18.5.2010

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 128/36

---

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Η ενέργεια και η κλιματική αλλαγή ως αναπόσπαστο μέρος της αναθεωρημένης στρατηγικής της Λισσαβώνας»

(γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)

(2010/C 128/07)

Γενική εισηγήτρια: η κα SIRKEINEN

Στις 17 Ιουνίου 2008 και σύμφωνα με το άρθρο 29, παράγραφος 2 του Εσωτερικού Κανονισμού της, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε, να καταρτίσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα:

«Η ενέργεια και η κλιματική αλλαγή ως αναπόσπαστο μέρος της αναθεωρημένης στρατηγικής της Λισσαβώνας»

Το Προεδρείο της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής ανέθεσε στο ειδικευμένο τμήμα «Οικονομική και Νομισματική Ένωση, Οικονομική και Κοινωνική Συνοχή» (Παρατηρητήριο της Στρατηγικής της Λισσαβώνας) την προετοιμασία των σχετικών εργασιών.

Λόγω του επείγοντος χαρακτήρα των εργασιών, κατά την 457η σύνοδο ολομέλειάς της, που πραγματοποιήθηκε στις 4 και 5 Νοεμβρίου 2009 (συνεδρίαση της 4ης Νοεμβρίου 2009), η ΕΟΚΕ όρισε ως γενική εισηγήτρια την κ. Sirkeinen και υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 164 ψήφους υπέρ, 6 κατά και 12 αποχές.

1.   Συστάσεις και συμπεράσματα

1.1.   Η κλιματική αλλαγή και η ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού είναι δύο από τις μεγαλύτερες προκλήσεις αυτού του αιώνα. Οι καταναλωτικές και παραγωγικές δομές πρέπει να αναπροσανατολισθούν προς τη μειωμένη εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου και χρήση ενέργειας. Ορισμένες μορφές παραγωγής θα εκλείψουν, ενώ άλλες αναπτύσσονται και εξελίσσονται. Υπάρχουσες θέσεις εργασίας θα χαθούν και νέες θα δημιουργηθούν. Θα χρειασθούν μέτρα στήριξης. Οι γνώσεις και δεξιότητες θα αλλάξουν. Θα απαιτηθούν έρευνα και μαζικές επενδύσεις.

1.2.   Η μετάβαση από πολιτικές δηλώσεις σε πρακτικά μέτρα είναι αναγκαίο και επείγον, αλλά δεν θα είναι εύκολο. Οι πολιτικοί ηγέτες πρέπει να καταστήσουν αυτές τις προκλήσεις και τις επιπτώσεις τους σαφείς στους πολίτες και να σχεδιάσουν προσεκτικά τα αναγκαία μέτρα. Χωρίς τη στήριξη των πολιτών και της κοινωνίας των πολιτών, δεν πρόκειται να υπάρξει αλλαγή. Πολλά ερωτήματα σχετικά με τις συνέπειες πολιτικών αποφάσεων της ΕΕ παραμένουν ανοικτά και χρήζουν περαιτέρω έρευνας και ενημέρωσης από την Επιτροπή.

1.3.   Οι συγκεκριμένες κινήσεις προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα δεν πρέπει να αναβληθούν λόγω της τρέχουσας οικονομικής κρίσης, όσο σοβαρή κι αν είναι αυτή. Η κρίση μπορεί και πρέπει να θεωρηθεί ευκαιρία για ένα νέο ξεκίνημα με διαφορετική προσέγγιση της ανάπτυξης. Η ΕΟΚΕ ειδικότερα τονίζει τη σημασία μιας διεθνούς συμφωνίας στην Κοπεγχάγη.

1.4.   Η αναθεωρημένη Συνθήκη της Λισσαβώνας πρέπει να περιλαμβάνει σχέδιο δράσης για μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Αυτό πρέπει να επιτευχθεί με σεβασμό των τριών πυλώνων της αειφόρου ανάπτυξης – οικονομικού, περιβαλλοντικού και κοινωνικού –χωρίς να παραβλέπεται ο σφαιρικός στόχος της ανταγωνιστικότητας, της ανάπτυξης και της απασχόλησης. Ένα ανταγωνιστικό οικονομικό πλαίσιο είναι προϋπόθεση για την επίτευξη κλιματικών και ενεργειακών στόχων, οι δε κλιματικές και ενεργειακές πολιτικές μπορούν, με την κατάλληλη προσέγγιση, να στηρίξουν την ανάπτυξη και τη δημιουργία θέσεων εργασίας.

1.5.   Βασικοί τομείς δράσης είναι η τεχνολογική ανάπτυξη και οι επενδύσεις, η ευαισθητοποίηση και η συμπεριφορά, οι κοινωνικές και εκπαιδευτικές πτυχές και η διεθνής διάσταση. Η επίτευξη πραγματικών, βιώσιμων αποτελεσμάτων θα απαιτήσει τόσο χρόνο όσο και πόρους.

1.6.   Η ΕΟΚΕ συνιστά τα ακόλουθα:

—	Η ΕΕ θα πρέπει πλέον, έχοντας καταρτίσει σφαιρικό νομοθετικό πλαίσιο για την ενέργεια και την κλιματική αλλαγή, να επικεντρωθεί στην πρακτική εφαρμογή του.

—

Πολιτικές για την ενίσχυση της ενεργειακής αποδοτικότητας και της εξοικονόμησης ενέργειας, επενδύσεις σε επαρκή ενεργειακή παραγωγή και μεταφορά, συμπεριλαμβανομένων των ευφυών δικτύων, μια ανοικτή εσωτερική αγορά ενέργειας και μια ισχυρή θέση της ΕΕ στη διεθνή σκηνή είναι απαραίτητα συστατικά για την εγγύηση του ενεργειακού εφοδιασμού, που παράλληλα στηρίζουν τους κλιματικούς στόχους.

—	Αποτελεσματικά πολιτικά μέτρα θα πρέπει να ενταχθούν στις γενικές κατευθυντήριες γραμμές, τις ανά χώρα ειδικές συστάσεις και τα εθνικά μεταρρυθμιστικά προγράμματα της μελλοντικής Συνθήκης της Λισσαβώνας.

—	Η ΕΕ και τα κράτη μέλη πρέπει να εστιάσουν το ενδιαφέρον τους στην τεχνολογική ανάπτυξη σε συνθήκες σκληρού διεθνούς ανταγωνισμού, να επενδύσουν περισσότερα στην Ε+Α+Κ για καθαρές τεχνολογίες, με ενδεχόμενη ανακατανομή κονδυλίων του κοινοτικού προϋπολογισμού.

—	Πρέπει να διασφαλισθεί ένα πλαίσιο που να ευνοεί τις δράσεις και τις επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες.

—	Πρέπει να θεσπισθούν από την Επιτροπή και άλλους αρμόδιους φορείς μέτρα για την ορθή πληροφόρηση, ένας κατάλογος βέλτιστων πρακτικών, συγκεκριμένες συστάσεις και αντίστοιχα μέτρα στήριξης, προκειμένου να αλλάξει η συμπεριφορά των καταναλωτών.

—	Η εκπαίδευση και η κατάρτιση, ιδίως η δια βίου μάθηση, πρέπει να είναι προσβάσιμες σε όλους, προκειμένου να προσαρμοσθούν στις αλλαγές στα παραγωγικά και καταναλωτικά πρότυπα.

—	Πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην επίδραση των πολιτικών στις τιμές της ενέργειας, προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος ενεργειακής πενίας και μειωμένης ανταγωνιστικότητας, καθώς και για να αποφευχθούν οι αρνητικές συνέπειες από προγράμματα στήριξης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

—	Η ΕΕ πρέπει να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για την επίτευξη διεθνούς συμφωνίας για την κλιματική αλλαγή που θα δημιουργεί ισότιμες συνθήκες ανταγωνισμού παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένου ενός διεθνούς συστήματος ή συμβατών συστημάτων εμπορίας.

—	Η κοινωνία των πολιτών και οι κοινωνικοί εταίροι πρέπει να συμμετέχουν ενεργά στη γιγάντια προσπάθεια αναδιάρθρωσης των οικονομιών μας. Η ΕΟΚΕ είναι έτοιμη και πρόθυμη να διαδραματίσει τον ρόλο της.

Αιτιολόγηση

2.   Εισαγωγή: Τρέχουσα κατάσταση

Ενεργειακή πολιτική

2.1.   Η ενεργειακή πολιτική της ΕΕ έχει τρεις παράλληλους στόχους: την ασφάλεια του εφοδιασμού, την ανταγωνιστικότητα και την προστασία του περιβάλλοντος, συμπεριλαμβανομένου του περιορισμού των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Εν ανάγκη, θα πρέπει να δοθεί πρωταρχική προτεραιότητα στην ασφάλεια του εφοδιασμού. Η έλλειψη ενέργειας, συμπεριλαμβανομένης της ηλεκτροπαραγωγής, είναι ένας ολοένα πιο υπαρκτός κίνδυνος, ιδίως κατά την έναρξη της ανάκαμψης της οικονομίας.

2.2.   Οι περιβαλλοντικές και κλιματικές επιπτώσεις της παραγωγής και της ευρείας χρήσης ενέργειας αποτελούν το αντικείμενο νομοθεσίας της ΕΕ. Έχουν εγκριθεί από την ΕΕ νέα όρια στο σύστημα εμπορίας ρύπων, που καλύπτουν την ενεργειακή παραγωγή, τις ενεργοβόρες βιομηχανίες και τις αερομεταφορές, έχουν εγκριθεί από την ΕΕ. Οι πρακτικές συνέπειες αυτών των προτάσεων είναι ακόμα άγνωστες παρά τις αξιολογήσεις αντικτύπου σε συγκεντρωτικό επίπεδο.

2.3.   Η αποδοτικότητα και η εξοικονόμηση σε όλους τους τομείς της κατανάλωσης και της παραγωγής ενέργειας είναι καθοριστικός παράγοντας και δημιουργεί τεράστια δυναμική για την ενεργειακή ασφάλεια και τον περιορισμό των εκπομπών. Η ΕΕ εφαρμόζει πολυάριθμες πολιτικές προς τον σκοπό αυτό, ενώ προετοιμάζονται περαιτέρω μέτρα πολιτικής. Ωστόσο, πρακτικά μέτρα στα κράτη μέλη ακόμη σπανίζουν.

2.4.   Οι πηγές και οι δίαυλοι ενεργειακού εφοδιασμού της Ευρώπης θα πρέπει να διαφοροποιηθούν και το ενεργειακό μείγμα θα πρέπει να κατευθυνθεί προς εναλλακτικές λύσεις χαμηλότερης παραγωγής διοξειδίου του άνθρακα και χαμηλών εκπομπών, όπως η ανανεώσιμη και η πυρηνική ενέργεια. Η βελτίωση και η λήψη αποφάσεων για το ενεργειακό μείγμα εξαρτώνται από τα κράτη μέλη, αλλά οι πολιτικές της ΕΕ για τις ΑΠΕ καθώς και η περιβαλλοντική και κλιματική νομοθεσία είναι εκείνες που κατευθύνουν τις επιλογές.

2.5.   Η Ευρώπη πρέπει να ενισχύσει τη θέση της στις διεθνείς ενεργειακές σχέσεις και αγορές. Τα προβλήματα εφοδιασμού σε φυσικό αέριο που προέκυψαν εκ νέου το 2009 πρέπει επιτέλους να δώσουν το έναυσμα για την ανάληψη κοινής δράσης, που έχει καθυστερήσει σημαντικά.

Πολιτικές για την κλιματική αλλαγή

2.6.   Η δέσμη μέτρων για την ενέργεια και το κλίμα του 2008 περιλαμβάνει μέτρα σε όλους τους τομείς για την επίτευξη των γνωστών στόχων του 20-20-20 έως το 2020. Ο κύριος στόχος όσον αφορά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα αυξηθεί σε 30 % στο πλαίσιο μια επαρκώς φιλόδοξης και περιεκτικής διεθνούς συμφωνίας.

2.7.   Μεγάλο μέρος των μέτρων μείωσης των εκπομπών θα θεσπισθεί από τα κράτη μέλη. Πολλές λεπτομέρειες της νομοθεσίας, ιδίως σε σχέση με το σύστημα εμπορίας εκπομπών και το ζήτημα των «διαρροών άνθρακα», καθορίζονται ακόμη σε επίπεδο ΕΕ.

2.8.   Με ποιό τρόπο το όλο σύστημα θα λειτουργήσει στην πράξη είναι ακόμη άγνωστο. Σημαντικά ερωτήματα είναι, για παράδειγμα, η τιμή του διοξειδίου του άνθρακα, η αύξηση της τιμής της ενέργειας λόγω πολιτικών για τις ανανεώσιμες πηγές και το κόστος δράσεων σε τομείς που δεν σχετίζονται με το ΣΕΕ για τα νοικοκυριά. Χρειάζονται περισσότερες μελέτες και ενημέρωση από την Επιτροπή.

2.9.   Οι διαπραγματεύσεις για τη σύναψη διεθνούς συμφωνίας σχετικά με το κλίμα θα ολοκληρωθούν στην Κοπεγχάγη τον Δεκέμβριο του 2009. Η ΕΟΚΕ παρουσίασε τις απόψεις της σχετικά με το θέμα αυτό σε χωριστή γνωμοδότηση. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφώνησε σε βασικές γραμμές για την προετοιμασία ενόψει της συνόδου της Κοπεγχάγης, συμπεριλαμβανομένης της προετοιμασίας συστήματος επιμερισμού του φόρτου μεταξύ των κρατών μελών για τη στήριξη των φτωχότερων κρατών.

3.   Θέματα που πρέπει να συμπεριληφθούν στην αναθεωρημένη Στρατηγική της Λισσαβώνας σχετικά με τις πολιτικές για την ενέργεια και το κλίμα

3.1.   Μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα συνεπάγεται μεγάλες βιομηχανικές αλλαγές. Οι εκπομπές πρέπει να μειωθούν και η χρήση ενέργειας και φυσικών πόρων πρέπει να αποσυνδεθεί από την οικονομική ανάπτυξη. Οι καταναλωτικές και οι παραγωγικές δομές πρέπει να αλλάξουν. Ορισμένες μορφές παραγωγής θα εκλείψουν ενώ άλλες αναπτύσσονται και επεκτείνονται, θέσεις εργασίας θα χαθούν και θα δημιουργηθούν νέες. Οι γνώσεις και δεξιότητες θα αλλάξουν. Απαιτούνται μαζικές επενδύσεις, καθώς και αναγκαία μέτρα κοινωνικής στήριξης.

3.2.   Οι πολιτικοί μας ηγέτες πρέπει να καταστήσουν σαφές τόσο αυτό όσο και τις επιπτώσεις που τούτο συνεπάγεται για την καθημερινότητά μας. Οι κυβερνήσεις πρέπει να αποσαφηνίσουν τι είναι αναγκαίο, όπως το πόση ενέργεια από ορυκτές πηγές πρέπει να υποκατασταθεί και από τι, ή το πόση ενέργεια πρέπει να εξοικονομήσει ο καθένας από εμάς. Χωρίς τη στήριξη και τη δράση των πολιτών, η αλλαγή δεν θα επιτευχθεί. Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών είναι κεντρικός.

3.3.   Τα μέτρα καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής και εξασφάλισης του ενεργειακού εφοδιασμού της Ευρώπης δεν πρέπει να αναβληθούν λόγω της τρέχουσας οικονομικής κρίσης. Οι πολιτικές άμβλυνσης των οικονομικών κρίσεων πρέπει να στηρίζουν τους στόχους μιας οικονομίας χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, και αντιστρόφως. Η κρίση μπορεί και πρέπει να θεωρηθεί ευκαιρία για ένα νέο ξεκίνημα με διαφορετική προσέγγιση της ανάπτυξης.

3.4.   Ο βασικός πυρήνας των πολιτικών και της νομοθεσίας για ενεργειακά και κλιματικά ζητήματα κατά τα επόμενα χρόνια υπάρχει, με τη σημαντικότατη εξαίρεση μιας διεθνούς συμφωνίας. Πολλά πρέπει να γίνουν σε εθνικό επίπεδο, και δεν ξέρουμε ακόμη πώς θα λειτουργήσουν όλα αυτά. Οι αλλαγές των στόχων ή της νομοθεσίας θα πρέπει να αποφευχθούν, προκειμένου να είναι εφικτή για όλους τους φορείς η προετοιμασία και η εκτέλεση των μέτρων με τη μεγαλύτερη δυνατή διορατικότητα και βεβαιότητα. Οι προσπάθειες πρέπει πλέον να επικεντρωθούν στην πρακτική εφαρμογή.

3.5.   Η αναθεωρημένη Συνθήκη της Λισσαβώνας πρέπει να περιλαμβάνει σχέδιο δράσης για μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Αυτό πρέπει να επιτευχθεί με σεβασμό των τριών πυλώνων της αειφόρου ανάπτυξης – οικονομικού, περιβαλλοντικού και κοινωνικού –χωρίς να παραβλέπεται ο σφαιρικός στόχος της ανταγωνιστικότητας, της ανάπτυξης και της απασχόλησης.

3.6.   Κατάλληλα μέτρα, προσεκτικά σχεδιασμένα ώστε να δίδουν πραγματικά αποτελέσματα με τη μεγαλύτερη δυνατή αποδοτικότητα του κόστους, θα πρέπει να ενταχθούν σε διαρθρωτικές πολιτικές που θα καλύπτονται από τις γενικές κατευθύνσεις, τις ανά χώρα ειδικές συστάσεις και τα εθνικά μεταρρυθμιστικά σχέδια. Η Επιτροπή θα πρέπει να επιβάλει τον έλεγχο της εφαρμογής τους. Εκτός του ΑΕγχΠ, πρέπει να χρησιμοποιηθούν και άλλοι δείκτες για την παρακολούθηση της προόδου προς την αειφορία.

3.7.   Η αλλαγή ωθείται από την τεχνολογική ανάπτυξη, από τη μία πλευρά, και τις αλλαγές στη συμπεριφορά και τις συνήθειες, από την άλλη. Αμφότερα απαιτούν χρόνο για να φέρουν πραγματικά, διαρκή αποτελέσματα. Άλλα σοβαρά ζητήματα είναι οι επενδύσεις, οι κοινωνικές και εκπαιδευτικές πτυχές και η διεθνής διάσταση.

Τεχνολογία

3.8.   Ο τεχνολογικός ανταγωνισμός είναι ισχυρός παγκοσμίως. Οι ΗΠΑ έχουν διαθέσει σημαντικούς πόρους σε Ε+Α για τεχνολογίες που περιορίζουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Η ίδια τάση παρατηρείται σε άλλες ανεπτυγμένες χώρες, και ολοένα και περισσότερο σε μεγάλες, ραγδαία αναπτυσσόμενες οικονομίες.

3.9.   Η Ευρώπη πρέπει να είναι σε θέση να κατανοήσει τις δυνατότητες που έχει το προβάδισμα στις «καθαρές» τεχνολογίες όσον αφορά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την κλιματική αλλαγή. Αυτό είναι ιδιαίτερα επείγον και απαιτητικό εγχείρημα, καθότι η Ιαπωνία, για παράδειγμα, προηγείται ως προς τα υβριδικά και τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, ενώ η Κίνα ενδέχεται να ξεπεράσει σύντομα την ΕΕ στις αιολικές τεχνολογίες και οι ΗΠΑ στις φωτοβολταϊκές. Η τιμολόγηση του διοξειδίου του άνθρακα δεν μπορεί από μόνη της να παράσχει επαρκή κίνητρα για τεχνολογική αλλαγή.

3.10.   Η Επιτροπή παρουσίασε πολυάριθμες πρωτοβουλίες για την ενίσχυση των καθαρών/ανανεώσιμων τεχνολογιών και κλιματικών τεχνολογιών. Θα πρέπει να διατεθούν περισσότεροι πόροι του προϋπολογισμού της ΕΕ για αυτούς τους σκοπούς.

3.11.   Μόνο μέσω της διαφοροποίησης και του υγιούς ανταγωνισμού μεταξύ των διαφόρων προσεγγίσεων, καινοτομιών και μεθόδων θα προκύψουν οι αποτελεσματικότερες τεχνολογίες. Αυτό σημαίνει ότι καμία χρήσιμη τεχνολογία, όπως η 4ης γενιάς ενέργεια σχάσης και σύντηξης, δεν πρέπει να εγκαταλείπεται πρόωρα, αλλά να αναπτύσσεται με επίμονο τρόπο περαιτέρω.

3.12.   Πρέπει να αξιοποιηθεί το μεγάλο δυναμικό ανάπτυξης και επέκτασης των τεχνολογιών ΤΠΕ.

3.13.   Οι τεχνολογίες ανανεώσιμης ενέργειας που δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι είναι οικονομικά βιώσιμες, δεν θα πρέπει να επιβληθούν πρόωρα στην αγορά μέσω δαπανηρών επιδοτήσεων (ή μέσω τεχνητών τιμών αγοράς). Αντιθέτως, αυτοί οι πόροι θα πρέπει να επενδυθούν στην Ε+Α αειφόρων τεχνολογιών μειωμένων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, έως ότου διαπιστωθεί η βιωσιμότητά τους στην αγορά.

3.14.   Το μερίδιο χρηματοδότησης της Ε+Α+Κ στην ΕΕ είναι μικρό σε σύγκριση με τους πόρους των κρατών μελών. Σήμερα το επίπεδο των προσπαθειών των κρατών μελών ποικίλλει σημαντικά. Τα τελευταία πρέπει να αυξήσουν τους πόρους, συμπεριλαμβανομένων των εσόδων από τη δημοπράτηση δικαιωμάτων εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου, ιδίως για Ε+Α σε καθαρές τεχνολογίες, και να επιδιωχθεί μια κριτική μάζα και μια παγκοσμίου εμβέλειας αριστεία μέσω αποτελεσματικής συνεργασίας. Αυτά τα μέτρα πρέπει να ενσωματωθούν στις κατευθυντήριες γραμμές και τα εθνικά σχέδια δράσης της αναθεωρημένης στρατηγικής της Λισσαβώνας.

Επενδύσεις

3.15.   Νέες τεχνολογίες και καινοτομίες τίθενται σε χρήση μόνο μέσω επενδύσεων, που πραγματοποιούνται στα νοικοκυριά, στις εταιρίες και στον δημόσιο τομέα. Οι επενδύσεις είναι αναγκαίες για την οικονομική ανάπτυξη και την απασχόληση, καθώς και για την επίτευξη των κλιματικών και ενεργειακών στόχων.

3.16.   Οι ανάγκες επενδύσεων στην παραγωγή ενέργειας και τις υποδομές μεταφοράς είναι μεγάλες και επείγουσες. Για παράδειγμα, απαιτείται, μέσα σε μια δεκαετία, επένδυση περίπου 1 000 δισεκατομμυρίων ευρώ στην παραγωγή ηλεκτρισμού, ώστε να αναπληρωθεί η ικανότητα παραγωγής, ακόμη και αν η ζήτηση δεν αυξηθεί. Τα δίκτυα μεταφορών, ιδίως τα διασυνοριακά και όσα συνδέουν την ανανεώσιμη ηλεκτρική ενέργεια με το κεντρικό δίκτυο, χρήζουν ουσιαστικής αναβάθμισης. Το πάγωμα των επενδύσεων κατά την ύφεση και οι πιθανές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του εγείρουν σοβαρές ανησυχίες.

3.17.   Οι επενδύσεις απαιτούν συγκεκριμένο πλαίσιο. Αυτό περιλαμβάνει ένα υγιές οικονομικό περιβάλλον, τη ζήτηση της αγοράς και την πρόσβαση στις αγορές. Το ρυθμιστικό πλαίσιο πρέπει να είναι σταθερό και προβλέψιμο και να αποφεύγει τις διοικητικές και οικονομικές επιβαρύνσεις των εταιριών. Μόνον επικερδείς επιχειρήσεις μπορούν να επενδύσουν στην τεχνολογική ανάπτυξη και την ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών.

3.18.   Κατά συνέπεια, ένα ανταγωνιστικό οικονομικό πλαίσιο είναι προαπαιτούμενο για την επίτευξη των κλιματικών και ενεργειακών στόχων. Και, με την κατάλληλη πολιτική προσέγγιση, οι κλιματικές και ενεργειακές πολιτικές μπορούν να οδηγήσουν στην ανάπτυξη και την απασχόληση.

3.19.   Οι χρηματοδοτικοί πόροι θα συμπιεσθούν όταν οι ανάγκες για Ε+Α και επενδύσεις στην ΕΕ θα ανταγωνίζονται την ανάγκη χρηματοδότησης της άμβλυνσης των συνεπειών και της προσαρμογής στις κλιματικές αλλαγές στις αναπτυσσόμενες χώρες. Τα κράτη μέλη θα έχουν στη διάθεσή τους έσοδα από τη δημοπράτηση των δικαιωμάτων εκπομπών, αλλά αυτά δεν θα μπορούν να καλύψουν το σύνολο των αναγκών. Οι φορείς λήψης αποφάσεων πρέπει να εξετάσουν προσεκτικά το ενδεχόμενο να αυξηθούν οι επιβαρύνσεις των επιχειρήσεων και, κατά συνέπεια, να τεθούν σε κίνδυνο οι επενδύσεις τους σε νέες τεχνολογίες.

Ευαισθητοποίηση και συμπεριφορά

3.20.   Προκειμένου να δράσουν και να αλλάξουν συμπεριφορά, οι άνθρωποι πρέπει να γνωρίζουν τι διακυβεύεται και τι πρέπει να αλλάξει. Πρέπει να η συνειδητοποιηθούν περισσότερο όσα μπορούν να γίνουν από τα ίδια τα άτομα, και να παρασχεθεί η σχετική εκπαίδευση. Αυτό αποτελεί έργο που αφορά τόσο τις κυβερνήσεις όσο και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Ένα χρήσιμο εργαλείο προς τον σκοπό αυτό θα ήταν να καταρτίσει η Επιτροπή έναν κατάλογο βέλτιστων πρακτικών.

3.21.   Αν και είναι πολύ θετικό το γεγονός ότι η ενεργειακή κατανάλωση και οι εκπομπές ρύπων του θερμοκηπίου βρίσκονται πλέον στην πρώτη γραμμή του μάρκετινγκ και των συμβουλών προς τους καταναλωτές, πρέπει να σημειωθεί ότι παρέχονται και παραπλανητικές πληροφορίες. Η κατάσταση αυτή πρέπει να αντιμετωπισθεί από τους αρμοδίους φορείς.

3.22.   Η ΕΕ ορθώς, βασίζει σε μεγάλο βαθμό τις κλιματικές πολιτικές της στα εργαλεία της αγοράς. Τα μηνύματα των τιμών θα αλλάξουν τη συμπεριφορά τόσο των πολιτών όσο και των επιχειρήσεων. Ωστόσο, αυτό και μόνο δεν αρκεί για να επέλθουν όλες οι εν δυνάμει αλλαγές. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως στον κλάδο τον κατασκευών, απαιτούνται ρυθμίσεις, ενώ σε άλλες χρειάζεται θετική στήριξη.

3.23.   Η βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας οδηγεί συνήθως σε εξοικονόμηση πόρων. Απαιτούνται κίνητρα, ιδίως σε περιπτώσεις όπου το διάστημα απόσβεσης είναι σχετικά μεγάλο, ή όταν όποιος επωμίζεται το κόστος δεν καρπώνεται το όφελος. Η ΕΟΚΕ είχε προτείνει παλαιότερα στην Επιτροπή να μελετήσει τη βιωσιμότητα τομεακών στόχων για την ενεργειακή αποδοτικότητα, ιδίως σε κλάδους που επηρεάζουν την εσωτερική αγορά.

3.24.   Για την αποφυγή της στρέβλωσης του ανταγωνισμού στην εσωτερική αγορά, η ΕΕ εφαρμόζει υποχρεωτικούς κοινούς κανόνες για τις κρατικές ενισχύσεις.

Κοινωνικές και εκπαιδευτικές πτυχές

3.25.   Τα καταναλωτικά πρότυπα θα αλλάξουν με τον καιρό και, κατά συνέπεια το ίδιο θα συμβεί και στην παραγωγή. Σύμφωνα με μελέτη των ETUC και SDA (1), η καθαρή επίδραση που θα έχουν στην απασχόληση τα μέτρα για τον περιορισμό των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου κατά 40 % έως το 2030 θα είναι ελαφρώς θετική. Αυτό το αποτέλεσμα και η προσέγγιση, ωστόσο, θεωρείται υπερβολικά αισιόδοξη από άλλους (2). Η μελέτη συμπεραίνει ότι θα υπάρξουν, όμως, σημαντικές αλλαγές στις δομές της εργασίας και τα απαιτούμενα προσόντα. Οι αλλαγές θα είναι μεγαλύτερες εντός των κλάδων από ό,τι μεταξύ αυτών. Για παράδειγμα, αναμένεται μετατόπιση των θέσεων εργασίας από την ηλεκτροπαραγωγή σε δραστηριότητες που σχετίζονται με την ενεργειακή αποδοτικότητα, ή από θέσεις που σχετίζονται με τις οδικές μεταφορές στους σιδηροδρόμους και τη ναυσιπλοΐα.

3.26.   Η εκπαίδευση και η κατάρτιση έχουν μεγάλη ζήτηση προκειμένου οι εταιρίες, οι υπηρεσίες του δημοσίου τομέα και το εργατικό δυναμικό να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις αλλαγές. Η εκπαίδευση και η κατάρτιση, συμπεριλαμβανομένης της δια βίου μάθησης, ήταν το κύριο αντικείμενο παλαιότερης γνωμοδότησης της ΕΟΚΕ για την κλιματική αλλαγή και τη στρατηγική της Λισσαβώνας.

3.27.   Η Επιτροπή κατέθεσε πρόσφατα προτάσεις για την ενίσχυση της προοαρατικότητας όσον αφορά τις ανάγκες σε δεξιότητες, πράγμα απαραίτητο για τη δυνατότητα έγκαιρης αντίδρασης μέσω εκπαίδευσης και κατάρτισης. Μεγαλύτερη προορατικότητα, βελτιωμένη αντιστοίχιση της προσφοράς και της ζήτησης δεξιοτήτων και ενισχυμένα μέτρα δια βίου μάθησης είναι φυσικά συστατικά της αναθεωρημένης στρατηγικής της Λισσαβώνας.

3.28.   Καθώς ολόκληρη σχεδόν η αγορά εργασίας θα επηρεασθεί από τις αλλαγές, η εκπαίδευση πρέπει να είναι διαθέσιμη σε όλους ώστε να προσαρμοσθούν στις διαφορετικές απαιτήσεις. Για όσους εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν προβλήματα, πρέπει να συντηρούνται ολοκληρωμένα δίκτυα κοινωνικής ασφάλισης στα κράτη μέλη.

3.29.   Τα άτομα επηρεάζονται επίσης από τις αλλαγές στις δομές του κόστους που συνεπάγονται οι ενεργειακές και κλιματικές πολιτικές. Απαιτείται ιδιαίτερα αυστηρός έλεγχος των επιπτώσεων της αλλαγής των τιμών της ενέργειας. Οι τιμές της ενέργειας εμφανίζουν μεγάλες διακυμάνσεις για διάφορους λόγους και ένας από τους στόχους των ενεργειακών πολιτικών της ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος δυνατός περιορισμός αυτών των διακυμάνσεων.

3.30.   Οι περιβαλλοντικές και ιδίως οι κλιματικές πολιτικές ωθούν ανοδικά τις τιμές της ενέργειας με στόχο τον περιορισμό της ενεργειακής χρήσης. Το μειονέκτημα αυτής της προσέγγισης είναι ότι υπονομεύει την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας και συνιστά κίνδυνο ενεργειακής ένδειας για τους πολίτες. Η αντίδραση στις υψηλότερες τιμές μέσω της μείωσης της ενεργειακής χρήσης απαιτεί συνήθως επενδύσεις σε νέο εξοπλισμό, πράγμα που ενδέχεται να είναι χρονοβόρο. Χρειάζεται πολύ ισορροπημένη προσέγγιση των ενεργειακών τιμών, που θα λαμβάνει υπόψη αυτόν τον χρονικό παράγοντα, ώστε να επιτευχθούν καλά, βιώσιμα αποτελέσματα και να αποφευχθεί η δημιουργία οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων.

Η διεθνής διάσταση

3.31.   Τα μέτρα για την ελαχιστοποίηση των κλιματικών αλλαγών στην Ευρώπη έχουν μικρό αντίκτυπο, καθώς οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου της Ευρώπης αντιπροσωπεύουν το 14 % των εκπομπών παγκοσμίως, το δε μερίδιο αυτό μειώνεται. Χωρίς δράσεις από όλες τις μεγάλες οικονομίες, οι εκπομπές δεν θα μειωθούν κατ' αναλογία προς το όριο θέρμανσης των 2 °C, η δε Ευρώπη θα απολέσει ανταγωνιστικότητα και, κατά συνέπεια, θα θέσει σε κίνδυνο την ευημερία των πολιτών της. Κατά συνέπεια μια συμφωνία στην Κοπεγχάγη έχει καθοριστική σημασία, και η ΕΕ πρέπει να συνεχίσει να ηγείται της προσπάθειας.

3.32.   Ο στόχος στην Κοπεγχάγη πρέπει να είναι, όπως η ίδια η Επιτροπή το θέτει, «μια επαρκώς φιλόδοξη και συνολική διεθνής συμφωνία που θα προβλέπει συγκρίσιμες μειώσεις από άλλες ανεπτυγμένες χώρες και κατάλληλη δράση από τις αναπτυσσόμενες χώρες». Ένα σημαντικό στοιχείο είναι ένα διεθνές σύστημα εμπορίας, ή τουλάχιστον συμβατά συστήματα, προκειμένου να διασφαλισθούν τόσο αποτελεσματικές μειώσεις των εκπομπών όσο και ένα ισότιμο πεδίο ανταγωνισμού.

3.33.   Είναι εμφανές ότι οι φτωχές αναπτυσσόμενες χώρες θα χρειαστούν οικονομική συνδρομή για να ανταπεξέλθουν τόσο στην άμβλυνση των επιπτώσεων όσο και στην προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Η ανάπτυξη και οι σαφείς κανόνες όσον αφορά τη μεταφορά τεχνολογίας, συμπεριλαμβανομένης της προστασίας των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, και ο Μηχανισμός Καθαρής Ανάπτυξης, αποτελούν σημαντικά στοιχεία.

3.34.   Η διεθνής συμφωνία είναι επίσης απαραίτητη για να είναι η Ευρώπη πραγματικός πρωτοπόρος στις καλύτερες κλιματικές και ενεργειακές τεχνολογίες. Η ζήτηση για αυτές τις τεχνολογίες θα ήταν διαφορετικά πολύ ασθενέστερη.

3.35.   Η ΕΕ πρέπει να ενισχύσει τη θέση και τη δραστηριότητά της σε διεθνές επίπεδο προκειμένου να διασφαλίσει τον ενεργειακό εφοδιασμό της Ευρώπης. Ένα ευρύτερο πλαίσιο εξωτερικής πολιτικής, όπως προβλέπεται από την Ένωση, θα συνέλαβε σημαντικά προς την κατεύθυνση αυτή. Όπως έχει αναφέρει σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις η ΕΟΚΕ, η ΕΕ πρέπει επίσης να πρωτοστατήσει στην εφαρμογή μιας υπεύθυνης και βιώσιμης παγκόσμιας προσέγγισης στον τομέα της ενέργειας.

---

(1)  Η μελέτη για την κλιματική αλλαγή και την απασχόληση, που ζητήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ΓΔ Περιβάλλον, διεξήχθη από κοινοπραξία με επικεφαλής την Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Συνδικαλιστικών Ενώσεων (ETUC) και την Υπηρεσία Κοινωνικής Ανάπτυξης (SDA), που περιλαμβάνει τη Syndex, το Ινστιτούτο Wuppertal και την ISTAS. Η μελέτη είναι διαθέσιμη στην ιστοσελίδα http://www.etuc.org/a/3676.

(2)  Hans Werner Sinn, «Das Grüne Paradoxon», Econ-Verlag, ISBN 978-3-430-20062-2.

---