τερματισμό των εισαγωγών ενέργειας από ορυκτά καύσιμα από τη Ρωσία πολύ πριν από το 2030. Αυτό απαιτεί διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού της ΕΕ, αύξηση της εξοικονόμησης ενέργειας και της ενεργειακής απόδοσης και επιτάχυνση της μετάβασης στην πράσινη ενέργεια.

Όλα αυτά ανταποκρίνονται στις προκλήσεις ενός ταχέως μεταβαλλόμενου κόσμου και ενεργειακού τοπίου. Κατά τα επόμενα έτη και δεκαετίες θα προκύψουν νέες ευκαιρίες για την παραγωγή ενέργειας, καθώς και νέα εμπορικά μοντέλα και ανάγκες μεταφοράς. Ενώ το εμπόριο συμβατικών ενεργειακών βασικών προϊόντων σταδιακά θα μειωθεί, νέα βασικά προϊόντα, όπως το υδρογόνο και η αμμωνία, θα αρχίσουν να διατίθενται στο διεθνές εμπόριο και η ζήτηση για τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών θα αυξηθεί. Θα απαιτηθούν νέα πρότυπα και ρυθμίσεις διακυβέρνησης για τη δημιουργία πιο αξιόπιστων και αμοιβαία επωφελών εταιρικών σχέσεων μέσω μιας προσέγγισης βασισμένης σε κανόνες.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να είναι έτοιμη να αναλάβει δράση και να διαμορφώσει αυτό το νέο, μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Η Ευρώπη θα έχει νέες ευκαιρίες να αξιοποιήσει την ηγετική της θέση στον τομέα της πράσινης τεχνολογίας και να προωθήσει μια πιο δίκαιη και βιώσιμη ανάπτυξη σε ολόκληρο τον κόσμο· ωστόσο, θα υπάρξουν και νέες προκλήσεις για την ενεργειακή της ασφάλεια και την ανθεκτικότητα των αλυσίδων εφοδιασμού της, ιδίως των κρίσιμων πρώτων υλών, οι οποίες είναι καίριας σημασίας για την ενεργειακή μετάβαση.

Ομοίως, η κρίση αποτελεί ευκαιρία για πολλές χώρες να εγκαταλείψουν το άρμα της ανάπτυξης υψηλής έντασης άνθρακα και να επωφεληθούν από μια πιο πράσινη και πιο ισότιμη οικονομία που παρέχει πρόσβαση στην ενέργεια σε εκατομμύρια ανθρώπους. Σύμφωνα με τον ΣΒΑ 7, η ΕΕ θα εργαστεί για να διασφαλίσει μια δίκαιη και συμπεριληπτική ενεργειακή μετάβαση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο ύπατος εκπρόσωπος θα προσφέρουν συνεργασία και στήριξη σε όσους υιοθετούν την πράσινη μετάβαση, διευκολύνοντας τις μακροπρόθεσμες βιώσιμες επενδύσεις, μεταξύ άλλων μέσω της Global Gateway, η οποία αποτελεί το σχέδιο και τη βασισμένη σε αξίες πρόταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για σημαντικές επενδύσεις στην ανάπτυξη υποδομών σε ολόκληρο τον κόσμο.

Βάσει όλων αυτών των πτυχών, η ΕΕ πρέπει να επικαιροποιήσει την εξωτερική ενεργειακή στρατηγική της —μετά την παρέλευση άνω των δέκα ετών από την έκδοση της προηγούμενης— ενισχύοντας τη συνεργασία της με τους εταίρους, καθώς και την κλιματική και ενεργειακή διπλωματία της, σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων της 25ης Ιανουαρίου 2021.

Για να επιτευχθεί αυτό, η εξωτερική ενεργειακή πολιτική της ΕΕ θα έχει τους εξής στόχους:

·ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας, της ανθεκτικότητας και της ανοικτής στρατηγικής αυτονομίας της μέσω της διαφοροποίησης του ενεργειακού εφοδιασμού της ΕΕ και της ενίσχυσης της εξοικονόμησης ενέργειας και της ενεργειακής απόδοσης·

·επιτάχυνση της παγκόσμιας πράσινης και δίκαιης ενεργειακής μετάβασης για τη διασφάλιση βιώσιμης, ασφαλούς και οικονομικά προσιτής ενέργειας για την ΕΕ και τον κόσμο·

·στήριξη της Ουκρανίας και άλλων χωρών που πλήττονται άμεσα ή έμμεσα από τη ρωσική επιθετικότητα·

·οικοδόμηση μακροχρόνιων διεθνών εταιρικών σχέσεων και προώθηση των βιομηχανιών καθαρής ενέργειας της ΕΕ σε ολόκληρο τον κόσμο.

2.Εξωτερική ενεργειακή πολιτική της ΕΕ για το REPowerEU

Σύμφωνα με το σχέδιο REPowerEU της 18ης Μαΐου 2022, το οποίο δημοσιεύεται παράλληλα με την παρούσα στρατηγική, το ενεργειακό σύστημα της Ευρώπης θα αυξήσει την αποδοτικότητά του και θα μετακινηθεί προς πράσινες πηγές ενέργειας με ταχύτερο ρυθμό απ’ ό,τι αναμενόταν πριν από την έναρξη της επίθεσης της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Παρότι η μετάβαση στην πράσινη ενέργεια βρίσκεται στο επίκεντρο της προσπάθειας της ΕΕ για ενεργειακή ανεξαρτησία, η απομάκρυνση από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα θα απαιτήσει την αντικατάσταση ορισμένων από αυτά με ορυκτά καύσιμα από άλλους διεθνείς προμηθευτές, δεδομένου ότι η εγχώρια παραγωγή πετρελαίου και αερίου της ΕΕ έχει μειωθεί σημαντικά: εισάγουμε το 90 % του αερίου που καταναλώνουμε, το 97 % του πετρελαίου και το 70 % των αναγκών μας σε άνθρακα. Καθώς η ζήτηση αερίου της ΕΕ θα συρρικνωθεί με ταχύτερο ρυθμό απ’ ό,τι αναμενόταν νωρίτερα και προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος μη αξιοποιήσιμων επενδύσεων και πάγιων στοιχείων, η ΕΕ θα προκρίνει στρατηγικές διαφοροποίησης που θα περιλαμβάνουν επενδύσεις τόσο σε αέριο όσο και σε πράσινο υδρογόνο.

2.1.Διαφοροποίηση του εφοδιασμού της ΕΕ με αέριο

Σήμερα, η Ρωσία είναι ο μεγαλύτερος προμηθευτής αερίου της Ευρώπης 1 . Στόχος του σχεδίου REPowerEU είναι ο τερματισμός της εξάρτησής μας από το ρωσικό αέριο όσο το δυνατόν συντομότερα. Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της ζήτησης αερίου θα αντικατασταθεί από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, πηγές ενέργειας χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, την ενεργειακή απόδοση και την εξοικονόμηση ενέργειας. Η εναπομένουσα ανάγκη για φυσικό αέριο θα καλυφθεί με τη διαφοροποίηση των προμηθευτών.

Για να εξασφαλιστεί ο αναγκαίος εφοδιασμός με αέριο κατά τα προσεχή έτη, η ΕΕ πρέπει να αυξήσει τις εισαγωγές αερίου από μη ρωσικές πηγές: κυρίως υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ) [+50 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm)], αλλά και αερίου αγωγών (+10 bcm ή περισσότερο). Για τον σκοπό αυτόν, η ΕΕ εγκαινίασε την ενεργειακή πλατφόρμα της ΕΕ —για τη συγκέντρωση της ζήτησης, τον συντονισμό της χρήσης των υποδομών και τη διαπραγμάτευση με διεθνείς εταίρους για τη διευκόλυνση των κοινών αγορών αερίου και υδρογόνου, όπως προβλέπεται στην εισαγωγική ανακοίνωση REPowerEU.

Τα ανωτέρω βασίζονται στο έργο που έχει επιτελέσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή από το περασμένο φθινόπωρο, προσεγγίζοντας τους κύριους προμηθευτές ΥΦΑ και αερίου αγωγών. Οι προσπάθειες αυτές είχαν ως αποτέλεσμα πρωτοφανείς μηνιαίες παραδόσεις ΥΦΑ —12,5 bcm τον Απρίλιο του 2022 και 42 bcm από τον Ιανουάριο έως τον Απρίλιο του 2022. Η πλατφόρμα θα ενσωματώσει τις συνεχιζόμενες προσπάθειες διαφοροποίησης των κρατών μελών της ΕΕ και θα είναι ανοικτή στην Ουκρανία, τη Μολδαβία και τη Γεωργία, καθώς και στα Δυτικά Βαλκάνια.

Για να διευκολυνθούν οι προσπάθειες διαφοροποίησης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι ΗΠΑ συμφώνησαν 2 να εργαστούν για την παράδοση πρόσθετου ΥΦΑ στην ΕΕ (τουλάχιστον 15 bcm το 2022 και περίπου 50 bcm ετησίως έως τουλάχιστον το 2030), μέσω εξαγωγών των ΗΠΑ, αλλά και σε συνεργασία με άλλους διεθνείς εταίρους. Η Επιτροπή συγκρότησε επίσης ειδική ομάδα εργασίας με τον Καναδά για να εξετάσει πιθανές παραδόσεις ΥΦΑ και υδρογόνου τα επόμενα έτη 3 .

Πριν από το καλοκαίρι, η ΕΕ σκοπεύει να συνάψει τριμερή συμφωνία με την Αίγυπτο και το Ισραήλ για τον εφοδιασμό της Ευρώπης με ΥΦΑ. Η Ιαπωνία και η Κορέα έχουν ήδη ανακατευθύνει ορισμένα φορτία ΥΦΑ προς την Ευρώπη και συνεχίζονται οι εργασίες για τη χρήση αυτής της επιλογής στο μέλλον. Το Κατάρ είναι έτοιμο να διευκολύνει τις ανταλλαγές με ασιατικές χώρες. Όσον αφορά το αέριο αγωγών, η Νορβηγία έχει ήδη αυξήσει τις παραδόσεις της στην Ευρώπη και τόσο η Αλγερία όσο και το Αζερμπαϊτζάν έχουν εκφράσει την προθυμία τους να πράξουν το ίδιο. Η ΕΕ θα επιδιώξει την επανέναρξη του ενεργειακού διαλόγου με την Αλγερία και θα εντείνει τη συνεργασία με το Αζερμπαϊτζάν υπό το πρίσμα της στρατηγικής σημασίας του νότιου διαδρόμου μεταφοράς φυσικού αερίου. Η ενίσχυση της δυναμικότητας του διαδριατικού αγωγού (TAP) θα αυξήσει την παροχή αερίου προς την ΕΕ και τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων.

Χώρες της υποσαχάριας Αφρικής, και ιδίως της Δυτικής Αφρικής, όπως η Νιγηρία (που ήδη προμήθευσε το 15 % των εισαγωγών της ΕΕ το 2021), η Σενεγάλη και η Αγκόλα, έχουν επίσης αναξιοποίητο δυναμικό ΥΦΑ. Η πλήρης και αποτελεσματική εφαρμογή του κοινού ολοκληρωμένου σχεδίου δράσης θα διευκολύνει την ειδική εξέταση των δυνατοτήτων του Ιράν να καταστεί αξιόπιστος προμηθευτής αερίου για την Ευρώπη.

Η ΕΕ θα επιδιώξει να διασφαλίσει ότι ο πρόσθετος εφοδιασμός με αέριο από υφιστάμενους και νέους προμηθευτές αερίου θα συνδυαστεί με στοχευμένες δράσεις για την αντιμετώπιση των διαρροών μεθανίου, καθώς και του εξαερισμού και της καύσης σε πυρσό, δημιουργώντας πρόσθετη ρευστότητα στις παγκόσμιες αγορές, με παράλληλη διασφάλιση σημαντικών κλιματικών οφελών. Για τον σκοπό αυτόν, η ΕΕ θα συνεργαστεί με τους εταίρους της που την εφοδιάζουν με ορυκτά καύσιμα, με στόχο τη μείωση των εκπομπών μεθανίου. Τουλάχιστον 46 bcm φυσικού αερίου χάνονται 4 ετησίως σε δραστηριότητες εξαερισμού και καύσης σε πυρσό σε χώρες που θα μπορούσαν να εφοδιάζουν με αυτή την ποσότητα την ΕΕ. Υπάρχει τεχνολογία για τη δέσμευση του μεγαλύτερου μέρους αυτού του μεθανίου (κύρια συνιστώσα του φυσικού αερίου) με βιώσιμο και οικονομικό τρόπο. Η ΕΕ είναι έτοιμη να παράσχει τεχνική βοήθεια στους εταίρους για τη δημιουργία τέτοιων αμοιβαία επωφελών συστημάτων «εσείς συλλέγετε / εμείς αγοράζουμε».

Η ΕΕ θα καλέσει επίσης εταίρους όπως η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ), η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (ΕΤΑΑ) και η Παγκόσμια Τράπεζα να δημιουργήσουν κίνητρα για την ταχεία συλλογή αποβλήτων ορυκτών αερίων, συμπεριλαμβανομένου του μεθανίου, προκειμένου οι απώλειες αυτές να μετατραπούν σε χρήσιμα προϊόντα που μπορούν να πωληθούν σε διεθνείς αγοραστές.

Η προσπάθεια διαφοροποίησης της ΕΕ συντελείται σε ένα περιβάλλον αυξανόμενης παγκόσμιας ζήτησης και υψηλών τιμών όσον αφορά το ΥΦΑ. Στο πλαίσιο αυτών των δράσεων πρέπει να ληφθούν υπόψη τα συμφέροντα των παγκόσμιων εταίρων.

Λαμβανομένης υπόψη της μεσοπρόθεσμης εξέλιξης του ενεργειακού μείγματος στην ΕΕ και στις χώρες εταίρους, η ΕΕ θα προωθήσει ευρύτερες εταιρικές σχέσεις στον τομέα της ενέργειας, συνδυάζοντας τη συνεργασία για το αέριο με μακροπρόθεσμη ενεργειακή συνεργασία για το υδρογόνο, τα ανανεώσιμα αέρια (συμπεριλαμβανομένου του βιομεθανίου) και άλλες πράσινες πηγές ενέργειας για την αποφυγή μη αξιοποιήσιμων πάγιων στοιχείων και τη διασφάλιση της πράσινης μετάβασης.

Η ενεργειακή πολιτική της ΕΕ θα έχει επίσης ως στόχο να εξασφαλίσει ανοικτές, ευέλικτες, ρευστές και εύρυθμα λειτουργούσες παγκόσμιες αγορές ΥΦΑ, σε συνεργασία με τις σημαντικότερες χώρες παραγωγής (ΗΠΑ, Αυστραλία, Κατάρ, Νιγηρία, Αίγυπτο κ.λπ.) και κατανάλωσης (Κίνα, Ιαπωνία, Κορέα). Η G7, η G20, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΔΟΕ) και άλλα διεθνή φόρουμ παρέχουν ευκαιρίες για τον σκοπό αυτόν.

Βασικές δράσεις

·διασφάλιση της ταχείας έναρξης λειτουργίας της ενεργειακής πλατφόρμας της ΕΕ και των περιφερειακών πλατφορμών της·

·πλήρης εφαρμογή των κοινών δηλώσεων με τις ΗΠΑ και τον Καναδά·

·διαπραγμάτευση πολιτικών δεσμεύσεων με υφιστάμενους ή νέους προμηθευτές αερίου για την αύξηση των παραδόσεων αερίου στην Ευρώπη·

·δημιουργία συστημάτων δέσμευσης και εμπορίας φυσικού αερίου και μεθανίου «εσείς συλλέγετε / εμείς αγοράζουμε».

2.2.Προετοιμασία της ΕΕ για το εμπόριο ανανεώσιμου υδρογόνου

Σύμφωνα με το σχέδιο REPowerEU, 15 επιπλέον εκατομμύρια τόνοι (mt) ανανεώσιμου υδρογόνου —πέραν των 5,6 mt που προβλέπονται ήδη στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας «Fit for 55»— μπορούν να αντικαταστήσουν περίπου 27 bcm εισαγόμενου ρωσικού αερίου έως το 2030. Σε αυτούς περιλαμβάνονται 10 mt εισαγόμενου υδρογόνου.

Η ικανότητα παραγωγής ανανεώσιμου υδρογόνου είναι πολύ πιο ομοιόμορφα κατανεμημένη σε ολόκληρο τον κόσμο απ’ ό,τι τα αποθέματα πετρελαίου και αερίου δεδομένων των παγκόσμιων αιολικών και ηλιακών πόρων. Ωστόσο, η αγορά αυτή δεν έχει αναπτυχθεί ακόμη και απαιτείται, σε παγκόσμιο επίπεδο, σημαντική επέκταση της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές καθώς και διαθεσιμότητα νερού.

Προκειμένου να διευκολυνθούν οι εισαγωγές 10 εκατομμυρίων τόνων υδρογόνου στην ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σκοπεύει να συνάψει εταιρικές σχέσεις για το υδρογόνο με αξιόπιστες χώρες εταίρους, ώστε να διασφαλιστούν ανοικτές και μη στρεβλωμένες εμπορικές και επενδυτικές σχέσεις για τα ανανεώσιμα καύσιμα και τα καύσιμα χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Προβλέπονται τρεις κύριοι διάδρομοι εισαγωγής υδρογόνου από την περιοχή της Βόρειας Θάλασσας (Νορβηγία και Ηνωμένο Βασίλειο), τη Νότια Μεσόγειο και την Ουκρανία, μόλις το επιτρέψουν οι συνθήκες.

Διεθνής Οργανισμός Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (IRENA): Τεχνικές δυνατότητες παραγωγής πράσινου υδρογόνου με τιμή κάτω από 1,5 USD/kg έως το 2050, σε EJ

Μια περιοχή με ιδιαίτερα υψηλό δυναμικό παραγωγής ανανεώσιμου υδρογόνου είναι η νότια Μεσόγειος. Για τη δημιουργία αμοιβαία επωφελών ευκαιριών τόσο για την περιοχή όσο και για την ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εργάζεται για τη δημιουργία μιας μεσογειακής εταιρικής σχέσης για το πράσινο υδρογόνο μεταξύ της ΕΕ και των χωρών της νότιας Μεσογείου. Οι εργασίες αυτές βασίζονται στο υφιστάμενο νέο θεματολόγιο για τη Μεσόγειο και στο οικονομικό και επενδυτικό της σχέδιο και θα ξεκινήσουν με την εταιρική σχέση ΕΕ-Αιγύπτου για το υδρογόνο. Αυτό θα αποτελέσει το πρώτο βήμα για ευρύτερη συνεργασία στον τομέα του ανανεώσιμου υδρογόνου μεταξύ της Ευρώπης, της Αφρικής και του Κόλπου, μια ακόμη περιοχή με άφθονους πόρους για την παραγωγή υδρογόνου.

Εφόσον εφαρμοστεί με γνώμονα τις τοπικές κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές ανάγκες, η συνεργασία σε αυτόν τον τομέα θα προωθήσει την τοπική παραγωγή και κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και ανανεώσιμου υδρογόνου, καθώς και την ανάπτυξη αξιακών αλυσίδων της πράσινης βιομηχανίας στις χώρες εταίρους. Το κανονιστικό πλαίσιο της ΕΕ για το υδρογόνο θα πρέπει να διασφαλίζει ισότιμους όρους ανταγωνισμού για το εισαγόμενο και το εγχωρίως παραγόμενο υδρογόνο.

Στην υποσαχάρια Αφρική, η Νότια Αφρική και η Ναμίμπια ήδη σημειώνουν πρόοδο στην ανάπτυξη του τομέα του ανανεώσιμου υδρογόνου και έχουν προσελκύσει το ενδιαφέρον της βιομηχανίας της ΕΕ. Η ενισχυμένη συνεργασία για το ανανεώσιμο υδρογόνο αποτελεί επίσης μέρος της διμερούς συνεργασίας της ΕΕ με χώρες όπως η Αίγυπτος και το Μαρόκο, όπου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ξεκινήσει εργασίες για μια πράσινη εταιρική σχέση ΕΕ-Μαρόκου.

Συνεχίζονται επίσης οι εργασίες για μια στρατηγική εταιρική σχέση με την Ουκρανία στον τομέα των ανανεώσιμων αερίων, συμπεριλαμβανομένου του υδρογόνου και του βιομεθανίου, με σκοπό να υπάρξει σημαντική κλιμάκωση μόλις το επιτρέψουν οι συνθήκες.

Στην άμεση γειτονία μας, η ΕΕ είναι έτοιμη να στηρίξει την ανάπτυξη δικτύων μέσω του αναθεωρημένου κανονισμού για τα διευρωπαϊκά δίκτυα ενέργειας (ΔΕΔ-Ε) 5 . Τα έργα με τρίτες χώρες που συμβάλλουν σημαντικά στους στόχους των ΔΕΔ-Ε μπορούν να αποκτήσουν το καθεστώς έργων αμοιβαίου ενδιαφέροντος, μια σήμανση που υποδεικνύει κοινά έργα στους τομείς της μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, της μεταφοράς υδρογόνου και των δικτύων και εγκαταστάσεων αποθήκευσης CO2 που πληρούν αυστηρά πρότυπα ασφάλειας της ΕΕ. Παράλληλα, θα απαιτηθούν επενδύσεις για τη διασφάλιση της μεταφορικής ικανότητας και της εφοδιαστικής που απαιτούνται για τη μεταφορά αυτού του βασικού προϊόντος.

Η αναδυόμενη παγκόσμια αγορά υδρογόνου πρέπει να βασίζεται σε κοινούς κανόνες, ιδίως σχετικά με τα πρότυπα, την πιστοποίηση και την ορθή κανονιστική πρακτική, όσον αφορά την πρόσβαση σε υποδομές και το εμπόριο. Το κανονιστικό πλαίσιο της ΕΕ για το υδρογόνο είναι το πλέον προηγμένο παγκοσμίως. Με βάση αυτή την πείρα, η ΕΕ θα πρέπει να ηγηθεί των προσπαθειών ανάπτυξης ενός σταθερού πλαισίου για μια παγκόσμια αγορά υδρογόνου που βασίζεται σε κανόνες και είναι διαφανής. Στη διαδικασία αυτή θα πρέπει να ληφθούν υπόψη τα διδάγματα που έχουν αντληθεί από τις αγορές αερίου και πετρελαίου, ώστε αυτά τα νέα ενεργειακά προϊόντα να μπορούν να κυκλοφορούν ελεύθερα εκατέρωθεν των συνόρων, με αποτέλεσμα την ενίσχυση της ενεργειακής μας ασφάλειας κατά την απομάκρυνσή μας από τα ορυκτά καύσιμα. Προκειμένου να δοθεί ώθηση στην παγκόσμια αγορά υδρογόνου από ανανεώσιμες πηγές, η ΕΕ εξετάζει το ενδεχόμενο ανάπτυξης ενός παγκόσμιου ευρωπαϊκού μηχανισμού για το υδρογόνο, όπως αποτυπώνεται στην εισαγωγική ανακοίνωση REPowerEU.

Βασικές δράσεις:

·σύναψη εταιρικών σχέσεων για το υδρογόνο, ιδίως στη γειτονία της ΕΕ και στην Αφρική, για τη διευκόλυνση της εισαγωγής 10 εκατομμυρίων τόνων υδρογόνου έως το 2030 και της ανάπτυξης τοπικών αγορών υδρογόνου·

·υπογραφή μνημονίου συνεργασίας για το υδρογόνο με την Ιαπωνία έως το τέλος του 2022·

·προώθηση μιας παγκόσμιας αγοράς υδρογόνου που βασίζεται σε κανόνες και είναι διαφανής, βάσει της πείρας της ΕΕ· 

·δρομολόγηση των πρώτων κέντρων εμπορίας για το ανανεώσιμο υδρογόνο στην Ευρώπη και ορισμός αυτού ως δείκτη αναφοράς για τις συναλλαγές σε ευρώ στον τομέα του υδρογόνου·

·δημιουργία στρατηγικής εταιρικής σχέσης με την Ουκρανία για τα ανανεώσιμα αέρια το 2022·

·ανάπτυξη ενός παγκόσμιου ευρωπαϊκού μηχανισμού για το υδρογόνο.

2.3.Μείωση της εξάρτησης από τις ρωσικές εισαγωγές ενέργειας εκτός του αερίου

Η Ρωσία είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας πετρελαίου παγκοσμίως με 8 εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως. Ως εκ τούτου, η εισβολή της στην Ουκρανία έχει προκαλέσει αναταραχή και αβεβαιότητα στην παγκόσμια αγορά πετρελαίου, με τις τιμές να πλησιάζουν ενίοτε το πρωτοφανές υψηλό επίπεδο των 150 USD ανά βαρέλι.

Ως αποτέλεσμα της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, η αστάθεια και η στενότητα της αγοράς είναι πιθανό να συνεχιστούν, επηρεάζουν δε όχι μόνο την ΕΕ αλλά και όλους τους καταναλωτές πετρελαίου σε ολόκληρο τον κόσμο, ιδίως τους πλέον ευάλωτους. Η ΕΕ συνεργάζεται με τους διεθνείς εταίρους της για να διασφαλίσει ότι θα εξακολουθήσουν να διατίθενται επαρκείς ποσότητες πετρελαίου σε παγκόσμιο επίπεδο και σε προσιτές τιμές. Από κοινού με τους υπουργούς ενέργειας της G7, η ΕΕ καλεί τις πετρελαιοπαραγωγούς χώρες να εξετάσουν τη δυνατότητα αύξησης των παραδόσεων στην παγκόσμια αγορά χρησιμοποιώντας στο έπακρο τη διαθέσιμη πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα.

Στο πλαίσιο αυτό, η πλήρης και αποτελεσματική εφαρμογή του κοινού ολοκληρωμένου σχεδίου δράσης θα διευκολύνει την είσοδο διαθέσιμων ιρανικών αποθεμάτων πετρελαίου στην αγορά με αποτέλεσμα τον μετριασμό της πίεσης στον εφοδιασμό και της αστάθειας των τιμών. Η ανακοίνωση για τη στρατηγική εταιρική σχέση με τον Κόλπο, που δημοσιεύεται παράλληλα με την παρούσα στρατηγική, καθορίζει την προσέγγιση της ΕΕ για την ενίσχυση των σχέσεών της με τις χώρες του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου, οι οποίες είναι πλούσιες σε πετρελαϊκούς πόρους.

Ταυτόχρονα, τα μέλη του ΔΟΕ συμφώνησαν ομόφωνα να αντλήσουν αποθέματα έκτακτης ανάγκης για να αποδεσμεύσουν 120 εκατομμύρια βαρέλια, γεγονός που αποτελεί τη μεγαλύτερη αποδέσμευση αποθεμάτων στην ιστορία του ΔΟΕ. Αυτό κατέδειξε τη σημασία των αποθεμάτων έκτακτης ανάγκης ως μέσου απορρόφησης κλυδωνισμών. Παρότι οι αποφάσεις σχετικά με την αποδέσμευση αποθεμάτων εμπίπτουν στην αρμοδιότητα των κρατών μελών, η εμπειρία από τη συλλογική διαδικασία του ΔΟΕ καταδεικνύει τη χρησιμότητα της ανάληψης συντονιστικού ρόλου από την ΕΕ, σε περίπτωση που καταστούν αναγκαίες πρόσθετες αποδεσμεύσεις.

Η ΕΕ αποφάσισε να σταματήσει όλες τις εισαγωγές άνθρακα από τη Ρωσία, στο πλαίσιο της πέμπτης δέσμης κυρώσεων τον Απρίλιο του 2022. Για την αντιμετώπιση της κρίσης βραχυπρόθεσμα, τούτο συνεπάγεται την αντικατάσταση 44 έως 56 εκατομμυρίων τόνων άνθρακα ετησίως, κυρίως μέσω εισαγωγών. Μακροπρόθεσμα, ο άνθρακας θα καταργηθεί σταδιακά στην ΕΕ, στις περισσότερες χώρες έως το 2030. Με την έγκριση της επιβολής εμπάργκο της ΕΕ στον ρωσικό άνθρακα, οι τιμές στην ΕΕ αυξήθηκαν κατά περίπου 15 % σε 325 EUR/τόνο, ωστόσο δεν αναμένονται σημαντικές δυσκολίες όσον αφορά τον εφοδιασμό με άνθρακα, καθώς οι τιμές στα τέλη Απριλίου επανήλθαν στα προ του εμπάργκο επίπεδα.

Η διαφοροποίηση του εφοδιασμού με καύσιμα για τους πυρηνικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής αποτελεί σημαντικό σκέλος των εργασιών, δεδομένου ότι ορισμένα κράτη μέλη της ΕΕ εξακολουθούν να εξαρτώνται πλήρως από τα ρωσικά πυρηνικά καύσιμα. Η ΕΕ θα συνδράμει τις πυρηνικές εγκαταστάσεις στην επιτάχυνση της διαδικασίας αδειοδότησης εναλλακτικών καυσίμων για τους αντιδραστήρες ρωσικού σχεδιασμού VVER 6 και θα συνεργαστεί με διεθνείς πυρηνικούς οργανισμούς όπως ο Διεθνής Οργανισμός Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) και ο Οργανισμός Πυρηνικής Ενέργειας (ΟΠΕ) στο πλαίσιο του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) για την ανάπτυξη συνεργασίας στον τομέα της ασφάλειας του εφοδιασμού. Η συνεργασία με εταίρους όπως ο Καναδάς βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη.

Βασικές δράσεις:

·συνεργασία με την G7, την G20 και άλλα διεθνή φόρουμ, καθώς και σε διμερές επίπεδο με τις σχετικές χώρες, για τη διασφάλιση του επαρκούς εφοδιασμού και της εύρυθμης λειτουργίας των αγορών πετρελαίου·

·συνέχιση του διαλόγου με τον Οργανισμό Πετρελαιοεξαγωγικών Κρατών (ΟΠΕΚ) για τη διασφάλιση της σταθερότητας και της οικονομικής προσιτότητας στην αγορά πετρελαίου·

·συντονισμός της αντίδρασης της ΕΕ στην πίεση που ασκείται στις αγορές πετρελαίου, συμπεριλαμβανομένων πιθανών αποδεσμεύσεων αποθεμάτων πετρελαίου στο πλαίσιο της κοινής δράσης του ΔΟΕ ή της αντίδρασης της ΕΕ στις διαταραχές του εφοδιασμού·

·επιτάχυνση της διαφοροποίησης του εφοδιασμού πυρηνικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με καύσιμα, μεταξύ άλλων σε συνεργασία με την ΕΥΡΑΤΟΜ 7 .

2.4.Προτεραιότητα στην εξοικονόμηση ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση

Καθώς η ΕΕ απομακρύνεται από τον εφοδιασμό με ρωσική ενέργεια, θα δώσει προτεραιότητα στην εξοικονόμηση ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση, με στόχο την επίτευξη μείωσης της ζήτησης πετρελαίου και αερίου κατά 5 % βραχυπρόθεσμα. Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα μειωθεί η πίεση των τιμών και της ζήτησης στις παγκόσμιες αγορές. Η ΕΕ θα συνεργαστεί επίσης με διεθνείς εταίρους με σκοπό η εξοικονόμηση ενέργειας και η ενεργειακή απόδοση να καταστούν παγκόσμια προτεραιότητα. Από κοινού με άλλες ανεπτυγμένες οικονομίες, η ΕΕ θα επικεντρωθεί ιδίως στη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας, μεταξύ άλλων με βάση την εκστρατεία του ΔΟΕ «Playing My Part».

Η ενεργειακή απόδοση έχει πολλά περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά οφέλη. Σύμφωνα με το σενάριο «καθαρών μηδενικών εκπομπών» του ΔΟΕ, η παγκόσμια οικονομία θα αναπτυχθεί κατά 40 % έως το 2030, αλλά θα χρησιμοποιεί 7 % λιγότερη πρωτογενή ενέργεια, οι σχετικές δε λύσεις είναι ήδη σήμερα τεχνικά έτοιμες, οικονομικά αποδοτικές και διαθέσιμες για όλους τους τομείς. Το υψηλότερο δυναμικό εξοικονόμησης μπορεί να επιτευχθεί στον τομέα της θέρμανσης και της ψύξης δημόσιων και ιδιωτικών κτιρίων. Πρόσθετη σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας μπορεί να προκύψει από αποδοτικότερες διαδικασίες, τη μετάβαση στην κυκλική οικονομία και τις μεταφορές, καθώς και από αποδοτικότερες συσκευές, τόσο στα σπίτια (όπως οι αντλίες θερμότητας) όσο και στη βιομηχανία.

   ΔΟΕ: Ο διπλασιασμός του ρυθμού βελτίωσης της ενεργειακής έντασης κατά την επόμενη δεκαετία συμβάλλει στη μείωση της ενεργειακής ζήτησης κατά 95 EJ

Η ΕΕ έχει αποκτήσει πείρα στους τομείς της ρύθμισης, της νομοθεσίας, του καθορισμού προτύπων και της επισήμανσης, η οποία μπορεί να αποτελέσει πηγή έμπνευσης για πολλές χώρες. Η ΕΕ θα προωθήσει αυτά τα πρότυπα και τις πρακτικές διεθνώς, αναγνωρίζοντας παράλληλα τις συγκεκριμένες περιστάσεις των εταίρων της. Η κινητοποίηση μεγάλων κεφαλαιουχικών επενδύσεων τόσο από τον δημόσιο όσο και από τον ιδιωτικό τομέα είναι επίσης ζωτικής σημασίας. Οι βέλτιστες πρακτικές της ΕΕ για τη χρηματοδότηση της ενεργειακής απόδοσης μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο ανταλλαγής και να κλιμακωθούν, σε στενή συνεργασία με τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και τους διεθνείς εταίρους.

Η περίπτωση της διακοπής των διαρροών μεθανίου δείχνει ότι τα μέτρα εξοικονόμησης ενέργειας μπορεί να συνοδεύονται από μείωση του αρνητικού κόστους: έως και το 70 % των εκπομπών μεθανίου από τους τομείς του πετρελαίου, του αερίου και του άνθρακα μπορεί να σταματήσει με χρήση της σημερινής τεχνολογίας, και σχεδόν το ήμισυ αυτών με κέρδος ή χωρίς κόστος 8 .

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ήδη εγκρίνει στρατηγική της ΕΕ για το μεθάνιο 9 και νομοθετική πρόταση για την αντιμετώπιση των εκπομπών μεθανίου με σαφή διεθνή διάσταση. Σε διεθνές επίπεδο, η ΕΕ δημιούργησε από κοινού με τις ΗΠΑ την παγκόσμια δέσμευση για το μεθάνιο 10 . Οι συμμετέχουσες χώρες δεσμεύονται να μειώσουν τις συλλογικές εκπομπές μεθανίου κατά τουλάχιστον 30 % σε σχέση με τα επίπεδα του 2020 έως το 2030. Πάνω από 110 χώρες, οι οποίες αντιπροσωπεύουν περίπου το ήμισυ των παγκόσμιων ανθρωπογενών εκπομπών μεθανίου, έχουν ήδη προσχωρήσει σε αυτή τη δέσμευση.

·Βασικές δράσεις: συνεργασία με τους εταίρους ώστε η ενεργειακή απόδοση και η εξοικονόμηση ενέργειας να καταστούν παγκόσμια προτεραιότητα·

·στήριξη της παγκόσμιας μετάβασης σε μια πιο κυκλική οικονομία για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας·

·διευκόλυνση της διαθεσιμότητας χρηματοδότησης και της πρόσβασης σε αυτήν για επενδύσεις στους τομείς της ενεργειακής απόδοσης και της εξοικονόμησης ενέργειας·

·εφαρμογή της παγκόσμιας δέσμευσης για το μεθάνιο (GMP) και της εξωτερικής διάστασης της στρατηγικής της ΕΕ για το μεθάνιο.

3.Στήριξη εταίρων που επηρεάζονται από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία

Η ρωσική στρατιωτική επίθεση σε όλες της τις διαστάσεις προκαλεί ανησυχητικές συστημικές και αλυσιδωτές επιπτώσεις στην παγκόσμια οικονομία, η οποία έχει ήδη πληγεί από την πανδημία COVID-19 και την κλιματική αλλαγή, με ιδιαίτερα δραματικές επιπτώσεις στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Σύμφωνα με πρόσφατες προβλέψεις της Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για το εμπόριο και την ανάπτυξη (UNCTAD) 11 , ο ρυθμός ανάπτυξης του ΑΕΠ για την παγκόσμια οικονομία θα είναι κατά μία πλήρη ποσοστιαία μονάδα χαμηλότερος από το αναμενόμενο λόγω της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, η οποία διαταράσσει σοβαρά τις αγορές τροφίμων, τις αγορές ενέργειας και τις χρηματοπιστωτικές αγορές, όπου υπάρχει ήδη στενότητα 12 . Οι τιμές των βασικών προϊόντων αγγίζουν επίπεδα ρεκόρ: οι τιμές του αργού πετρελαίου έχουν αυξηθεί κατά περίπου 60 %, οι τιμές του αερίου και των λιπασμάτων έχουν υπερδιπλασιαστεί, ενώ οι τιμές των τροφίμων είναι κατά 34 % υψηλότερες σε σχέση με την ίδια περίοδο του προηγούμενου έτους.

Σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις των Ηνωμένων Εθνών, το ένα τρίτο των 1,7 δισεκατομμυρίων ανθρώπων που ζουν ήδη σε συνθήκες φτώχειας πρόκειται να εκτεθούν σε διαταραχές στα συστήματα τροφίμων, ενέργειας και χρηματοδότησης 13 . Ως εκ τούτου, πολλές αναπτυσσόμενες χώρες θα χάσουν κι άλλο έδαφος στον τομέα της οικονομίας, ενώ η τρωτότητά τους αυξάνεται λόγω των αυξανόμενων γεωπολιτικών εντάσεων και της επιδείνωσης της οικονομικής αβεβαιότητας.

Αναγνωρίζοντας αυτόν τον αντίκτυπο, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα αξιοποιήσει όλα τα υφιστάμενα μέσα για να συνεχίσει να στηρίζει τις αναπτυσσόμενες οικονομίες, ιδίως στην Αφρική και τη γειτονία της ΕΕ, με σκοπό την ανάκαμψη από την πανδημία COVID-19 και την επίτευξη βιώσιμης συμπεριληπτικής ανάπτυξης, με παράλληλη εξασφάλιση της οικονομικής ανθεκτικότητας που είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση αυτών των κλυδωνισμών και της κρίσης της κλιματικής αλλαγής. Οι προσπάθειες της ΕΕ για τη στήριξη μιας παγκόσμιας δίκαιης και πράσινης ενεργειακής μετάβασης, οι οποίες περιγράφονται στο κεφάλαιο 4, έχουν καίρια σημασία για το έργο αυτό. Η ΕΕ θα παρακολουθεί και θα αντιμετωπίζει τον αντίκτυπο της επιθετικότητας της Ρωσίας στους εταίρους μέσω διμερούς και πολυμερούς συμμετοχής και θα εργάζεται για μια ενιαία διεθνή απόκριση.

3.1.Αναβάθμιση του ενεργειακού συστήματος της Ουκρανίας και συνεργασία με τη στενή γειτονία

Από την έναρξη της στρατιωτικής επίθεσης της Ρωσίας, η παροχή βοήθειας στην Ουκρανία και σε άλλα έθνη που πλήττονται άμεσα από τον πόλεμο αποτελεί κεντρικό στοιχείο της ενεργειακής πολιτικής της ΕΕ. Οι εργασίες της ΕΕ έχουν επικεντρωθεί στη διασφάλιση αδιάλειπτου ενεργειακού εφοδιασμού και πυρηνικής ασφάλειας στην Ουκρανία. Ο κατεπείγων συγχρονισμός των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας με την Ουκρανία και τη Μολδαβία αποτελεί σημαντικό βήμα προς τη διασφάλιση της ασφάλειας του εφοδιασμού. Επόμενη πολιτική προτεραιότητα είναι να καταστεί δυνατή η διεξαγωγή εμπορίου ηλεκτρικής ενέργειας με την ΕΕ βάσει σταδιακών αυξήσεων της εμπορεύσιμης ικανότητας.

Οι αντίστροφες ροές επιτρέπουν ήδη σήμερα τη μεταφορά αερίου από τη Σλοβακία και την Ουγγαρία στην Ουκρανία. Η διεύρυνση της πλατφόρμας της ΕΕ για κοινές αγορές αερίου, ΥΦΑ και υδρογόνου, ώστε να συμπεριληφθούν η Ουκρανία, η Μολδαβία, η Γεωργία και τα Δυτικά Βαλκάνια, αποτελεί επίσης σαφές μήνυμα στήριξης. Ο κατεστραμμένος ενεργειακός εξοπλισμός στην Ουκρανία επισκευάζεται με τη διοχέτευση ειδικού ενεργειακού εξοπλισμού από τα κράτη μέλη στην Ουκρανία μέσω του μηχανισμού πολιτικής προστασίας της ΕΕ. Τα είδη που δεν μπορούν να παραδοθούν από τα κράτη μέλη παρέχονται μέσω του Ταμείου Ενεργειακής Στήριξης για την Ουκρανία, το οποίο συστάθηκε από την Ενεργειακή Κοινότητα.

Προκειμένου να καταστεί δυνατή η μελλοντική πλήρης ολοκλήρωση της αγοράς ενέργειας της Ουκρανίας, η ΕΕ παρέχει τεχνική υποστήριξη για τη διασφάλιση μεταρρυθμίσεων της αγοράς. Οι μεταρρυθμίσεις θα επιτρέψουν επίσης την καλύτερη ενσωμάτωση της ανανεώσιμης ενέργειας και την ευθυγράμμιση με τις φιλοδοξίες της ΕΕ για το κλίμα. Οι εργασίες αυτές πραγματοποιούνται στο πλαίσιο της συμφωνίας σύνδεσης και της στρατηγικής εταιρικής σχέσης ΕΕ-Ουκρανίας. Η Ενεργειακή Κοινότητα και η νεοσυσταθείσα ειδική ομάδα για την ενέργεια στην Ουκρανία διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στις εν λόγω εργασίες.

Η πυρηνική ασφάλεια εξακολουθεί να αποτελεί μείζονα προτεραιότητα, ιδίως μετά την απερίσκεπτη συμπεριφορά της Ρωσίας στις πυρηνικές εγκαταστάσεις της Ουκρανίας. Η ΕΕ ευθυγραμμίζεται πλήρως με την προσπάθεια του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας για διασφάλιση της ασφάλειας των ουκρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων ανά πάσα στιγμή. Η ΕΕ κινητοποιεί τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Διεθνούς Συνεργασίας για την Πυρηνική Ασφάλεια με σκοπό την αντιμετώπιση επειγουσών αναγκών και την αποκατάσταση της πυρηνικής ασφάλειας, ώστε να υπάρχει συμμόρφωση με το διεθνές νομικό πλαίσιο, και επιδιώκει τη μακροχρόνια στήριξη της ουκρανικής ρυθμιστικής αρχής. Είναι έτοιμη να συμβάλει στην ανασυγκρότηση της αναγκαίας ικανότητας στον τομέα της πυρηνικής ασφάλειας.

Για το μέλλον, η ΕΕ καθόρισε την προσέγγισή της όσον αφορά ένα πιο μακροπρόθεσμο πλαίσιο ανασυγκρότησης στην ανακοίνωση για την αρωγή και την ανασυγκρότηση της Ουκρανίας 14 . Η ΕΕ θα συνεργαστεί με την Ουκρανία στο πλαίσιο της προετοιμασίας της πρωτοβουλίας REPowerUkraine για την «καλύτερη ανοικοδόμηση» του ουκρανικού ενεργειακού συστήματος, με στόχο την απανθρακοποίηση του ενεργειακού τομέα της Ουκρανίας ώστε να διασφαλιστεί κατ’ αυτόν τον τρόπο η ενεργειακή ανεξαρτησία της Ουκρανίας. Θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην ενεργειακή απόδοση, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, το ανανεώσιμο υδρογόνο, το βιομεθάνιο και τις διαχρονικές υποδομές. Η ΕΕ θα στηρίξει τη διαδικασία αυτή τόσο οικονομικά όσο και τεχνικά.

Όσον αφορά τα Δυτικά Βαλκάνια, η ΕΕ θα συνεχίσει να υποστηρίζει το πράσινο θεματολόγιο και την ενεργειακή ανεξαρτησία της περιοχής, προωθώντας μεταρρυθμίσεις που συμβάλλουν στην ευρωπαϊκή της πορεία. Η Ενεργειακή Κοινότητα, με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, εργάζεται για τον καθορισμό των ενεργειακών και κλιματικών στόχων για το 2030. Αυτό θα απευθύνει τα σωστά επενδυτικά μηνύματα και θα διασφαλίσει πολιτική δέσμευση για τη σταδιακή κατάργηση του άνθρακα και την ενεργειακή μετάβαση εν γένει. Η εφαρμογή των βασικών νομικών πράξεων που εγκρίθηκαν από την Ενεργειακή Κοινότητα τον Νοέμβριο του 2021 θα καταστήσει δυνατή την καλύτερη ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, της αποθήκευσης και της ανταπόκρισης από την πλευρά της ζήτησης.

Η ΕΕ θα προτείνει την πλήρη ενσωμάτωση των Δυτικών Βαλκανίων στην εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας της ΕΕ, προκειμένου να καταστεί δυνατή η μετάβαση στην παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας και η απανθρακοποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Η σταδιακή θέσπιση της τιμολόγησης των ανθρακούχων εκπομπών θα μπορούσε να συμβάλει σε μεγαλύτερη ευθυγράμμιση με την ΕΕ.

Βασικές δράσεις:

·στήριξη της επισκευής και της ανακατασκευής των ενεργειακών υποδομών στην Ουκρανία·

·αύξηση της διασυνοριακής δυναμικότητας ώστε να καταστεί δυνατή η εμπορία ηλεκτρικής ενέργειας·

·διευκόλυνση της αντίστροφης ροής αερίου προς την Ουκρανία μέσω της Σλοβακικής Δημοκρατίας, της Ουγγαρίας και της Πολωνίας, καθώς και προς τη Μολδαβία και την Ουκρανία μέσω της Ρουμανίας (διαβαλκανικός αγωγός)·

·έκκληση προς την Ουκρανία, τη Μολδαβία, τη Γεωργία και τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων να συμμετάσχουν στο εθελοντικό πρόγραμμα αγοράς αερίου της ΕΕ·

·επιτάχυνση των εγχώριων μεταρρυθμίσεων και των εμβληματικών πρωτοβουλιών στον τομέα της ενέργειας, όπως προβλέπονται στα οικονομικά και επενδυτικά σχέδια για τα Δυτικά Βαλκάνια και την Ανατολική Εταιρική Σχέση, με προσαρμογή στην τρέχουσα κατάσταση, ώστε να επιταχυνθεί η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, να διασφαλιστεί η μετάβαση στην πράσινη ενέργεια και να διευκολυνθεί η μείωση της εξάρτησης από το ρωσικό αέριο·

·αξιοποίηση του πλαισίου της Ενεργειακής Κοινότητας για την ενθάρρυνση φιλόδοξων ενεργειακών και κλιματικών στόχων και μεταρρυθμίσεων της αγοράς, καθώς και για την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της ενεργειακής απόδοσης·

·δρομολόγηση της πρωτοβουλίας REPowerUkraine για τη διασφάλιση του ενεργειακού εφοδιασμού και την ανοικοδόμηση του ουκρανικού ενεργειακού τομέα μετά τον πόλεμο.

4.Επιτάχυνση της παγκόσμιας πράσινης και δίκαιης ενεργειακής μετάβασης και ανάληψη ηγετικού ρόλου στο πλαίσιο αυτό

Η μετάβαση στην πράσινη ενέργεια είναι ζωτικής σημασίας για τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη στον 1,5 βαθμό, για την τόνωση της ανάπτυξης, την παροχή ευκαιριών και τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης σε ολόκληρο τον πλανήτη, καθώς και για τον μετριασμό των κινδύνων όσον αφορά τις τιμές και την ενεργειακή ασφάλεια. Σύμφωνα με το σενάριο του 1,5 βαθμού, το ΑΕΠ θα αυξηθεί κατά 2,3 % έως το 2030 σε σχέση με τη διατήρηση της τρέχουσας κατάστασης και θα δημιουργηθούν 85 εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας που σχετίζονται με την ενεργειακή μετάβαση 15 .

Η ΕΕ έχει δεσμευτεί να ηγηθεί της παγκόσμιας πράσινης μετάβασης και να την επιταχύνει , καθώς και να στηρίξει τους διεθνείς εταίρους της κατά τη διαδικασία. Στο πλαίσιο αυτό περιλαμβάνεται η συνεργασία στους τομείς της ανανεώσιμης ενέργειας, της ενεργειακής απόδοσης και της εξοικονόμησης ενέργειας, της κυκλικής οικονομίας, της πράσινης ανάπτυξης, της προστασίας των φυσικών πόρων, των κρίσιμων πρώτων υλών, των καθαρών τεχνολογιών και των διαχρονικών υποδομών.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο ύπατος εκπρόσωπος της ΕΕ δρομολόγησαν την Global Gateway, μια νέα ευρωπαϊκή στρατηγική για την προώθηση έξυπνων, καθαρών και ασφαλών συνδέσεων στους τομείς της ψηφιακής τεχνολογίας, της ενέργειας και των μεταφορών, και για την ενίσχυση των συστημάτων υγείας, εκπαίδευσης και έρευνας σε ολόκληρο τον κόσμο, σύμφωνα με το θεματολόγιο του ΟΗΕ για το 2030 και τη συμφωνία του Παρισιού. Η στρατηγική Global Gateway —η οποία περιλαμβάνει την παροχή ισχυρής ώθησης για τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια— θα υλοποιηθεί μέσω της προσέγγισης «Ομάδα Ευρώπη», στο πλαίσιο της οποίας η ΕΕ και τα κράτη μέλη της θα έρθουν σε επαφή με τους χρηματοδοτικούς και αναπτυξιακούς οργανισμούς τους, συμπεριλαμβανομένης της ΕΤΕπ και της ΕΤΑΑ, προκειμένου να κινητοποιηθούν επενδύσεις ύψους έως 300 δισ. EUR την περίοδο 2021-2027.

Η ΕΕ στηρίζει την παγκόσμια πράσινη μετάβαση και μέσω της χρηματοδότησής της για το κλίμα. Το 30 % του κονδυλίου αναπτυξιακής βοήθειας της ΕΕ διοχετεύεται στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, μεταξύ άλλων στον τομέα της ενέργειας. Η ΕΕ έχει αναμφισβήτητα τη μεγαλύτερη συμβολή στην παγκόσμια δέσμευση των πλέον ανεπτυγμένων εθνών για παροχή ετήσιας χρηματοδότησης ύψους 100 δισ. USD για το κλίμα και θα συνεχίσει να συνεργάζεται με άλλους εταίρους για να ακολουθήσουν το παράδειγμά της.

Για να επιτύχει, η πράσινη μετάβαση πρέπει να είναι ισότιμη και κοινωνικά δίκαιη. Ιδίως στο πλαίσιο της αργής ανάκαμψης, των οικονομικών αναταραχών και των παγκόσμιων συνεπειών της ρωσικής επίθεσης κατά της Ουκρανίας, οι κοινωνικές πτυχές της αναδιάρθρωσης των ενεργειακών συστημάτων πρέπει να βρίσκονται στο επίκεντρο της μετάβασης. Αυτό αποτελεί προτεραιότητα για την ΕΕ και αναπόσπαστο μέρος της εξωτερικής ενεργειακής πολιτικής μας. Αφενός, σημαίνει μείωση των κοινωνικών και οικονομικών επιπτώσεων της σταδιακής κατάργησης των ορυκτών καυσίμων (ιδίως του άνθρακα) και, αφετέρου, παροχή νέων ευκαιριών μέσω των πράσινων τεχνολογιών (κεφάλαιο 4.1), με παράλληλη αντιμετώπιση ζητημάτων όπως η πρόσβαση στην ενέργεια, οι επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων, η ανάπτυξη δεξιοτήτων και οι διανεμητικές επιπτώσεις της μετάβασης.

Παρότι ο άνθρακας δεν είναι το μόνο ορυκτό καύσιμο, είναι το πιο ρυπογόνο και ευθύνεται για το 40 % των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Ως εκ τούτου, βρίσκεται στο επίκεντρο των προσπαθειών της ΕΕ για δίκαιη μετάβαση, οι οποίες εστιάζουν ιδίως στις χώρες με τη μεγαλύτερη κατανάλωση άνθρακα.

Σε συνέχεια της COP26, η ΕΕ, από κοινού με τα κράτη μέλη Γαλλία και Γερμανία, καθώς και τους διεθνείς εταίρους ΗΠΑ και Ηνωμένο Βασίλειο, υλοποιεί εταιρική σχέση δίκαιης μετάβασης με τη Νότια Αφρική με προϋπολογισμό 8,5 δισ. USD για την επιτάχυνση της απανθρακοποίησης της οικονομίας, με έμφαση στη σταδιακή κατάργηση του άνθρακα και την ελαχιστοποίηση του κόστους κοινωνικής προσαρμογής της χώρας. Η ΕΕ διερευνά τη δυνατότητα σύναψης εταιρικών σχέσεων δίκαιης μετάβασης με άλλους εταίρους όπως το Βιετνάμ, η Ινδονησία και η Ινδία.

Σύμφωνα με τις δεδηλωμένες φιλοδοξίες της Κίνας για μείωση της εξάρτησής της από τον άνθρακα και επίτευξη προόδου προς τον στόχο του ουδέτερου ισοζυγίου άνθρακα έως το 2060, η πλατφόρμα συνεργασίας ΕΕ-Κίνας στον τομέα της ενέργειας (ECECP) και ο ετήσιος ενεργειακός διάλογος υψηλού επιπέδου ΕΕ-Κίνας επικεντρώνονται στις αγορές άνθρακα, τα ενεργειακά συστήματα, την ανανεώσιμη ενέργεια, την ενεργειακή απόδοση και την επιχειρηματική συνεργασία. Η ΕΕ έχει επίσης καθιερώσει διαλόγους για την εργασιακή και κοινωνική πολιτική με την Ινδία, την Κίνα και τη Νότια Γειτονία στο πλαίσιο της περιφερειακής πλατφόρμας της Ένωσης για τη Μεσόγειο για την απασχόληση και την εργασία. Η ΕΕ παρέχει επίσης στήριξη για τη σταδιακή κατάργηση του άνθρακα στα Δυτικά Βαλκάνια και την Ουκρανία μέσω της πρωτοβουλίας «Περιφέρειες εξόρυξης άνθρακα σε μετάβαση».

Βασικές δράσεις:

·επιτάχυνση της παγκόσμιας μετάβασης στην πράσινη ενέργεια με τη διευκόλυνση των βιώσιμων επενδύσεων και της συνδεσιμότητας μέσω της Global Gateway·

·συνεργασία για τη δίκαιη μετάβαση και τη σταδιακή κατάργηση του άνθρακα με τις χώρες εταίρους της ΕΕ, μεταξύ άλλων στη γειτονία της ΕΕ·

·καταβολή προσπαθειών για τη διασφάλιση της παγκόσμιας διάθεσης 100 δισ. USD ετησίως για τη χρηματοδότηση του κλίματος και χρήση της συνεισφοράς της ΕΕ για τη στήριξη της πράσινης, δίκαιης μετάβασης·

·εφαρμογή της κοινής εταιρικής σχέσης με τη Νότια Αφρική για την ενεργειακή μετάβαση και διερεύνηση των δυνατοτήτων ανάπτυξης άλλων παγκόσμιων εταιρικών σχέσεων με βάση αυτό το μοντέλο·

·εφαρμογή της πρωτοβουλίας «Περιφέρειες εξόρυξης άνθρακα σε μετάβαση» στην Ουκρανία και τα Δυτικά Βαλκάνια·

·ευθυγράμμιση και εφαρμογή παγκόσμιων πρωτοβουλιών για τον τερματισμό των επιδοτήσεων στα ορυκτά καύσιμα και, για την επίτευξη του στόχου αυτού, συνεργασία με χώρες που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την ηλεκτρική ενέργεια με καύση άνθρακα·

·συνεργασία με τον ΔΟΕ, τον IRENA και τη ΔΟΕ για την προώθηση μιας δίκαιης και συμπεριληπτικής μετάβασης σε παγκόσμιο επίπεδο.

4.1.Προώθηση των τεχνολογιών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της ενεργειακής απόδοσης στις χώρες εταίρους

Η ηλεκτρική ενέργεια που βασίζεται σε αιολικές και ηλιακές πηγές αποτελεί πλέον τη φθηνότερη επιλογή ηλεκτρικής ενέργειας στις περισσότερες περιοχές του κόσμου. Στον κόσμο του 1,5 βαθμού, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα μπορούσαν να αντιπροσωπεύουν το 90 % της παγκόσμιας παραγωγής ενέργειας έως το 2050. Η αξία των παγκόσμιων αγορών εκτιμάται ότι θα ανέλθει σε 24 τρισ. EUR για την ανανεώσιμη ενέργεια και σε 33 τρισ. EUR για την ενεργειακή απόδοση έως το 2050 16 . Αυτό αποτελεί σημαντική ευκαιρία για την παγκόσμια οικονομία.

Η άνοδος της ανανεώσιμης ενέργειας θα αλλάξει τη δυναμική του παγκόσμιου ενεργειακού συστήματος. Ενώ οι πόροι υδρογονανθράκων συγκεντρώνονταν σε λίγες χώρες, κάθε έθνος έχει τη δυνατότητα να αναπτύξει ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και να συμμετάσχει στο εμπόριο ενέργειας. Σήμερα, περίπου το 80 % του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε χώρες που είναι καθαροί εισαγωγείς ενέργειας. Αυτό πρόκειται να αλλάξει.

Η ΕΕ, η οποία αντιπροσωπεύει το 9 % των παγκόσμιων εκπομπών, έχει έντονο συμφέρον να προωθήσει την υιοθέτηση της ανανεώσιμης ενέργειας και να βελτιώσει την ενεργειακή απόδοση σε ολόκληρο τον κόσμο. Για να επιταχυνθεί η ανάπτυξη των φωτοβολταϊκών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσιεύει, μαζί με την παρούσα στρατηγική, μια ευρωπαϊκή στρατηγική για την ηλιακή ενέργεια 17 .

Η αποτελεσματική ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και η αυξανόμενη ενεργειακή απόδοση απαιτούν μια ευρύτερη «συστημική προσέγγιση» που θα λαμβάνει υπόψη την παραγωγή, τη μεταφορά και την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας ως σύνολο. Η εγκατάσταση δυναμικότητας ανανεώσιμης ενέργειας είναι αποτελεσματικότερη όταν ενσωματώνεται σε ανοικτές και ευέλικτες περιφερειακές αγορές. Η ΕΕ έχει υπάρξει πρωτοπόρος στη δημιουργία μιας μεγάλης ολοκληρωμένης αγοράς ενέργειας και η πείρα μας μπορεί να βοηθήσει τους διεθνείς εταίρους να επιταχύνουν τη μετάβασή τους.

Πολλές χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης και της Νότιας Γειτονίας αυξάνουν σταδιακά τη χρήση ανανεώσιμης ενέργειας στην περιοχή τους. Χώρες όπως η Ινδία και το Μαρόκο έχουν ήδη θέσει φιλόδοξους στόχους για την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η οποία έχει εφαρμοστεί και ενισχυθεί περαιτέρω στο πλαίσιο της εταιρικής σχέσης ΕΕ-Ινδίας για την καθαρή ενέργεια και το κλίμα και της πράσινης εταιρικής σχέσης ΕΕ-Μαρόκου. Παρόμοιες εργασίες βρίσκονται σε εξέλιξη στο πλαίσιο της εταιρικής μας σχέσης με την Κίνα (μεταξύ άλλων όσον αφορά τα συστήματα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής που βασίζονται στο σύστημα της ΕΕ).

Η δίκαιη και αμοιβαία συνεργασία με την Αφρική στον τομέα της ενέργειας αποτελεί σημαντική προτεραιότητα, τόσο για τη διασφάλιση πρόσβασης στην ενέργεια για 570 εκατομμύρια ανθρώπους που επί του παρόντος δεν διαθέτουν ηλεκτρική ενέργεια στην υποσαχάρια Αφρική, όσο και για τη στήριξη των επενδύσεων σε βιώσιμα ενεργειακά συστήματα και στο εμπόριο ανανεώσιμου υδρογόνου, αφού καλυφθούν οι τοπικές ανάγκες. Έως το 2030, η αφρικανική πρωτοβουλία για την πράσινη ενέργεια αποσκοπεί στη στήριξη της αύξησης της δυναμικότητας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές κατά τουλάχιστον 50 GW, με αποτέλεσμα την παροχή πρόσβασης σε ηλεκτρική ενέργεια σε τουλάχιστον 100 εκατομμύρια ανθρώπους. Για την επίτευξη αυτού του στόχου, καίρια σημασία θα έχει η μόχλευση επενδύσεων του ιδιωτικού τομέα.

Στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας Global Gateway, η ΕΕ θα κινητοποιήσει 2,4 δισ. EUR σε επιχορηγήσεις για την υποσαχάρια Αφρική και 1,08 δισ. EUR για τη Βόρεια Αφρική για τη στήριξη της ανανεώσιμης ενέργειας, της ενεργειακής απόδοσης, της δίκαιης μετάβασης και του οικολογικού προσανατολισμού των τοπικών αξιακών αλυσίδων. Θα υποστηριχθεί επίσης το σχέδιο δράσης της Αφρικανικής Ένωσης για την πράσινη ανάκαμψη, το οποίο επιδιώκει την αύξηση της δυναμικότητας παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας κατά τουλάχιστον 300 GW επιπλέον έως το 2030.

Η επιτάχυνση της υιοθέτησης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας παγκοσμίως αποτελεί επίσης ευκαιρία για ενίσχυση των εμπορικών σχέσεων. Για να αναπτύξουν το εγχώριο δυναμικό ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, οι περισσότερες χώρες του κόσμου χρειάζονται πρόσβαση σε καινοτόμες τεχνολογίες, γνώσεις και κεφάλαια, και η βιομηχανία πράσινης τεχνολογίας της ΕΕ είναι απολύτως σε θέση να αποτελέσει εταίρο στις προσπάθειες αυτές. Το ήμισυ της αιολικής ενέργειας παγκοσμίως προέρχεται από ανεμογεννήτριες που κατασκευάζονται στην Ευρώπη. Οι εταιρείες της ΕΕ κατέχουν ηγετική θέση σε σημαντικά τμήματα των βιομηχανιών φωτοβολταϊκών, υδρογόνου και αντλιών θερμότητας και καλύπτουν τη διαφορά από την Ασία στον τομέα των τεχνολογιών συσσωρευτών, χάρη στην ευρωπαϊκή συμμαχία για τους συσσωρευτές.

Για να ακμάσει και να αναπτυχθεί περαιτέρω, ο κλάδος της πράσινης τεχνολογίας πρέπει να μπορεί να βασιστεί σε σταθερό ρυθμιστικό πλαίσιο, θεμιτό ανταγωνισμό, επαρκείς επενδύσεις και ισότιμους φορολογικούς όρους —αυτό είναι εξίσου σημαντικό και επωφελές για την ΕΕ και τους τοπικούς φορείς. Η εξωτερική ενεργειακή πολιτική πρέπει να συμβαδίζει με τη βιομηχανική και εμπορική πολιτική της ΕΕ, διασφαλίζοντας την πρόσβαση της βιομηχανίας μας στην αγορά και αντιμετωπίζοντας τις προκλήσεις μέσω των συμφωνιών ελεύθερων συναλλαγών και της ανάληψης μέτρων επιβολής της νομοθεσίας.

Η ανάπτυξη των σχέσεων μεταξύ επιχειρήσεων χρήζει συνεχούς προσοχής: οι εκδηλώσεις επιχειρηματικής δικτύωσης που διοργανώνονται στο πλαίσιο του Συμβουλίου Ενέργειας της ΕΕ και των ΗΠΑ, πιο πρόσφατα για την υπεράκτια αιολική ενέργεια, αποτελούν πρότυπο προς αναπαραγωγή. Σε ολόκληρη την Ασία (για παράδειγμα στη Δημοκρατία της Κορέας και την Ταϊβάν) έχουν συσταθεί τέτοιου είδους δίκτυα για να προσφέρουν νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες στις εταιρείες πράσινης τεχνολογίας της ΕΕ.

Η ελαχιστοποίηση των κινδύνων και τα μέσα εξαγωγικών πιστώσεων είναι επίσης καίριας σημασίας για τη διευκόλυνση της εισόδου σε νέες αγορές. Οι εταιρείες καθαρής τεχνολογίας της ΕΕ ανταγωνίζονται όλο και περισσότερο ξένες εταιρείες που λαμβάνουν άμεση χρηματοδοτική στήριξη από τις κυβερνήσεις τους. Η Επιτροπή θα αναπτύξει στρατηγική της ΕΕ για τις εξαγωγικές πιστώσεις προς όφελος των εταιρειών πράσινης τεχνολογίας, ώστε να ενισχυθεί η ισοτιμία των όρων ανταγωνισμού για τις επιχειρήσεις της ΕΕ σε αγορές τρίτων χωρών. Η Επιτροπή επιδιώκει επίσης να τροποποιήσει τους κανόνες του ΟΟΣΑ ώστε να παράσχει περαιτέρω κίνητρα στήριξης των εξαγωγικών πιστώσεων για φιλικές προς το κλίμα τεχνολογίες.

Βασικές δράσεις:

·επιτάχυνση της ανάπτυξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της ενεργειακής απόδοσης σε ολόκληρο τον κόσμο, μεταξύ άλλων στα Δυτικά Βαλκάνια, την Αφρική, τη Μεσόγειο και τον Ινδοειρηνικό·

·εφαρμογή της αμοιβαία επωφελούς πρωτοβουλίας ΕΕ-Αφρικής για την πράσινη ενέργεια·

·στήριξη της πράσινης μετάβασης στην Κεντρική Ασία μέσω περιφερειακής πρωτοβουλίας της «Ομάδας Ευρώπη» για το περιβάλλον / την ενέργεια / το νερό·

·ενίσχυση της ανάπτυξης της ανανεώσιμης ενέργειας σε πόλεις και αγροτικές κοινότητες, για παράδειγμα μέσω της αποστολής «Αστική μετάβαση» της πρωτοβουλίας «Αποστολή Καινοτομία»·

·προώθηση καθαρών τεχνολογιών στο πλαίσιο του Συμβουλίου Εμπορίου και Τεχνολογίας (TTC) με τις ΗΠΑ·

·ανάπτυξη στρατηγικής της ΕΕ για τις εξαγωγικές πιστώσεις.

4.2.Συνεργασία στον τομέα της έρευνας και της τεχνολογίας

Πολλές από τις τεχνολογίες που απαιτούνται για την πλήρη απανθρακοποίηση της παγκόσμιας οικονομίας δεν είναι ακόμη ώριμες ή δεν μπορούν να ανταγωνιστούν την παραγωγή θερμότητας και ηλεκτρικής ενέργειας που βασίζεται σε ορυκτά καύσιμα. Η διεθνής συνεργασία είναι απαραίτητη για την επιτάχυνση της καινοτομίας και της ανάπτυξης της πράσινης ενέργειας, με παράλληλη μείωση του κόστους τους, ιδίως για την ανανεώσιμη ενέργεια και το υδρογόνο. Άλλοι βασικοί ερευνητικοί τομείς για μια μετάβαση με γνώμονα την καινοτομία είναι η ανάπτυξη έξυπνων, κυβερνοασφαλών και ευέλικτων δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας, η αποθήκευση ενέργειας για μεγάλα χρονικά διαστήματα, οι βιώσιμες πρώτες ύλες, οι μικροί δομοστοιχειωτοί αντιδραστήρες και τα βιώσιμα καύσιμα για τη βιομηχανία και τις μεταφορές.

Δεδομένου ότι η ανανεώσιμη ενέργεια και το υδρογόνο δεν θα μπορούν να υποκαταστήσουν όλα τα ορυκτά καύσιμα στο ενεργειακό μείγμα, θα χρειαστούν επίσης απορροφήσεις άνθρακα, ιδίως σε βιομηχανικούς τομείς όπου ο εξηλεκτρισμός ή οι επιλογές που βασίζονται στο υδρογόνο δεν είναι οικονομικά αποδοτικές. Η ΕΕ θα συνεργαστεί με τις γειτονικές και άλλες χώρες για να φέρει στις παγκόσμιες αγορές καινοτόμες λύσεις ενεργειακής απόδοσης μηδενικής κατανάλωσης, καθώς και τεχνολογίες όπως η δέσμευση, χρήση και αποθήκευση διοξειδίου του άνθρακα (CCUS).

Η ΕΕ θα συνεχίσει να στηρίζει τη διεθνή συνεργασία και τις πολυμερείς πρωτοβουλίες σύμφωνα με την παγκόσμια προσέγγισή της στην έρευνα και την καινοτομία 18 . Η Επιτροπή θα παράσχει πόρους για διεθνή συνεργασία από το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη», το πρόγραμμα δημόσιας χρηματοδότησης της ΕΕ για την έρευνα και την καινοτομία. Η ΕΕ θα ενισχύσει επίσης τη συνεργασία με σημαντικές διεθνείς πρωτοβουλίες, όπως η «Αποστολή Καινοτομία» και η υπουργική διάσκεψη για την καθαρή ενέργεια, για την από κοινού ανάπτυξη των μελλοντικών λύσεων πράσινης ενέργειας.

Βασικές δράσεις:

·ανάπτυξη τεχνικών δέσμευσης και αποθήκευσης CO2 ανάλογα με την ωριμότητα της αγοράς, μεταξύ άλλων σε συνεργασία με τη Νορβηγία·

·συνέχιση της μακροχρόνιας κοινής εταιρικής σχέσης έρευνας και καινοτομίας ΕΕ-Αφρικανικής Ένωσης στον τομέα της ανανεώσιμης ενέργειας και επέκταση του πεδίου εφαρμογής της στο ανανεώσιμο υδρογόνο.

4.3.Διασφάλιση της πρόσβασης σε κρίσιμες πρώτες ύλες

Η ΕΕ είναι αποφασισμένη να τερματίσει την εξάρτησή της από τη ρωσική ενέργεια, είναι όμως εξίσου αποφασισμένη να αποφύγει νέες εξαρτήσεις στο μέλλον. Καθώς η ζήτηση ορυκτών καυσίμων μειώνεται, η αυξημένη ζήτηση πρώτων υλών, συμπεριλαμβανομένων των σπάνιων γαιών και μετάλλων, θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέες προκλήσεις όσον αφορά τον εφοδιασμό κατά τη διάρκεια της ενεργειακής μετάβασης. Σύμφωνα με τη μελέτη προβλέψεων για τις κρίσιμες πρώτες ύλες στις τεχνολογίες και τους τομείς, η ζήτηση κρίσιμων πρώτων υλών που απαιτούνται στον ενεργειακό τομέα χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών και το κόστος τους θα αυξηθούν σημαντικά έως το 2050. Στον τομέα αυτόν, η ΕΕ εξαρτάται κυρίως από τις σπάνιες γαίες, το λίθιο, το μαγνήσιο, το νιόβιο, το γερμάνιο, τα βορικά άλατα και το σκάνδιο, ορισμένα από τα οποία δεν μπορούν να αγοραστούν στην εγχώρια αγορά 19 . 

Για να συνεχιστεί η πρόοδος στην ενεργειακή μετάβαση, οι εταιρείες της ΕΕ θα πρέπει να προμηθεύονται τα υλικά αυτά σε περιορισμένες αγορές βασικών προϊόντων ή να τα υποκαταστήσουν μακροπρόθεσμα μέσω νέων βιομηχανικών διαδικασιών. Στα πιθανά διορθωτικά μέτρα για την ελαχιστοποίηση της μελλοντικής εξάρτησης της ΕΕ σε αυτόν τον στρατηγικό τομέα περιλαμβάνεται η περαιτέρω διαφοροποίηση των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού, η κατά προτεραιότητα εφαρμογή μέτρων ενεργειακής απόδοσης, η παροχή κινήτρων για μακροπρόθεσμες επενδύσεις σε νέες δραστηριότητες εξόρυξης και διύλισης εντός της ΕΕ, καθώς και η εντατικοποίηση των προσπαθειών κυκλικότητας ώστε να διασφαλιστεί ότι τα υλικά διατηρούνται στην οικονομία για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και ότι τα απόβλητα ανακυκλώνονται.

Η Επιτροπή θα εντείνει τις εργασίες για την προμήθεια κρίσιμων πρώτων υλών και θα εκπονήσει νομοθετική πρόταση. Η πρωτοβουλία αυτή θα έχει ως στόχο την ενίσχυση της ευρωπαϊκής αξιακής αλυσίδας μέσω του εντοπισμού των ορυκτών πόρων και των έργων πρώτων υλών προς το ευρωπαϊκό στρατηγικό συμφέρον, διασφαλίζοντας παράλληλα υψηλό επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος. 20

Η ΕΕ έχει ήδη δημιουργήσει εταιρικές σχέσεις για αξιακές αλυσίδες βιώσιμων πρώτων υλών με τον Καναδά και την Ουκρανία. Για την περαιτέρω διαφοροποίηση των αλυσίδων εφοδιασμού της, η Επιτροπή καταβάλλει προσπάθειες για τη δημιουργία πρόσθετων αμοιβαία επωφελών εταιρικών σχέσεων για αξιακές αλυσίδες πρώτων υλών στην Αφρική (π.χ. Ναμίμπια), τη Λατινική Αμερική, τα Δυτικά Βαλκάνια, καθώς και με την Αυστραλία, μέσω εμπορικών συμφωνιών ή μνημονίων συμφωνίας.

Τουλάχιστον μεσοπρόθεσμα, η πρόσβαση σε επαρκώς διαφοροποιημένο εφοδιασμό από τις διεθνείς αγορές θα είναι καίριας σημασίας για τη διασφάλιση της ανθεκτικότητας. Η εμπορική πολιτική της ΕΕ διαδραματίζει εν προκειμένω καίριο ρόλο, εξασφαλίζοντας ανοικτή πρόσβαση στον εφοδιασμό και αποφεύγοντας στρεβλώσεις της αγοράς μέσω της ανάπτυξης και της εφαρμογής εμπορικών συμφωνιών. Στο πλαίσιο αυτό, κεντρικό ρόλο διαδραματίζουν τα κεφάλαια για την ενέργεια και τις πρώτες ύλες στις συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών (ΣΕΣ) της ΕΕ.

Βασικές δράσεις:

·δημιουργία αμοιβαία επωφελών εταιρικών σχέσεων για αξιακές αλυσίδες πρώτων υλών, πέραν της Ουκρανίας και του Καναδά·

·ενίσχυση της συνεργασίας για τις αξιακές αλυσίδες πρώτων υλών με τη Νορβηγία στο πλαίσιο της πράσινης συμμαχίας ΕΕ-Νορβηγίας·

·ενίσχυση της χρήσης των εργαλείων οικονομικής και εμπορικής πολιτικής της ΕΕ για τη διασφάλιση απρόσκοπτης πρόσβασης στις διεθνείς αγορές·

·προώθηση της αποδοτικής χρήσης των πόρων και της κυκλικότητας σε παγκόσμιο επίπεδο, ιδίως μέσω μέτρων σχεδιασμού προϊόντων 21 ·

·συνεργασία με διεθνείς οργανισμούς όπως ο ΟΟΣΑ, ο ΔΟΕ και ο IRENA για τις αλυσίδες εφοδιασμού κρίσιμων πρώτων υλών που χρησιμοποιούνται στην ενεργειακή μετάβαση.

5.Δημιουργία των θεμελίων του νέου παγκόσμιου ενεργειακού συστήματος

5.1.Ενίσχυση των εδραιωμένων συμμαχιών, δημιουργία νέων εταιρικών σχέσεων

Το νέο παγκόσμιο ενεργειακό σύστημα δεν περιορίζεται απλώς στην αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, θα διαφέρει ριζικά και διαρθρωτικά από το σημερινό. Η συνεργασία και οι εταιρικές σχέσεις θα είναι καίριας σημασίας για τον τρόπο λειτουργίας του. Καθώς η ΕΕ προσπαθεί να κάνει πραγματικότητα την παγκόσμια πράσινη μετάβαση, θα προσεγγίσει, θα ακούσει και θα συνεργαστεί με ολόκληρο τον κόσμο.

IRENA: Αλλαγές στην αξία του εμπορίου ενεργειακών βασικών προϊόντων, 2020 έως 2050

Η ΕΕ θα συνεχίσει να συνεργάζεται με τις ΗΠΑ, με τις οποίες οι προτεραιότητες είναι ευθυγραμμισμένες σε ολόκληρο το φάσμα της ενεργειακής πολιτικής. Μέσω του Συμβουλίου Ενέργειας ΕΕ-ΗΠΑ και σε διεθνή φόρουμ, η ΕΕ θα προσπαθήσει να επιφέρει θετικές αλλαγές στο παγκόσμιο ενεργειακό τοπίο. Η ενεργειακή σχέση με τον Καναδά έχει επιταχυνθεί σημαντικά, με βάση τον υφιστάμενο διάλογο υψηλού επιπέδου για την ενέργεια.

Τόσο η Ανατολική όσο και η Νότια Γειτονία θα εξακολουθήσουν να είναι ζωτικής σημασίας για την ΕΕ. Οι ενεργειακές σχέσεις με τις χώρες της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης θα πρέπει να ενισχυθούν και να επανεξεταστούν, παραμένοντας παράλληλα επικεντρωμένες στη βιώσιμη ενεργειακή ασφάλεια και τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια, σε συνέχεια των δεσμεύσεων που αναλήφθηκαν κατά την 6η σύνοδο κορυφής της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης τον Δεκέμβριο του 2021. Η ανθεκτικότητα, η ενεργειακή ασφάλεια και η πράσινη μετάβαση της Ουκρανίας, της Μολδαβίας και των Δυτικών Βαλκανίων συνδέονται με την ανθεκτικότητα, την ενεργειακή ασφάλεια και την πράσινη μετάβαση της ΕΕ και, ως εκ τούτου, αποτελούν κεντρική προτεραιότητα. Η συνεργασία με την Τουρκία θα πρέπει να συνεχιστεί όσον αφορά την απανθρακοποίηση, ώστε να διασφαλιστεί η ευθυγράμμιση του τουρκικού νομικού πλαισίου με το κεκτημένο της ΕΕ, μεταξύ άλλων μέσω της πλατφόρμας τουρκικών επενδύσεων.

Στη Νότια Γειτονία, θα πρέπει να αναπτυχθεί μια κοινή μεσογειακή ενεργειακή πολιτική βάσει της υπουργικής δήλωσης σχετικά με την Ένωση για τη Μεσόγειο που εκδόθηκε τον Ιούνιο του 2021. Η ΕΕ θα στηρίξει την περιφερειακή συνεργασία στην περιοχή της Ανατολικής και Νότιας Μεσογείου για την ενεργειακή μετάβαση και την αξιοποίηση του δυναμικού των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η ΕΕ θα συνεχίσει να επιδιώκει τη συνεργασία για την απανθρακοποίηση, συμπεριλαμβανομένων των εκπομπών μεθανίου, με όλους τους προμηθευτές ορυκτών καυσίμων στην περιοχή, όπως η Αίγυπτος, το Ισραήλ και η Αλγερία.

Η Αφρική αποτελεί βασικό εταίρο της ΕΕ. Πέραν των στόχων της πολιτικής συνεργασίας, αναμένεται ισχυρότερη εμπορική και επενδυτική συνεργασία με τις αφρικανικές χώρες, καθώς καθίστανται όλο και περισσότερο ταχέως αναπτυσσόμενες αγορές για τεχνολογίες πράσινης ενέργειας. Οι αφρικανικές χώρες μπορούν επίσης να συμβάλουν στην ενεργειακή ασφάλεια της ΕΕ, σήμερα με τον εφοδιασμό με πετρέλαιο και ΥΦΑ, και στο μέλλον μέσω του πράσινου υδρογόνου και των ανανεώσιμων καυσίμων, καθώς και πρώτων υλών κρίσιμων για τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια.

Η ΕΕ θα συνεχίσει να συνεργάζεται με εταίρους όπως η Νορβηγία, η Ιαπωνία, η Αυστραλία, η Χιλή, το Ηνωμένο Βασίλειο και άλλοι όσον αφορά την ενεργειακή μετάβαση και προτεραιότητες αμοιβαίου ενδιαφέροντος. Η ΕΕ διαπραγματεύεται επί του παρόντος ΣΕΣ με την Αυστραλία. Καθώς πρόκειται για σημαντικό μελλοντικό παραγωγό πράσινου υδρογόνου, η ενίσχυση των ενεργειακών δεσμών θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα. Η Χιλή αναμένεται επίσης να καταστεί σημαντικός παραγωγός πράσινου υδρογόνου στο μέλλον, καθώς και προμηθευτής κρίσιμων πρώτων υλών όπως το λίθιο.

Στο πλαίσιο της εταιρικής σχέσης ΕΕ-Ινδίας για την καθαρή ενέργεια και το κλίμα, η ΕΕ θα εντείνει την ενεργειακή συνεργασία της με την Ινδία για τη στήριξη της επιτάχυνσης της τοπικής ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την ταχεία απανθρακοποίηση της βιομηχανίας της. Η ΕΕ θα στηρίξει κοινές δραστηριότητες στους τομείς της υπεράκτιας αιολικής και ηλιακής ενέργειας και της ενσωμάτωσής τους μέσω έξυπνων δικτύων.

Η ΕΕ συνεχίζει να συνεργάζεται περαιτέρω με την Κίνα για την απανθρακοποίηση, τη μεταρρύθμιση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και για να καταστεί το ενεργειακό σύστημα αποτελεσματικότερο και αποδοτικότερο. Η συνεργασία θα επικεντρωθεί στα συστήματα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής, στα συστήματα ηλεκτρικής ενέργειας, στη διαμόρφωση δικτύων, στη χρηματοδότηση της ενεργειακής απόδοσης και στην επιχειρηματική συνεργασία.

Όπως ορίζεται στην κοινή ανακοίνωση για τον Κόλπο 22 , η ΕΕ θα συνεργαστεί στενά με τις χώρες του Κόλπου για την προώθηση της μετάβασης στην πράσινη ενέργεια, συμπεριλαμβανομένων επενδύσεων στη Νότια Γειτονία. Για την καλύτερη διάρθρωση της συνεργασίας της με τον Κόλπο, η Επιτροπή πρότεινε τη διεξαγωγή ετήσιων υπουργικών συνόδων για την πράσινη μετάβαση, οι οποίες θα συμπληρώνονται από σχετικές πρωτοβουλίες του ιδιωτικού τομέα.

Η Κεντρική Ασία αποτελεί βασική περιοχή πλούσια σε πόρους. Με βάση το δυναμικό της περιοχής στον τομέα της ηλιακής, αιολικής και υδροηλεκτρικής ενέργειας, η ΕΕ θα ενθαρρύνει τις μεταρρυθμίσεις της Κεντρικής Ασίας στον τομέα της ενέργειας και τη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, καθώς και τη συνεργασία σχετικά με κρίσιμες πρώτες ύλες με χώρες όπως το Καζακστάν.

5.2.Γεωπολιτική και παγκόσμια ενεργειακή αρχιτεκτονική

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία υπενθυμίζει με έντονο τρόπο ότι ο κόσμος χαρακτηρίζεται από μεγάλες γεωπολιτικές και οικονομικές αντιπαλότητες ισχύος. Εάν δεν αντισταθμιστούν, οι σχέσεις μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων θα μπορούσαν να καταστούν ολοένα και πιο συγκρουσιακές και μονομερείς, οδηγώντας σε ανταγωνιστικά οράματα και θεματολόγια.

Η παγκόσμια μετάβαση στην πράσινη ενέργεια μπορεί να στηρίξει την ΕΕ στην επίτευξη των ευρύτερων γεωπολιτικών στόχων της για ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της ανοικτής στρατηγικής αυτονομίας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο ύπατος εκπρόσωπος θα προωθήσουν τους ενεργειακούς στόχους της ΕΕ ενισχύοντας τον ρόλο της ενεργειακής διπλωματίας στην εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας. Τούτο θα απαιτήσει ενίσχυση των μηχανισμών παρακολούθησης, ικανότητα πρόβλεψης και αξιολόγηση των στρατηγικών επιπτώσεων της παγκόσμιας ενεργειακής μετάβασης στις χώρες εταίρους.

Η αποτελεσματική αντιμετώπιση των προκλήσεων της παγκόσμιας ενεργειακής μετάβασης απαιτεί εμπιστοσύνη και συνεργασία εντός της διεθνούς κοινότητας. Η ΕΕ θα εντείνει την πολυμερή της δράση για τη στήριξη των στόχων της ΕΕ και των παγκόσμιων δεσμεύσεων που βασίζονται στις αρχές της αποτελεσματικής πολυμερούς προσέγγισης βάσει κανόνων, οι οποίες ορίζονται στην κοινή ανακοίνωση του 2021 σχετικά με την ενίσχυση της συμβολής της ΕΕ στην πολυμερή προσέγγιση βάσει κανόνων 23 . Απαιτούνται ενισχυμένες εταιρικές σχέσεις στο πλαίσιο του ΟΗΕ, της G20 και της G7, καθώς και στενότερη συνεργασία με τους διεθνείς χρηματοδοτικούς οργανισμούς.

Πολυμερείς οργανισμοί και φόρουμ στον τομέα της ενέργειας, όπως ο IRENA, ο ΔΟΕ, η Ενεργειακή Κοινότητα, η Διεθνής Ηλιακή Συμμαχία, η υπουργική διάσκεψη για την καθαρή ενέργεια και η πρωτοβουλία «Αποστολή Καινοτομία», και το Παγκόσμιο Σύμφωνο των Δημάρχων για το κλίμα και την ενέργεια, έχουν στο σύνολό τους σημαντική ευθύνη για την προώθηση της ενεργειακής μετάβασης σε παγκόσμιο επίπεδο. Ορισμένοι οργανισμοί, όπως ο Χάρτης Ενέργειας, χρειάζονται επειγόντως ριζικό εκσυγχρονισμό προκειμένου να ευθυγραμμιστούν με τους στόχους του 2050, και η ΕΕ αντιμετωπίζει ενεργά το ζήτημα αυτό. Εάν δεν καταστεί δυνατή η επαρκής μεταρρύθμιση της συνθήκης για τον Χάρτη Ενέργειας, η ΕΕ θα εξετάσει το ενδεχόμενο να παραιτηθεί από την ιδιότητα του μέλους.

Η ΕΕ θα συνεχίσει να στηρίζει μια πιο συμμετοχική εκπροσώπηση των αναδυόμενων και αναπτυσσόμενων οικονομιών στους διεθνείς οργανισμούς. Η ΕΕ, από κοινού με τα κράτη μέλη της στο πλαίσιο της προσέγγισης «Ομάδα Ευρώπη», θα συμβάλει όλο και περισσότερο στην άσκηση ηγετικού ρόλου και στη συμμετοχική διαμόρφωση αποφάσεων μέσω της μεγαλύτερης συμμετοχής στα διοικητικά όργανα των σχετικών οργανισμών. Η ΕΕ θα πρέπει επίσης να σταθμίσει τα οφέλη της αναβάθμισης της συλλογικής παρουσίας της σε πλήρη συμμετοχή στα ενεργειακά φόρουμ που θεωρούνται βασικά και στρατηγικά για την προώθηση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και της παρούσας στρατηγικής.

Επιπλέον, η ΕΕ θα ενισχύσει τη συνεργασία στο πλαίσιο πολυμερών και περιφερειακών οργανισμών και θα επιδιώξει στενότερη συνεργασία με την Ένωση για τη Μεσόγειο, την Αφρικανική Ένωση και τους οργανισμούς της, τον Οργανισμό Ενέργειας της Λατινικής Αμερικής (OLADE) ή τον Σύνδεσμο Κρατών της Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN) για την αντιμετώπιση κοινών προκλήσεων και τη συνεργασία σε διεθνές επίπεδο.

Βασικές δράσεις:

·τακτική παρακολούθηση του γεωπολιτικού αντίκτυπου της πράσινης μετάβασης·

·έναρξη επανεξέτασης της συμμετοχής της ΕΕ σε διεθνή φόρουμ για την ενέργεια τα οποία είναι καίριας σημασίας για την παγκόσμια ενεργειακή μετάβαση·

·ενίσχυση της ενεργειακής διπλωματίας στην εξωτερική πολιτική της ΕΕ και των κρατών μελών.

6.Συμπέρασμα

Η παρούσα περίοδος είναι κρίσιμη για την παγκόσμια ενεργειακή πολιτική. Η κλιματική αλλαγή, οι γεωπολιτικές αλλαγές, οι τεχνολογικές εξελίξεις και η αυξημένη παγκόσμια ζήτηση ενέργειας δημιουργούν ένα δύσκολο και ταχέως μεταβαλλόμενο περιβάλλον που απαιτεί προσαρμογή των ενεργειακών μας συστημάτων και σχέσεων.

Επιπλέον, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει εκτεταμένες συνέπειες για την ενεργειακή ασφάλεια όχι μόνο της ΕΕ, αλλά και ολόκληρου του κόσμου. Οι ενέργειες της Ρωσίας προκάλεσαν πρωτοφανή αστάθεια των τιμών στις αγορές ενέργειας και ανέδειξαν την ανάγκη για εταιρικές σχέσεις που βασίζονται στην εμπιστοσύνη και τους κοινούς μακροπρόθεσμους στόχους.

Η μετάβαση στην πράσινη ενέργεια είναι ο μόνος τρόπος να εξασφαλιστεί ταυτόχρονα βιώσιμη, ασφαλής και οικονομικά προσιτή ενέργεια σε παγκόσμιο επίπεδο. Για να είναι επιτυχής, η εν λόγω μετάβαση πρέπει να είναι κοινωνικά δίκαιη και ισότιμη και να μην αφήνει κανέναν στο περιθώριο. Αυτό σημαίνει όχι μόνο σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων και των παρωχημένων πρακτικών, αλλά και σταδιακή εισαγωγή της πράσινης ενέργειας, της καινοτόμου τεχνολογίας, των καλύτερων αγορών και της κυκλικής οικονομίας. Απαιτείται αντιμετώπιση, ήδη από τώρα, των δυνητικών μελλοντικών κινδύνων και εξαρτήσεων.

Η μετάβαση αποτελεί ευκαιρία για την ΕΕ και τους εταίρους της να οικοδομήσουν από κοινού ένα νέο ενεργειακό σύστημα που θα είναι πιο βιώσιμο, πιο ισότιμο και πιο συνεργατικό. Στην παρούσα ανακοίνωση καθορίζεται η στρατηγική της ΕΕ για την επίτευξη αυτού του στόχου.

(1)

Το 2021, πάνω από το 40 % της συνολικής κατανάλωσης αερίου της ΕΕ προήλθε από τη Ρωσία: το ποσοστό αυτό αντιστοιχεί σε περίπου 155 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα (bcm), εκ των οποίων τα 15 bcm υπό μορφή υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ).

(2)

  Κοινή δήλωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των Ηνωμένων Πολιτειών σχετικά με την ευρωπαϊκή ενεργειακή ασφάλεια .

(3)

  Κοινή δήλωση της προέδρου φον ντερ Λάιεν και του πρωθυπουργού Τριντό .

(4)

 Τα 46 bcm/a είναι η βασική εκτίμηση του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (ΔΟΕ) βάσει παραδοχών βέλτιστων πρακτικών.

(5)

  Κανονισμός για τα διευρωπαϊκά δίκτυα ενέργειας .

(6)

Η ρωσική συντομογραφία VVER σημαίνει «αντιδραστήρας πεπιεσμένου ύδατος».

(7)

Στην τροποποίηση του προγράμματος εργασίας της ΕΥΡΑΤΟΜ 2021-2022 θα συμπεριληφθεί νέα δράση για την αύξηση της ασφάλειας εφοδιασμού της ΕΕ μέσω της αναζήτησης εναλλακτικών καυσίμων που προέρχονται από χώρες εκτός της Ρωσίας για αντιδραστήρες ρωσικού σχεδιασμού στην ΕΕ και την Ουκρανία.

(8)

 Ο ΔΟΕ εκτιμά «ότι είναι τεχνικά εφικτό να αποφευχθούν περίπου τα τρία τέταρτα των σημερινών εκπομπών μεθανίου από τις παγκόσμιες δραστηριότητες πετρελαίου και αερίου. Ακόμη πιο σημαντικό είναι το γεγονός ότι περίπου το 40 % των σημερινών εκπομπών μεθανίου θα μπορούσε να αποφευχθεί χωρίς καθαρό κόστος».

(9)

  Στρατηγική της ΕΕ για τη μείωση των εκπομπών μεθανίου [COM(2020) 663] .

(10)

  Παγκόσμια δέσμευση για το μεθάνιο .

(11)

  Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το εμπόριο και την ανάπτυξη (2022), Έκθεση του 2021 για το εμπόριο και την ανάπτυξη, επικαιροποίηση Μαρτίου .

(12)

  Ηνωμένα Έθνη — Παγκόσμιος αντίκτυπος του πολέμου στην Ουκρανία στα συστήματα τροφίμων, ενέργειας και χρηματοδότησης , Απρίλιος 2022.

(13)

  Ηνωμένα Έθνη - Ομάδα Αντιμετώπισης της Παγκόσμιας Κρίσης .

(14)

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Αρωγή και ανασυγκρότηση της Ουκρανίας [COM(2022) 233].

(15)

  World Energy Transitions Outlook: 1.5°C Pathway .

(16)

  IRENA, Global energy transformation: a roadmap to 2050, 2019 .

(17)

Ευρωπαϊκή στρατηγική για την ηλιακή ενέργεια [COM(2022) 221].

(18)

  Ανακοίνωση για την παγκόσμια προσέγγιση στην έρευνα και την καινοτομία [COM(2021) 252 final].

(19)

  Critical Raw Materials in Technologies and Sectors foresight, 2020 .

(20)

 Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Σχέδιο REPowerEU [COM(2022) 230].

(21)

  Συνοπτική παρουσίαση των μέτρων της ΕΕ για να καταστούν τα βιώσιμα προϊόντα κανόνας στην ΕΕ .

(22)

Κοινή ανακοίνωση προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο με τίτλο «Στρατηγική εταιρική σχέση με τον Περσικό Κόλπο» [JOIN(2022) 13 final της 18.5.2022].

(23)

  Κοινή ανακοίνωση προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο για την ενίσχυση της συμβολής της ΕΕ στην πολυμερή προσέγγιση βάσει κανόνων , [JOIN(2021) 3 final].