13.9.2012   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 277/143

—

ο προτεινόμενος κανονισμός του Συμβουλίου και τα σχέδια εφαρμογής του προγράμματος Ορίζοντας 2020 θα πρέπει να εστιάζουν περισσότερο και να ασκούν μεγαλύτερη επίδραση στις πραγματικές πρακτικές π.χ. το τοπικό και περιφερειακό επίπεδο πρέπει να κληθεί να συμμετάσχει ενεργά στην επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020»·

—

το σύστημα τριών πυλώνων του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» προσφέρει μεγάλη προστιθέμενη αξία στην ευρωπαϊκή έρευνα·

—

το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» θα πρέπει να χρηματοδοτεί την ανάπτυξη εννοιών, μεθόδων και άλλων μορφών διανοητικού κεφαλαίου που απαιτούνται για τη συνεργασία των περιφερειών και των δήμων, των πανεπιστημίων και των επιχειρήσεων σε ζητήματα καινοτομίας και αξιοποίησης της γνώσης·

—

οι περιφέρειες και οι πόλεις θα πρέπει να συμπεριλάβουν την Έρευνα, την Ανάπτυξη και την Καινοτομία στις βασικές προτεραιότητες της κύριας πολιτικής ατζέντας τους. Η χρηματοδότηση του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» και του ταμείου συνοχής θα πρέπει να χρησιμοποιείται για τη διαμόρφωση των εννοιών, των εργαλείων και άλλων προϋποθέσεων μέσω των οποίων οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές μπορούν να προωθήσουν ενεργά την καινοτομία, να αναλάβουν κινδύνους και να επενδύσουν στην εφαρμογή της ΕΑΚ μεριμνώντας παράλληλα για την προσαρμογή στις ιδιαιτερότητες κάθε περιφέρειας·

—

η ΕτΠ προτείνει ως στρατηγικό στόχο για το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020», τη δημιουργία του ευρωπαϊκού πνεύματος ανοιχτής καινοτομίας μέσω εξειδικευμένων προγραμμάτων και άλλων μέσων. Τα οικοσυστήματα καινοτομίας, οι κύριες τεχνολογίες γενικής εφαρμογής, οι δημόσιες συμβάσεις και οι ερευνητικές υποδομές απαιτούν εκτεταμένη ανάπτυξη·

—

η ανανέωση του προγράμματος πλαισίου σημαίνει την απλοποίηση των πρακτικών του προγράμματος και την αύξηση του αντικτύπου των προγραμμάτων ΕΑΚ που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ·

—

απαιτείται επίσης αλλαγή νοοτροπίας για την επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί. Η ΕτΠ καλεί τις καινοτόμες περιφέρειες να συστήσουν ευρωπαϊκούς ομίλους ενώνοντας διαφορετικές ικανότητες για τη δημιουργία ρηξικέλευθων κοινωνικών καινοτομιών για πανευρωπαϊκή χρήση·

—

το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Καινοτομίας και Τεχνολογίας (EIT) θα μπορούσε επίσης να προσθέσει ειδική αξία σε περιφερειακό επίπεδο.

Εισηγητής

ο κ. Markku MARKKULA (FI/EPP), Μέλος του δημοτικού συμβουλίου του Espoo

Έγγραφο αναφοράς

Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση του προγράμματος πλαισίου για την έρευνα και την καινοτομία «Ορίζοντας 2020» (2014-2020)

COM(2011) 809 τελικό

1.

Οι προτάσεις της Επιτροπής αποτελούν εξαιρετικό σημείο εκκίνησης για τον προσδιορισμό των δραστηριοτήτων της έρευνας, της ανάπτυξης και της καινοτομίας της ΕΕ (ΕΑΚ) για την επόμενη προγραμματική περίοδο 2014-2020. Όλες οι περιφέρειες και οι φορείς εντός της κάθε περιφέρειας μπορούν και θα πρέπει να χρησιμοποιούν αποτελεσματικά τη γνώση. Συνεπώς, η διάδοση και η περαιτέρω ανάπτυξη των αποτελεσμάτων της ΕΑΚ σε ολόκληρη την Ευρώπη είναι υψίστης σημασίας.

2.

Για την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», είναι σημαντικό η πολιτική συνοχής της ΕΕ να συμβάλει στην ενίσχυση της βάσης των δεξιοτήτων και της ικανότητας καινοτομίας σε τοπικό επίπεδο, καθώς και στην ανάπτυξη μέσων και στη συνεργασία για την προώθηση της συνεργασίας μεταξύ των περιφερειών εντός της Ευρώπης. Τέτοια μέσα και συνεργασία χρειάζονται για την υλοποίηση των αποτελεσμάτων του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Η ερευνητική δραστηριότητα όλων των περιφερειών που χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» θα πρέπει να περιλαμβάνει τη διάσταση της «παγκόσμιας αριστείας», που διευκολύνεται από τις αρχές της έξυπνης εξειδίκευσης. Επιπλέον, η στενότερη σύνδεση του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» και των Διαρθρωτικών Ταμείων πρέπει επίσης να αντικατοπτρίζεται σωστά στα επιχειρησιακά προγράμματα και στις στρατηγικές για την έρευνα, την καινοτομία και την έξυπνη εξειδίκευση.

3.

Οι προτάσεις της Επιτροπής συνάδουν με τις αρχές της επικουρικότητας και της αναλογικότητας. Τα μέτρα του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» αποσκοπούν στη μεγιστοποίηση της προστιθέμενης αξίας και του αντικτύπου κατά την εφαρμογή τους σε επίπεδο ΕΕ. Οι δραστηριότητές του θα ενισχύουν τις γενικές αρχές της έρευνας και της καινοτομίας, θα στηρίζουν τις ερευνητικές λειτουργίες των κρατών μελών και θα αποφεύγουν την αλληλοεπικάλυψη. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό ότι το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη κρίσιμης μάζας σε βασικούς τομείς και να αναλάβει υψηλού κινδύνου και μακροπρόθεσμες πρωτοβουλίες Ε&Α, καθώς έτσι είναι δυνατός ο επιμερισμός του κινδύνου και η επίτευξη ευρύτερου πεδίου εφαρμογής και οικονομιών κλίμακας που δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί διαφορετικά·

4.

υπογραμμίζει τη σημασία του προγράμματος «Ορίζοντας 2020»· το προγραμματισμένο επίπεδο χρηματοδότησης ύψους 80 δισεκατομμυρίων ευρώ δικαιολογείται βέβαια και αποτελεί το ελάχιστο απαιτούμενο όριο εάν ληφθεί υπόψη ο ρόλος του στην εφαρμογή της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» και άλλων πολιτικών της Ένωσης, καθώς και στην υλοποίηση και τη λειτουργία του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας · ωστόσο, τονίζοντας ότι η Ευρώπη πρέπει να ανακάμψει από τη χρηματοπιστωτική κρίση και να δημιουργήσει μια σταθερή βάση για επίλεκτες προτεραιότητες σε σχέση με τον ρόλο της σε παγκόσμιο επίπεδο, το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» θα πρέπει να συμπεριλάβει ορισμένα μέσα που εστιάζουν στις αλλαγές των πραγματικών πρακτικών, διασφαλίζοντας ταχύτερα κοινωνικά αποτελέσματα υπό μορφή νέων θέσεων εργασίας, έξυπνης ανάπτυξης και καλύτερων συνθηκών διαβίωσης τόσο μακροπρόθεσμα όσο και βραχυπρόθεσμα·

5.

επικροτεί τον στόχο του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» για περισσότερη καινοτομία μέσω της έρευνας λαμβάνοντας υπόψη τις δυνατότητες που προσφέρει η καινοτομία· είναι συνεπώς απαραίτητο –ήδη πριν από την έναρξη της νέας προγραμματικής περιόδου –οι φορείς χάραξης πολιτικής σε περιφερειακό επίπεδο, καθώς και τα κατά τόπους πανεπιστήμια και τα ερευνητικά ιδρύματα να αρχίσουν να αναπτύσσουν ενεργά κοινές περιφερειακές στρατηγικές καινοτομίας και προγράμματα υλοποίησης, που να βασίζονται στρατηγικά στην έξυπνη εξειδίκευση, με από κοινού χρηματοδότηση από διάφορες πηγές, στις οποίες θα συμπεριλαμβάνονται δημοτικοί προϋπολογισμοί, επιχειρηματικές εισφορές και σειρά χρηματοδοτικών μέσων της ΕΕ. Υπό αυτή την έννοια, θα πρέπει να συνδεθεί ο ευρωπαϊκός προγραμματισμός στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας με τις εθνικές και περιφερειακές στρατηγικές καινοτομίας·

6.

ζητά να αξιολογούνται τα προγράμματα «Ορίζοντας 2020» (από άποψη περιεχομένου, στόχευσης των πόρων και μέσων) με γνώμονα τον αντίκτυπό τους και τα αποτελέσματά τους σε όλες τις δραστηριότητες ΕΑΚ που λαμβάνουν χώρα σε ολόκληρη την Ευρώπη· το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» αποτελεί ένα μείζον πρόγραμμα από χρηματοοικονομική άποψη (80 δισεκατομμύρια ευρώ για την περίοδο 2014-2020)· ωστόσο, στην περίπτωση της δέσμης δράσεων «Marie Curie» διαπιστώνεται μείωση του προϋπολογισμού από το 1 δισ. ευρώ το 2013 στα μόλις 0,7 δισ. ευρώ για το 2014. Δεδομένης της προσφοράς υπηρεσιών στα πλαίσια αυτού του προγράμματος, το ύψος της χρηματοδότησής του θα έπρεπε να αντιστοιχεί περισσότερο στις δράσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας. Επιπλέον, καθότι το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» αποτελεί μόνο ένα μικρό ποσοστό της ευρωπαϊκής δραστηριότητας στον τομέα της ΕΑΚ, η λήψη των αποφάσεων θα πρέπει να εστιάζει συνολικά στο ευρωπαϊκό σύστημα ΕΑΚ και στον καθορισμό αυστηρών προτεραιοτήτων κατά τη χρήση των κεφαλαίων του προγράμματος «Ορίζοντας 2020»·

7.

επαναλαμβάνει (1) ότι απαιτούνται θαρραλέα βήματα σε πρακτικό επίπεδο για να ανατεθεί σε όλες τις βαθμίδες διακυβέρνησης των κρατών μελών –τόσο τοπική και περιφερειακή, όσο και κεντρική– μεγαλύτερη ευθύνη και να κληθούν να συμμετάσχουν όλοι οι άλλοι ενδιαφερόμενοι φορείς. Θα πρέπει να αναγνωριστεί ο σημαντικός ρόλος των τοπικών και περιφερειακών αρχών στην κατάρτιση και στην υλοποίηση της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» στο πλαίσιο των Εθνικών Μεταρρυθμιστικών Προγραμμάτων. Για τον σκοπό αυτόν απαιτείται επίσης οικείωση όλων των κύριων παραγόντων που εστιάζουν μέσω Εδαφικών Συμφώνων στις περιφερειακές δραστηριότητες ΕΑΚ·

8.

ζητά οι πόλεις και οι περιφέρειες να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση νέων ειδών κοινών επιχειρήσεων σύμπραξης δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και ιδιωτών δίνοντας έμφαση στον ισχυρότερο ρόλο των χρηστών, στην ανοιχτή καινοτομία και στην αξιοποίηση των γνώσεων αριστείας για την ενίσχυση της ΕΑΚ που απαιτείται για καινοτόμες λύσεις στις κοινωνιακές προκλήσεις. Από τη στιγμή που τέθηκε ο στόχος η Ευρώπη να ηγηθεί παγκοσμίως της προσπάθειας αντιμετώπισης των μεγάλων κοινωνιακών προκλήσεων, όπως ήδη ορίζει το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020», οι δραστηριότητες στο πλαίσιο της ΕΑΚ θα πρέπει να είναι εκ φύσεως πολυτομεακές, πολυθεματικές, πολυδιάστατες και πολυπολιτισμικές, απαιτώντας έτσι, σημαντική πραγματική συμμετοχή. Τα εργαστήρια δεν αποτελούν πλέον παραδοσιακές πανεπιστημιακές εγκαταστάσεις, αλλά περιφερειακά καινοτόμα οικοσυστήματα που λειτουργούν ως «κλίνες δοκιμών» για την ταχεία διαμόρφωση πρωτοτύπων πολυάριθμων τύπων καινοτομιών με γνώμονα τους χρήστες: νέα προϊόντα, διαδικασίες, δομές και συστήματα ευέλικτα και με δυνατότητα κλιμάκωσης. Η δημιουργία και η διατήρησή τους δεν είναι δυνατή χωρίς την ενεργό συμμετοχή των τοπικών και των περιφερειακών αρχών·

9.

με γνώμονα την επίτευξη συνεργειών μεταξύ της περιφερειακής πολιτικής και της πολιτικής έρευνας, τονίζει τη σημασία πρόβλεψης μιας περιφερειακής διάστασης στο πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020». Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ εισηγείται τη διατήρηση μέσων και προγραμμάτων του «Ορίζοντα 2020», όπως οι Περιφέρειες Γνώσης και τα Ζωντανά Εργαστήρια, που διαθέτουν ισχυρή περιφερειακή διάσταση, περιφερειακή συμμετοχή, επιδράσεις σε περιφερειακό επίπεδο, ενισχύουν το δυναμικό καινοτομίας των περιφερειών και δεν περιορίζονται σε μια απλή «ανταλλαγή γνώσεων»·

10.

τονίζει ότι το πρόγραμμα «Περιφέρειες της Γνώσης» δεν θα πρέπει να καταργηθεί –ούτε καν με βάση το επιχείρημα ότι συναφείς δραστηριότητες οργανώνονται και χρηματοδοτούνται σε σημαντικό βαθμό μέσω πόρων της πολιτικής συνοχής· αντιθέτως, το πρόγραμμα «Περιφέρειες της Γνώσης» θα πρέπει να χρησιμοποιείται ως μέσο ανάπτυξης της αριστείας σε περιφερειακό επίπεδο και ο όγκος του θα πρέπει να αυξηθεί· το πρόγραμμα «Περιφέρειες της Γνώσης» μπορεί να είναι καίριας σημασίας για την παρακίνηση και την υποστήριξη των περιφερειών προς την κατεύθυνση της έξυπνης εξειδίκευσης και να συμβάλει στην αύξηση της ευρωπαϊκής συνεργασίας και μάθησης μέσω συγκρίσεων. Η συγκριτική μάθηση είναι μια διαδικασία που επικεντρώνεται στη συνδημιουργία συστημικών αλλαγών με τη συγκριτική αξιολόγηση και τη συνεργατική μάθηση.

11.

προτείνει το πρόγραμμα «Περιφέρειες της Γνώσης» να διαδραματίσει ιδιαίτερο ρόλο στη χρηματοδότηση της έρευνας για την ενσωμάτωση των περιφερειακών δραστηριοτήτων σε διάφορες εμβληματικές πρωτοβουλίες για εποικοδομητική ευρωπαϊκή συνεργασία. Συνεπώς, ένας από τους στόχους του προγράμματος «Περιφέρειες της Γνώσης» θα πρέπει να είναι η προώθηση της ανταγωνιστικότητας των περιφερειακών οικοσυστημάτων που καθοδηγούνται από την έρευνα στους τομείς της ψηφιακής ατζέντας και των αποδοτικών από άποψη πόρων τεχνολογιών σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, διανοίγοντας νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες για τις ΜΜΕ που λαμβάνουν μέρος και οι οποίες διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στην εμπορική αξιοποίηση και την υλοποίηση των εξελίξεων στην καινοτομία·

12.

εκφράζει τον προβληματισμό της επειδή ούτε το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο 2014-2020 της Ευρωπαϊκής Ένωσης ούτε το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» αναφέρονται στο μέλλον του προγράμματος «Ευφυής ενέργεια – Ευρώπη» (ΕΕΕ), το οποίο κατά την τρέχουσα προγραμματική περίοδο απέβη καθοριστικό για την καινοτομία όσον αφορά την τοπική διακυβέρνηση, τη χρηματοοικονομική πρακτική, την προσέλκυση τοπικών φορέων και πολιτών, τον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό και τη δικτύωση, ενώ επέτρεψε την εγκαινίαση πρωτοβουλιών όπως το Σύμφωνο των Δημάρχων. Ζητά συνεπώς τη δημιουργία χωριστής γραμμής προϋπολογισμού για τις μη τεχνολογικές λύσεις στο πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020», στο πνεύμα και κατ' επέκταση του προγράμματος ΕΕΕ·

13.

Για την ενίσχυση της επίδρασης των ευρωπαϊκών δραστηριοτήτων ΕΑΚ σε περιφερειακό επίπεδο, θα πρέπει να αντιμετωπιστούν διάφορα ζητήματα:

14.

τονίζει ότι τα βασικά ζητήματα που τίθενται σε σχέση με την ΕΑΚ στις περιφέρειες σε ολόκληρη την Ευρώπη είναι:

15.

τονίζει ότι η δομή του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» βάσει τριών πυλώνων δημιουργεί ευκαιρίες επίτευξης των στόχων της στρατηγικής ΕΕ 2020· λαμβάνοντας υπόψη ότι το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» εστιάζει στην ΕΑΚ σε επίπεδο ΕΕ, πράγμα το οποίο θα πρέπει λειτουργήσει καταλυτικά σε σχέση με την ΕΑΚ στα κράτη μέλη και τις περιφέρειες, οι ακόλουθες συστάσεις θα πρέπει να ληφθούν υπόψη κατά την αναδιατύπωση των κανονισμών και των πρακτικών του προγράμματος «Ορίζοντας 2020»:

16.

οι περιφέρειες πρέπει να ενισχύσουν την ετοιμότητά τους για την αξιοποίηση της έρευνας. Οι ικανότητες, οι πρακτικές και τα εργαλεία που θα αναπτυχθούν θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν ως μοχλός για την πανευρωπαϊκή αξιοποίηση των αποτελεσμάτων της έρευνας. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της εντατικοποίησης των συνεργειών κατά τη χρήση όλων των χρηματοδοτικών μέσων, δηλαδή του προγράμματος «Ορίζοντας 2020», της πολιτικής συνοχής και των εθνικών, των περιφερειακών και των τοπικών πόρων. Η κοινή χρήση των πόρων, ωστόσο, δεν είναι επαρκής, ενώ απαιτεί και αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας και στις πρακτικές διοίκησης. Θα πρέπει, ιδίως, να αυξηθεί η περιφερειακή συνεργασία και η κοινή μάθηση για την αποτελεσματική χρήση των εθνικών/περιφερειακών στρατηγικών καινοτομίας για έξυπνη εξειδίκευση (RIS3)·

17.

Ωστόσο, η συμπληρωματικότητα του Προγράμματος «Ορίζοντας 2020» με άλλα προγράμματα χρηματοδότησης της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των Διαρθρωτικών ταμείων, πρέπει να συμβάλει ώστε ακόμα και οι περιφέρειες και δήμοι που δεν δικαιούνται χρηματοδότηση από αυτά τα ταμεία να μπορούν να λαμβάνουν υποστήριξη στα πλαίσια της ανάπτυξης του αποκαλούμενου «τριπλού έλικα» (που περιλαμβάνει τις τοπικές και περιφερειακές αρχές, τα ιδρύματα γνώσης και τη βιομηχανία) στην καινοτομία και την αξιοποίηση της γνώσης. Προς τούτο, και δεδομένης της σημασίας του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» για την ΕΕ στο σύνολό της, ο προϋπολογισμός του προγράμματος θα πρέπει να προβλέπει τη διάθεση συγκεκριμένων κονδυλίων για την έρευνα και την ανάπτυξη αυτής της συνεργασίας.

18.

απαιτείται επίσης αλλαγή νοοτροπίας για την επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί. Η ΕτΠ καλεί τις καινοτόμες περιφέρειες να συστήσουν ευρωπαϊκούς ομίλους ενώνοντας διαφορετικές ικανότητες για τη δημιουργία ρηξικέλευθων κοινωνικών καινοτομιών για πανευρωπαϊκή χρήση. Ζητά επίσης την ενίσχυση της ικανότητας των περιφερειών και των δήμων να χρησιμοποιούν πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» και τα συναφή προγράμματα. Θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην πλήρη αξιοποίηση της ψηφιοποίησης και των νέων κύριων τεχνολογιών γενικής εφαρμογής για τον εκσυγχρονισμό της περιφερειακής πολιτικής καινοτομίας. Επίσης η ΕτΠ ενθαρρύνει τις περιφέρειες να κινηθούν προς την κατεύθυνση της ανοιχτής καινοτομίας, εντός μιας ανθρωποκεντρικής προσέγγισης των συμπράξεων μεταξύ φορέων του δημοσίου και του ιδιωτικού τομέα με τα πανεπιστήμια και τα λοιπά κέντρα γνώσης που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο·

19.

επισημαίνει τον συμπληρωματικό ρόλο του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» σε σχέση με την ΕΑΚ στα κράτη μέλη. Η εφαρμογή του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» θα πρέπει, συγκεκριμένα, να οδηγήσει σε προγράμματα και άλλα μέσα χρηματοδότησης που πυροδοτούν ευρωπαϊκές πολιτικές καινοτομίας, να ενθαρρύνει την πρωτοπορία και να ενισχύσει τη συμμετοχή των εταιρειών και ιδίως των ΜΜΕ. Προς τούτο απαιτείται να ενθαρρυνθεί η ανάληψη κινδύνων που συνδέεται συχνά με τις σημαντικές καινοτομίες και να αυξηθεί η χρηματοδότηση των ΜΜΕ, ιδίως σε ό,τι αφορά την ταχεία προτυποποίηση, την εμπορική αξιοποίηση και την εφαρμογή καινοτόμων εξελίξεων·

20.

ζητά οι αλλαγές στον ρόλο του Κοινού Κέντρου Ερευνών να συνδράμουν στη λήψη αποφάσεων σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο αξιοποιώντας τα πρόσφατα αποτελέσματα της ΕΑΚ. Η εστίαση θα πρέπει να επιτευχθεί σε στενό συντονισμό με τις νέες εξελίξεις της πλατφόρμας έξυπνης εξειδίκευσης. Αντί εκθέσεων και άλλων δημοσιεύσεων, τα αποτελέσματα θα πρέπει να επικεντρώνονται περισσότερο στη χρηματοδότηση των πειραματισμών και της ταχείας διαμόρφωσης πρωτοτύπων, εφαρμόζοντας τα αποτελέσματα της γνώσης που απορρέουν από την έρευνα σε διαδικασίες πρακτικών αλλαγών σε ολόκληρη την Ευρώπη, αυξάνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο το κεφάλαιο ανανέωσης σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο·

21.

δίνει ιδιαίτερη σημασία σε τρόπους εξασφάλισης της ανάπτυξης και υιοθέτησης νέων αποτελεσματικών μέσων με ισχυρή περιφερειακή διάσταση. Το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» διαθέτει κατευθυντήριες γραμμές πολιτικής. Το ειδικό πρόγραμμα για την εφαρμογή του «Ορίζοντα 2020» αναφέρει ρητά θέματα περιφερειακής σημασίας και τον συντονισμό με τις πηγές χρηματοδότησης της συνοχής. Η προτεραιότητα των κοινωνιακών προκλήσεων περιέχει σημείο σχετικά με τον τερματισμό του διαχωρισμού μεταξύ έρευνας και καινοτομίας στην Ευρώπη, π.χ. με τη συνεργασία εξεχόντων ερευνητικών ιδρυμάτων με λιγότερο αναπτυγμένες περιοχές, με την αναγνώριση της αριστείας στις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες, και με τη διευκόλυνση της πολιτικής μάθησης σε περιφερειακό επίπεδο.

22.

στέλνει ηχηρό μήνυμα στις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές για την ενθάρρυνση του ενεργού ρόλου τους στο πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020». Για την πληρέστερη αξιοποίηση του προγράμματος «Ορίζοντας», οι τοπικές και περιφερειακές αρχές αντιμετωπίζουν την πρόκληση της ανάπτυξης διαπεριφερειακής και πανευρωπαϊκής συνεργασίας. Προς τούτο, πρέπει επίσης να αξιοποιήσουν το δυναμικό του Ευρωπαϊκού Ομίλου Εδαφικής Συνεργασίας (ΕΟΕΣ) (2). Συγκεκριμένα, είναι απαραίτητο να υπάρχει δυνατότητα ανάπτυξης κοινών πλατφορμών (όπως καινοτόμων φόρουμ και κλινών δοκιμών συνεργασίας που ενσωματώνουν τον πραγματικό και τον εικονικό κόσμο) για την προώθηση της ανοιχτής καινοτομίας και των οικοσυστημάτων περιφερειακής καινοτομίας. Η ενεργός ευρωπαϊκή συνεργασία θα έχει ως αποτέλεσμα οικονομίες κλίμακας και τη δημιουργία ευρύτερων αγορών για τις τοπικές επιχειρήσεις και άλλες τοπικές εξελίξεις. Η έξυπνη εξειδίκευση –ως η κύρια κατευθυντήρια αρχή τόσο για το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» όσο και για την πολιτική συνοχής– διανοίγει νέους δρόμους προς την κατεύθυνση αυτή.

23.

επισημαίνει ότι η εφαρμογή του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» θα πρέπει να δώσει έμφαση στη συστημική φύση της αλυσίδας ΕΑΚ και στα τελικά της στάδια, με άλλα λόγια, στη διάθεση των ερευνητικών αποτελεσμάτων στις αγορές. Μια αύξηση των δραστηριοτήτων ανοιχτής καινοτομίας απαιτεί περισσότερες ερευνητικές δραστηριότητες σε σχέση με την προώθηση της καινοτομίας και τα καινοτόμα οικοσυστήματα. Συνεπώς, η έμφαση στον πολυτομεακό χαρακτήρα της ΕΑΚ θα πρέπει να δίδεται ιδίως σε καταλυτικούς παράγοντες της καινοτόμου αλλαγής, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται η πρόβλεψη, το ανθρώπινο κεφάλαιο, οι δυνατότητες ανανέωσης και οι μετρήσεις για την αξιολόγηση της καινοτομίας·

24.

προτείνει ως έναν στρατηγικό στόχο για το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020», τη δημιουργία του ευρωπαϊκού πνεύματος ανοιχτής καινοτομίας μέσω εξειδικευμένων προγραμμάτων και άλλων μέσων, π.χ. για τη συμμετοχή των τελικών χρηστών, των πολιτών και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών που αναπτύσσουν μεθόδους βασιζόμενες στην ΤΠΕ καθώς και εργαλεία για την ανοιχτή καινοτομία. Ο στόχος θα πρέπει να περιλαμβάνει δραστηριότητες για την απόκτηση εμπειριών με δυνατότητα κλιμάκωσης στην ανοιχτή διαχείριση της καινοτομίας, τις μεθόδους, τα εργαλεία και το περιβάλλον εφαρμογής. Η πειραματική προσέγγιση είναι απαραίτητη ιδίως σε τομείς όπου οι καινοτομίες στην ψηφιοποίηση ενδέχεται να έχουν τεράστια επίδραση π.χ. στις έξυπνες πόλεις και την έξυπνη κινητικότητα·

25.

ο εξορθολογισμός των διοικητικών πρακτικών αποτελεί μία από τις σημαντικότερες προσδοκίες από το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020». Στόχος θα πρέπει να είναι ερευνητικά ζητήματα και ευέλικτα, διαφανή συστήματα χρηματοδότησης τόσο ελκυστικά ώστε να αξίζει για τα πανεπιστήμια, τα ερευνητικά ιδρύματα και τις επιχειρήσεις να επιδιώξουν εκτεταμένη ευρωπαϊκή συνεργασία και να χορηγήσουν σημαντικά ποσά της δικής τους χρηματοδότησης σε αυτές τις προσπάθειες. Ως ενδεδειγμένα μέτρα ελέγχου, ο έλεγχος της κατανομής των κονδυλίων θα μπορούσε να θεωρηθεί επαρκής εφόσον βασίζεται στη νόμιμη τήρηση λογιστικών βιβλίων από κάθε φορέα, καθώς και στη διενέργεια ελέγχων ρουτίνας. Αυτό θα μείωνε σημαντικά τους ελέγχους που διενεργούνται από την ΕΕ και τους διοικητικούς υπαλλήλους των κρατών μελών, σε επίπεδο ακόμη χαμηλότερο από το προβλεπόμενο·

26.

απευθύνει έκκληση για απλούστευση της διοίκησης και τονίζει ότι οι διοικητικές πρακτικές θα πρέπει πάντα να υποστηρίζουν και να εξυπηρετούν την επίτευξη των εκάστοτε επιδιωκόμενων στόχων περιεχομένου των έργων. Η καθιέρωση της μονοαπευθυντικής διαδικασίας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα μπορούσε να αποτελέσει έναν τρόπο καλύτερου συντονισμού των καινοτόμων έργων. Αυτό το σημείο είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τα πολυσχιδή έργα ή για αυτά που χρηματοδοτούνται από πολλά ευρωπαϊκά ταμεία·

27.

θεωρεί επιτακτική την τροποποίηση του Άρθρου 24 του σχεδίου κανονισμού για τους κανόνες συμμετοχής (COM(2011) 810 final), που αφορά τις έμμεσες δαπάνες. Υπό το προτεινόμενο μοντέλο («κατ' αποκοπήν») οι έμμεσες δαπάνες καθορίζονται με την εφαρμογή σταθερού ποσοστού 20 % επί του συνόλου των άμεσων επιλέξιμων δαπανών. Αυτό θα δημιουργήσει συχνά αναίτιες δυσκολίες στην κάλυψη των πραγματικών έμμεσων δαπανών. Πρέπει είτε να αυξηθεί σημαντικά το ποσοστό είτε να επεκταθεί η αποδοχή των πραγματικών δαπανών στις έμμεσες δαπάνες·

28.

επικροτεί την εναρμόνιση του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» με την πολιτική συνοχής και τη σύνδεση των διάφορων προγραμμάτων της ΕΕ με τα χρηματοδοτικά μέσα. Ωστόσο, το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» θα πρέπει να αναπτυχθεί περαιτέρω για τη διασφάλιση των απαραίτητων αλλαγών. Αυτό σημαίνει ότι το κάθε πρόγραμμα χωριστά θα πρέπει να υιοθετήσει κριτήρια που θα εξασφαλίζουν την επίτευξη των στόχων του, τα οποία όμως θα πρέπει να ακολουθούν όλα την κοινή αρχή ότι το έργο θα πρέπει να περιλαμβάνει αποτελεσματικά μέτρα για τη μετάδοση των ερευνητικών αποτελεσμάτων προς χρήση από παράγοντες εκτός του προγράμματος. Για την αύξηση του αντίκτυπου του προγράμματος, η χρήση της χρηματοδότησης κατά τη διάρκεια της υλοποίησης του προγράμματος θα πρέπει να καταστεί πιο ευέλικτη. Αυτό που έχει τη μεγαλύτερη σημασία είναι το αποτέλεσμα και όχι η διαχείριση·

29.

επαναλαμβάνει τη στήριξή της στην πρόταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για μια προσέγγιση που να βασίζεται στην «επιστήμη και την τεχνολογία» ή την «επιστήμη και την καινοτομία», και η οποία θα πρέπει να διέπεται από υγιή κριτήρια επιστημονικής και τεχνικής ποιότητας, με βάση ρεαλιστικές πρακτικές διαχείρισης και να αναγνωρίζονται οι ομοιότητες και οι διαφορές μεταξύ της επιστήμης, της ανάπτυξης της τεχνολογίας και της διοχέτευσης στην αγορά· (3)·

30.

τονίζει τη σημασία του στενού συντονισμού μεταξύ των δραστηριοτήτων που χρηματοδοτούνται από τους πόρους του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» και της πολιτικής συνοχής. Στη νέα προγραμματική περίοδο η χρηματοδότηση της συνοχής θα πρέπει να χρησιμοποιείται για τον σκοπό τον οποίο η ΕτΠ έχει επισημάνει στη γνωμοδότησή της σχετικά με την απλοποίηση της εφαρμογής των ερευνητικών προγραμμάτων πλαισίων. Η ΕτΠ ζήτησε τη δημιουργία νέων μηχανισμών μέσω των οποίων να μπορεί να χορηγηθεί χρηματοδότηση στις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές έτσι ώστε να είναι σε θέση να αγοράσουν τα αποτελέσματα των επιτυχών ερευνητικών προγραμμάτων για την ικανοποίηση των απαιτήσεων για ικανότητες επίτευξης καινοτόμου περιφερειακής ανάπτυξης (4).

31.

προτείνει την εφαρμογή των ακόλουθων μέτρων σε μεγάλο αριθμό προγραμμάτων «Ορίζοντας 2020», με κάθε πρόγραμμα να επικεντρώνεται στα συναφή με τους στόχους του ζητήματα:

32.

το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» θα πρέπει να διασφαλίσει ότι προηγμένες μέθοδοι και διαδικασίες για συμπράξεις μεταξύ των πανεπιστημίων και της βιομηχανίας εφαρμόζονται σε ολόκληρη την Ευρώπη. Θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην αύξηση των δυνατοτήτων επίτευξης αποτελεσμάτων που αποφέρουν περισσότερες μορφές καινοτομίας από την έρευνα, καθώς και στις επικερδείς επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένων όσων λειτουργούν στον δημόσιο τομέα·

33.

διεθνώς επιτυχημένα προϊόντα –είτε πρόκειται για προϊόντα με τη στενή έννοια του όρου, είτε για συστήματα, υπηρεσίες ή ευρύτερα λειτουργικά πλαίσια– αποτελούν απόρροια τεχνογνωσίας παγκοσμίου επιπέδου η οποία βασίζεται σε αλυσίδες αξίας και οικοσυστήματα. Το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» θα πρέπει να είναι σε θέση να δημιουργεί τις προϋποθέσεις για λειτουργικές αλυσίδες καινοτομίας. Μόνο τότε θα είναι δυνατή η ανταπόκριση στις μεγάλες κοινωνιακές προκλήσεις και στην ανάγκη αναγέννησης της βιομηχανίας·

34.

υπογραμμίζει τον ρόλο των κύριων τεχνολογιών γενικής εφαρμογής στο πρόγραμμα «Ορίζοντας». Οι τεχνολογίες δεν θα πρέπει να αναπτύσσονται μόνο στο πλαίσιο ξεχωριστών επιστημονικών και τεχνολογικών προγραμμάτων. Αντιθέτως, θα πρέπει να συνδέονται ήδη από το στάδιο της έρευνας και της καινοτομίας με βιομηχανικές αλυσίδες αξίας και παγκόσμια δίκτυα αξίας της καινοτομίας, καθώς και με δραστηριότητες που αναπτύσσουν τα περιφερειακά οικοσυστήματα και τις συμπράξεις φορέων καινοτομίας ενισχύοντας παράλληλα την τεχνογνωσία. Σε αυτό μπορεί να συμβάλει και η δημιουργία περιφερειακών πανεπιστημιουπόλεων. Αυτό έχει σημασία, καθώς δίνει τη δυνατότητα να συνεχίζονται οι δραστηριότητες ανάπτυξης προϊόντων των μικρών καθώς και των μεγαλύτερων επιχειρήσεων πέρα από τα δύσκολα αρχικά στάδια·

35.

συνιστά την πλήρη αξιοποίηση της ανάγκης του δημόσιου τομέα για νέες υπηρεσίες, προϊόντα και τεχνολογίες και τη χρήση της ως μοχλού δημιουργίας μεγαλύτερης ζήτησης για καινοτομία μέσω των δημόσιων συμβάσεων. Η ΕτΠ έχει αναγνωρίσει (5) την τεράστια αγοραστική δύναμη των δημοσίων συμβάσεων, που αποτελούν το 17 % του ΑΕγχΠ της ΕΕ των 27, ενώ παράλληλα αποδέχεται τον ζωτικής σημασίας ρόλο των δημοσίων συμβάσεων ως καταλυτών της καινοτομίας καθώς και ως προφανούς κινητήριας δύναμης για την ενίσχυση των (κοινωνικών, περιβαλλοντικών …) προτύπων. Οι δυνατότητες θα πρέπει να αξιοποιηθούν σε επίπεδο περιφερειακής, εθνικής και ευρωπαϊκής διακυβέρνησης και να υποστηριχθούν με τα κατάλληλα μέτρα ανάπτυξης ικανοτήτων·

36.

επαναλαμβάνει την πεποίθησή της ότι ο Ευρωπαϊκός Χώρος Έρευνας (ΕΧΑ) θα μπορούσε να ενισχυθεί εάν η παροχή των υπηρεσιών έρευνας και ανάπτυξης συμπεριλαμβανόταν στις διαδικασίες των δημοσίων συμβάσεων. Υπενθυμίζει τη γνωμοδότηση της ΕτΠ σχετικά με την Πράσινη Βίβλο για την ευρωπαϊκή αγορά δημοσίων συμβάσεων (6) και τη γνωμοδότηση για τις προ-εμπορικές δημόσιες συμβάσεις (7), χωρίς ωστόσο να υπονοεί την πλήρη υπαγωγή αυτών των υπηρεσιών στο πεδίο του ανταγωνισμού·

37.

αναγνωρίζει τον βασικό ρόλο των πόλεων ως πλαισίων για ευρείες καινοτομίες που επιφέρουν συστημικές αλλαγές και έχουν σημαντική δυνητική επίδραση στην αντιμετώπιση των απαιτητικών περιβαλλοντικών, κοινωνικών και οικονομικών προκλήσεων της εποχής μας. Απαιτείται από τους πολιτικούς και τους εκπαιδευτικούς θεσμούς μεγαλύτερη στήριξη προς τη διαδικασία μετασχηματισμού μέσω της οποίας δύνανται να αναπτυχθούν, να εφαρμοστούν και να κλιμακωθούν καινοτομίες που επιφέρουν συστημικές αλλαγές στο πλαίσιο των πόλεων·

38.

υπογραμμίζει ότι η πλήρης συνεργασία των τοπικών και περιφερειακών αρχών είναι ύψιστης σημασίας για την πραγματοποίηση γενικότερα των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» για την ανάπτυξη και την απασχόληση και πιο συγκεκριμένα αυτών της «Ένωσης καινοτομίας» με προσαρμογή στις ιδιαιτερότητες κάθε τόπου. Εμμένει δε στη μεγάλη συμβολή τους στην προσέγγιση των επιχειρήσεων, των πανεπιστημίων ή των ερευνητικών κέντρων και των δημόσιων οργανισμών (μέσω της προσέγγισης του «τριπλού έλικα» ή μιας παρεμφερούς)·

39.

υπογραμμίζει τη σημασία των επενδύσεων σε πανευρωπαϊκές ερευνητικές υποδομές. Για την ενσωμάτωση των τοπικών και των περιφερειακών παραγόντων με σκοπό την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», η διάσταση της καινοτομίας θα πρέπει να εκπροσωπείται επαρκώς σε όλες τις πτυχές του πλαισίου του ΕΧΕ, π.χ. με την εξέλιξη του ΕΧΕ προς τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας και Καινοτομίας. Οι ερευνητικές υποδομές αποτελούν πολύτιμους πόρους που συμπληρώνουν τα πανεπιστήμια και τις λοιπές ερευνητικές εγκαταστάσεις και εξοπλισμούς. Οι ερευνητικές υποδομές προσελκύουν επίσης εξέχοντες ερευνητές σε παγκόσμιο επίπεδο και θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως κοινές πλατφόρμες για ερευνητές από διαφορετικούς κλάδους και ως πολύτιμοι κόμβοι συνεργασίας μεταξύ ακαδημαϊκών, επαγγελματιών προερχόμενων από δημόσιες και ιδιωτικές επιχειρήσεις και άλλων κοινωνικών παραγόντων·

40.

η Επιτροπή τονίζει (8) ότι τα κέντρα συνεγκατάστασης του EIT διαδραματίζουν ζωτικής σημασίας ρόλο στην ενίσχυση της τοπικής-παγκόσμιας συνδεσιμότητας των Κοινοτήτων Γνώσεων και Καινοτομίας (ΚΓΚ) συνολικά, μέσω της στενής συνεργασίας με περιφερειακές αρχές, συγκεκριμένα με αυτές που εμπλέκονται στον σχεδιασμό και την υλοποίηση των περιφερειακών στρατηγικών καινοτομίας για την έξυπνη εξειδίκευση (RIS3). Ένα εξαιρετικό παράδειγμα ανάπτυξης της ιδέας αυτής αποτελούν οι περιφερειακές κοινότητες καινοτομίας και υλοποίησης (Regional Innovation and Implementation Communities – RICs) της «ΚΓΚ Κλίμα». Παρέχουν ένα πρωτότυπο πανευρωπαϊκό μοντέλο περιφερειακής καινοτομίας, το οποίο χρησιμοποιεί περιφέρειες ως πεδία δοκιμών, με τη σύνδεση της ανάπτυξης διαχειριστικών ικανοτήτων και περιφερειακών πλεονεκτημάτων με παγκόσμιες προκλήσεις·

41.

επικροτεί τα σχέδια δημιουργίας νέων κοινοτήτων γνώσης και καινοτομίας (ΚΓΚ) όπως προτείνει η Επιτροπή στα ακόλουθα θεματικά πεδία: στο πρώτο κύμα καινοτομίας για την υγιή διαβίωση και την ενεργό γήρανση, τις πρώτες ύλες και τα τρόφιμα για το μέλλον, και στο δεύτερο κύμα για την αστική κινητικότητα, τη μεταποίηση με προστιθέμενη αξία και τις έξυπνες και ασφαλείς κοινωνίες. Ιδιαίτερη σημασία έχει ο ρόλος των ΚΓΚ στην προώθηση και τη στήριξη της ανοιχτής καινοτομίας μέσω της προηγμένης ψηφιοποίησης, τονώνοντας με τον τρόπο αυτόν την καινοτομία σε ολόκληρη την Ευρώπη·

42.

παροτρύνει το EIT να συνεχίσει την αποστολή του, η οποία είναι καίριας σημασίας για την ενεργό ανάπτυξη και προώθηση της διάδοσης των καλών πρακτικών για την ολοκλήρωση του τριγώνου της γνώσης προκειμένου να αναπτυχθεί ένα κοινό πνεύμα καινοτομίας και ανταλλαγής γνώσεων. Μελλοντικά, το ΕΙΤ θα πρέπει να προβάλει τη δυνατότητα χρήσης των εμπειριών που προκύπτουν από τις ΚΓΚ σε όλες τις ευρωπαϊκές περιφέρειες και να δημιουργήσει ένα πνεύμα συνεργασίας που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως πρότυπο συμπεριφοράς στην Ευρώπη και πέρα από αυτή·

43.

υποστηρίζει τα προγράμματα διαρθρωτικής ανάπτυξης της διοίκησης του ΕΙΤ. Ιδιαίτερη σημασία έχει η πρόταση της Επιτροπής (9) στον κανονισμό, σύμφωνα με την οποία το ΕΙΤ θα πρέπει να συνεργάζεται απευθείας με εθνικούς και περιφερειακούς αντιπροσώπους και άλλους φορείς από ολόκληρη την αλυσίδα καινοτομίας, με επωφελή αποτελέσματα και για τις δύο πλευρές. Για να καταστεί ο διάλογος και η ανταλλαγή αυτή πιο συστηματική, θα πρέπει να οργανωθεί ένα φόρουμ ενδιαφερομένων μερών του ΕΙΤ, στο οποίο η ευρύτερη κοινότητα ενδιαφερομένων μερών θα συμμετέχει στην εξέταση θεμάτων εγκάρσιου χαρακτήρα. Η ΕτΠ θα πρέπει να διαδραματίζει ρόλο γέφυρας μεταξύ του φόρουμ και των περιφερειών·

44.

προτείνει η ΚΓΚ του ΕΙΤ να αναλάβει το έργο της οργάνωσης της κατάρτισης υψηλού επιπέδου σε θέματα διοίκησης για να μάθουν οι φορείς λήψης αποφάσεων σε περιφερειακό επίπεδο πώς να αξιοποιούν τις υπάρχουσες ευκαιρίες για τη χρήση της ΕΑΚ ως βασικού μέρους της διαδικασίας λήψης αποφάσεων στη χαμηλότερη βαθμίδα και της δικτυωμένης μάθησης μέσω σύγκρισης μεταξύ των ευρωπαϊκών περιφερειών. Αυτό κρίνεται ιδιαιτέρως σημαντικό, εφόσον το δίκτυο του ΕΙΤ αποτελεί την κινητήρια δύναμη της καινοτομίας στον ευρωπαϊκό χώρο που συνδέει τους κορυφαίους συντελεστές στον χώρο της εκπαίδευσης, της έρευνας και των επιχειρήσεων·