12.10.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 342/1

1.

χαιρετίζει τη μεγάλη επιτυχία της ευρωπαϊκής πολιτικής για την έρευνα, που αναπτύσσεται μέσω των διαδοχικών προγραμμάτων πλαισίων έως τον «Ορίζοντα 2020», το σημαντικότερο ολοκληρωμένο πρόγραμμα έρευνας στον κόσμο, το οποίο στηρίζεται στην επιστημονική αριστεία και την επιτάχυνση της καινοτομίας·

2.

υπενθυμίζει ότι το «Ορίζοντας 2020» είναι ο κύριος μηχανισμός στήριξης για την ανάπτυξη της έρευνας και της καινοτομίας στην Ευρώπη, μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο της συνολικής στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και με στόχο την υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας (ΕΧΕ)·

3.

επιβεβαιώνει τη σκοπιμότητα της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», η οποία υιοθετεί μια ενοποιημένη προσέγγιση του «τριγώνου της γνώσης» (έρευνα — κατάρτιση — καινοτομία), ενώ η αλλαγή πνεύματος ως προς τη μαθητεία και η ανύψωση του επιπέδου κατάρτισης για όλους παραμένουν καθοριστικής σημασίας και προωθούν τη συνεργασία πανεπιστημίου-επιχείρησης· προτείνει, εξάλλου, να επιδιωχθεί μεγαλύτερη διασύνδεση και συμπληρωματικότητα με τα προγράμματα Erasmus+ και Interreg, συμπεριλαμβανομένου του Interreg Europe, που αφορά τη διαπεριφερειακή συνεργασία· τονίζει ότι πρέπει να συνεχιστεί η υλοποίηση του ΕΧΕ και ότι αυτό προϋποθέτει την επίτευξη πολλαπλών στόχων, μεταξύ των οποίων η επιστημονική αριστεία αποτελεί καίρια και απαραίτητη πτυχή χωρίς να είναι η μοναδική·

4.

τονίζει την επικαιρότητα των στόχων του ΕΧΕ και τη σκοπιμότητα συνέχισης της υλοποίησής τους, ιδίως όσον αφορά την ανάπτυξη των διεθνικών συνεργασιών, την κινητικότητα των γνώσεων, μια ενοποιημένη αγορά εργασίας για τους ερευνητές και τους παράγοντες καινοτομίας, την ισότητα των δύο φύλων ή ακόμη την πρόσβαση στην πληροφορία και στην επιστήμη·

5.

προτείνει, προκειμένου να εδραιωθεί η εμπιστοσύνη στο σχέδιο οικοδόμησης γνώσης στην Ευρώπη, να εντοπιστούν οι ταλαντούχοι Ευρωπαίοι και να παρακολουθείται η σταδιοδρομία των ερευνητών· να χαραχτούν ευρωπαϊκές «διαδρομές» για τους ερευνητές, με βάση τις οποίες να μπορούν να εντάσσονται σε προγράμματα στήριξης της υπό μετάβαση ερευνητικής σταδιοδρομίας τους· να προωθηθεί η ένταξη ερευνητών στον επιχειρηματικό κόσμο·

6.

αρνείται τον περιορισμό της δημοσιονομικής συζήτησης αποκλειστικά στο πρόγραμμα-πλαίσιο. Ανάλογα με τις μεθόδους αξιολόγησης, το μερίδιο της πολιτικής για τη συνοχή που αφιερώνεται στην έρευνα και την καινοτομία κυμαίνεται μεταξύ 43 και 110 δισεκατ. ευρώ, ανεξάρτητα από τις σημαντικές χρηματοδοτήσεις από τις άλλες τομεακές πολιτικές και από το σχέδιο Junker·

7.

ζητά, στα πλαίσια του προβληματισμού για το μέλλον της Ευρώπης και των προτεραιοτήτων που θέτει η Διακήρυξη της Ρώμης (1), να ανακτήσουν η καινοτομία και η έρευνα εξέχουσα θέση μεταξύ των προτεραιοτήτων, να ενισχυθεί η εγκάρσια διαχείριση των ζητημάτων έρευνας, καινοτομίας και κατάρτισης στην Ένωση, καθώς επίσης και να αυξηθεί η συνολική δημοσιονομική προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπέρ της Ε&Κ μέσα από το σύνολο των πολιτικών αυτών, εντός του τρέχοντος και του προσεχούς πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου (ΠΔΠ). Μέσα στο συνολικό αυτό σχήμα, και σύμφωνα με το σχέδιο έκθεσης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (2) και την έκθεση της ομάδας ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου για τη μεγιστοποίηση του αντικτύπου των προγραμμάτων Ε&Κ (Έκθεση Lamy) (3), ο προϋπολογισμός του προγράμματος-πλαισίου πρέπει να αυξηθεί σημαντικά τουλάχιστον σε βαθμό τέτοιο ώστε να διατηρηθεί η αναπτυξιακή δυναμική του τρέχοντος προγράμματος-πλαισίου (4). Σε κάθε περίπτωση, η ώθηση που πρέπει να δοθεί στην Ε&Κ δεν πρέπει να υπονομεύει την πολιτική συνοχής, η οποία παραμένει το βασικό ενωσιακό εργαλείο χρηματοδότησης για την υλοποίηση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής και τη σύγκλιση μεταξύ των πόλεων και των περιφερειών της. Το σύνολο του δυναμικού των πολιτικών για τη συνοχή και για την Ε & Α πρέπει να κινητοποιηθεί και να συνδυαστεί για την τόνωση της περιφερειακής ανάπτυξης·

8.

απευθύνει έκκληση για μια νέα συλλογική φιλοδοξία, που δεν θα αφορά απλώς την επιστημονική αριστεία στην Ευρώπη, αλλά την επιστημονική αριστεία και την ικανότητα καινοτομίας σε ολόκληρη την Ευρώπη, χάρη στην κινητοποίηση του συνολικού δυναμικού σε όλες τις πόλεις και τις περιφέρειές της, συμβάλλοντας έτσι στην ενίσχυση των ικανοτήτων τους και στην προώθηση μιας ανοιχτής και συνεργατικής καινοτομίας·

9.

θεωρεί ότι η φιλοδοξία αυτή είναι ακόμη πιο αναγκαία στο πλαίσιο μιας παγκοσμιοποίησης, τα αποτελέσματα της οποίας μένει να τεθούν υπό έλεγχο, ιδίως σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο, και που για την αντιμετώπισή της η έρευνα και η καινοτομία αποτελούν παράγοντες ανθεκτικότητας, υψηλής προστιθέμενης αξίας και βιώσιμης ανταγωνιστικότητας·

10.

προτίθεται να προωθήσει μια σφαιρική προσέγγιση της ευρωπαϊκής, της εθνικής και της περιφερειακής χρηματοδότησης, ελλείψει της οποίας η φιλοδοξία αυτή και η ευρωπαϊκή συζήτηση για τον προϋπολογισμό στερούνται νοήματος· υπενθυμίζει τη σημασία του στόχου της διάθεσης του 3 % του ΑΕγχΠ στη δημόσια και ιδιωτική Ε&Κ, ο οποίος θεσπίζεται στη στρατηγική «Ευρώπη 2020» για όλα τα κράτη μέλη, αλλά βρίσκεται στάσιμος στο 2,03 % από το 2015 ενώ έχει υπονομευθεί σε πολλά κράτη μέλη, μεταξύ άλλων με τη μείωση των πιστώσεων. θεωρεί συνεπώς πρωταρχικής σημασίας την επιδίωξη της ενίσχυσης των συστημάτων Ε&Κ, λαμβανομένου υπόψη του πλαισίου κάθε χώρας και κάθε περιφέρειας, μέσω καλύτερου συντονισμού των πολιτικών σε ευρωπαϊκό επίπεδο και τόνωσης των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, μεταξύ άλλων μέσω του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και των στρατηγικών έξυπνης εξειδίκευσης·

11.

θεωρεί αναγκαίο να διασαφηνιστεί ο προβληματισμός σχετικά με τις συνέργειες και προτείνει πέντε λειτουργικές αρχές τις οποίες θα μπορούσαν να μοιράζονται η Ένωση, τα κράτη μέλη, οι περιφέρειες και οι δήμοι:

12.

υπενθυμίζει ότι η ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία του προγράμματος-πλαισίου έγκειται κυρίως στον συλλογικό και συνεργατικό χαρακτήρα του και στη συμβολή του στη δικτύωση των ερευνητών και των οικοσυστημάτων καινοτομίας. Η πτυχή αυτή πρέπει να εξακολουθήσει να προκρίνεται έναντι της στήριξης μεμονωμένων έργων·

13.

εκφράζει την ανησυχία της για την πτώση του μέσου ποσοστού επιτυχούς έκβασης στις προσκλήσεις υποβολής προσφορών, που ήταν χαμηλότερο απ’ ό,τι στο προηγούμενο πρόγραμμα-πλαίσιο, με αποτέλεσμα να υπονομεύεται σημαντικά η διάδοσή του στις πόλεις και τις περιφέρειες. Η αναγκαία άμιλλα που χαρακτηρίζει μια διαδικασία αριστείας δεν πρέπει να εκδηλώνεται ως υπέρμετρη συγκέντρωση και αποκλειστικότητα·

14.

δηλώνει ότι η διατήρηση του ανοίγματος του προγράμματος-πλαισίου είναι απαραίτητη για να διασφαλίζεται η διάδοσή του σε ολόκληρη την Ευρώπη, τις περιοχές της και τους πολίτες της· ζητά δε να είναι πιο καινοτόμα τα εργαλεία του προγράμματος-πλαισίου, ώστε να συνδυάζονται αριστεία, συμμετοχή και αποφυγή αποκλεισμών·

15.

υπενθυμίζει ότι είναι σημαντικό να διατηρείται ισορροπία μεταξύ βασικής έρευνας και έρευνας που συνδέεται με τη διάθεση στην αγορά, αλλά και μεταξύ ελεύθερης έρευνας και έρευνας που ανταποκρίνεται σε ζητήματα που θέτουν η κοινωνία και οι οικονομικοί παράγοντες — και τούτο προκειμένου να επιδιώκεται τόσο η επαυξητική καινοτομία (incremental innovation) όσο και η ανατρεπτική καινοτομία (disruptive innovation), δεδομένου ότι αμφότερες μπορούν να δημιουργήσουν νέες δραστηριότητες και θέσεις εργασίας·

16.

επισημαίνει την έμφαση που δίνεται σήμερα σε σχέδια που χαρακτηρίζονται από υψηλά επίπεδα τεχνολογικής ετοιμότητας (TRL ή technology readiness levels), η οποία οδηγεί στην προώθηση της επαυξητικής καινοτομίας και την ενθάρρυνση των ερευνητών να επικεντρώνονται στις ώριμες ιδέες που μπορούν να διοχετευτούν στην αγορά σε σύντομο χρονικό διάστημα· παράλληλα, τονίζει ότι η στήριξη έργων στα πρώτα στάδια τεχνολογικής ωρίμανσης είναι εξίσου σημαντική για την εισαγωγή περισσότερης καινοτομίας στην αγορά· υπογραμμίζει τη σκοπιμότητα ρηξικέλευθων καινοτομιών που βασίζονται σε χαμηλότερα TRL και επιτρέπουν την ταχεία πρόταση νέων προϊόντων και υπηρεσιών στην αγορά. Σε κάθε περίπτωση, η συνδρομή της πορείας των ΜΜΕ προς την αγορά και η δημιουργία βιώσιμων θέσεων εργασίας πρέπει να αποτελούν βασική προτεραιότητα της πολιτικής για την καινοτομία. Αυτός πρέπει να είναι πρωτίστως ο ρόλος ενός Ευρωπαϊκού συμβουλίου καινοτομίας·

17.

ζητά να λαμβάνονται περισσότερο υπόψη όλες οι μορφές αριστείας και καινοτομίας, υπενθυμίζει δε ότι η μη τεχνολογική καινοτομία και η κοινωνική καινοτομία δημιουργούν ανάγκες νέων γνώσεων, που ενδέχεται να διαμορφώσουν νέους τομείς αριστείας·

18.

υποστηρίζει την ανάγκη πλήρους αναγνώρισης της κοινωνικής καινοτομίας, η οποία αφορά ρηξικέλευθες ιδέες (προϊόντα, υπηρεσίες και πρότυπα) για την ανταπόκριση σε κοινωνιακές ανάγκες, με την ευρεία έννοια του όρου·

19.

υπογραμμίζει με έμφαση ότι η έρευνα και η καινοτομία δεν στοχεύουν αποκλειστικά στις εταιρείες αλλά αφορούν και τις δημόσιες πολιτικές, την υγεία, τον πολιτισμό και την κοινωνική ζωή, καθώς και την κοινωνική οικονομία και τα νέα οικονομικά μοντέλα, τα οποία συμβάλλουν στη δημιουργία νέων εταιρικών σχέσεων, στην ανάπτυξη νέων δραστηριοτήτων και νέων κοινωνικών σχέσεων. Ως εκ τούτου, η αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της καινοτομίας δεν πρέπει να εστιάζεται μόνο στην έννοια ενός προϊόντος με οικονομική αξία στην αγορά, αλλά και στην έννοια της υπηρεσίας που αποφέρει κοινωνική αξία στους πολίτες·

20.

τονίζει ότι ο όρος «αριστεία» χρησιμοποιείται για τον χαρακτηρισμό διαφόρων και πολύ διαφορετικών καταστάσεων· προτείνει τη διάκριση των ακόλουθων προκλήσεων, στις οποίες καλείται να προσφέρει συμβολή το πρόγραμμα-πλαίσιο:

21.

προτείνει, στην αξιολόγηση του αντίκτυπου των έργων —τόσο στην εκ των προτέρων φάση, όσον αφορά τις προτάσεις, όσο και στην εκ των υστέρων φάση, για τα ανατεθέντα έργα— να λαμβάνονται υπόψη τα ακόλουθα:

22.

προτείνει, προκειμένου να συνεχίσουν να προωθούν την αριστεία υπό όλες τις μορφές της, στο μελλοντικό πρόγραμμα-πλαίσιο, να αναγνωριστεί ενισχυμένος ρόλος σε όσες πόλεις και περιφέρειες είναι:

23.

ζητά να προστεθούν δύο νέες κοινωνικές προκλήσεις για την ανάπτυξη επιστημονικής παραγωγής αριστείας σχετικά με μείζονες προκλήσεις που αφορούν το μέλλον των ευρωπαϊκών κοινωνιών:

24.

συνιστά, μεταξύ των κοινωνικών προκλήσεων, να ενισχυθεί η θέση του διεπιστημονικού χαρακτήρα και των ανθρωπιστικών και κοινωνικών επιστημών, καθώς και η ανάληψη κινδύνου, ώστε να προκύψουν νέες ιδέες και λύσεις, ειδικότερα μέσω της εισαγωγής προσκλήσεων υποβολής έργων χωρίς προσδιορισμένο αντικείμενο·

25.

ενθαρρύνει την έναρξη μιας νέας συμπληρωματικής προσέγγισης, με βάση αφενός τον καθορισμό αποστολών, για την επιτυχία των διερευνήσεων και των μεγάλων έργων, και αφετέρου την εγκάρσια επικέντρωση του ενδιαφέροντος, σύμφωνα με το παράδειγμα των έξυπνων πόλεων, της περιβαλλοντικής ή της θαλάσσιας πολιτικής και έρευνας· επαναλαμβάνει προς τούτο το αίτημα της ΕτΠ για θέσπιση, στο επόμενο πρόγραμμα-πλαίσιο, στόχου διάθεσης του 10 % των πόρων σε έργα με σημαντική επίδραση στη θαλάσσια και ναυτική έρευνα (5)·

26.

εκφράζει την έκπληξή της για το γεγονός ότι πολλές δυνατότητες που ανοίγονται από τους ισχύοντες κανονισμούς δεν χρησιμοποιούνται επαρκώς και προτείνει διάφορες κατευθύνσεις βελτίωσης:

27.

ζητά από την Επιτροπή να εκθέσει τα στοιχεία της αξιολόγησης βάσει των οποίων δικαιολογείται το υψηλό επίπεδο χρηματοδότησης των μεγάλων επιχειρήσεων βάσει του προγράμματος «Ορίζοντας 2020», ενώ οι δαπάνες τους για Ε & Α έχουν ελάχιστα αυξηθεί, και να προτείνει ανάλογες εξελίξεις για το προσεχές πρόγραμμα-πλαίσιο·

28.

τονίζει ότι οι ερευνητικές δραστηριότητες πρέπει να χρηματοδοτούνται με επιδοτήσεις· εκφράζει τη λύπη της για την τάση αντικατάστασης των επιδοτήσεων με δάνεια, αναγνωρίζει όμως ότι τα έργα υψηλού επιπέδου τεχνολογικής ετοιμότητας (TRL), που συνδέονται με τις δραστηριότητες της αγοράς, πρέπει να έχουν πρόσβαση σε δάνεια, μεταξύ άλλων μέσων·

29.

εκτιμά ότι η ανάπτυξη των χρηματοδοτικών μέσων που υπηρετούν τους στόχους του προγράμματος-πλαισίου δεν δικαιολογείται παρά μόνον εάν μπορούν να καλύψουν, σε σύμπραξη με τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, τους υψηλούς κινδύνους —για τους οποίους δεν επαρκεί η αγορά—, σύμφωνα με το πρότυπο π.χ. του μηχανισμού InnovFin· εκφράζει τη λύπη της για τη χαμηλή προς το παρόν αξιοποίηση του σχεδίου Juncker για σκοπούς διεύρυνσης της κάλυψης κινδύνων αυτού του είδους·

30.

εφιστά την προσοχή στην ανάγκη βελτίωσης της χρηματοδότησης έργων καινοτομίας για ΜΜΕ, με ιδιαίτερη έμφαση στα προγράμματα «Industry 4.0», ως μια καλύτερη μορφή οργάνωσης του ευρωπαϊκού βιομηχανικού ιστού, που επιπλέον θα οδηγεί σε εσωτερική ζήτηση τεχνολογίας, ευνοϊκή για την ευρωπαϊκή ανάπτυξη·

31.

διαπιστώνει ότι η επιστημονική αριστεία αποτελεί χαρακτηριστικό των κόμβων και των οικοσυστημάτων καινοτομίας. Οι περισσότεροι δικαιούχοι του «Ορίζοντας 2020» (πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, ΜΜΕ, οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών) έχουν στέρεες βάσεις στον τόπο τους και η ποιότητα των εδαφικών ενοτήτων συντελεί στην ποιότητα της επιστήμης. Το γεγονός αυτό πρέπει να αναγνωρίζεται πλήρως στο πρόγραμμα-πλαίσιο·

32.

υπενθυμίζει ότι η εδαφική διάσταση πρέπει να λαμβάνεται υπόψη συστηματικά κατά τη χάραξη όλων των πολιτικών, δεδομένου ότι οι στρατηγικές έξυπνης εξειδίκευσης (RIS3) προσφέρουν πόρους στους επιστημονικούς φορείς και στις επιχειρήσεις και δημιουργούν αξία τόσο για τις εδαφικές ενότητες όσο και τους πολίτες·

33.

τονίζει ότι οι RIS3 υιοθετήθηκαν και αναπτύχθηκαν από τις περιφέρειες προκειμένου να οργανωθεί η επένδυση στην έρευνα και την καινοτομία προς όφελος της οικονομικής ανάπτυξης, σε συμπληρωματικότητα με τις άλλες περιφέρειες. Ο συνδυασμός των επενδύσεων των εδαφικών ενοτήτων με τις ευρωπαϊκές επενδύσεις σε διαρθρωτικά έργα στους τομείς της έξυπνης ειδίκευσης αυξάνει τον αντίκτυπο του προγράμματος-πλαισίου, καθώς αποφεύγεται η χρηματοδότηση έργων αποκομμένων από την κατά τόπους πραγματικότητα·

34.

δηλώνει ότι το πρόγραμμα-πλαίσιο πρέπει να προωθεί την ενίσχυση των ικανοτήτων Ε&Κ στις εδαφικές ενότητες, ώστε να τις βοηθά να ανέλθουν τα σκαλοπάτια της αριστείας, ιδιαίτερα στους τομείς της έξυπνης εξειδίκευσης, αλλά και να ενισχύει την ικανότητα όλων των περιφερειών να συμμετέχουν στο πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020», συμβάλλοντας με έργα ποιότητας·

35.

τονίζει τη σημασία των πόλεων ως κόμβων καινοτομίας με καίριο ρόλο για την οικοδόμηση αριστείας. Τονίζει επίσης ότι η υπερβολική συγκέντρωση της επιστήμης στους κόμβους καινοτομίας συνιστά εμπόδιο στην επιδίωξη δημιουργίας πολλαπλασιαστικού αποτελέσματος σε ολόκληρο τον οικονομικό και κοινωνικό ιστό, και ότι είναι αναγκαίο να ενεργοποιηθούν θύλακες αριστείας απομακρυσμένοι από τις κύριες εγκαταστάσεις. Υπενθυμίζει δε τον καθοριστικό ρόλο της περιφερειακής πολιτικής στον τομέα αυτόν·

36.

προτείνει μια νέα σύμπραξη για την αριστεία της Ε&Κ στην Ευρώπη μεταξύ ΕΕ, κρατών μελών, περιφερειών και δήμων, βασισμένη σε μια ενισχυμένη πολυεπίπεδη διακυβέρνηση, στον σεβασμό της αρχής της επικουρικότητας και σε μια κοινή αντίληψη για την ανοιχτή καινοτομία και την αξιοποίηση των πρωτοβουλιών που προέρχονται από τους ενδιαφερόμενους, σύμφωνα με μια προσέγγιση από τη βάση προς την κορυφή·

37.

ζητά μεγαλύτερη συμβολή του προγράμματος-πλαισίου στην ενίσχυση των τοπικών κόμβων και οικοσυστημάτων καινοτομίας, μεγαλύτερη στήριξη για τα δίκτυα μεταφοράς τεχνολογίας, καθώς και τη δημιουργία μιας νέας δράσης «εδαφικές συνδέσεις» (territorial connexions) με στόχο την αναγνώριση και τη χρηματοδότηση από το πρόγραμμα-πλαίσιο των τοπικών δικτύων αριστείας, σύμφωνα με το πρότυπο της πρωτοβουλίας Vanguard·

38.

καλεί τις πρωτοπόρες περιφέρειες να συγκροτήσουν ευρωπαϊκές κοινοπραξίες με σκοπό τη δημιουργία ρηξικέλευθων καινοτομιών σε ολόκληρη την Ευρώπη. Ο εντοπισμός ευκαιριών για συνεργασία, η χαρτογράφηση τμημάτων της αλυσίδας προστιθέμενης αξίας και ο προσδιορισμός των βασικών ενδιαφερόμενων μερών και των ικανοτήτων μέσω της έξυπνης εξειδίκευσης, αποτελούν σημαντικά βήματα στη διαδικασία δημιουργίας προστιθέμενης αξίας για την ΕΕ·

39.

εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι, στα μέσα της περιόδου προγραμματισμού, το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» εμφανίζει έλλειψη συμμετοχής των χωρών της ΕΕ των 13  (6) , τονίζει δε την ανομοιογένεια συμμετοχής σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Υπενθυμίζει το διακύβευμα της ενεργοποίησης του προγράμματος-πλαισίου, και όχι μόνο της πολιτικής για τη συνοχή, σε όλες τις εδαφικές ενότητες της Ένωσης, προκειμένου να παρασχεθεί στήριξη στους καλύτερους πρωτοπόρους της αριστείας και να τους δοθεί η δυνατότητα συμμετοχής στις ευρωπαϊκές συνεργασίες·

40.

προς τούτο, επιθυμεί τη συνέχιση και διεύρυνση της πρωτοβουλίας «Εξάπλωση της αριστείας και διεύρυνση της συμμετοχής» του προγράμματος «Ορίζοντας 2020». Ζητά ειδική αντιμετώπιση για τις περιφέρειες με μεγάλη καθυστέρηση ανάπτυξης της Ε&Κ που υπάγονται σε χώρες μη επιλέξιμες για το πρόγραμμα αυτό, πράγμα που ισχύει για τις περισσότερες από τις εξόχως απόκεντρες περιφέρειες, χωρίς όμως να υποβαθμιστεί η αριστεία ως θεμελιώδες κριτήριο. Υπογραμμίζει το χαμηλό μερίδιο των πόρων του «Ορίζοντα 2020» που χρησιμοποιούνται για το συγκεκριμένο πρόγραμμα (1 %), σημειώνει την απουσία αξιοσημείωτης εξέλιξης ως προς την πρόσβαση στο πρόγραμμα-πλαίσιο και εκφράζει την απορία της για το γεγονός ότι οι χώρες που είναι οι κύριοι δικαιούχοι του είναι κύριοι δικαιούχοι και για το συγκεκριμένο πρόγραμμα. Φρονεί ότι η κατάσταση αυτή υπονομεύει τη νομιμότητα του προγράμματος-πλαισίου και απαιτεί νέες πρωτοβουλίες·

41.

προτείνει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση της «πορείας προς την αριστεία», η οποία θα εφαρμόζεται βάσει ειδικού για κάθε χώρα και κάθε περιφέρεια σχεδίου συντονισμού, με αντικείμενο την ταυτόχρονη δράση για τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, για την οικοδόμηση κέντρων αριστείας ανοιχτής πρόσβασης σε όλους, για την καταπολέμηση της διαρροής εγκεφάλων και για την πλήρη συμμετοχή στα ευρωπαϊκά ερευνητικά δίκτυα. Τα συντονιστικά αυτά σχέδια θα πρέπει να συγχρηματοδοτούνται από πόρους περιφερειακούς, εθνικούς και ευρωπαϊκούς, μεταξύ των οποίων το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» και τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία·

42.

προς τον σκοπό αυτόν, προτείνει να ενισχυθεί η πρόσβαση στις ευρωπαϊκές συνεργασίες:

43.

διακηρύσσει δυναμικά, για μία ακόμη φορά, ότι η συνεργασία μέσω δικτύων προέχει του ανταγωνισμού εντός του προγράμματος-πλαισίου, σύμφωνα με τις αξίες της Ένωσης, καθώς και ότι τα εν λόγω δίκτυα είναι σημαντικά ως κοιτίδες των έργων και της αριστείας·

44.

εν προκειμένω, τονίζει την ευστοχία του προγράμματος «περιφέρειες της γνώσης» —που περιλαμβανόταν στο 7ο πρόγραμμα-πλαίσιο—, το οποίο επέτρεπε επιτυχημένες αλληλεπιδράσεις με την περιφερειακή πολιτική και συνέβαλλε ώστε να συνάπτονται μακροχρόνιες συνεργασίες μεταξύ φορέων του τριγώνου της γνώσης στις εδαφικές ενότητες, να επιτυγχάνεται η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα (ιδίως των ΜΜΕ) στα έργα του προγράμματος-πλαισίου, να υποστηρίζεται η διεθνική συνεργασία μεταξύ των καινοτόμων οικοσυστημάτων και να ενσωματώνονται οι τοπικοί και περιφερειακοί παράγοντες στον ΕΧΕ·

45.

ζητά την καθιέρωση μιας φιλόδοξης πολιτικής για την ανάπτυξη των δικτύων συνεργασίας:

46.

υπενθυμίζει ότι το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» προσφέρει πολλές δυνατότητες στήριξης τέτοιων πρωτοβουλιών. Εκφράζει την απορία της για τις περιορισμένες πιστώσεις τους και τη χαμηλή ενεργοποίησή τους και ζητά την εντατικότερη προσφυγή σε δράσεις συντονισμού και στήριξης. Συνιστά καλύτερη αναγνώριση των καινοτόμων πρωτοβουλιών που προτείνουν οι εδαφικές ενότητες μέσω του προγράμματος-πλαισίου. Ζητά, επίσης, την ενίσχυση της στήριξης προς τις διαπεριφερειακές συνεργασίες σχετικά με στρατηγικές έξυπνης εξειδίκευσης, τόσο από τον «Ορίζοντα 2020» όσο και από την πολιτική συνοχής·

47.

σημειώνει ότι η συμμετοχή των εδαφικών ενοτήτων στην εκτέλεση του «Ορίζοντας 2020» έχει αυξηθεί από την έναρξή του: όλο και περισσότερες περιφέρειες είναι εταίροι σε μέσα κοινού προγραμματισμού όπως οι δράσεις ERA-NET, οι δράσεις Marie Skłodowska-Curie COFUND και οι συμπράξεις έρευνας και καινοτομίας δημόσιου ιδιωτικού τομέα, όπως η πρωτοβουλία Clean Sky·

48.

επιθυμεί την ανάπτυξη τέτοιου είδους δράσεων που οικοδομούνται από κοινού, ζητά απλουστευτούν και να εναρμονιστούν οι κανόνες εφαρμογής και, για παράδειγμα, να διευκολυνθεί —με τη σύμφωνη γνώμη των κρατών μελών— η συμμετοχή των περιφερειών στις πρωτοβουλίες κοινού προγραμματισμού (άρθρο 185)·

49.

ζητά να συνεχιστεί η απλούστευση των διοικητικών διατυπώσεων για τις ενισχύσεις· να συνεχιστεί και να επεκταθεί η συγκέντρωση των επιδοτήσεων και ενισχύσεων σε ενιαία πύλη πρόσβασης στην πληροφόρηση· προκειμένου να διευκολυνθεί η πρόσβαση των συμμετεχόντων,·να παρέχεται σε όλες τις επίσημες γλώσσες της ΕΕ πληροφόρηση για τα προγράμματα, τις σχετικές διατυπώσεις και την πλατφόρμα διαχείρισης ενισχύσεων της πύλης συμμετεχόντων·

50.

ενθαρρύνει τους μηχανισμούς χορήγησης ενωσιακών συμπληρωματικών πληρωμών (top-up) από το πρόγραμμα-πλαίσιο, για τη στήριξη πρωτοβουλιών αριστείας που προέρχονται από τις εδαφικές ενότητες και κινητοποιούν σημαντική και διαφοροποιημένη χρηματοδότηση·

51.

πιστεύει ότι η πείρα από τις στρατηγικές έξυπνης εξειδίκευσης και την εφαρμογή τους προσφέρει διδάγματα πολύ χρήσιμα για τη διαχείριση του «Ορίζοντας 2020» και του μελλοντικού προγράμματος-πλαισίου και για τον προσδιορισμό των προγραμμάτων εργασίας που θα ορίζουν τα επιλέξιμα για χρηματοδότηση θέματα. Καλεί τις αρχές που συμμετέχουν στον προγραμματισμό να επιδιώκουν μεγαλύτερη συμμετοχή των εδαφικών ενοτήτων στη διαδικασία αυτή, ώστε να ενισχυθεί η συνέπειά της με τις κατά τόπους προκλήσεις·

52.

θεωρεί ότι έχει καίρια σημασία στις διάφορες προκλήσεις του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» να συνεκτιμάται ο κοινωνικός και οικονομικός αντίκτυπος στις περιφέρειες ήδη από τη χάραξη, τον προγραμματισμό και τον εντοπισμό των τομέων χρηματοδότησης του προγράμματος, ούτως ώστε η επιλογή του να συντελεί αποτελεσματικά στη βελτίωση της ποιότητας ζωής σε όλες τις ευρωπαϊκές περιφέρειες·

53.

ζητά να επανεξεταστεί το σύνολο των μηχανισμών του προγράμματος-πλαισίου υπό το φως των αρχών της επικουρικότητας και της συμπληρωματικότητας, ώστε να βελτιωθεί η συνάρθρωση των διαφόρων φορέων, όχι μόνο από την άποψη της κοινής χρηματοδότησης αλλά και ενός νέου καταμερισμού των ρόλων, με επικέντρωση της δράσης του προγράμματος-πλαισίου στα θέματα που έχουν ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία·

54.

προτείνει να μετεξελιχθεί η «σφραγίδα αριστείας» που χορηγείται στις καλύτερες υποψηφιότητες που δεν χρηματοδοτήθηκαν από το μέσο για τις ΜΜΕ, προκειμένου να καταστεί ένας πραγματικός μηχανισμός σύμπραξης, τη διαχείριση του οποίου θα αναλάβουν από κοινού η ΕΕ και οι περιφέρειες, ώστε να συνδυάζουν όσο το δυνατόν καλύτερα τη δράση τους στα αρχικά και στα τελικά στάδια των υποψήφιων έργων. Οι αρχές αυτές ισχύουν και για τα άλλα μέτρα τα οποία αφορά η «σφραγίδα αριστείας», όπως οι δράσεις Marie Skłodowska-Curie και οι υποτροφίες του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας, καθώς και όλα τα άλλα έργα που ευνοούν την ανάπτυξη συνεργειών·

55.

τονίζει τον ρόλο των εδαφικών ενοτήτων ως πεδίων πειραματισμού και ως πρώτων χρηστών μέσω των δημοσίων συμβάσεων. Ζητά να γίνει πιο ευέλικτο το κανονιστικό πλαίσιο των δραστηριοτήτων αυτών και να απλουστευτεί ο μηχανισμός στήριξης των καινοτόμων δημοσίων συμβάσεων, ο οποίος προς το παρόν χρησιμοποιείται ελάχιστα και διέπεται από κανόνες που οι αναθέτουσες αρχές ελάχιστα κατέχουν·

56.

επαναλαμβάνει τη σημασία μιας σφαιρικής προσέγγισης της καινοτομίας, επαυξητικής και ανατρεπτικής, τεχνολογικής και μη τεχνολογικής, της καινοτομίας με βάση τον σχεδιασμό και τις χρήσεις, της κοινωνικής καινοτομίας, της ανοιχτής και συνεργατικής καινοτομίας. Υπενθυμίζει ότι οι κόμβοι και τα οικοσυστήματα καινοτομίας που εντάσσονται στις εδαφικές ενότητες είναι οι κύριοι φορείς των δράσεων καινοτομίας, μετάδοσης και αξιοποίησης. Ζητά από την Επιτροπή, με την ευκαιρία της σύστασης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Καινοτομίας, να λάβει υπόψη τον ρόλο που διαδραματίζουν σε τοπικό επίπεδο για τα θέματα αυτά οι εδαφικές ενότητες και να επιδιώξει τη συμμετοχή τους στις μελλοντικές αποστολές του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Καινοτομίας·

57.

προτείνει να καθιερωθεί στο προσεχές πρόγραμμα-πλαίσιο μια νέα διάρθρωση του μέσου για τις ΜΜΕ, με όρους προγραμματισμού και εφαρμογής που να εξασφαλίζουν τη συμμετοχή των εδαφικών ενοτήτων στα αρχικά και στα τελικά στάδια, ώστε να συνδυάζεται περισσότερο με τις έξυπνες εξειδικεύσεις και τις τοπικές χρηματοδοτήσεις, αλλά και να μετριαστεί η αποθάρρυνση που οφείλεται στο πολύ χαμηλό ποσοστό επιτυχίας του·

58.

δηλώνει αντίθετη σε οποιαδήποτε μεταφορά ενός μέρους των πόρων της πολιτικής για τη συνοχή προς δράσεις του προγράμματος-πλαισίου για να χρηματοδοτούνται αυτόματα περισσότερα έργα ή για να υποστηριχθούν αυτοί οι «άριστοι ατυχήσαντες». Είναι δε αποφασισμένη να υποστηρίξει την αυτονομία των περιφερειακών πολιτικών και να επιτύχει να προκριθεί η προτεινόμενη προσέγγιση της από κοινού οικοδόμησης και της ενίσχυσης της συμπληρωματικότητας και των συνεργασιών·

59.

τονίζει ότι τα ζητήματα του πολλαπλασιαστικού αποτελέσματος, της διάδοσης και της αξιοποίησης των αποτελεσμάτων από τρίτους πρέπει να λαμβάνονται υπόψη ήδη από τη χάραξη των έργων. διαπιστώνει τα όρια που παρατηρούνται επί του παρόντος όσον αφορά τον αντίκτυπο των έργων στους τομείς αυτούς· ως εκ τούτου, υποστηρίζει την ανάπτυξη ευρωπαϊκών και τοπικών προγραμμάτων με αντικείμενο αυτές ακριβώς τις δραστηριότητες. Απευθύνει έκκληση για μεγαλύτερη συμμετοχή των εδαφικών ενοτήτων στην αξιοποίηση και στη διάδοση των αποτελεσμάτων των έργων εντός του προγράμματος-πλαισίου·

60.

υποστηρίζει, επίσης, την ανάπτυξη των μέσων που αφορούν ειδικά τη μετάβαση από την απόδειξη του εφικτού της ιδέας στην αγορά, όπως η πιλοτική δράση «Επιτάχυνση της καινοτομίας», ή ακόμη την οργάνωση νέων βιομηχανικών αλυσίδων μέσω της πτυχής «Σχέδια για νέες βιομηχανικές αλυσίδες προστιθέμενης αξίας διευκολυνόμενα από συνεργατικούς σχηματισμούς» της πρωτοβουλίας INNOSUP, και ζητά τη διεύρυνσή τους·

61.

θα πρέπει να αναπτυχθεί ένας συνδυασμός εργαλείων υποστήριξης για συνεργατικούς σχηματισμούς που προορίζονται ειδικά για τους ομίλους επιχειρήσεων και όχι για μεμονωμένες εταιρείες, ούτως ώστε να αναπτυχθούν διατομεακές προσεγγίσεις και συμπράξεις συνεργασίας στην ΕΕ. Επιπλέον, ο ρόλος που μπορούν να διαδραματίσουν οι όμιλοι ως γέφυρες μεταξύ των φορέων εντός και εκτός των περιφερειών και ως δίαυλοι επιχειρηματικής στήριξης στις ΜΜΕ θα πρέπει να αντικατοπτρίζεται στις πολιτικές της ΕΕ·

62.

ζητά από την Επιτροπή να διενεργήσει αξιολόγηση του αντικτύπου των μεταρρυθμίσεων που εισήχθησαν το 2013 για να προωθηθούν οι συνέργειες μεταξύ του «Ορίζοντα 2020» και των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων (ΕΔΕΤ)·

63.

εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι ο δεύτερος πυλώνας δεν επικεντρώνεται επαρκώς στις αναδυόμενες βιομηχανίες, λυπάται για την ελάχιστη στήριξη που προσφέρεται στα δίκτυα αριστείας των κόμβων και οικοσυστημάτων καινοτομίας που ασχολούνται με τη βιομηχανία του μέλλοντος, όπως η πρωτοβουλία Vanguard. Ανησυχεί για τις πάγιες δυσκολίες όσον αφορά τη χρηματοδότηση πρότυπων βιομηχανικών έργων και μεγάλης κλίμακας συστημάτων επίδειξης. Ζητά, άρα, από την Επιτροπή να ενισχύσει ήδη από τώρα τη χρηματοδότηση και να προβλέψει άμεσα νέες δράσεις για τις πτυχές αυτές·

64.

προτείνει να δημιουργηθεί ένα πρόγραμμα στήριξης των υποδομών δοκιμής, για να προωθηθεί η σύνδεση σε δίκτυο των εγκαταστάσεων δοκιμής, των συστημάτων επίδειξης και των πρότυπων έργων, σύμφωνα με το παράδειγμα της δικτύωσης των υποδομών έρευνας·

65.

σημειώνει ότι, σε μια εποχή όπου η έννοια της προόδου αποτελεί αντικείμενο αμφισβητήσεων και προβληματισμών, η σχέση μεταξύ επιστήμης και κοινωνίας πρέπει να τεθεί στο επίκεντρο του προβληματισμού για το μέλλον της ευρωπαϊκής πολιτικής Ε&Κ, τόσο από την άποψη των κατευθύνσεων της έρευνας και των συνθηκών διεξαγωγής των ερευνητικών έργων, όσο και από την άποψη των επιλογών για την ανάπτυξη νέων κοινωνικών και τεχνικών εφαρμογών της επιστήμης·

66.

κατά συνέπεια, συνιστά την τόνωση της εμπιστοσύνης στην έρευνα και την πρόοδο και, παράλληλα, την ανάπτυξη μιας προσέγγισης βιώσιμης ανάπτυξης. Υπό την έννοια αυτή, προτίθεται να υπερασπιστεί την αρχή της προφύλαξης, που αποτελεί αρχή σύνεσης όπου η δράση αναλαμβάνεται με πλήρη συνεκτίμηση της επίγνωσης των κινδύνων·

67.

τονίζει τη σημαντική πρόκληση που συνιστά σήμερα η ανοικτή επιστήμη, με την ελεύθερη πρόσβαση στα αποτελέσματα των ερευνών και δημοσιεύσεων, τη διάθεση στο ευρύ κοινό πληροφοριών αξιόπιστων και πλουραλιστικών, τον διάλογο με τους πολίτες και τους διάφορους συναρμοδίους·

68.

πιστεύει ότι, ανάμεσα στην ελεύθερη και τη στοχευμένη επιστήμη, πρέπει να υπάρχει ένας χώρος διαλόγου μεταξύ φορέων της επιστήμης, της οικονομίας, αλλά και της κοινωνίας πολιτών, ώστε να ανταλλάσσουν απόψεις και να οικοδομούν από κοινού τα νέα μεγάλα επιστημονικά ζητήματα, με σεβασμό της ανεξαρτησίας του καθενός·

69.

τονίζει ότι αποτελεί επιτακτική ανάγκη να προωθηθούν στους νέους και τις οικογένειές τους η επιστήμη, η τεχνολογία και το σύνολο των επαγγελμάτων που συνδέονται με αυτές, μεταξύ των οποίων τα επαγγέλματα της βιομηχανίας, με ιδιαίτερη προσοχή στην τόνωση της κλίσης των γυναικών στους επιστημονικούς και τεχνολογικούς κλάδους·

70.

εκφράζει τη λύπη της για την ισχνή χρηματοδότηση του προγράμματος «Επιστήμη με την κοινωνία και για την κοινωνία», τον κατακερματισμό του και, συνεπώς, τη χαμηλή επίδρασή του. Απευθύνει έκκληση για μια ιεράρχηση με βάση δράσεις με ευρωπαϊκή προστιθέμενη αξία, στο πλαίσιο μιας πραγματικής συνεργασίας με τα ενδιαφερόμενα μέρη, τα κράτη μέλη, τις περιφέρειες και τους δήμους.

71.

υποστηρίζει επί της αρχής την ιδέα της ανοικτής επιστήμης, επιθυμεί όμως να διαφυλαχθεί η ιδιαιτερότητα του προγράμματος-πλαισίου, μεταξύ άλλων και υπό τις συνθήκες της αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ· εύχεται η αποχώρηση αυτή να μην σημάνει μείωση των πόρων για το πρόγραμμα-πλαίσιο, αλλά ζητά να διευθετηθεί το ζήτημα αυτό σε πνεύμα συνέπειας με τη συνολική διαπραγμάτευση με το Ηνωμένο Βασίλειο.

72.

επιθυμεί να ενισχυθούν οι διεθνείς συνεργασίες βάσει του προγράμματος-πλαισίου, με τους συνδεδεμένους εταίρους, τις αναδυόμενες χώρες, αλλά και στα πλαίσια των πολιτικών γειτονίας ή των θαλάσσιων λεκανών όπως η Μεσόγειος.