ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 28.11.2023

COM(2023) 757 final

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Δίκτυα, ο κρίκος που λείπει — Σχέδιο δράσης της ΕΕ για τα δίκτυα

1.Εισαγωγή

Τα διασυνδεδεμένα και σταθερά δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας αποτελούν τη ραχοκοκαλιά μιας εύρυθμα λειτουργούσας αγοράς ενέργειας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση διαθέτει ένα από τα πλέον εκτεταμένα και ανθεκτικά δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας στον κόσμο 1 , που καλύπτει πάνω από 11 εκατομμύρια χιλιόμετρα σε ολόκληρη την εσωτερική αγορά της και διασφαλίζει καθημερινά την παροχή υψηλής ποιότητας ηλεκτρικής ενέργειας στους καταναλωτές της.

Χάρη στον κανονισμό της ΕΕ για τις διευρωπαϊκές ενεργειακές υποδομές (ΔΕΔ-Ε), η ΕΕ επέλεξε περισσότερα από 100 έργα κοινού ενδιαφέροντος (στο εξής: ΕΚΕ) στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας και διευκόλυνε την αδειοδότηση και την κατασκευή τους, μεταξύ άλλων με χρηματοδότηση —ιδίως μέσω κονδυλίων του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» (στο εξής: ΜΣΕ). Αυτό συνέβαλε στην ανάπτυξη υλικών υποδομών ηλεκτρικής ενέργειας κατάλληλων για μια πραγματική ενιαία αγορά και στην επίτευξη προόδου προς τον στόχο διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας σε ποσοστό 15 % έως το 2030 2 . Κατά τη διάρκεια της ενεργειακής κρίσης, οι επαρκώς διασυνδεδεμένες αγορές ηλεκτρικής ενέργειας απέφεραν πολύτιμα οφέλη όσον αφορά την αυξημένη ασφάλεια του εφοδιασμού, την πρόσβαση σε ηλεκτρική ενέργεια σε ανταγωνιστικές τιμές από γειτονικές χώρες και την ταχύτερη ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Με τις αγορές της ΕΕ πλέον πλήρως διασυνδεδεμένες, η ολοκλήρωση του δικτύου υποδομών αποτελεί το επόμενο βήμα για τη μεγιστοποίηση των οφελών μιας οικονομικά προσιτής και καθαρής ενέργειας για τους καταναλωτές.

Παρά την πρόοδο αυτή, τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας της Ευρώπης αντιμετωπίζουν νέες και σημαντικές προκλήσεις. Θα πρέπει να εξυπηρετήσουν την αυξανόμενη ζήτηση που συνδέεται με την καθαρή κινητικότητα, τη θέρμανση και την ψύξη, τον εξηλεκτρισμό της βιομηχανίας και την έναρξη της παραγωγής υδρογόνου χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας αναμένεται να αυξηθεί κατά 60 % περίπου από σήμερα έως το 2030. Τα δίκτυα θα πρέπει επίσης να ενσωματώσουν μεγάλο ποσοστό μεταβλητών μορφών ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Η δυναμικότητα παραγωγής αιολικής και ηλιακής ενέργειας πρέπει να αυξηθεί από 400 GW το 2022 σε τουλάχιστον 1 000 GW έως το 2030, συμπεριλαμβανομένης της μεγάλης συσσώρευσης υπεράκτιων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έως 317 GW 3 , προκειμένου να συνδεθεί με την ξηρά. Ως εκ τούτου, τα δίκτυα θα πρέπει να προσαρμοστούν σε ένα πιο αποκεντρωμένο, ψηφιοποιημένο και ευέλικτο σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας με εκατομμύρια ηλιακούς συλλέκτες στέγης και τοπικές ενεργειακές κοινότητες με επιμερισμό πόρων.

Ο σχεδιασμός και η λειτουργία των ευρωπαϊκών δικτύων μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας πρέπει να συσχετιστούν επίσης με τον σχεδιασμό και τη λειτουργία των νέων υποδομών υδρογόνου, αποθήκευσης ενέργειας, υποδομών φόρτισης για ηλεκτροκίνηση και υποδομών CO2.

Ως αποτέλεσμα των τάσεων αυτών, το δίκτυο της Ευρώπης πρέπει να αναβαθμιστεί και να επεκταθεί ταχέως. Το δεκαετές πρόγραμμα ανάπτυξης δικτύων του ΕΔΔΣΜ-ηλ (Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας) δείχνει ότι, κατά την επόμενη επταετία, οι διασυνοριακές υποδομές μεταφοράς θα πρέπει να διπλασιαστούν, με την ενσωμάτωση πρόσθετης ισχύος 23 GW έως το 2025 και επιπλέον 64 GW έως το 2030 4 .

Πέραν των διασυνοριακών αναγκών, το μεγαλύτερο μέρος της επένδυσης θα πραγματοποιηθεί εντός των συνόρων, τόσο σε επίπεδο μεταφοράς όσο και σε επίπεδο διανομής. Ειδικότερα, τα δίκτυα διανομής αναμένεται να αναπτυχθούν και να αλλάξουν ώστε να συνδέσουν μεγάλες ποσότητες αποκεντρωμένης παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας και νέα ευέλικτη ζήτηση («φορτία»), όπως είναι οι αντλίες θερμότητας και οι σταθμοί φόρτισης για ηλεκτρικά οχήματα 5 . Αποκτούν νέους ρόλους ως παράγοντες διευκόλυνσης μιας σειράς νέων λύσεων που απαιτεί το σύστημα. Θα πρέπει να μετατραπούν σε έξυπνα δίκτυα, να καταστούν ψηφιακά, να παρακολουθούνται σε πραγματικό χρόνο, να μπορούν να ελέγχονται εξ αποστάσεως και να είναι κυβερνοασφαλή, ενώ η έρευνα και η καινοτομία θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο. Επιπλέον, περίπου το 40 % των δικτύων διανομής της Ευρώπης είναι άνω των 40 ετών και πρέπει να εκσυγχρονιστούν. Η βιομηχανία εκτιμά ότι απαιτούνται επενδύσεις ύψους περίπου 375-425 δισ. EUR σε δίκτυα διανομής έως το 2030 6 . Συνολικά, η Επιτροπή εκτιμά ότι απαιτούνται επενδύσεις ύψους 584 δισ. EUR 7 για τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας εντός της δεκαετίας. Αυτό αντιπροσωπεύει σημαντικό μέρος του συνόλου των επενδύσεων που απαιτούνται για την καθαρή μετάβαση στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας.

Ήδη, σήμερα, είναι σαφής η ανάγκη αντιμετώπισης των προκλήσεων αυτών. Σε πολλές χώρες, τα έργα παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας αντιμετωπίζουν μεγάλο χρόνο αναμονής προτού αποκτήσουν δικαιώματα σύνδεσης. Ο χρόνος αναμονής για τις άδειες ενίσχυσης του δικτύου κυμαίνεται μεταξύ 4-10 ετών και 8-10 ετών για υψηλές τάσεις. Οι καθυστερήσεις σύνδεσης στο δίκτυο διανομής κλιμακώνονται ραγδαία, με πολλές χιλιάδες νέες αιτήσεις μηνιαίως για έναν και μόνο διαχειριστή συστήματος διανομής (ΔΣΔ) μεσαίου μεγέθους. Όταν δεν υπάρχει σαφήνεια ή βεβαιότητα όσον αφορά τα χρονοδιαγράμματα και το κόστος της σύνδεσης, τα νέα προγραμματισμένα έργα ηλεκτροπαραγωγής αδρανούν ή εγκαταλείπονται. Παρότι η νομοθεσία της ΕΕ καλύπτει ήδη κανονισμούς που αφορούν τους ΔΣΔ, με το παρόν σχέδιο δράσης η Επιτροπή προωθεί, για πρώτη φορά, δράσεις που έχουν ως στόχο τα δίκτυα διανομής. Εν προκειμένω, ενδέχεται να προκύψουν σημαντικά εμπόδια στον εφοδιασμό όταν οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά αναζητούν πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή καθαρή ενέργεια με λύσεις που κυμαίνονται από την ενσωμάτωση ευέλικτων ενεργειακών προϊόντων, όπως τα οχήματα μηδενικών εκπομπών, για την ανταπόκριση στη ζήτηση έως επενδύσεις σε υποσταθμούς και άλλα. Επιπλέον, παντού στην Ευρώπη, τα έργα διασύνδεσης πλήττονται από υπερβάσεις του κόστους λόγω του πληθωρισμού και της αύξησης των επιτοκίων, ενώ αντιμετωπίζουν επίσης δυσχέρειες στην έγκαιρη απόκτηση εξοπλισμού, όπως τα καλώδια και οι υποσταθμοί. Η έλλειψη ειδικευμένου εργατικού δυναμικού επιτείνει τα προβλήματα αυτά. Ο χρόνος αναμονής για νέα προϊόντα μπορεί να φτάνει έως το 2032.

Το ζήτημα αυτό δεν απασχολεί μόνο την Ευρώπη. Η ανάγκη επέκτασης των δικτύων αναγνωρίζεται σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι ΗΠΑ εκτιμούν την ανάγκη επέκτασης των οικείων συστημάτων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας σε ποσοστό 60 % έως το 2030. Η State Grid Corporation της Κίνας ανακοίνωσε επενδύσεις ύψους 1 020 δισ. CNY (ρενμίνμπι-γιουάν) (132 δισ. EUR) σε δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας κατά την περίοδο 2022-2023. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας αξιολογεί την ανάγκη για περισσότερα από 80 εκατομμύρια χιλιόμετρα δικτύων ανά τον κόσμο έως το 2040 —το ισοδύναμο ολόκληρου του σημερινού παγκόσμιου δικτύου— και εκτιμά ότι περίπου 1 500 GW προηγμένων έργων ανανεώσιμης ενέργειας είναι σε σειρά αναμονής για σύνδεση με το δίκτυο 8 .

Η ΕΕ θέτει τα δίκτυα στο επίκεντρο του θεματολογίου της. Η αναθεωρημένη οδηγία για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές 9 απλουστεύει την αδειοδότηση των δικτύων που απαιτούνται για την ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Ο κανονισμός και η οδηγία 10 για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας περιέχουν κανόνες σχετικούς με την ανάπτυξη δικτύων όσον αφορά τον σχεδιασμό, τα τιμολόγια δικτύου και τους ρόλους του ΕΔΔΣΜ-ηλ και του φορέα ΔΣΔ της ΕΕ. Η πρόταση πράξης για τη βιομηχανία μηδενικών καθαρών εκπομπών περιλαμβάνει στο πεδίο εφαρμογής της τις τεχνολογίες δικτύου. Ωστόσο, η κλίμακα της πρόκλησης είναι τέτοια που απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή σε επίπεδο πολιτικής προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τα δίκτυα θα αποτελέσουν παράγοντα διευκόλυνσης και όχι φραγμό για την ταχεία μετάβαση της ΕΕ στην καθαρή ενέργεια 11 . Επιπλέον, η ανάγκη βελτίωσης του εκσυγχρονισμού και της διασυνδεσιμότητας του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας, διασφάλισης της συντήρησής τους και μετασχηματισμού τους ώστε να καταστεί δυνατή η μετάβαση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αποτελεί αίτημα των πολιτών της ΕΕ 12 . Για τους λόγους αυτούς, η Επιτροπή συνεργάστηκε με τα ενδιαφερόμενα μέρη προκειμένου να συζητήσει τα προβλήματα και τις πιθανές δράσεις.

Με βάση τις εργασίες αυτές, η Επιτροπή παρουσιάζει την παρούσα ανακοίνωση με σχέδιο δράσης 14 σημείων για να καταστούν τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας της Ευρώπης ισχυρότερα, πιο διασυνδεδεμένα, περισσότερο ψηφιοποιημένα και κυβερνοανθεκτικά. Τα μέτρα που απαριθμούνται επικεντρώνονται στην εφαρμογή του συμφωνηθέντος νομικού πλαισίου και θα πρέπει να υλοποιηθούν ταχέως ώστε να κάνουν τη διαφορά σε βάθος χρόνου για τους στόχους του 2030.

2.Ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τα δίκτυα

Η Επιτροπή έχει αναδείξει τα ζητήματα των δικτύων σε διάφορες ομάδες συζητήσεων και διαδικασίες διαβούλευσης με ενδιαφερόμενα μέρη, μεταξύ άλλων στο φόρουμ για τις ενεργειακές υποδομές 13 στην Κοπεγχάγη και στις ημέρες για τα ΕΚΕ 14 στις Βρυξέλλες και, πιο πρόσφατα, στις συνόδους κορυφής για τα ΕΚΕ έξυπνων δικτύων 15 που διοργανώθηκαν από φορείς υλοποίησης ΕΚΕ με την υποστήριξη της Επιτροπής στη Λιουμπλιάνα και στη Μπρατισλάβα. Επιπλέον, στις 9 Σεπτεμβρίου 2023 διοργανώθηκε από το ΕΔΔΣΜ-ηλ ένα φόρουμ υψηλού επιπέδου με θέμα «Το μέλλον των δικτύων μας» 16 , υπό την αιγίδα της Επιτροπής, προκειμένου να συζητηθούν με τα ενδιαφερόμενα μέρη που εκπροσωπούν ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού οι προοπτικές και οι προκλήσεις για την ανάπτυξη των δικτύων.

Με βάση τα αποτελέσματα των εργασιών αυτών, η Επιτροπή εντόπισε επτά οριζόντιες προκλήσεις για την επιτάχυνση του ρυθμού ανάπτυξης των δικτύων στην Ευρώπη. Πρόκειται για 1) την επιτάχυνση της υλοποίησης υφιστάμενων ΕΚΕ και την ανάπτυξη νέων έργων· 2) την ενίσχυση του μακροπρόθεσμου σχεδιασμού δικτύων· 3) τη θέσπιση υποστηρικτικού, ανθεκτικού στις μελλοντικές εξελίξεις κανονιστικού πλαισίου· 4) την καλύτερη χρήση των υφιστάμενων δικτύων και την έξυπνη ανάπτυξή τους· 5) τη βελτίωση της πρόσβασης σε χρηματοδότηση· 6) την εξασφάλιση ταχύτερων και απλούστερων διαδικασιών αδειοδότησης· και 7) την ενίσχυση των αλυσίδων εφοδιασμού.

Για καθέναν από αυτούς τους επτά τομείς, τα ακόλουθα τμήματα του σχεδίου δράσης συνοψίζουν τους σημαντικότερους παράγοντες του προβλήματος και προσδιορίζουν βασικές προσαρμοσμένες δράσεις και συστάσεις για τον τρόπο αντιμετώπισής τους βραχυπρόθεσμα έως μεσοπρόθεσμα.

I.ΕΠΙΤΑΧΥΝΣΗ ΤΗΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΡΓΩΝ ΚΟΙΝΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ (ΕΚΕ) ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΝΕΩΝ ΕΡΓΩΝ

Από το 2013 το πλαίσιο ΔΕΔ-Ε αποτελεί το κύριο μέσο για την ενίσχυση των διασυνδέσεων ηλεκτρικής ενέργειας εντός της ενιαίας αγοράς. Συνέβαλε να προσδιοριστούν οι ανάγκες για διασυνοριακές υποδομές, να επιλεγούν έργα κοινού ενδιαφέροντος (ΕΚΕ), να εξασφαλιστεί η πολιτική στήριξη και να επιταχυνθεί η υλοποίησή τους με εξορθολογισμένη αδειοδότηση. Το καθεστώς ΕΚΕ διαδραμάτισε επίσης καθοριστικό ρόλο στην εξασφάλιση όρων υποστηρικτικής χρηματοδότησης, αποτελώντας ένα ευρέως αναγνωρισμένο σήμα που παρέχει στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα πρόσθετη εξασφάλιση για την υψηλή αξία ενός έργου, συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων 17 .

Στο μέλλον, το πλαίσιο ΔΕΔ-Ε θα αποκτήσει μεγαλύτερη σημασία, σύμφωνα με την αναμενόμενη αύξηση των αναγκών για διασυνοριακά δίκτυα, για την ενσωμάτωση και τη μεταφορά μεγάλων ποσοτήτων νέας ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές σε ολόκληρη την Ευρώπη, όπου υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη. Τα ΕΚΕ θα στηρίξουν επίσης τα κράτη μέλη στην επίτευξη του στόχου διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας σε ποσοστό 15 %. Οι καλύτερες διασυνοριακές διασυνδέσεις διαθέτουν σημαντικές δυνατότητες εξοικονόμησης κόστους σε επίπεδο συστήματος: τα διασυνοριακά έργα μπορούν να μειώσουν το κόστος παραγωγής κατά 9 δισ. EUR ετησίως έως το 2040, ενώ οι επενδύσεις που απαιτούνται σε διασυνοριακή δυναμικότητα και αποθήκευση ανέρχονται σε 6 δισ. EUR ετησίως.

Ο πρώτος ενωσιακός κατάλογος στο πλαίσιο του αναθεωρημένου ΔΕΔ-Ε που εγκρίθηκε στις 28 Νοεμβρίου 2023 συμβάλλει στη δημιουργία ενός δικτύου υποδομών κατάλληλου για ένα μέλλον απαλλαγμένο από ανθρακούχες εκπομπές, προσδιορίζοντας 166 ΕΚΕ και έργα αμοιβαίου ενδιαφέροντος (ΕΑΕ) 18 . Περιλαμβάνει εκ νέου έμφαση στην ηλεκτρική ενέργεια με 68 έργα (12 από τα οποία αφορούν την αποθήκευση), 5 έργα έξυπνων δικτύων και, για πρώτη φορά, μια νέα κατηγορία υπεράκτιων υποδομών με 12 έργα.

Αυτά τα 85 έργα αντιμετωπίζουν τα πλέον πιεστικά εμπόδια όσον αφορά τα δίκτυα ΔΕΔ-Ε της ΕΕ. Περίπου τα μισά από αυτά προβλέπεται να τεθούν σε λειτουργία την περίοδο 2027-2030. Η έγκαιρη ολοκλήρωσή τους έχει καίρια σημασία για να διασφαλιστεί ότι μπορούν να έχουν αντίκτυπο εντός της τρέχουσας δεκαετίας. Η αποφυγή των αποκλίσεων και των καθυστερήσεων που παρεμπόδισαν την ολοκλήρωση των ΕΚΕ στο παρελθόν απαιτεί να γίνουν πρόσθετες προσπάθειες για την παρακολούθηση της προόδου και την ταχεία εξάλειψη των φραγμών και των εμποδίων στην υλοποίηση.

Επιπλέον, το ολοκληρωμένο δεκαετές πρόγραμμα ανάπτυξης δικτύων του ΔΕΔ-Ε για ολόκληρη την Ένωση προσδιορίζει σημαντικές πρόσθετες ανάγκες του συστήματος για το 2040 και μετέπειτα. Οι ανάγκες αυτές θα πρέπει να συνοδεύονται από νέα ΕΚΕ στους επόμενους καταλόγους της Ένωσης κατά τα επερχόμενα έτη. Για να συμβεί αυτό, απαιτούνται προσπάθειες για την επιτάχυνση της σύλληψης και της ανάπτυξης μιας πλήρους σειράς νέων έργων που θα περιλαμβάνονται στους επικαιροποιημένους καταλόγους ΕΚΕ, ανά διετία.

Παρότι το μεγαλύτερο μέρος των χρηματοδοτικών αναγκών για μελλοντικά έργα θα πρέπει να καλύπτεται από χρηματοδότηση από την αγορά, υπάρχει αυξανόμενη πίεση για την παροχή πρόσθετης δημόσιας στήριξης για διασυνοριακά έργα, με σκοπό τον περιορισμό των επιπτώσεων στα τιμολόγια και, κατά συνέπεια, στο ενεργειακό κόστος για τους τελικούς καταναλωτές. Ωστόσο, υπάρχει αναντιστοιχία μεταξύ των αυξανόμενων, προσδιορισμένων αναγκών και των διαθέσιμων πόρων της ΕΕ. Ο διαθέσιμος προϋπολογισμός στο πλαίσιο του ΜΣΕ-Ενέργεια για την περίοδο 2021-2027 μειώθηκε στον τελικό κανονισμό σε σύγκριση με την αρχική πρόταση της Επιτροπής και προοριζόταν να εξυπηρετήσει περιορισμένο αριθμό κατηγοριών έργων, όπως ορίζεται στον προηγούμενο κανονισμό ΔΕΔ-Ε. Με την αναθεώρηση του ΔΕΔ-Ε το 2022 επεκτάθηκε το πεδίο εφαρμογής του σε νέες κατηγορίες για τις υπεράκτιες εγκαταστάσεις, τις ηλεκτρολυτικές κυψέλες, τις υποδομές υδρογόνου, την αποθήκευση ενέργειας, την αποθήκευση CO2 και τα έξυπνα δίκτυα αερίου, ενώ τα κονδύλια του προϋπολογισμού δεν άλλαξαν.

Οι αυξανόμενες ανάγκες δικτύων και η περιορισμένη κατανομή του προϋπολογισμού σε περισσότερες κατηγορίες μειώνουν τον αντίκτυπο του μέσου και δημιουργούν πιθανό έλλειμμα χρηματοδότησης για τα διασυνοριακά ενεργειακά δίκτυα. Επιπλέον, ο ΜΣΕ-Ενέργεια περιορίζεται στα ΕΚΕ και δεν καλύπτει τις ανάγκες των τοπικών ΔΣΔ. Για τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας διατίθενται και άλλες δυνατότητες χρηματοδότησης της ΕΕ, όπως το Ταμείο Συνοχής, το ΕΤΠΑ (Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης), ο ΜΑΑ (μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας) και το Ταμείο Εκσυγχρονισμού, αλλά ορισμένες δεν αξιοποιούνται επαρκώς. Τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας 19 διαθέτουν περίπου 13 δισ. EUR σε δίκτυα, καλύπτοντας μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις σε υποδομές δικτύου, έξυπνα ενεργειακά συστήματα, εγκαταστάσεις αποθήκευσης ενέργειας και ψηφιοποίηση των δικτύων διανομής και μεταφοράς.

Δεδομένου ότι οι ανεπαρκείς επενδύσεις στα δίκτυα διανομής και την αποθήκευση παρεμποδίζουν ήδη τις προσπάθειες των πολιτών και των επιχειρήσεων, μια νέα προσέγγιση για τον εντοπισμό και τη στήριξη τοπικών έργων δικτύου κρίνεται αναγκαία για την πρόληψη των ελλειμμάτων χρηματοδότησης στο μέλλον.

Δράση 1: Η Επιτροπή, τα κράτη μέλη και οι διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς (ΔΣΜ) καλούνται να ενισχύσουν τη στήριξη της προετοιμασίας, της ταχύτερης υλοποίησης και της χρηματοδότησης των ΕΚΕ και των ΕΑΕ

Για να επιταχυνθεί η ολοκλήρωση των ΕΚΕ που απαριθμούνται στον κατάλογο της Ένωσης, η Επιτροπή, τα κράτη μέλη και οι φορείς υλοποίησης έργων θα δώσουν προτεραιότητα στην υλοποίηση των ΕΚΕ και των ΕΑΕ που έχουν ήδη προσδιοριστεί. Επιπλέον, θα πρέπει να προωθηθεί η ανάπτυξη νέων έργων προτεραιότητας.

-Με βάση την ενισχυμένη παρακολούθηση της υλοποίησης των έργων, οι φορείς υλοποίησης έργων θα πρέπει να ενημερώνουν τα κράτη μέλη και την Επιτροπή σχετικά με την πρόοδο που σημειώνεται και να εντοπίζουν τα ζητήματα που πρέπει να επιλυθούν, μεταξύ άλλων όσον αφορά την αδειοδότηση. Για τον σκοπό αυτό, κάθε υφιστάμενη ομάδα υψηλού επιπέδου θα πρέπει να παρακολουθεί στενά τα έργα προτεραιότητας, μεταξύ άλλων μέσω ετήσιων υπουργικών συνόδων, ώστε να διασφαλίζεται η πολιτική καθοδήγηση και η στενή παρακολούθηση της προόδου υλοποίησης με τη συμμετοχή των χωρών εταίρων, κατά περίπτωση. Οι ομάδες υψηλού επιπέδου θα στηρίζουν επίσης τον προσδιορισμό πιθανών μελλοντικών έργων προτεραιότητας.

-Στο μέλλον, η Επιτροπή θα αξιολογήσει επίσης τις επενδυτικές ανάγκες για μελλοντική δημόσια χρηματοδότηση των έργων υποδομής τόσο στη μεταφορά όσο και στη διανομή, καλύπτοντας επίσης τις υποδομές αποθήκευσης, υδρογόνου και CO2.

II.ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΟΥ ΜΑΚΡΟΠΡΟΘΕΣΜΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΔΙΚΤΥΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΥΞΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΣΟΣΤΟΥ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΩΝ ΠΗΓΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΥΞΗΣΗ ΤΟΥ ΕΞΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ

Το ταχέως μεταβαλλόμενο ενεργειακό τοπίο απαιτεί δυναμικό και ολοκληρωμένο μακροπρόθεσμο σχεδιασμό του συστήματος μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, ώστε να διασφαλιστεί η ενσωμάτωση υπεράκτιων και χερσαίων αξιολογήσεων, καθώς και σε όλους τους τομείς, συμπεριλαμβανομένου του υδρογόνου, των υποδομών επαναφόρτισης για τον τομέα των μεταφορών, της θέρμανσης και ψύξης, του διοξειδίου του άνθρακα, των βιομηχανικών διεργασιών ηλεκτροκίνησης και του αερίου.

Υπάρχει επίσης ανεπαρκής μακροπρόθεσμη προβολή των αναγκών δικτύου, ειδικότερα σε επίπεδο ΔΣΔ, όπου οι ανάγκες αυξάνονται. Επιπλέον, ένα ανθεκτικό στις μελλοντικές εξελίξεις δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας απαιτεί αυξημένη εστίαση στον συντονισμό κατά τον σχεδιασμό του δικτύου και την ανταλλαγή δεδομένων μεταξύ ΔΣΜ, ΔΣΔ, παραγωγών, φορέων συγκέντρωσης, διαχειριστών σημείων επαναφόρτισης, διαχειριστών υποδομών υδρογόνου και διοικήσεων που καθοδηγούν την ανάπτυξη αντλιών θερμότητας, για την κοινή κατανόηση των μελλοντικών αναγκών του δικτύου.

Πέρα από τα νέα φορτία που απαιτούνται για την ηλεκτροκίνηση, η ενσωμάτωση της έξυπνης και αμφίδρομης επαναφόρτισης έχει σημαντικό αντίκτυπο στα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό απαιτεί την έγκαιρη μεταφορά στο εθνικό δίκαιο της αναθεωρημένης οδηγίας για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές, την εφαρμογή του προσφάτως εκδοθέντος κανονισμού για την ανάπτυξη υποδομών εναλλακτικών καυσίμων (στο εξής: κανονισμός για τις υποδομές εναλλακτικών καυσίμων) και την έγκριση νέου κώδικα δικτύου για ευελιξία από την πλευρά της ζήτησης 20 . Η Επιτροπή, αφού ζήτησε τη γνώμη όλων των σχετικών ενδιαφερόμενων μερών 21 , θα εντείνει τις εργασίες με σκοπό να προτείνει τις αναγκαίες λύσεις πολιτικής, κανονιστικών ρυθμίσεων και τυποποίησης για την έξυπνη και αμφίδρομη φόρτιση στην Ευρώπη.

Δράση 2: Το ΕΔΔΣΜ-ηλ καλείται να ενισχύσει τον σχεδιασμό από την κορυφή προς τη βάση έως το 2050 με την ενσωμάτωση του προσδιορισμού των αναγκών υπεράκτιων και χερσαίων συστημάτων και την περαιτέρω αξιοποίηση του υδρογόνου

Η ανάπτυξη υποδομής διασυνοριακής μεταφοράς βασίζεται στη δεκαετή πείρα από τον πανευρωπαϊκό σχεδιασμό δικτύων μέσω των δεκαετών προγραμμάτων ανάπτυξης δικτύων (ΔΠΑΔ). Ο αναθεωρημένος κανονισμός ΔΕΔ-Ε που εκδόθηκε το 2022 προχώρησε ένα βήμα περαιτέρω, καθιστώντας τη μακροπρόθεσμη κατεύθυνση που καθόρισαν τα κράτη μέλη για τις περιφερειακές υπεράκτιες φιλοδοξίες έως το 2050 ως σημείο εκκίνησης για τον σχεδιασμό υπεράκτιων δικτύων, γεφυρώνοντας το χάσμα μεταξύ των προσδοκιών πολιτικής και της ανάπτυξης του δικτύου. Αυτή η στρατηγική μακροπρόθεσμη λογική που εφαρμόζεται επί του παρόντος στα πρώτα σχέδια ανάπτυξης υπεράκτιων δικτύων που αναμένεται να ολοκληρωθούν τον Ιανουάριο του 2024 θα πρέπει να επεκταθεί στο υπόλοιπο ευρωπαϊκό δίκτυο με στόχο τον συνδυασμό του σχεδιασμού υπεράκτιων και χερσαίων δικτύων σε ένα κοινό πλαίσιο εντός της επόμενης διαδικασίας του δεκαετούς προγράμματος ανάπτυξης δικτύων.

Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή, από το πρώτο τρίμηνο του 2024 μετά τη δημοσίευση του πρώτου σχεδίου ανάπτυξης υπεράκτιων δικτύων, θα συνεργαστεί στενά με το ΕΔΔΣΜ-ηλ για την περαιτέρω ανάπτυξη του δεκαετούς προγράμματος ανάπτυξης δικτύων. Επιπλέον, για να διασφαλιστεί ο ολοκληρωμένος σχεδιασμός του ενεργειακού συστήματος, η μεταφορά υδρογόνου θα πρέπει να αποτυπώνεται καλύτερα ώστε να παρέχονται βάσιμες προσδοκίες για τις ανάγκες σε υποδομές υδρογόνου, για τις οποίες θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι στρατηγικές των κρατών μελών για το υδρογόνο, όταν υπάρχουν, μεταξύ άλλων όσον αφορά την υπεράκτια παραγωγή υδρογόνου και τις περαιτέρω μεταφορικές ανάγκες. Για τον σκοπό αυτό, τα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη από τον τομέα του υδρογόνου θα πρέπει να συμμετέχουν πιο ενεργά στην κατάρτιση των μελλοντικών σχεδίων ανάπτυξης υπεράκτιων δικτύων. Το ΕΔΔΣΜ-ηλ θα πρέπει να ενισχύσει περαιτέρω τις συνέργειες μεταξύ των διαφόρων φορέων ενέργειας στο δεκαετές πρόγραμμα ανάπτυξης δικτύων, διασφαλίζοντας τη συμμετοχή των σχετικών ενδιαφερόμενων μερών στους τομείς της διανομής, της αποθήκευσης, του υδρογόνου, του CO2 και του αερίου ενόψει του προοδευτικά ενοποιημένου σχεδιασμού του ενεργειακού συστήματος μόλις οι τομείς αυτοί φθάσουν σε επαρκή ωριμότητα.

Τέλος, σε εθνικό επίπεδο, οι εθνικές ρυθμιστικές αρχές (ΕΡΑ) θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι διαχειριστές συστημάτων αξιολογούν περαιτέρω τις ανάγκες ευελιξίας των ενεργειακών τους συστημάτων κατά τον σχεδιασμό των δικτύων μεταφοράς, συμπεριλαμβανομένου του δυναμικού αποθήκευσης ενέργειας 22 . Αυτό θα πρέπει να γίνεται σύμφωνα με το επικείμενο αναθεωρημένο νομοθετικό πλαίσιο για τον σχεδιασμό της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας.

Οι ΔΣΜ και τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι σχεδιάζονται, προγραμματίζονται και αναπτύσσονται επαρκή έργα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας για την κάλυψη των προσδιορισμένων αναγκών της ΕΕ για υποδομές για το 2030, το 2040 και το 2050, λαμβάνοντας υπόψη τα εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα (ΕΣΕΚ). Όταν εντοπίζονται ανάγκες ανάπτυξης δικτύου, αλλά υπάρχει έλλειψη συγκεκριμένων έργων για την κάλυψη των αναγκών αυτών, τα κράτη μέλη και οι ρυθμιστικές αρχές τους θα πρέπει να ενθαρρύνουν τους ΔΣΜ να αναπτύσσουν νέες ιδέες για έργα.

Δράση 3: Ο φορέας ΔΣΔ της ΕΕ καλείται να στηρίξει τον σχεδιασμό δικτύου ΔΣΔ με τη χαρτογράφηση της ύπαρξης και των χαρακτηριστικών των σχεδίων ανάπτυξης διανομής

Τα αξιόπιστα, ολοκληρωμένα, μακρόπνοα και διαφανή σχέδια ανάπτυξης δικτύων διανομής θα είναι απαραίτητα για την ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της ευέλικτης ζήτησης, και για τη μείωση των μελλοντικών καθυστερήσεων στις αιτήσεις σύνδεσης. Οι ΔΣΔ 23 έχουν ήδη εξουσιοδοτηθεί νομικά με την οδηγία για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας να καταρτίζουν ανά διετία σχέδια ανάπτυξης δικτύων διανομής για 5 έως 10 έτη και να τα υποβάλουν στις οικείες ΕΡΑ μετά από διαβούλευση με όλους τους σχετικούς χρήστες του συστήματος. Επιπλέον, ο φορέας ΔΣΔ της ΕΕ έχει νομικά καθήκοντα που κατοχυρώνονται στον κανονισμό για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας για την προώθηση του σχεδιασμού δικτύων διανομής σε συντονισμό με τον σχεδιασμό των δικτύων μεταφοράς και τη συνεργασία με το ΕΔΔΣΜ-ηλ και για την υιοθέτηση βέλτιστων πρακτικών για τον συντονισμένο σχεδιασμό των συστημάτων μεταφοράς και διανομής, συμπεριλαμβανομένης της ανταλλαγής δεδομένων μεταξύ διαχειριστών για τον σχεδιασμό του δικτύου. Περίπου 2 560 ΔΣΔ στην ΕΕ καλύπτουν 10 εκατομμύρια χιλιόμετρα δικτύων διανομής 24 , στους οποίους περιλαμβάνονται διάφορα μεγέθη εταιρειών και ανισότητες στις εθνικές συγκεντρώσεις. Οι μικροί ΔΣΔ μπορεί να αντιμετωπίσουν πρόσθετες προκλήσεις λόγω των περιορισμένων πόρων. Περισσότεροι από 900 ΔΣΔ —μικροί, μεσαίοι και μεγάλοι— είναι μέλη του φορέα ΔΣΔ της ΕΕ.

Η δράση αυτή συμπληρώνει και υποστηρίζει τις αρχικές εργασίες για τις νομικές απαιτήσεις. Ο φορέας ΔΣΔ της ΕΕ θα πρέπει, έως τα μέσα του 2024, να διερευνήσει μελέτες συγκεκριμένων περιπτώσεων και βέλτιστες πρακτικές και να δημοσιεύσει συστάσεις για τη βελτίωση του σχεδιασμού του δικτύου διανομής 25 σε στενό συντονισμό με το ΕΔΔΣΜ-ηλ και τους ΔΣΜ, καθώς και τους σχετικούς εκπροσώπους των χρηστών του δικτύου, όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η ηλεκτροκίνηση και η θέρμανση και ψύξη, λαμβάνοντας υπόψη τις αβεβαιότητες που επηρεάζουν περισσότερο τις δραστηριότητες των ΔΣΔ και το ετερογενές μέγεθος των ΔΣΔ 26 . Οι διαφανείς και τακτικές ανταλλαγές πληροφοριών με ενδιαφερόμενα μέρη από τον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, της ηλεκτροκίνησης, της θέρμανσης και ψύξης, των καταναλωτών και των περιφερειακών εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών κατά την κατάρτιση των σχεδίων ανάπτυξης δικτύων διανομής θα έχουν καθοριστική σημασία. Για παράδειγμα, τα εθνικά, τα δημοτικά σχέδια και τα σχέδια ιδιωτικών επιχειρήσεων για τις υποδομές επαναφόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων, την από ξηράς παροχή ηλεκτρικής ενέργειας σε θαλάσσιους λιμένες, την ανάπτυξη αντλιών θερμότητας ή, εναλλακτικά, την εγκατάσταση τηλεθέρμανσης θα έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην ανάγκη ενίσχυσης των δικτύων διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, γεγονός που με τη σειρά του παρέχει ευκαιρίες για νέες αγορές ευελιξίας, και πρέπει να ενσωματωθούν στον σχεδιασμό του δικτύου, ώστε να διασφαλιστεί η ταχεία ανάπτυξη του απαραίτητου δικτύου.

Η επαρκής κοινοχρησία δεδομένων θα στηρίξει επίσης τους ΔΣΔ κατά τον σχεδιασμό των αναγκών του δικτύου ώστε να συντομευθούν οι χρόνοι σύνδεσης με το δίκτυο. Για τον σκοπό αυτό, οι χρήστες του δικτύου θα πρέπει να παρέχουν στοιχεία για τις αντίστοιχες δυναμικότητες ισχύος και τις τοποθεσίες των έργων, ώστε να υποστηρίζουν τους ΔΣΔ στην κατανόηση νέων μοτίβων ροής ισχύος εντός των δικτύων τους. Επιπλέον, οι ΕΡΑ, σε συνεργασία με τον ACER (Οργανισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Συνεργασία των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας) και το CEER (Συμβούλιο Ευρωπαϊκών Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας), θα πρέπει, έως το τέταρτο τρίμηνο του 2024, να παρέχουν στους ΔΣΔ καθοδήγηση σχετικά με τον σχεδιασμό και την προώθηση της συνέπειας μεταξύ των σχεδίων 27 . Η Επιτροπή, μαζί με τον φορέα ΔΣΔ της ΕΕ, θα ενισχύσει επίσης από το 2024 τη στήριξή τους για τον σχεδιασμό και την υποβολή αιτήσεων ΕΚΕ για έργα έξυπνων δικτύων.

Ως εκ τούτου, ο βασικός παράγοντας για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με τα επενδυτικά σχέδια είναι η ύπαρξη ολοκληρωμένων προγραμμάτων ανάπτυξης δικτύων. Συμπληρωματικά προς αυτά, τα εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα μπορούν να αποτελέσουν αποτελεσματικά εργαλεία για τη στήριξη της ανάπτυξης δικτύων διανομής, και ειδικότερα μέσω μεταρρυθμίσεων που θα πραγματοποιηθούν από τα κράτη μέλη. Η Επιτροπή θα συμπεριλάβει δράσεις που σχετίζονται με το δίκτυο στην επαναληπτική διαδικασία με τα κράτη μέλη σχετικά με τα εθνικά τους σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα.

III.ΘΕΣΠΙΣΗ ΚΑΝΟΝΙΣΤΙΚΩΝ ΚΙΝΗΤΡΩΝ ΓΙΑ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣΤΡΕΦΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΔΙΚΤΥΟΥ

Μεταξύ των βασικών παραγόντων που επηρεάζουν το επίπεδο και την αποτελεσματικότητα των επενδύσεων στην ανάπτυξη δικτύων είναι το κανονιστικό πλαίσιο. Τα δίκτυα είναι συνήθως στοιχεία που υπάγονται σε καθεστώς ρύθμισης και οι επενδύσεις πληρώνονται από όλους τους καταναλωτές μέσω των τιμολογίων δικτύου. Ως εκ τούτου, το υψηλότερο κόστος ανάπτυξης του ενεργειακού συστήματος θα οδηγήσει κανονικά σε αύξηση των τιμολογίων δικτύου και, συνεπώς, των τιμών καταναλωτή, παρόλο που οι τελικές τιμές καταναλωτή πρέπει να παραμείνουν προσιτές. Επιπλέον, ο περιορισμός της ανάπτυξης έργων σε εκείνα που βασίζονται στις τρέχουσες ανάγκες του συστήματος ενδέχεται να αυξήσει το μελλοντικό κόστος του συστήματος και, συνεπώς, το κόστος για τους καταναλωτές. Ως εκ τούτου, είναι σημαντική η συμφωνία των ενδιαφερόμενων μερών όσον αφορά την ανάγκη προληπτικών επενδύσεων.

Οι υπεράκτιες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ειδικότερα θα αποφέρουν τεράστια οφέλη στην κοινωνία, τα οποία ενδέχεται να επεκταθούν πέρα από τα σύνορα των κρατών μελών υποδοχής. Αυτό συνεπάγεται πολυπλοκότητα όσον αφορά την επίτευξη συμφωνίας σχετικά με τον κατάλληλο επιμερισμό του κόστους, μεταξύ άλλων και για υβριδικούς αγωγούς διασύνδεσης.

Η παροχή κατάλληλων κανονιστικών κινήτρων ξεκινά με τη θέσπιση ενός υποστηρικτικού κανονιστικού πλαισίου που παρέχει επενδυτική ασφάλεια. Αυτό απαιτεί την επίτευξη ταχείας συμφωνίας για τη μεταρρύθμιση του σχεδιασμού της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας με τις διατάξεις της να αναγνωρίζουν τη σημασία των προληπτικών επενδύσεων, μια εγγύηση πρόσβασης στη μεταφορά για τις υπεράκτιες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τη συνεκτίμηση τόσο των κεφαλαιούχων δαπανών όσο και των λειτουργικών δαπανών στα τιμολόγια δικτύου.

Ωστόσο, μια τόσο σημαντική αναθεώρηση των τιμολογιακών μεθοδολογιών απαιτεί τη σωστή ισορροπία μεταξύ, αφενός, της πρόβλεψης των μελλοντικών αναγκών σε υποδομές, της αποδοχής υψηλότερου βαθμού αβεβαιότητας ότι ένα στοιχείο υποδομής ενδέχεται να μην χρησιμοποιηθεί πλήρως από την έναρξη της λειτουργίας του και της δυνατότητας έγκαιρης ανάκτησης του σχετικού κόστους, και, αφετέρου, της οικονομικής προσιτότητας για τους καταναλωτές που επωμίζονται το κόστος μέσω τιμολογίων δικτύου. Οι απώλειες κοινωνικοοικονομικής ευημερίας λόγω της καθυστέρησης των αναβαθμίσεων του δικτύου που απαιτούνται για τη σύνδεση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της ευέλικτης ζήτησης αναμένεται συχνά να αντισταθμίσουν το πρόσθετο αρχικό κόστος των προληπτικών επενδύσεων. Επιπλέον, δεδομένης της μακράς διάρκειας ζωής των στοιχείων του δικτύου, σημαντικές μειώσεις του κόστους μπορεί να προκύψουν στο μέλλον, καθώς οι σημερινές επενδύσεις πραγματοποιούνται ήδη λαμβάνοντας υπόψη τις επικείμενες ανάγκες.

Δράση 4: Η Επιτροπή καλείται να προτείνει κατευθυντήριες αρχές για τον προσδιορισμό των προϋποθέσεων υπό τις οποίες θα πρέπει να χορηγούνται προληπτικές επενδύσεις σε έργα δικτύου

Η πρόταση μεταρρύθμισης του σχεδιασμού της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας που υπέβαλε η Επιτροπή αναφέρει σαφώς ότι θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν προληπτικές επενδύσεις για τα σχετικά έργα δικτύου. Ταυτόχρονα, η χρήση τους θα πρέπει να παραμείνει ανάλογη προς τις ανάγκες.

Οι προληπτικές επενδύσεις μπορεί να είναι σημαντικές, για παράδειγμα, όσον αφορά τις επενδύσεις σε ανθεκτικά στις μελλοντικές εξελίξεις υπεράκτια δίκτυα που καθιστούν δυνατές μελλοντικές επεκτάσεις των διαπλεγμένων υπεράκτιων δικτύων· για περιοχές με υψηλό αναξιοποίητο χερσαίο φωτοβολταϊκό δυναμικό, όπως οι περιοχές επιτάχυνσης της χρήσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που καθορίζονται σύμφωνα με την οδηγία για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές· για συνδέσεις λιμένων με το δίκτυο για την από ξηράς παροχή ηλεκτρικής ενέργειας ή για την κατασκευή έξυπνων δικτύων που υποστηρίζουν εθνικά σχέδια υποδομών φόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων ή δημοτικά σχέδια για την ανάπτυξη αντλιών θερμότητας.

Συμπληρώνοντας τις εργασίες για τις προληπτικές επενδύσεις που διεξάγονται από το φόρουμ της Κοπεγχάγης 28 , η Επιτροπή, με την υποστήριξη του ACER, του ΕΔΔΣΜ-ηλ και του φορέα ΔΣΔ της ΕΕ και σε διαβούλευση με τα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη τόσο από την πλευρά της προσφοράς όσο και από την πλευρά της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας, θα προτείνει έως το πρώτο τρίμηνο του 2025 κατευθυντήριες γραμμές για τον προσδιορισμό των όρων υπό τους οποίους θα πρέπει να αναμένεται κανονικά η έγκριση προληπτικών επενδύσεων, λαμβάνοντας υπόψη τα διάφορα επίπεδα βεβαιότητας της ανάπτυξης έργων και τους τρόπους αντιμετώπισης των διαφόρων επιπέδων, όπως μέσω της υπό όρους παροχής των προληπτικών επενδύσεων.

Δράση 5: Η Επιτροπή καλείται να εκδώσει κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τον διασυνοριακό επιμερισμό του κόστους για υπεράκτια έργα

Τα υπεράκτια δίκτυα θα αποτελούνται από ακτινωτά και υβριδικά έργα μεταφοράς που θα εξελίσσονται προς ένα μελλοντικό πλέγμα δικτύων. Η σύνδεση ενεργειακών νησίδων και άλλων μεγάλων υπεράκτιων έργων θα αποφέρει μεγάλα οφέλη στην κοινωνία, τα οποία ενδέχεται να επεκταθούν και πέρα από τα σύνορα των χωρών υποδοχής. Αυτό δημιουργεί προκλήσεις όσον αφορά την επίτευξη συμφωνίας για τον κατάλληλο επιμερισμό του κόστους, λαμβάνοντας υπόψη τα οφέλη για τους καταναλωτές και τους παραγωγούς, αλλά και την εγγενή αβεβαιότητα των μελλοντικών επενδύσεων και το χρονοδιάγραμμά τους. Τα υβριδικά έργα που διασυνδέουν χώρες, συνδέοντας παράλληλα υπεράκτιες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα αντιμετωπίσουν πρόσθετες ιδιαιτερότητες. Αυτό θα απαιτήσει επίσης την αύξηση των υποδομών μεταφορών από τις παράκτιες περιοχές προς τις μεσόγειες περιοχές της Ευρώπης για την αποδέσμευση μεγαλύτερου αριθμού χερσαίων και υπεράκτιων έργων αιολικής ενέργειας.

Λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες ανάπτυξης υπεράκτιων δικτύων, τα κράτη μέλη και οι ρυθμιστικές αρχές θα πρέπει να δρομολογήσουν συζητήσεις σχετικά με τις αρχές της συνεργασίας —συμπεριλαμβανομένου του κόστους— ήδη στο στάδιο του προσδιορισμού των αναγκών του δικτύου ώστε να επιταχυνθεί η εμφάνιση νέων διασυνοριακών έργων. Το ΕΔΔΣΜ-ηλ θα πρέπει να αναπτύξει περαιτέρω αποτελεσματικά εργαλεία μοντελοποίησης ώστε να λαμβάνονται καλύτερα υπόψη οι ανάγκες των κρατών μελών για πληροφορίες σχετικές με την έναρξη των εν λόγω ανταλλαγών. Επιπλέον, οι τρέχουσες προσεγγίσεις για την κατανομή του κόστους θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη νέες πολύπλοκες περιπτώσεις, όπως τα υπεράκτια υβριδικά έργα. Η Επιτροπή θα αντιμετωπίσει τις προκλήσεις αυτές με κατευθυντήριες γραμμές που στοχεύουν στη στήριξη των κρατών μελών και των ΕΡΑ σε αυτές τις δραστηριότητες έως τον Ιούνιο του 2024. Ειδικές συνεδριάσεις με τα κράτη μέλη σε πολιτικό και τεχνικό επίπεδο θα κατευθύνουν τις εργασίες για τον επιμερισμό του κόστους. Επιπλέον, η Επιτροπή θα διοργανώσει σειρά συναντήσεων με τα κράτη μέλη για την ανταλλαγή ιδεών και τη στήριξή τους στην εξεύρεση συμφωνιών για συγκεκριμένα έργα.

IV.ΠΑΡΟΧΗ ΚΙΝΗΤΡΩΝ ΓΙΑ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΔΙΚΤΥΩΝ

Η συμφόρηση στις συνδέσεις με το δίκτυο προκαλεί μεγάλες καθυστερήσεις στην ενεργοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Συχνά οφείλονται στην ανεπαρκή ενημέρωση των φορέων υλοποίησης των έργων, αλλά και στις λεπτομέρειες της διαδικασίας αδειοδότησης. Ως εκ τούτου, η προβολή της διαθέσιμης δυναμικότητας του δικτύου συμβάλλει ώστε τα αιτήματα σύνδεσης να κατευθύνονται εκεί όπου μπορούν να αντιμετωπιστούν ευκολότερα. Πολλοί διαχειριστές συστημάτων διαθέτουν χάρτες δυναμικότητας υποδοχής του δικτύου, αλλά με διαφορές ως προς τη σαφήνεια και την ποιότητα 29 . Από την άλλη πλευρά, ορισμένες διοικήσεις έχουν θεσπίσει πρωτοπόρους πρακτικούς τρόπους για να δώσουν προτεραιότητα στις αιτήσεις ή για να αποθαρρύνουν τις καταχρηστικές απαιτήσεις, συμβάλλοντας έτσι στη μείωση των καθυστερήσεων και στη μείωση του χρόνου αναμονής.

Για να βελτιωθεί η χρήση των υφιστάμενων δικτύων, πρέπει να αντιμετωπιστεί η έλλειψη ενημέρωσης των φορέων υλοποίησης έργων σχετικά με την ταχεία εξέλιξη των τεχνολογιών για έξυπνα και αποδοτικά δίκτυα, συμπεριλαμβανομένων των τεχνολογιών που προωθούνται από το πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη», του βαθμού χρησιμοποίησής τους σε ολόκληρη την Ευρώπη και των οφελών που έχουν ήδη προκύψει για άλλα έργα.

Τέλος, δεν υπάρχουν επαρκή κίνητρα για τη χρήση έξυπνων δικτύων, την αποδοτικότητα του δικτύου και τις καινοτόμες τεχνολογίες λόγω της κυρίαρχης διάρθρωσης των τιμολογίων με έμφαση στις κεφαλαιουχικές δαπάνες. Η ανεπαρκής αντιστάθμιση των λειτουργικών δαπανών, η οποία μέχρι στιγμής συνδέεται σε μεγάλο βαθμό με το κόστος των ανθρώπινων πόρων, δεν αντικατοπτρίζει επαρκώς το αυξανόμενο κόστος της ψηφιοποίησης, της επεξεργασίας δεδομένων και της ευελιξίας για τις δημόσιες συμβάσεις.

Δράση 6: Το ΕΔΔΣΜ-ηλ και ο φορέας ΔΣΔ της ΕΕ καλούνται να συμφωνήσουν εναρμονισμένους ορισμούς για τη διαθέσιμη δυναμικότητα υποδοχής του δικτύου για τους διαχειριστές συστημάτων και να πραγματοποιήσουν πανευρωπαϊκή επισκόπηση

Οι διαχειριστές συστημάτων θα πρέπει να παρέχουν διαφανείς, κατανοητές, αναλυτικές και τακτικά επικαιροποιημένες πληροφορίες σχετικά με τη δυναμικότητα υποδοχής του δικτύου και τους όγκους των αιτημάτων σύνδεσης, σύμφωνα με την πρόταση της Επιτροπής για αναθεώρηση του σχεδιασμού της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Οι ρυθμιστικές αρχές θα πρέπει να θεσπίσουν πλαίσια για συμφωνίες μη σταθερής σύνδεσης, κατά περίπτωση.

Από τη δημοσίευση του παρόντος σχεδίου δράσης, το ΕΔΔΣΜ-ηλ και ο φορέας ΔΣΔ της ΕΕ, σε συνεργασία με την Επιτροπή και τις ρυθμιστικές αρχές, θα πρέπει να εργαστούν για την κατάρτιση εναρμονισμένων ορισμών για τη διαθέσιμη δυναμικότητα υποδοχής του δικτύου. Αυτό αναμένεται να οδηγήσει σε μια πανευρωπαϊκή επισκόπηση της διαθέσιμης δυναμικότητας υποδοχής του δικτύου 30 για τη σύνδεση νέων χρηστών του δικτύου, μαζί με πληροφορίες σχετικά με τον όγκο των αιτημάτων σύνδεσης που βρίσκονται σε στάδιο επεξεργασίας. Η εν λόγω επισκόπηση θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τη χαρτογράφηση της δυναμικότητας που έχει ήδη πραγματοποιηθεί από τους ΔΣΜ και τους ΔΣΔ, κατά περίπτωση. Έως τα μέσα του 2025, το ΕΔΔΣΜ-ηλ και ο φορέας ΔΣΔ της ΕΕ θα πρέπει να πραγματοποιήσουν πανευρωπαϊκή επισκόπηση η οποία θα πρέπει να παρέχει μια καθαρή εικόνα στους φορείς ανάπτυξης έργων κατά τον σχεδιασμό των έργων τους, όπως είναι τα νέα έργα ανανεώσιμης ενέργειας ή υποδομών επαναφόρτισης ηλεκτρικών οχημάτων, και να βοηθά τους φορείς ανάπτυξης να εκτιμήσουν τον κίνδυνο καθυστερήσεων κατά την έγκριση του αιτήματος σύνδεσης και, ως εκ τούτου, να προβαίνουν σε σαφέστερες προβλέψεις σχετικά με τον χρόνο κατά τον οποίο τα έργα μπορούν να αρχίσουν να αποφέρουν έσοδα. Αυτό αναμένεται να ωφελήσει νέα έργα για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και ευέλικτη ζήτηση, όπως η αποθήκευση και τα ηλεκτρικά οχήματα. Ορισμένοι διαχειριστές συστημάτων παρέχουν ήδη αυτήν την προβολή σήμερα, σε τοπικό επίπεδο. Επιπλέον, το ΕΔΔΣΜ-ηλ και ο φορέας ΔΣΔ της ΕΕ θα πρέπει να στηρίξουν τους διαχειριστές συστημάτων στην ψηφιοποίηση και στον εξορθολογισμό των διαδικασιών για τα αιτήματα σύνδεσης με το δίκτυο, για παράδειγμα με την έκδοση κατευθυντήριων γραμμών και συστάσεων, το αργότερο έως τα μέσα του 2025.

Μια τέτοια επισκόπηση μπορεί να βοηθήσει περαιτέρω τις ΕΡΑ να κατανοήσουν τις περιπτώσεις στις οποίες οι ευέλικτες (μη σταθερές) συνδέσεις στο δίκτυο θα μπορούσαν να είναι επωφελείς για το σύστημα έως ότου πραγματοποιηθεί η αναγκαία ανάπτυξη του δικτύου. Όταν η ανάπτυξη του δικτύου αποτελεί τη διαρθρωτική λύση του προβλήματος δυναμικότητας, θα πρέπει να σχεδιάζονται πλαίσια μη σταθερής σύνδεσης, ώστε οι διαχειριστές συστημάτων να μην καθυστερούν την κατασκευή του δικτύου. Σε άλλες περιπτώσεις, όταν η ανάπτυξη του δικτύου ενδέχεται να μην αποτελεί οικονομική λύση, οι μη σταθερές συνδέσεις θα μπορούσαν να θεωρηθούν μακροπρόθεσμη λύση 31 .

Οι ΕΡΑ θα πρέπει επίσης να παρέχουν σαφές πλαίσιο για την αποθάρρυνση της υποβολής αίτησης σύνδεσης όταν το αίτημα δεν τεκμηριώνεται με άρτιο έργο και δεν υπάρχει επαρκής δέσμευση από τον κύριο του έργου, ή αιτημάτων για πλεονάζουσα δυναμικότητα πέραν του αναγκαίου για το έργο, ώστε να αποφεύγεται η δέσμευση δυναμικότητας σύνδεσης σε έργα που είναι λιγότερο πιθανό να υλοποιηθούν ή των οποίων το κύριο επιχειρηματικό σχέδιο είναι η πώληση του δικαιώματος σύνδεσης, όταν αυτό επιτρέπεται. Για παράδειγμα, έργα παραγωγής για τα οποία υπάρχει οικονομική δέσμευση ή καταβάλλεται πληρωμή για το κόστος σύνδεσης με το δίκτυο όταν ζητείται σύνδεση είναι λιγότερο πιθανό να μην προχωρήσουν.

Δράση 7: Το ΕΔΔΣΜ-ηλ και ο φορέας ΔΣΔ της ΕΕ καλούνται να προωθήσουν την υιοθέτηση έξυπνων δικτύων, την αποδοτικότητα του δικτύου και τις καινοτόμες τεχνολογίες

Εμπορικές τεχνολογίες που μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά τη λειτουργία των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας είναι άμεσα διαθέσιμες, αλλά δεν χρησιμοποιούνται επαρκώς 32 . Ωστόσο, οι τεχνολογίες αυτές μπορούν να οδηγήσουν σε μείωση του κόστους για τους καταναλωτές με τη μείωση των απωλειών του δικτύου 33 . Η επίγνωση της υφιστάμενης σειράς έργων στα οποία αποδεικνύονται ήδη οι εν λόγω τεχνολογίες, καθώς και των ποσοτικοποιημένων οφελών που έχουν αποφέρει, μπορεί να παρέχει σαφή επιχειρήματα στους φορείς υλοποίησης έργων που εξακολουθούν να εξετάζουν το ενδεχόμενο χρήσης τους. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να αυξηθεί η προβολή των τεχνολογικών πόρων που διατίθενται για ταχεία ανάπτυξη, καθώς και των καινοτόμων λύσεων για έξυπνα δίκτυα και βελτίωση της αποδοτικότητας του δικτύου, όπως οι δυναμικές ονομαστικές τιμές γραμμής (DLR), τα καλώδια υπεραγωγών υψηλής θερμοκρασίας (HTS), οι στατικοί σύγχρονοι αντισταθμιστές (STATCOM), οι μετατροπείς πηγής τάσης (VSC) σε συστήματα συνεχούς ρεύματος υψηλής τάσης (HVDC), οι διακόπτες HVDC και οι μετασχηματιστές μετατόπισης φάσης (PST) 34 .

Το ΕΔΔΣΜ-ηλ και ο φορέας ΔΣΔ της ΕΕ θα πρέπει να επικαιροποιούν από κοινού την Technopedia 35 , μεριμνώντας για τη σαφήνεια των εν λόγω στοιχείων και διασφαλίζοντας ότι καλύπτονται οι τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται σε πιλοτικά έργα σε ολόκληρη την Ευρώπη και σχετίζονται με έργα έξυπνων δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας και για την αύξηση της αποδοτικότητας του δικτύου, συμπεριλαμβανομένων των τεχνολογιών που αναπτύσσονται στο πλαίσιο των προγραμμάτων «Ορίζων Ευρώπη» ή «Ορίζων 2020». Η Technopedia θα πρέπει να παρέχει ενημέρωση σχετικά με τις περιπτώσεις χρήσης και τα οφέλη και να επικαιροποιηθεί έως τα τέλη του 2024 και τουλάχιστον ετησίως, ώστε οι φορείς υλοποίησης να μπορούν να τις λαμβάνουν δεόντως υπόψη κατά τη σύλληψη των αντίστοιχων έργων τους και οι ρυθμιστικές αρχές να μπορούν να ενθαρρύνουν τη χρήση τους από τους φορείς υλοποίησης. Οι επικαιροποιήσεις θα πρέπει να διαδίδονται σε μελλοντικές συνόδους κορυφής για τα έξυπνα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας που διοργανώνονται με την υποστήριξη της Επιτροπής και του φορέα ΔΣΔ της ΕΕ.

Για την περαιτέρω προώθηση των έξυπνων δικτύων, της αποδοτικότητας του δικτύου και των καινοτόμων τεχνολογιών, η Επιτροπή θα παρέχει περαιτέρω διευκολύνσεις με τους επικείμενους κώδικες δικτύου όσον αφορά τη συμμετοχή αποκεντρωμένων ενεργειακών πόρων στις αγορές.

Δράση 8: Ο ACER, στην επόμενη έκθεσή του για την τιμολόγηση, καλείται να προτείνει βέλτιστες πρακτικές σε σχέση με την προώθηση έξυπνων δικτύων και τεχνολογιών για την αποδοτικότητα του δικτύου μέσω τιμολογιακού σχεδιασμού, εστιάζοντας στην εξέταση τόσο των λειτουργικών δαπανών όσο και των κεφαλαιουχικών δαπανών και του επιμερισμού των οφελών

Τα δίκτυα χρηματοδοτούνται κατά κανόνα μέσω τιμολογίων δικτύου, τα οποία συμπληρώνονται με εισόδημα συμφόρησης για διασυνοριακά έργα μεταφοράς. Τα τιμολόγια δικτύου μεταφοράς και διανομής θα πρέπει να επικαιροποιούνται τακτικά, με αποτελεσματική συνεκτίμηση τόσο των λειτουργικών όσο και των κεφαλαιουχικών δαπανών, ώστε να λαμβάνεται υπόψη το μεταβαλλόμενο ενεργειακό σύστημα ως προς την απανθρακοποίηση και ο ολοένα και πιο ενεργός ρόλος των ΔΣΔ. Είναι αναγκαίο να αναγνωριστεί η αύξηση των λειτουργικών δαπανών για την ανάπτυξη και τη λειτουργία των δικτύων μας, μεταξύ άλλων για τη φυσική υποδομή και την κυβερνοασφάλεια. Οι απαιτήσεις αποδοτικότητας ενθαρρύνουν τους φορείς εκμετάλλευσης δικτύων να μειώσουν το κόστος και να εργαστούν αποτελεσματικότερα 36 . Οι ΕΡΑ θα πρέπει να επανεξετάζουν τακτικά τον καθορισμό ή τις μεθοδολογίες των τιμολογίων δικτύου τους, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου με τον οποίο καθορίζουν μακροπρόθεσμα κίνητρα, στηρίζουν τη μετατόπιση της ζήτησης κατά τις ώρες αιχμής και παρέχουν κίνητρα για την ανάπτυξη τεχνολογιών που αυξάνουν την αποδοτικότητα και τη λειτουργικότητα των δικτύων (βλ. προηγούμενη δράση), όπως μέσω συστημάτων αμοιβής βάσει εκροών ή επιδόσεων. Ως εκ τούτου, τα τιμολόγια δικτύου θα πρέπει να εξελίσσονται μαζί με το ενεργειακό σύστημα. Καινοτόμες προσεγγίσεις, όπως ο επιμερισμός των οφελών 37 , μπορούν να συμβάλουν στην ανθεκτικότητα του ενεργειακού συστήματος σε προσιτές τιμές. Ορισμένα κράτη μέλη θεσπίζουν νέες πρακτικές, για παράδειγμα η ιταλική ΕΡΑ 38 μεταβαίνει από τη ρύθμιση βάσει των εισροών στις πριμοδοτήσεις για να αυξήσει την ικανότητα μεταφοράς και τα κίνητρα απόδοσης των κεφαλαιουχικών δαπανών, και λαμβάνει υπόψη τόσο τις λειτουργικές όσο και τις κεφαλαιουχικές δαπάνες το 2024. Ο ACER θα πρέπει να στηρίξει περαιτέρω τις ΕΡΑ προτείνοντας βέλτιστες πρακτικές στην επόμενη έκθεση για την τιμολόγηση 39 που πρέπει να υποβληθεί τον Ιανουάριο του 2025, βάσει διεξοδικών διαβουλεύσεων με όλα τα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη, και στη συνέχεια να στηρίξει τις ΕΡΑ στην εφαρμογή τους.

Όπως ορίζεται στον κανονισμό για την ηλεκτρική ενέργεια, οι μεθοδολογίες τιμολόγησης παρέχουν κατάλληλα κίνητρα, μεταξύ άλλων μακροπρόθεσμα, διασφαλίζοντας ότι αποτυπώνεται το κόστος, το οποίο ενισχύεται με προσεκτική εξέταση της κατανομής του κόστους μεταξύ παραγωγών και καταναλωτών. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, δεδομένου ότι η ανάπτυξη του δικτύου καθοδηγείται όλο και περισσότερο από την ανάγκη σύνδεσης περιοχών στις οποίες μπορούν να παραχθούν ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τάση που θα πρέπει να αντικατοπτρίζεται στο κατάλληλο επίπεδο τελών εισόδου και σύνδεσης για την κάλυψη του σχετικού κόστους.

V.ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΣΕ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ

Η χρηματοδότηση των αναγκαίων ενισχύσεων και προσαρμογών του δικτύου απαιτεί κινητοποίηση τεράστιων πόρων, σχεδόν μισού τρισεκατομμυρίου, σε ένα πλαίσιο στο οποίο οι δημόσιοι πόροι είναι περιορισμένοι και ο πληθωρισμός και τα αυξανόμενα επιτόκια πλήττουν τα έργα. Επίσης, ανακύπτουν προβλήματα όσον αφορά την αξιολόγηση της πιστοληπτικής ικανότητας και την πρόσβαση των φορέων υλοποίησης έργων σε κεφάλαια. Οι διαχειριστές δικτύων, τόσο σε επίπεδο μεταφοράς όσο και σε επίπεδο διανομής, αντιμετωπίζουν πρωτοφανή αύξηση του όγκου των κεφαλαιουχικών δαπανών. Για παράδειγμα, το μέγεθος και η ταχεία επέκταση του επενδυτικού προγράμματος μιας επιχείρησης μπορεί να επηρεάσει την πιστοληπτική της ικανότητα, με αρνητικές συνέπειες όσον αφορά την πρόσβαση σε χρηματοδότηση. Όλα αυτά απαιτούν μια νέα προσπάθεια για τον προσδιορισμό προσαρμοσμένων χρηματοδοτικών προϊόντων και μέσων για τη στήριξη των επενδύσεων στα δίκτυα.

Δράση 9: Η Επιτροπή καλείται να εντοπίσει προσαρμοσμένα μοντέλα χρηματοδότησης και να ενισχύσει τον διάλογο για την αντιμετώπιση των εμποδίων στην ιδιωτική χρηματοδότηση

Με βάση την πρωτοβουλία «Διάλογος των επενδυτών για την ενέργεια», η Επιτροπή θα δρομολογήσει έως τα τέλη του 2023 ενισχυμένη διαδικασία με επενδυτές (συμπεριλαμβανομένων των συνταξιοδοτικών ταμείων), πιστωτικούς οργανισμούς, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, ρυθμιστικές αρχές και διαχειριστές συστημάτων για τον εντοπισμό και την αντιμετώπιση των εμποδίων στη χρηματοδότηση, μεταξύ άλλων μέσω τραπεζικών δανείων, αγορακεντρικών μέσων (δανειακών και ιδίων κεφαλαίων), εγγυήσεων και μεικτής χρηματοδότησης. Λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες των επιχειρηματικών μοντέλων των διαχειριστών συστημάτων, η Επιτροπή, με την υποστήριξη των σχετικών ενδιαφερόμενων μερών, θα πρέπει να διερευνήσει χρηματοδοτικά μέσα για την παροχή των πλέον κατάλληλων λύσεων για την κάλυψη των επενδυτικών αναγκών, συμπεριλαμβανομένων εγγυήσεων ή παρόμοιων μηχανισμών χρηματοδότησης που λειτουργούν ως καταλύτες για την ιδιωτική χρηματοδότηση.

Η Επιτροπή και η ΕΤΕπ θα διερευνήσουν περαιτέρω την ανάγκη για χρηματοδοτικά εργαλεία και μέσα με σκοπό τη στήριξη των επενδύσεων στα δίκτυα γενικά, στο πλαίσιο του InvestEU. 

Η Επιτροπή θα εξασφαλίσει τον συντονισμό και τις συνέργειες μεταξύ των εργασιών αυτών και των σχετικών εργασιών για την πρόσβαση σε χρηματοδότηση, όπως ορίζεται στο σχέδιο δράσης για την αιολική ενέργεια (δράση 8) και άλλων τεχνολογιών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ώστε να διασφαλιστεί η συνεκτική ολοκλήρωση του μελλοντικού συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας.

Δράση 10: Η Επιτροπή καλείται να αυξήσει την προβολή των ευκαιριών που προσφέρουν τα χρηματοδοτικά προγράμματα της ΕΕ για έξυπνα δίκτυα και τον εκσυγχρονισμό των δικτύων διανομής

Τα δίκτυα διανομής είναι επιλέξιμα για χρηματοδότηση σύμφωνα με διάφορα χρηματοδοτικά μέσα της ΕΕ. Σημαντικές πηγές χρηματοδότησης είναι τα περιφερειακά ταμεία (ΕΤΠΑ), τα ταμεία συνοχής (ΤΣ) και ο μηχανισμός ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΜΑΑ), συμπεριλαμβανομένης της συνιστώσας REPowerEU. Το ΕΤΠΑ και το ΤΣ μπορούν να συγχρηματοδοτούν την ανάπτυξη έξυπνων ενεργειακών συστημάτων, δικτύων και έργων αποθήκευσης. Στα επιχειρησιακά τους προγράμματα για την περίοδο 2021-2027, τα κράτη μέλη έχουν διαθέσει μέχρι στιγμής συνολικά μόλις 4,7 δισ. EUR, με αποτέλεσμα επενδύσεις ύψους 6 δισ. EUR. Τα ποσά που έχουν διατεθεί διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των κρατών μελών, καθώς ορισμένα κράτη μέλη έχουν χρησιμοποιήσει τον ΜΑΑ για τη στήριξη των εν λόγω επενδύσεων. Το Ταμείο Εκσυγχρονισμού, το οποίο χρηματοδοτείται μέσω μέρους των εσόδων από το ΣΕΔΕ (σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου) της ΕΕ 40 , και ο ΜΑΑ μπορούν να συμβάλουν σε μέρος των επενδυτικών αναγκών.

Κατά την τροποποίηση των επιχειρησιακών προγραμμάτων τους για τα περιφερειακά ταμεία και τα ταμεία συνοχής, τα κράτη μέλη με μεγάλη ανάγκη για εκσυγχρονισμό του δικτύου διανομής και ανάπτυξη τοπικών έξυπνων δικτύων θα πρέπει να εξετάσουν τις διαθέσιμες επιλογές για την αύξηση των κονδυλίων στον εν λόγω τομέα. Η Επιτροπή θα ξεκινήσει από το πρώτο τρίμηνο του 2024 μια διαδικασία συνεργασίας με τα κράτη μέλη σχετικά με τις ευκαιρίες χρηματοδότησης για τα δίκτυα διανομής, μεταξύ άλλων μέσω ειδικής συνεδρίασης υψηλού επιπέδου. Η Επιτροπή θα προτείνει επίσης ειδική τεχνική βοήθεια στο πλαίσιο του Μέσου Τεχνικής Υποστήριξης για να βοηθήσει τις επιχειρήσεις να καταρτίσουν τις αιτήσεις χρηματοδότησής τους και θα συνεργαστεί με τον φορέα ΔΣΔ της ΕΕ για την ενημέρωση των μελών του ΔΣΔ σχετικά με τη δράση αυτή.

VI.ΕΠΙΤΑΧΥΝΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΤΑΧΥΤΕΡΗΣ ΑΔΕΙΟΔΟΤΗΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ

Τα έργα υποδομής αντιμετωπίζουν πολύπλοκες και χρονοβόρες διαδικασίες αδειοδότησης, καθώς καλύπτουν μεγάλες αποστάσεις και πολύ συχνά σχετίζονται με πολλές δικαιοδοσίες. Αυτό συνεπάγεται την πλοήγηση σε διαφορετικές διαδικασίες αδειοδότησης σε διάφορες γλώσσες με διαφορετικές ρυθμίσεις και προθεσμίες. Ορισμένα από αυτά τα προβλήματα συνδέονται με περιορισμούς στη στελέχωση και την ψηφιοποίηση των αρμόδιων αρχών. Η διαδικασία εξασφάλισης της απαραίτητης περιβαλλοντικής αδειοδότησης για διασυνοριακά έργα είναι ενίοτε δύσκολη, ιδίως όσον αφορά έργα που καλύπτουν προστατευόμενες φυσικές περιοχές ή ενδιαιτήματα ορισμένων ειδών, και ειδικότερα όταν οι γνώσεις σχετικά με τα προστατευόμενα ενδιαιτήματα και τα είδη που υπάρχουν δεν είναι πλήρεις. Επιπλέον, η υλοποίηση έργων υποδομής αντιμετωπίζει συχνά σημαντικές ανησυχίες του κοινού, οι οποίες, στις χειρότερες περιπτώσεις, μπορεί να οδηγήσουν σε χρονοβόρες δικαστικές διαδικασίες. Οι ελάχιστες νομοθετικές απαιτήσεις συχνά δεν επαρκούν για την αντιμετώπιση των ανησυχιών των τοπικών κοινοτήτων που επηρεάζονται από την κατασκευή έργων στην περιοχή τους, και η φιλοδοξία για συμμετοχή του κοινού θα πρέπει να υπερβαίνει τα απολύτως αναγκαία.

Ο κανονισμός ΔΕΔ-Ε και πιο πρόσφατα ο κανονισμός έκτακτης ανάγκης (ΕΕ) 2022/2577 του Συμβουλίου προσφέρουν λύσεις στα ζητήματα αυτά, ωστόσο δεν έχουν υιοθετηθεί ακόμη επαρκώς.

Δράση 11: Η Επιτροπή καλείται να στηρίξει την επιτάχυνση της αδειοδότησης, παρέχοντας καθοδήγηση και τεχνική υποστήριξη σχετικά με τον τρόπο εφαρμογής των υφιστάμενων νομοθετικών εργαλείων και τα κράτη μέλη καλούνται να εφαρμόσουν μέτρα επιτάχυνσης

Τα κράτη μέλη μπορούν να κάνουν χρήση των προαιρετικών διατάξεων του κανονισμού έκτακτης ανάγκης του Συμβουλίου 41 (άρθρο 6) και ενθαρρύνονται να μεταφέρουν ταχέως στο εθνικό τους δίκαιο την αναθεωρημένη οδηγία για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές με σκοπό την επιτάχυνση της ανάπτυξης δικτύων μεταφοράς και διανομής που απαιτούνται για την ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο σύστημα. Η ανάπτυξη του δικτύου καθοδηγείται όλο και περισσότερο από την ανάγκη ενσωμάτωσης μεγάλων ποσοτήτων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο σύστημα και, ως εκ τούτου, ενδέχεται να υπάρχουν σημαντικές δυνατότητες ώστε τα κράτη μέλη να ορίσουν ειδικές περιοχές υποδομών σύμφωνα με τον κανονισμό και την οδηγία αντίστοιχα.

Η πλατφόρμα των εθνικών αρμόδιων αρχών που είναι υπεύθυνες για την αδειοδότηση, η οποία δημιουργήθηκε το 2022, έχει αποδειχθεί χρήσιμο φόρουμ για την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και την παροχή διευκρινίσεων και καθοδήγησης. Οι εργασίες της πλατφόρμας θα ενταθούν. Ειδικότερα, θα διοργανωθεί ειδική υπουργική σύνοδος για να εξασφαλιστεί η πολιτική καθοδήγηση για την αντιμετώπιση των προβλημάτων που έχουν εντοπιστεί στην αδειοδότηση. Για περαιτέρω στήριξη, η Επιτροπή θα εκπονήσει μελέτη το 2024 για την αξιολόγηση της εφαρμογής των διατάξεων αδειοδότησης του κανονισμού ΔΕΔ-Ε. Αυτό θα παράσχει τη δυνατότητα ιδίως για τον εντοπισμό και τη διάδοση βέλτιστων πρακτικών. Με βάση τα πορίσματα της μελέτης, τα κράτη μέλη θα πρέπει να προσδιορίσουν συγκεκριμένα μέτρα που θα πρέπει να ληφθούν για την επιτάχυνση των καθεστώτων αδειοδότησης. Η Επιτροπή θα υποστηρίξει την αξιολόγηση αυτή και την εφαρμογή της μέσω της πλατφόρμας των εθνικών αρμόδιων αρχών που είναι υπεύθυνες για την αδειοδότηση.

Η Επιτροπή θα συνεργαστεί με τα αρμόδια υπουργεία και τις αρχές αδειοδότησης, μεταξύ άλλων στο πλαίσιο του Συμφώνου των Δημάρχων, για τη διάδοση και την υποστήριξη της εφαρμογής των διατάξεων της οδηγίας RED III και του κανονισμού έκτακτης ανάγκης του Συμβουλίου και της αναθεωρημένης οδηγίας για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές όσον αφορά τα δίκτυα διανομής. Επιπλέον, η πλατφόρμα των εθνικών αρμόδιων αρχών θα ανταλλάξει περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με τις ιδιαιτερότητες της αδειοδότησης των έξυπνων δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας με στόχο τον εξορθολογισμό των αντίστοιχων διαδικασιών.

Το αργότερο έως τα μέσα του 2025, δεδομένων των εμποδίων που αντιμετωπίζουν τα έργα ενεργειακών υποδομών όσον αφορά την αδειοδότηση, η Επιτροπή θα παράσχει καθοδήγηση σχετικά με τον καθορισμό ειδικών περιοχών υποδομών για έργα δικτύου που απαιτούνται για την ενσωμάτωση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως προβλέπεται στην αναθεωρημένη οδηγία για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές. Η Επιτροπή θα επικαιροποιήσει έως το τέταρτο τρίμηνο του 2024, εάν είναι αναγκαίο, τις υφιστάμενες κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τον εξορθολογισμό των εκτιμήσεων περιβαλλοντικών επιπτώσεων για τα ΕΚΕ 42 και τα ΕΑΕ και τις κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τις υποδομές μεταφοράς ενέργειας και τη νομοθεσία της ΕΕ για τη φύση 43 , ανάλογα με την ανάγκη προσαρμογής τους στα αναθεωρημένα νομοθετικά πλαίσια του κανονισμού ΔΕΔ-Ε και της οδηγίας για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές και στις οικείες διατάξεις εξορθολογισμού της αδειοδότησης.

Τέλος, από το 2024 η Επιτροπή θα στηρίξει την ψηφιοποίηση των διαδικασιών αδειοδότησης για έργα δικτύου μέσω του Μέσου Τεχνικής Υποστήριξης. Ο κανονισμός για το Μέσο Τεχνικής Υποστήριξης (TSI) 44 προβλέπει ότι τα κράτη μέλη μπορούν να λαμβάνουν, είτε μέσω αυτόνομων είτε μέσω πολυκρατικών έργων, τεχνική εμπειρογνωσία για την επίσπευση της αδειοδότησης. Τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να κάνουν χρήση του Μέσου Τεχνικής Υποστήριξης που παρέχει η Επιτροπή για να αναβαθμίσουν τα συστήματά τους για την εξέταση των αιτήσεων αδειοδότησης και σύνδεσης, για παράδειγμα μέσω της ψηφιοποίησης. Επιπλέον, όπως ανακοινώθηκε στο ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για την αιολική ενέργεια 45 , έως τα τέλη του έτους η Επιτροπή θα δρομολογήσει ένα ειδικό διαδικτυακό εργαλείο για τη στήριξη των κρατών μελών, μεταξύ άλλων, παρέχοντας απαντήσεις σε συχνά υποβαλλόμενα πρακτικά ερωτήματα των κρατών μελών σχετικά με την εφαρμογή των αναθεωρημένων διατάξεων αδειοδότησης.

Δράση 12: Η Επιτροπή καλείται να δρομολογήσει σύμφωνο συνεργασίας για την έγκαιρη, τακτική και ουσιαστική συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών και την κανονιστική υποστήριξη

Ο ποσοτικός προσδιορισμός και η χρηματική αποτίμηση της επιτυχούς αποφυγής συγκρούσεων και καθυστερήσεων μπορούν να αποτελέσουν πρόκληση σε ένα σύνθετο κανονιστικό πλαίσιο για την κατασκευή υποδομών που σχετίζονται με πολλές δικαιοδοσίες και αρμοδιότητες. Ενώ οι βέλτιστες πρακτικές προωθούνται και ανταλλάσσονται μεταξύ των φορέων υλοποίησης έργων, υπάρχει ανάγκη ενίσχυσης του πλαισίου συμμετοχής των ενδιαφερόμενων μερών σε μια τακτική και συλλογική προσπάθεια για τον μετριασμό των επιπτώσεων στις κοινότητες και στη φύση, με παράλληλη ανακατανομή των οφελών στις κοινότητες και ενίσχυση της προστασίας της φύσης.

Για την αντιμετώπιση της πιθανής αντίθεσης του κοινού και τη διασφάλιση των υψηλότερων δυνατών προτύπων όσον αφορά τη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών, η Επιτροπή θα δρομολογήσει, με την ευκαιρία της εκδήλωσης «Ημέρες ενέργειας για τα ΕΚΕ» του 2023, ένα σύμφωνο συνεργασίας με τα κράτη μέλη, τις ΕΡΑ, τους διαχειριστές συστημάτων και την κοινωνία των πολιτών για την έγκαιρη, τακτική και ουσιαστική συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών και την ανάγκη επαρκούς κανονιστικής στήριξης (βλ. παράρτημα II).

VII.ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΩΝ ΑΛΥΣΙΔΩΝ ΕΦΟΔΙΑΣΜΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ

Η βιομηχανία της ΕΕ κατέχει ηγετική θέση παγκοσμίως στην κατασκευή εξαρτημάτων για συστήματα ηλεκτρικής ενέργειας, όπως καλώδια και υποσταθμοί HVDC, που αποτελούν θεμελιώδη στοιχεία για την υλοποίηση των υπεράκτιων φιλοδοξιών της ΕΕ.

Ωστόσο, οι φορείς υλοποίησης έργων δικτύου επισημαίνουν τους μεγάλους και αυξανόμενους χρόνους παράδοσης για την προμήθεια συγκεκριμένων εξαρτημάτων δικτύου, ενίοτε για πολλά έτη ακόμα και για τα πλέον επείγοντα έργα κοινού ενδιαφέροντος, μεταξύ άλλων λόγω της περιορισμένης προσφοράς ορισμένων εξαρτημάτων ή της αύξησης των τιμών των πρώτων υλών. Ταυτόχρονα, οι κατασκευαστές της ΕΕ αντιμετωπίζουν εμπόδια να επωφεληθούν από οικονομίες κλίμακας λόγω των αποκλίσεων όσον αφορά τις ιδιαιτερότητες των προϊόντων. Η ισχυρή αύξηση της παγκόσμιας ζήτησης για τεχνολογίες δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας θα μπορούσε να παρατείνει ακόμα περισσότερο τους χρόνους παράδοσης. Ως εκ τούτου, η παραγωγική ικανότητα της ΕΕ αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά, ενώ η εταιρική σχέση της ΕΕ θα ενισχύσει περαιτέρω τις αξιακές αλυσίδες.

Ο αυξανόμενος παγκόσμιος ανταγωνισμός στην αγορά καλωδίων και συστημάτων HVDC και HVAC, η προμήθεια των οποίων εξακολουθεί να πραγματοποιείται κυρίως σε εγχώριο επίπεδο στην Ευρώπη, είναι πολύ θετικός, εφόσον υπάρχουν ισότιμοι όροι ανταγωνισμού. Για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας του ενεργειακού συστήματος, απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή ώστε να διασφαλιστεί ότι εξακολουθούν να εφαρμόζονται ισότιμοι όροι ανταγωνισμού χωρίς περιθώριο για αθέμιτες εμπορικές πρακτικές.

Επιπλέον, πρέπει να διασφαλιστεί ότι δεν θα ανακύψουν κίνδυνοι για την ασφάλεια. Η εξάρτηση από προμηθευτές τρίτων χωρών, και ειδικότερα από χώρες που δεν ευθυγραμμίζονται με τις αξίες και τις θέσεις της ΕΕ, για την κάλυψη των αναγκών της ΕΕ όσον αφορά κρίσιμες ενεργειακές υποδομές μπορεί, ωστόσο, να ενέχει κινδύνους για την ασφάλεια 46 —τόσο άμεσα σχετικά με την κυβερνοασφάλεια 47 όσο και σχετικά με την πιθανή οπλοποίηση των εν λόγω εξαρτήσεων της αλυσίδας εφοδιασμού.

Η εξάρτηση από προμηθευτές τρίτων χωρών υψηλού κινδύνου για κρίσιμα εξαρτήματα μπορεί να δημιουργήσει τρωτά σημεία ως προς την κυβερνοασφάλεια στο δίκτυο, συμπεριλαμβανομένων των γραμμών διασύνδεσης με τρίτες χώρες. Η οδηγία για τα συστήματα δικτύου και πληροφοριών (NIS 2) 48 απαιτεί από τους φορείς του ενεργειακού τομέα να λαμβάνουν μέτρα ασφάλειας σε σχέση με τις αλυσίδες εφοδιασμού τους στο πλαίσιο των μέτρων διαχείρισης των κινδύνων κυβερνοασφάλειας. Η επικείμενη πράξη για την κυβερνοανθεκτικότητα, η οποία βρίσκεται επί του παρόντος υπό διαπραγμάτευση από τους συννομοθέτες, θα ενισχύσει σημαντικά την ασφάλεια της αλυσίδας εφοδιασμού απαιτώντας κυβερνοασφάλεια εκ σχεδιασμού για προϊόντα υλισμικού και λογισμικού με ψηφιακά χαρακτηριστικά που εισέρχονται στην αγορά της ΕΕ, καθώς και προβλέποντας υποχρεώσεις για τους κατασκευαστές να διασφαλίζουν τη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις κυβερνοασφάλειας καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής του προϊόντος.

Επιπλέον, οι φορείς εκμετάλλευσης δικτύων της ΕΕ αντιμετωπίζουν προκλήσεις όσον αφορά την εξασφάλιση επαρκούς πρόσβασης σε πρώτες ύλες, όπως ο χαλκός και ο χάλυβας. Δεδομένων των φιλόδοξων στόχων ανάπτυξης, η ενίσχυση της εγχώριας παραγωγικής ικανότητας και η διαφοροποίηση του εφοδιασμού πρώτων υλών και βασικών εξαρτημάτων θα πρέπει να επιδιωχθούν σε εγχώριο επίπεδο και μέσω συμφωνιών ή εταιρικών σχέσεων της ΕΕ με αξιόπιστες τρίτες χώρες, αντίστοιχα. Η πράξη για τις κρίσιμες πρώτες ύλες θα συμβάλει στη διασφάλιση της επίτευξης των στόχων αυτών από την Ευρώπη, μεταξύ άλλων μέσω της εγχώριας παραγωγής και των στρατηγικών εταιρικών σχέσεων. Η Επιτροπή εργάζεται για τη διασφάλιση της πρόσβασης σε κρίσιμες και στρατηγικές πρώτες ύλες. Το ελεύθερο εμπόριο και άλλες διμερείς συμφωνίες που καλύπτουν τις αλυσίδες εφοδιασμού ενέργειας, πρώτων υλών και καθαρής τεχνολογίας, καθώς και η στρατηγική Global Gateway, αναμένεται επίσης να συμβάλουν στον σκοπό αυτόν.

Θα πρέπει επίσης να τονιστεί ότι τα έργα διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας με τρίτες χώρες, όπως τα ΕΑΕ, που αποσκοπούν στην εξαγωγή σημαντικών ποσοτήτων ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην ΕΕ δεν θα πρέπει να δημιουργούν νέες εξαρτήσεις όσον αφορά την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού.

Τέλος, η έλλειψη ειδικευμένου εργατικού δυναμικού επηρεάζει τις αυξανόμενες ανάγκες στελέχωσης των διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς και διανομής, των κατασκευαστών καλωδίων HVDC και άλλων προμηθευτών συστημάτων ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό περιλαμβάνει την ανάγκη απόκτησης περισσότερο προηγμένων ψηφιακών και τεχνολογικών δεξιοτήτων, όπως η αυτοματοποίηση, ο έλεγχος, τα μαζικά δεδομένα και η προηγμένη ανάλυση, για τον εντοπισμό και τον έλεγχο των προκλήσεων του δικτύου, καθώς και για την ανάπτυξη των αναγκαίων τεχνολογιών 49 .

Οι ανωτέρω σημαντικές ανάγκες για ανθεκτικές και αποτελεσματικές αλυσίδες εφοδιασμού κατασκευής δικτύων αντιμετωπίστηκαν στην πρόταση πράξης για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών (οι τεχνολογίες δικτύου προτείνονται μεταξύ των στρατηγικών τεχνολογιών μηδενικών καθαρών εκπομπών και οι ακαδημίες μηδενικών καθαρών εκπομπών αντιμετωπίζουν τις προκλήσεις όσον αφορά τις δεξιότητες) και στο ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για την αιολική ενέργεια (αυξάνοντας την ασφάλεια της ζήτησης δικτύου με τη δημιουργία ψηφιακής πλατφόρμας της ΕΕ για τον σχεδιασμό των δημοπρασιών αιολικής ενέργειας και τις εθνικές δεσμεύσεις). Η ταχεία έγκριση και εφαρμογή της πράξης για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών θα καταστήσει δυνατή τη στήριξη μιας ανθεκτικής αλυσίδας εφοδιασμού δικτύου, κυρίως μέσω της ταχύτερης αδειοδότησης για νέα παραγωγική ικανότητα, της αύξησης του ειδικευμένου εργατικού δυναμικού και μέσω κατάλληλα σχεδιασμένων δημόσιων διαγωνισμών και δημοπρασιών.

Άλλα εργαλεία επιβολής της Επιτροπής είναι στη διάθεση της βιομηχανίας της ΕΕ για την προώθηση ισότιμων όρων ανταγωνισμού, την καταπολέμηση των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών 50 και την αντιμετώπιση των ασυμμετριών μεταξύ της ΕΕ και τρίτων χωρών όσον αφορά το άνοιγμα της αγοράς στους τομείς των δημόσιων συμβάσεων (μέσο για τις διεθνείς δημόσιες συμβάσεις). Επιπλέον, όσον αφορά τους κινδύνους που σχετίζονται με την ασφάλεια και τη δημόσια τάξη, ο κανονισμός της ΕΕ για τον έλεγχο των άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ) 51 επιτρέπει την αξιολόγηση των κινδύνων ασφάλειας των ΑΞΕ. Επίσης, οι εμπορικές συμφωνίες της ΕΕ αποσκοπούν στην προώθηση των επενδύσεων σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, μεταξύ άλλων μέσω της πρόσβασης σε ενεργειακά δίκτυα, με σκοπό τη διαφοροποίηση του εφοδιασμού και τη διευκόλυνση της πρόσβασης στην αγορά τρίτων χωρών, διατηρώντας παράλληλα την ασφάλεια του εφοδιασμού.

Η πρόσθετη και συμπληρωματική στοχευμένη δράση του παρόντος σχεδίου δράσης θα στηρίξει περαιτέρω βελτιώσεις στις αλυσίδες εφοδιασμού των δικτύων. Οι προσπάθειες για την ευθυγράμμιση του σχεδιασμού των προϊόντων σε ολόκληρη την ΕΕ θα παράσχουν τη δυνατότητα στους προμηθευτές να επικεντρωθούν στην παροχή ποσοτήτων, αντί να χρησιμοποιούν χρόνο και ανθρώπινους πόρους σε προσαρμοσμένο σχεδιασμό και κατασκευή. Οι εν λόγω ευθυγραμμίσεις δεν θα εξυπηρετήσουν μόνο την αύξηση της πρόσβασης των προμηθευτών στην εσωτερική αγορά, αλλά και την αύξηση του ανταγωνισμού, τη μείωση του κόστους και την αύξηση της παραγωγής με την ίδια παραγωγική ικανότητα.

Δράση 13: Το ΕΔΔΣΜ-ηλ και ο φορέας ΔΣΔ της ΕΕ καλούνται να συνεργαστούν με παρόχους τεχνολογίας για την ανάπτυξη κοινών τεχνολογικών προδιαγραφών και τη βελτίωση της προβολής των σειρών έργων δικτύου, ώστε να διευκολυνθούν οι επενδύσεις σε παραγωγική ικανότητα και σε ασφαλείς αλυσίδες εφοδιασμού

Τα πρότυπα, που αφορούν ολόκληρη την αξιακή αλυσίδα των δικτύων και του εξοπλισμού ηλεκτρικής ενέργειας, έχουν ζωτική σημασία για τη διασφάλιση της ασφάλειας και της προστασίας των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων, τη διευκόλυνση της ασφάλειας της αλυσίδας εφοδιασμού, τη διαλειτουργικότητα, τη διευκόλυνση των επενδύσεων στο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας, την εξοικονόμηση κόστους και, ως εκ τούτου, την επιτάχυνση της ανάπτυξης και του εκσυγχρονισμού.

Ως πρώτη και άμεση ανάγκη, οι ισχύουσες συγγραφές υποχρεώσεων των ΔΣΜ προς τους κατασκευαστές δικτύων είναι συχνά εξατομικευμένες σε μεγάλο βαθμό, γεγονός που σημαίνει ότι οι προσπάθειες και οι πόροι της αλυσίδας εφοδιασμού πρέπει να χρησιμοποιούνται σε ειδικά αιτήματα σχεδιασμού για σχεδόν κάθε ΔΣΜ στην Ευρώπη. Η συνεργασία μεταξύ των ΔΣΜ για την επίτευξη συμφωνίας σχετικά με τα αιτήματα κοινών προδιαγραφών θα μειώσει το κόστος, θα επιταχύνει την παράδοση των έργων, θα αυξήσει την ποσότητα της παραγωγής στις ήδη υφιστάμενες εγκαταστάσεις κατασκευής στις οποίες μπορούν να παράγουν οι προμηθευτές και θα καταστήσει δυνατή την καλύτερη πρόσβαση των προμηθευτών σε ολόκληρη την ΕΕ σε άλλες αγορές εντός της Ευρώπης. Οι πρώτες προσπάθειες για την επίτευξη συμφωνίας σχετικά με τις κοινές απαιτήσεις πραγματοποιήθηκαν με πρωτοβουλία του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» της ΕΕ 52 και, σε ορισμένες περιπτώσεις, από ορισμένους ΔΣΜ 53 , ενώ εξακολουθούν να υλοποιούνται με ανομοιογενείς τρόπους από διαφορετικούς ΔΣΜ. Την ανάγκη περαιτέρω συνεργασίας στο πλαίσιο αυτό και εξορθολογισμού των προδιαγραφών τόνισε το ΕΔΔΣΜ-ηλ στις συζητήσεις στο πλαίσιο της εκδήλωσης υψηλού επιπέδου για το μέλλον των δικτύων μας 54 .

Η Επιτροπή θα ζητήσει από τους ευρωπαϊκούς οργανισμούς τυποποίησης (ΕΟΤ) να παράσχουν παραδοτέο που θα συνιστά συμφωνία συνάντησης εργασίας, με τη συμμετοχή όλων των σχετικών ενδιαφερόμενων μερών (ΕΔΔΣΜ-ηλ, ΔΣΜ και κατασκευαστές) σχετικά με κοινές προδιαγραφές προϊόντων που θα πρέπει να συμφωνηθούν έως τα τέλη του 2024. Οι εν λόγω προδιαγραφές προϊόντων θα πρέπει να εφαρμόζονται από τους ΔΣΜ σε ολόκληρη την ΕΕ στις οικείες δημόσιες συμβάσεις και οι ρυθμιστικές αρχές θα πρέπει να τις ενθαρρύνουν όσον αφορά τον σχεδιασμό των τιμολογίων. Οι εργασίες θα πρέπει να συντονίζονται σε στενή συνεργασία με την ομάδα εργασίας για το σύστημα πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας του φόρουμ υψηλού επιπέδου για την ευρωπαϊκή τυποποίηση. Στο μέλλον, εφόσον κριθεί σκόπιμο, αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει ένα πρώτο βήμα προς την ανάπτυξη τεχνικών προδιαγραφών και, τελικά, προτύπων της ΕΕ για ολόκληρη την αξιακή αλυσίδα του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας.

Σε συνεργασία με τον ανωτέρω άξονα εργασίας των ΕΟΤ, το φόρουμ υψηλού επιπέδου θα εντοπίσει κενά τυποποίησης και θα προτείνει χάρτη πορείας έως το πρώτο τρίμηνο του 2024. Θα δίνεται έμφαση σε στρατηγικά ζητήματα που βασίζονται στις τρέχουσες τάσεις της αγοράς και των επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανομένων των γεωπολιτικών περιορισμών, του αντικτύπου στις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και της διευκόλυνσης του παγκόσμιου εμπορίου.

Το ΕΔΔΣΜ-ηλ και ο φορέας ΔΣΔ της ΕΕ θα πρέπει να θεσπίσουν, από κοινού με τους διαχειριστές δικτύων, έως το τέταρτο τρίμηνο του 2024, μηχανισμούς για την παροχή στους κατασκευαστές μεγαλύτερης προβολής όσον αφορά τα οικεία επικείμενα σχέδια συμβάσεων για τον εξοπλισμό και τα συστήματα σε όλα τα επίπεδα τάσης. Η δράση αυτή θα μπορούσε να βοηθήσει τους κατασκευαστές τεχνολογιών δικτύου να προετοιμάσουν καλύτερα τις παραγωγικές τους ικανότητες και το ειδικευμένο εργατικό δυναμικό τους και/ή να σχεδιάσουν χρονοθυρίδες παραγωγής για την έγκαιρη κάλυψη των αναγκών επέκτασης των δικτύων. Κατά συνέπεια, θα μπορούσαν να αποφευχθούν πιθανά σημεία συμφόρησης στις αλυσίδες εφοδιασμού τεχνολογίας. Η δράση αυτή θα πρέπει να εμπνέεται από τη διαδραστική ψηφιακή πλατφόρμα της ΕΕ στην οποία θα δημοσιεύεται ο προγραμματισμός των δημοπρασιών των κρατών μελών, όπως ανακοινώθηκε στο σχέδιο δράσης της ΕΕ για την αιολική ενέργεια.

Δράση 14: Η Επιτροπή καλείται να προωθήσει κοινές τεχνικές απαιτήσεις για τη σύνδεση παραγωγής και ζήτησης

Οι προδιαγραφές που ορίζονται για τη σύνδεση νέας ζήτησης και νέων έργων παραγωγής έχουν σημαντικές επιπτώσεις στον σχεδιασμό και στις απαιτήσεις του προϊόντος. Σήμερα, οι εν λόγω τεχνικές απαιτήσεις παρουσιάζουν μεγάλες αποκλίσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη, γεγονός που απαιτεί την προσαρμογή των κατασκευαστών σε τέτοια αιτήματα σε τοπικό επίπεδο και εμποδίζει την πρόσβασή τους στην ενιαία αγορά της ΕΕ. Η Επιτροπή θα αξιολογήσει και θα προτείνει μέτρα για την προώθηση κοινών τεχνικών απαιτήσεων σε αναθεωρήσεις των κωδίκων δικτύου σχετικά με τις απαιτήσεις για τους παραγωγούς και τον κώδικα σύνδεσης της ζήτησης, έως το 2025, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι κατασκευαστές μπορούν να επωφεληθούν πλήρως από την πρόσβαση στην ενιαία αγορά.

1.ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας αποτελούν πραγματικό επιτυχημένο παράδειγμα της Ευρώπης όσον αφορά την ολοκλήρωση, τη συνεργασία και την αμοιβαία στήριξη. Ο καθοριστικός ρόλος των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας στην ενεργειακή μετάβαση καθιστά υψίστης σημασίας τη διασφάλιση της θέσπισης των κατάλληλων κινήτρων και της ελαχιστοποίησης των αδικαιολόγητων φραγμών και κινδύνων. Ο εκσυγχρονισμός του δικτύου, η επέκταση και η έξυπνη ανάπτυξη είναι άκρως αναγκαίες τόσο σε επίπεδο μεταφοράς όσο και, όλο και περισσότερο, σε επίπεδο διανομής, ώστε να καταστεί δυνατή η ενεργειακή μετάβαση σε όλους τους οικονομικούς τομείς. Τα δίκτυα πρέπει να είναι έτοιμα για τις νέες ανάγκες του συστήματος, ιδίως για την ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της ευέλικτης ζήτησης. Οι προκλήσεις αυτές όσον αφορά την ανάπτυξη του δικτύου μεταφράζονται σε υψηλές επενδυτικές ανάγκες που ανέρχονται σε μισό τρισ. EUR έως το 2030.

Το παρόν σχέδιο δράσης για τα ευρωπαϊκά δίκτυα προσδιορίζει μια σειρά αλληλένδετων μέτρων που μπορούν να ολοκληρωθούν εντός των επόμενων 18 μηνών για την παροχή κατάλληλου επενδυτικού πλαισίου για τα δίκτυα. Για παράδειγμα, ο αξιόπιστος και υψηλής ποιότητας σχεδιασμός δικτύου σε συνδυασμό με ένα ευνοϊκό πλαίσιο για τις προληπτικές επενδύσεις σε περιοχές με σταθερά σχέδια για την ανάπτυξη ανανεώσιμης ενέργειας, ηλεκτροκίνησης ή αντλιών θερμότητας, σε συνδυασμό με εξορθολογισμένες διαδικασίες αδειοδότησης για τα εν λόγω έργα δικτύου, μπορούν να αυξήσουν σημαντικά τη δυναμικότητα υποδοχής δικτύου για νέες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και πηγές ευελιξίας για το σύστημα.

Παρότι οι δράσεις που προσδιορίζονται θα πρέπει να δρομολογηθούν εντός του προτεινόμενου χρονοδιαγράμματος από τους αντίστοιχους οργανισμούς, μπορούν να παράγουν πλήρως τα αποτελέσματά τους μόνο μέσω της ισχυρής και μακροπρόθεσμης δέσμευσης όλων των σχετικών φορέων, δημόσιων και ιδιωτικών, για συνεργασία κατά την υλοποίησή τους. Μόνο με τη συνεργασία θα είναι δυνατόν να διατηρηθεί η δυναμική ώστε να καταστούν τα δίκτυα μας κατάλληλα για την πρόκληση.

Για τον λόγο αυτό, η Επιτροπή θα δημιουργήσει, στο πλαίσιο του φόρουμ της Κοπεγχάγης για τις ενεργειακές υποδομές, ειδική πλατφόρμα, σε συνεργασία με τα κράτη μέλη, τον ACER, το ΕΔΔΣΜ-ηλ και τον φορέα ΔΣΔ της ΕΕ, την ΕΤΕπ, τους κατασκευαστές και τις ΜΚΟ, για την τακτική παρακολούθηση της προόδου και θα υποβάλει στοιχεία κατά την ετήσια συνεδρίαση του φόρουμ σχετικά με την υλοποίηση του εν λόγω σχεδίου δράσης.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I — ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΤΥΑ ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II — ΣΥΜΦΩΝΟ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ

Εξασφάλιση έγκαιρης, τακτικής και ουσιαστικής συμμετοχής των ενδιαφερόμενων μερών στην ανάπτυξη των δικτύων

Ο ακρογωνιαίος λίθος της ενεργειακής μας μετάβασης και της οικονομικής ανάκαμψης θα είναι ένα σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας στο οποίο η ανανεώσιμη ενέργεια θα συμβάλλει περίπου στο ήμισυ της παραγωγής το 2030 και το οποίο θα είναι πλήρως απαλλαγμένο από τις ανθρακούχες εκπομπές πολύ πριν από το 2050. Θα αναπτύξουμε τη δυναμικότητα παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές με ρυθμό πολύ ταχύτερο από τον σημερινό, γεγονός που θα απαιτήσει ολοκληρωμένες και διασυνδεδεμένες ευρωπαϊκές υποδομές. Ως εκ τούτου, η επιτάχυνση της ανάπτυξης δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας παράλληλα με τη μαζική κλιμάκωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι καθοριστικής σημασίας για την προώθηση των φιλοδοξιών της Ευρώπης όσον αφορά την ενεργειακή ασφάλεια και το κλίμα.

Τίποτα από αυτά δεν μπορεί να επιτευχθεί μεμονωμένα ή εις βάρος της περιβαλλοντικής προστασίας των πλέον ευάλωτων ενδιαιτημάτων μας. Ο αναθεωρημένος κανονισμός ΔΕΔ-Ε θα συνεχίσει να χρησιμεύει ως κατευθυντήριο πλαίσιο για τον προσδιορισμό και την κατασκευή έργων κοινού ενδιαφέροντος (ΕΚΕ), εφόσον και όταν χρειάζεται, για τη σύνδεση της ζήτησης και της προσφοράς σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ενισχύθηκαν οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων, είτε στο στάδιο της επιλογής για το σήμα ΕΚΕ είτε σε μεταγενέστερο στάδιο, κατά τον σχεδιασμό και την κατασκευή, ώστε να είναι πιο συμπεριληπτικές, πιο διαφανείς και υπεύθυνες ως προς τις απόψεις και τις ανάγκες των κοινοτήτων που επηρεάζονται από την κατασκευή. Παρότι προωθούνται και ανταλλάσσονται βέλτιστες πρακτικές μεταξύ των φορέων υλοποίησης έργων, εξακολουθούν να σημειώνονται καθυστερήσεις στην ανάπτυξη των δικτύων τόσο σε επίπεδο μεταφοράς όσο και σε επίπεδο διανομής λόγω της έλλειψης της αποδοχής των κοινοτήτων που επηρεάζονται από έργα ενεργειακών υποδομών. Ο ποσοτικός προσδιορισμός και η χρηματική αποτίμηση των οφελών από την επιτυχή συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών και την αποφυγή καθυστερήσεων μπορούν να αποτελέσουν πρόκληση σε ένα σύνθετο κανονιστικό πλαίσιο για την κατασκευή υποδομών που σχετίζονται με πολλές δικαιοδοσίες και αρμοδιότητες. Είναι αναγκαίο να ενισχυθεί το πλαίσιο δέσμευσης έναντι του κοινού σε μια τακτική και ουσιαστική συλλογική προσπάθεια που θα αξιοποιεί την εμπιστοσύνη και τη συμμετοχή στην ανάπτυξη των δικτύων, θα αμβλύνει τις επιπτώσεις στις κοινότητες και στη φύση, θα ανακατανέμει τα οφέλη και θα ενισχύει την προστασία της φύσης.

Στην ανακοίνωσή της με τίτλο «Δίκτυα, ο κρίκος που λείπει: Σχέδιο δράσης της ΕΕ για τα δίκτυα», η Επιτροπή ανακοινώνει τη δρομολόγηση ενός συμφώνου συνεργασίας για τη διασφάλιση της έγκαιρης, τακτικής και ουσιαστικής συμμετοχής των ενδιαφερόμενων μερών στην ανάπτυξη δικτύων, από κοινού με τα κράτη μέλη, τον ACER και τις εθνικές ρυθμιστικές αρχές, το ΕΔΔΣΜ-ηλ και τους διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς, τον φορέα ΔΣΔ της ΕΕ και τους διαχειριστές συστημάτων διανομής, τους φορείς υλοποίησης έργων και την κοινωνία των πολιτών, ζητώντας:

1.Τον σχεδιασμό και την υλοποίηση εθνικών και ευρωπαϊκών προσπαθειών επικοινωνίας σχετικά με τον καθοριστικό ρόλο των δικτύων μεταφοράς και διανομής ως παραγόντων διευκόλυνσης της ενεργειακής μετάβασης.

2.Την κοινή προσπάθεια συνεργασίας μεταξύ εθνικών και τοπικών αρχών για τη διασφάλιση της αποτελεσματικής εφαρμογής των διατάξεων αδειοδότησης για έργα δικτύου και ανανεώσιμης ενέργειας και την υιοθέτηση και/ή σύσταση βέλτιστων πρακτικών σε τοπικό, εθνικό και ενωσιακό επίπεδο.

3.Τη δέσμευση των κρατών μελών να ενισχύσουν τη συμμετοχή τους στις ομάδες συζητήσεων περιφερειακής συνεργασίας, όπως οι συσταθείσες ομάδες υψηλού επιπέδου, προκειμένου να επιταχυνθεί η υλοποίηση των ΕΚΕ, δίνοντας προτεραιότητα στα πιο ώριμα και συγκεκριμένα έργα. Στις εργασίες αυτές θα συμμετέχουν διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς και φορείς υλοποίησης έργων, καθώς και οι εθνικές ρυθμιστικές αρχές και ενδιαφερόμενα μέρη.

4.Ανοικτό διάλογο μεταξύ υπουργείων, ρυθμιστικών αρχών και διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς και διανομής για την επαρκή κανονιστική στήριξη για έγκαιρες, τακτικές και ουσιαστικές δραστηριότητες συμμετοχής των ενδιαφερόμενων μερών με βάση ειδικά κεφάλαια για τη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών που συνοδεύουν τα σχέδια επενδύσεων στο δίκτυο.

5.Πρόβλεψη των αναγκαίων οργανωτικών όρων μεταξύ όλων των μερών που συμμετέχουν σε διαδικασίες αδειοδότησης ή συμμετοχής των ενδιαφερόμενων μερών σύμφωνα με τις σημαντικές ανάγκες ανάπτυξης δικτύων.

Η Επιτροπή θα συνεργάζεται στενά με όλα τα μέρη που θα προσχωρήσουν στο σύμφωνο συνεργασίας στο πλαίσιο κατάλληλων ομάδων συζητήσεων συνεργασίας για τα δίκτυα, όπως οι Ημέρες ενέργειας για τα ΕΚΕ, το φόρουμ για τις ενεργειακές υποδομές (φόρουμ της Κοπεγχάγης) και η πλατφόρμα των εθνικών αρμόδιων αρχών (πλατφόρμα ΕΑΑ), προκειμένου να στηρίξει την εφαρμογή των τεσσάρων πυλώνων του συμφώνου. Στο πλαίσιο αυτών των ομάδων συζητήσεων, η Επιτροπή θα παρακολουθεί επίσης την πρόοδο που σημειώνεται από τις εν λόγω πρωτοβουλίες, και θα προωθεί την ανταλλαγή πρακτικών που εμπνέουν περαιτέρω προσπάθειες από όλα τα μέρη για την ανάπτυξη και τη διατήρηση διαδικασιών συμμετοχής που ανταποκρίνονται στην πρόκληση των δικτύων της ΕΕ.

Η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη, τις εθνικές ρυθμιστικές αρχές, τους διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς και διανομής, τους φορείς υλοποίησης έργων και την κοινωνία των πολιτών να προσχωρήσουν στο σύμφωνο συνεργασίας και να συμβάλουν, μέσω των συλλογικών δράσεών τους, σε ένα ευνοϊκό πλαίσιο για την έγκαιρη, τακτική και ουσιαστική συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών στην ανάπτυξη των δικτύων. 

(1)

  https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/el/speech_23_4377  

(2)

Άρθρο 2 σημείο 11) του κανονισμού (ΕΕ) 2018/1999 για τη διακυβέρνηση.

(3)

Τον Ιανουάριο του 2023  τα κράτη μέλη συμφώνησαν σε περιφερειακό επίπεδο για συνδυασμένες φιλοδοξίες που οδηγούν σε σωρευτικούς υπεράκτιους στόχους περίπου 111 GW έως το 2030 και 317 GW έως το 2050. Σε σύγκριση με τα περίπου 971 MW συνολικής χερσαίας και υπεράκτιας εγκατεστημένης ισχύος το 2023 (εκτιμήσεις της Επιτροπής για 971 452 MW με βάση τα δεδομένα ανά χώρα της πλατφόρμας διαφάνειας του ΕΔΔΣΜ-ηλ ).

(4)

  System needs study – Opportunities for a more efficient European power system in 2030 and 2040  (Μελέτη των αναγκών του συστήματος — Ευκαιρίες για ένα αποδοτικότερο ευρωπαϊκό σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας το 2030 και το 2040), Δεκαετές πρόγραμμα ανάπτυξης δικτύων 2022, ΕΔΔΣΜ-ηλ, Μάιος 2023.

(5)

Έκθεση της Επιτροπής, με τίτλο «Προώθηση της ηλεκτροκίνησης μέσω της κτιριακής πολιτικής» , Φεβρουάριος 2023.

(6)

Βλ. τη μελέτη Connecting the dots, την οποία διεξήγαγε η Eurelectric σε συνεργασία με την E.DSO. Το ποσοστό των δικτύων στο συνολικό κόστος ενεργειακού εφοδιασμού έχει εξελιχθεί από 27 % κατά μέσο όρο την προηγούμενη δεκαετία σε 37 % την τρέχουσα δεκαετία — βλ.  Αξιολόγηση των επενδυτικών αναγκών της Επιτροπής [SWD(2023) 68 final].

(7)

  Implementing the REPower EU Action Plan (Εφαρμογή του σχεδίου δράσης REPowerEU) [SWD(2022) 230 final].

(8)

  Electricity Grids and Secure Energy Transitions (Ηλεκτρικά δίκτυα και ασφαλείς ενεργειακές μεταβάσεις), ΔΟΕ, Οκτώβριος 2023.

(9)

  https://www.consilium.europa.eu/el/press/press-releases/2023/10/09/renewable-energy-council-adopts-new-rules/  

(10)

  Κανονισμός (ΕΕ) 2019/943 και οδηγία (ΕΕ) 2019/944 .

(11)

  https://www.ft.com/content/4c843612-1890-49bb-83eb-ddbe4495d6c9  

(12)

  Συμπεράσματα της Διάσκεψης για το μέλλον της Ευρώπης , πρόταση 3 για την κλιματική αλλαγή, την ενέργεια και τις μεταφορές, μέτρο 4 (σ. 45).

(13)

  https://energy.ec.europa.eu/topics/infrastructure/energy-infrastructure-forum_el  

(14)

  https://energy.ec.europa.eu/topics/infrastructure/projects-common-interest/pci-energy-days_el  

(15)

2023: https://www.pcisummit.eu/live-stream/ ; 2022: https://www.sincrogrid.eu/en/News/ArticleID/442/Recordings-of-the-Smart-Grid-PCIs-Summit  

(16)

  https://www.entsoe.eu/eugridforum/  

(17)

  The European Investment Bank’ s role in cross-border infrastructure projects (Ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων σε έργα διασυνοριακών υποδομών), ΕΤΕπ, Μάιος 2023. 

(18)

Τα ΕΑΕ θα συνδέουν τα κράτη μέλη της ΕΕ με γειτονικές χώρες, συμβάλλοντας στους ενεργειακούς και κλιματικούς στόχους της Ένωσης για το 2030 και μπορούν, για παράδειγμα, να στηρίξουν τις δεσμεύσεις των συμβαλλόμενων μερών της Ενεργειακής Κοινότητας για απανθρακοποίηση.

(19)

Με βάση τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, συμπεριλαμβανομένων των κεφαλαίων RePowerEU 21 κρατών μελών (HR, EST, EL, HU, IT, PL, RO, MT, AT, ES, SI, SK, CZ, PT, LT, LV, CY, DE, BE, BG, FI).

(20)

Η αναθεωρημένη οδηγία για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές περιλαμβάνει απαιτήσεις για τα κράτη μέλη ώστε να διασφαλίζεται ότι τα σημεία επαναφόρτισης ισχύος μπορούν να υποστηρίζουν λειτουργίες έξυπνης επαναφόρτισης και, κατά περίπτωση, αμφίδρομη επαναφόρτιση, και θα πρέπει να θεσπιστούν μέτρα για να διασφαλιστεί ότι τα ηλεκτρικά οχήματα και οι μπαταρίες μπορούν να συμμετέχουν χωρίς διακρίσεις στις υπηρεσίες ευελιξίας. Ο κανονισμός για τις υποδομές εναλλακτικών καυσίμων θέτει υποχρεωτικούς στόχους ανάπτυξης προσβάσιμων στο κοινό υποδομών επαναφόρτισης και απαιτεί, από τις αρχές του 2024, όλα τα νέα ή ανακαινισμένα προσβάσιμα στο κοινό σημεία επαναφόρτισης να διαθέτουν δυνατότητα έξυπνης επαναφόρτισης. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να αξιολογήσουν έως το τέλος του 2024 τη δυνητική συμβολή της αμφίδρομης φόρτισης στη μείωση του κόστους των χρηστών και του συστήματος και στην αύξηση του μεριδίου ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στο σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας και, κατά περίπτωση, να λάβουν κατάλληλα μέτρα. Ο επικείμενος κώδικας δικτύου για την ευελιξία από την πλευρά της ζήτησης, ο οποίος επί του παρόντος βρίσκεται στο στάδιο της εκπόνησης, θα καθορίσει το κανονιστικό πλαίσιο για τη συμμετοχή της αμφίδρομης φόρτισης στις υπηρεσίες δικτύου, μαζί με άλλες τεχνολογίες για την παροχή ευελιξίας με στόχο την αντιμετώπιση τυχόν κανονιστικών φραγμών που απομένουν. Η Επιτροπή σκοπεύει να εγκρίνει τον κώδικα δικτύου κατά τη διάρκεια του 2025.

(21)

Όπως το  φόρουμ για τις βιώσιμες μεταφορές και η  ομάδα εμπειρογνωμόνων για την έξυπνη ενέργεια .

(22)

 C(2023) 1729, Σύσταση της Επιτροπής της 14ης Μαρτίου 2023 σχετικά με την αποθήκευση ενέργειας .

(23)

Οι μικροί ΔΣΔ που εξυπηρετούν λιγότερους από 100 000 πελάτες ή μικρά απομονωμένα συστήματα μπορούν να εξαιρούνται.

(24)

Εκτίμηση της Επιτροπής για 2 558 ΔΣΔ με βάση τα δεδομένα της Eurelectric: Distribution grids in Europe, Facts and Figures 2020 (Δίκτυα διανομής στην Ευρώπη, στοιχεία και αριθμοί για το 2020), Δεκέμβριος 2020.

(25)

Για παράδειγμα, στοιχεία μετρήσεων από μετασχηματιστές, μετατροπείς και καταναλωτές σε χαμηλό επίπεδο τάσης μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως εισερχόμενα δεδομένα για τους υπολογισμούς ροής φορτίου με τα οποία είναι δυνατόν να υπολογιστεί η επίδραση των νέων φωτοβολταϊκών συνδέσεων στην τάση και τα φορτία με βάση τα επιμέρους αποθέματα του αντίστοιχου τμήματος δικτύου, περιορίζοντας τον σχεδιασμό της ανάπτυξης του δικτύου σε ό,τι είναι πραγματικά αναγκαίο ( Distribution grids:  The energy transition’s backbone , Geode, Μάιος 2023).

(26)

Βλέπε, για παράδειγμα, αυτούς που διερευνήθηκαν από το  Distribution System Operator Observatory (Παρατηρητήριο των Διαχειριστών Συστήματος Διανομής) του JRC για το 2022 (κεφάλαιο 4.7), JRC, Απρίλιος 2023.

(27)

  CEER Views on Electricity Distribution Network Development Plans (Απόψεις του CEER για τα προγράμματα ανάπτυξης δικτύων διανομής ηλεκτρικής ενέργειας), CEER, Νοέμβριος 2021.

(28)

 https://energy.ec.europa.eu/system/files/2023-06/Conclusions%209th%20EIF_13%20June%20FINAL.pdf

(29)

  Power System of the Future: Keys to delivering capacity on the distribution grid , Eurelectric, Σεπτέμβριος 2023. 

(30)

Βλ. παραδείγματα στο επίπεδο διανομής στην  Ισπανία και στην  Τσεχική Δημοκρατία .

(31)

  CEER Paper on Alternative Connection Agreements (Έγγραφο του CEER σχετικά με τις συμφωνίες εναλλακτικής σύνδεσης), CEER, Μάιος 2023.

(32)

  The benefits of innovative grid technologies (Τα οφέλη των καινοτόμων τεχνολογιών δικτύου), CurrENT, Δεκέμβριος 2021. 

(33)

Για παράδειγμα, δεδομένων των υψηλότερων επιπέδων τάσης (και του χαμηλότερου ρεύματος), οι απώλειες δικτύου είναι χαμηλότερες σε σχετικούς όρους στα δίκτυα μεταφοράς απ’ ό,τι στη διανομή: περίπου 0,5 %–3 % στη μεταφορά έναντι 2–14 % στη διανομή. Report on Power Losses (Έκθεση σχετικά με τις απώλειες ηλεκτρικής ενέργειας), CEER, Μάρτιος 2020.

(34)

 Παρατηρητήριο Τεχνολογιών Καθαρής Ενέργειας:  Smart grids in the European Union (Έξυπνα δίκτυα στην Ευρωπαϊκή Ένωση), Κοινό Κέντρο Ερευνών, Οκτώβριος 2023.

(35)

  https://entsoe.eu/Technopedia/  

(36)

  Report on regulatory frameworks for European energy networks 2022 (Έκθεση σχετικά με τα κανονιστικά πλαίσια για τα ευρωπαϊκά ενεργειακά δίκτυα το 2022), CEER, Ιανουάριος 2023.

(37)

  Benefit-based incentive regulation to promote efficiency and innovation in addressing system needs (Παροχή κινήτρων με βάση τα οφέλη για την προώθηση της αποδοτικότητας και της καινοτομίας στην αντιμετώπιση των αναγκών του συστήματος), Florence School of Regulation, Ιούνιος 2023.

(38)

  https://energy.ec.europa.eu/events/9th-energy-infrastructure-forum-2023-06-12_el  

(39)

  https://www.acer.europa.eu/Publications/ACER_electricity_network_tariff_report.pdf  

(40)

Το Ταμείο Εκσυγχρονισμού χρησιμοποιεί μέρος των εσόδων του ΣΕΔΕ της ΕΕ για τη στήριξη επενδύσεων στον εκσυγχρονισμό των ενεργειακών δικτύων στα 13 κράτη μέλη της ΕΕ με το χαμηλότερο εισόδημα. Κατά την περίοδο 2021-2023, θα διατεθούν 57 δισ. EUR στο πλαίσιο του Ταμείο Εκσυγχρονισμού, με την παραδοχή ότι η τιμή του ΣΕΔΕ της ΕΕ θα ανέλθει σε 75 EUR/tCO₂.

(41)

  Κανονισμός (ΕΕ) 2022/2577 του Συμβουλίου, της 22ας Δεκεμβρίου 2022, σχετικά με τη θέσπιση πλαισίου για την επιτάχυνση της ανάπτυξης ανανεώσιμης ενέργειας (ΕΕ L 335 της 29.12.2022 σ. 36).

(42)

  Εξορθολογισμός των διαδικασιών εκτίμησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων για έργα ενεργειακών υποδομών κοινού ενδιαφέροντος (ΕΚΕ) , Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2013. 

(43)

  Έγγραφο καθοδήγησης με τίτλο «Υποδομές μεταφοράς ενέργειας και νομοθεσία της ΕΕ για το φυσικό περιβάλλον» , Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2018.

(44)

  Κανονισμός (ΕΕ) 2021/240 για τη θέσπιση Μέσου Τεχνικής Υποστήριξης (ΕΕ L 57 της 18.2.2021, σ. 1).

(45)

 COM(2023) 669 final  Ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για την αιολική ενέργεια .

(46)

  Οδηγία (ΕΕ) 2022/2557 για την ανθεκτικότητα των κρίσιμων οντοτήτων.  

(47)

  Σύσταση (ΕΕ) 2019/553 της Επιτροπής, της 3ης Απριλίου 2019, σχετικά με την κυβερνοασφάλεια στον τομέα της ενέργειας .

(48)

  Οδηγία (ΕΕ) 2022/2555 σχετικά με μέτρα για υψηλό κοινό επίπεδο κυβερνοασφάλειας σε ολόκληρη την Ένωση .

(49)

  Skills needs developments, vocational education and training systems in the changing electricity sector (Ανάπτυξη των αναγκών σε δεξιότητες, συστήματα επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης στον μεταβαλλόμενο τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας), από την industriAll European Trade Union, την European Public Service Union (EPSU) και την Eurelectric, με την υποστήριξη της ΕΕ.

(50)

Βλέπε την πρόσφατη έναρξη εμπορικής έρευνας σχετικά με τα καλώδια οπτικών ινών, στην ΕΕ C/2023/891  Ανακοίνωση για την έναρξη διαδικασίας σχετικά με τις εισαγωγές καλωδίων οπτικών ινών .

(51)

Κανονισμός (ΕΕ) 2019/452 για τη θέσπιση πλαισίου για τον έλεγχο των άμεσων ξένων επενδύσεων στην Ένωση .

(52)

  https://interopera.eu/  

(53)

Π.χ. το πρόγραμμα της TenneT για υπεράκτια δίκτυα ισχύος 2 GW ( https://www.tennet.eu/about-tennet/innovations/2gw-program ).

(54)

  Συμπεράσματα της εκδήλωσης του ΕΔΔΣΜ-ηλ με τίτλο «Το μέλλον των δικτύων μας», 3η συνεδρίαση με θέμα «Άνθρωποι και δημόσιες συμβάσεις».