30.8.2008   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 224/88

1.1

Ένα υγιεινό και ασφαλές εργασιακό περιβάλλον για τους εργαζόμενους ευρωπαίους πολίτες είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη των στόχων της ανανεωμένης στρατηγικής της Λισσαβώνας όσον αφορά την αύξηση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας. Η κοινοτική νομοθεσία διασφαλίζει, σε συνδυασμό με τα εθνικά μέτρα, την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων στην εργασία τους. Αυτήν ακριβώς τη νομοθεσία πρέπει να θέσει σε εφαρμογή η νέα κοινοτική στρατηγική 2007-2012 για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία.

1.2

Η υγεία και η ασφάλεια στην εργασία θεωρούνται θεμελιώδεις παράγοντες της οικονομικής ανάπτυξης και της παραγωγικότητας. Συνεπάγονται τεράστιο κόστος όχι μόνο για τους επιχειρηματίες και τους εργαζόμενους αλλά και για την κοινωνία ως σύνολο. Το κόστος αυτό πρέπει να αναλυθεί καλύτερα. Έτσι θα αποδειχτεί πόσο κοστίζει η ανεπαρκής ασφάλεια στην εργασία και ένα κακό εργασιακό περιβάλλον σε όλα τα εμπλεκόμενα μέρη εφόσον προκαλεί μείωση της παραγωγικότητας.

1.3

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της όσον αφορά τον στόχο της μείωσης των εργατικών ατυχημάτων κατά 25 %. Χρειάζεται επίσης να τεθεί ένας συγκρίσιμος στόχος για τη μείωση των επαγγελματικών ασθενειών. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στις περιπτώσεις καρκίνων που συνδέονται με την εργασία. Θα πρέπει να σχεδιασθεί, να εξετασθεί και να προσαρμοσθεί ένα ειδικό πρόγραμμα δράσης, με μετρήσιμους και αξιόπιστους στόχους, όπως επίσης με συγκριτικούς μηχανισμούς υποβολής εκθέσεων.

1.4

Απαιτείται σεβασμός και πραγματική εφαρμογή των δικαιωμάτων των εργαζομένων, λαμβανομένων υπόψη των νέων μορφών απασχόλησης, όπως επίσης της ανάγκης να διασφαλισθεί ότι η νομοθεσία και, συνεπώς, η επιθεώρηση καλύπτουν όλους τους εργαζομένους, ανεξάρτητα από τον τύπο εργασίας ή τη μορφή απασχόλησης. Ο μη σεβασμός των δικαιωμάτων αυτών συνεπάγεται παραβίαση θεμελιωδών δικαιωμάτων.

1.5

Η ΕΟΚΕ στηρίζει την κατάλληλη εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας, πρωτίστως μέσω της εκπόνησης και της εφαρμογής εθνικών στρατηγικών.

1.6

Χρειάζονται ειδικές ρυθμίσεις και υποστήριξη για τις ομάδες-στόχους προτεραιότητας: τους εργαζόμενους με αναπηρίες, τις γυναίκες, τους ηλικιωμένους εργαζόμενους, τους νέους εργαζόμενους και τους διακινούμενους εργαζομένους.

1.7

Θα πρέπει να θεσπιστούν ειδικά ελάχιστα πρότυπα όσον αφορά τον αριθμό των επιθεωρητών εργασίας για την εφαρμογή και την παρακολούθηση της στρατηγικής, προκειμένου να εξασφαλιστεί αποτελεσματική και ομοιόμορφη εποπτεία/επιθεώρηση σε κοινοτικό και εθνικό επίπεδο (1).

1.8

Τα επίπεδα στελέχωσης της Επιτροπής Ανώτερων Επιθεωρητών Εργασίας (SLIC/CHRIT) και το προσωπικό των αρμόδιων υπηρεσιών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δεν θα πρέπει να περικοπούν, αλλά να αυξηθούν κατ' αναλογία προς τον ενεργό και τον συνολικό πληθυσμό της διευρυμένης ΕΕ.

1.9

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να προωθήσουν τον κοινωνικό διάλογο σε κοινοτικό, εθνικό, τοπικό και επιχειρηματικό επίπεδο, ως ουσιώδες μέσο για την εξασφάλιση της υγείας και της ασφάλειας του κάθε εργαζομένου στην εργασία.

1.10

Η συνεργασία των κρατών μελών πρέπει να ενταθεί. Όσον αφορά τη δημοσιονομική πολιτική της ΕΕ, θα πρέπει ειδικότερα, να θεσπισθούν δημοσιονομικές διατάξεις οι οποίες να επιτρέπουν τη συστηματικότερη και αποτελεσματικότερη εφαρμογή της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία.

1.11

Μέσω του συντονισμού των κοινοτικών πολιτικών για την ανάπτυξη ενός πνεύματος πρόληψης των κινδύνων, πρέπει να ξεκινήσουν και να εντατικοποιηθούν προγράμματα κατάρτισης που θα βασίζονται στην τοπική, την περιφερειακή και την εθνική πείρα, ενώ στα εκπαιδευτικά προγράμματα — συμπεριλαμβανομένης της στοιχειώδους εκπαίδευσης και της βασικής και επαγγελματικής κατάρτισης — θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η πρόληψη των κινδύνων και να εξασφαλίζεται συντονισμός με τις πολιτικές για τη δημόσια υγεία.

1.12

Σημαντικοί παράγοντες για την επιτυχία των προσπαθειών πρόληψης είναι η ανάπτυξη κλίματος υπέρ της υγείας και της ασφάλειας στον τόπο εργασίας και οι αρμόδιοι φορείς για την υγεία και την ασφάλεια καθώς και τα άτομα που είναι υπεύθυνα για την υγεία και την ασφάλεια στον τόπο εργασίας. Πρέπει να διασφαλισθεί ότι παρέχεται εκσυγχρονισμένη εκπαίδευση για την υγεία και την ασφάλεια στον τόπο εργασίας. Ομάδες στόχοι αποτελούν οι ιεραρχικά ανώτεροι και το υπεύθυνο για την υγεία και την ασφάλεια προσωπικό. Θα πρέπει να τους παρέχεται η κατάλληλη εκπαίδευση, να τους χορηγείται αρκετός χρόνος για να μεριμνούν για την υγεία και την ασφάλεια και όταν τους δίνεται η ευκαιρία να επηρεάζουν την ανάπτυξη, μεταξύ άλλων, των μεθόδων εργασίας. Στην περίπτωση αυτή οι κοινωνικοί εταίροι οφείλουν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην επίτευξη συμφωνιών και την εφαρμογή τους στην πράξη στον τόπο εργασίας.

1.13

Οι ΜΜΕ, οι οποίες απασχολούν πάνω από το 80 % των εργαζομένων, βρίσκονται σε ιδιαίτερα μειονεκτική θέση από άποψη οικονομικών και τεχνικών πόρων και δυνατοτήτων. Οι επιχειρήσεις αυτές είναι εξαιρετικά ευάλωτες και πρέπει να τους παρέχεται ειδική υποστήριξη, υπό τον όρο ότι αναλαμβάνουν τη δέσμευση να σέβονται τον κοινωνικό διάλογο και να τηρούν τις κοινωνικές συμφωνίες για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία.

1.14

Οι νέες και ραγδαία μεταβαλλόμενες μορφές οργάνωσης της εργασίας και οι νέες τεχνολογίες εισάγουν νέους κινδύνους, οι οποίοι πρέπει να αντιμετωπισθούν σε κοινοτικό επίπεδο. Σύμφωνα με την επιστημονική επιτροπή για τα όρια έκθεσης κατά τη διάρκεια της εργασίας (SCOEL), θα πρέπει να υιοθετηθούν όρια έκθεσης βασισμένα σε κριτήρια υγείας. Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι οι κοινωνικοί εταίροι συνέβαλαν ουσιαστικά στη βελτίωση της ψυχικής υγείας των εργαζομένων μέσω των συμφωνιών τους αναφορικά με το άγχος, τη βία και την ηθική παρενόχληση οι οποίες πρέπει να εφαρμόζονται σε εθνικό επίπεδο.

1.15

Η εταιρική κοινωνική ευθύνη (ΕΚΕ) επικροτείται ως μέθοδος, αλλά δεν μπορεί να αντικαταστήσει τους υφιστάμενους και τους μελλοντικούς νομικούς κανόνες.

1.16

Δεδομένης ιδίως της παγκοσμιοποίησης, τα προβλήματα στα οποία στοχεύουν οι κοινοτικές πολιτικές δεν μπορούν να επιλυθούν μόνο στο εσωτερικό της ΕΕ. Η θεμιτή παγκοσμιοποίηση και η αξιοπρεπής εργασία για όλους τους εργαζομένους εγγυώνται την επίτευξη των στόχων της ΕΕ σε διεθνές επίπεδο. Τα όργανα της ΕΕ πρέπει να ενθαρρύνουν τα κράτη μέλη να κυρώσουν τις Συμβάσεις της ΔΟΕ.

2.1

Στο πλαίσιο της στρατηγικής της Λισαβόνας, τα κράτη μέλη έχουν αναγνωρίσει τη σημαντική συμβολή που έχουν στην οικονομική ανάπτυξη και την απασχόληση οι πολιτικές για την υγεία και την ασφάλεια στον χώρο εργασίας (2). Η βελτίωση της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία αποτελεί, επίσης, τμήμα του ευρωπαϊκού κοινωνικού προτύπου. Το κυριότερο χαρακτηριστικό του παρελθόντος ήταν η ανάγκη αποκατάστασης της εμπιστοσύνης και της υποστήριξης των ευρωπαίων πολιτών (3).

2.2

Μια φιλόδοξη και ευαίσθητη κοινωνική πολιτική συμβάλλει όχι μόνο στην αύξηση της παραγωγικότητας και της οικονομικής ανάπτυξης, αλλά προάγει και την κοινωνική συνοχή και, κατά συνέπεια, την κοινωνική αρμονία και την πολιτική σταθερότητα, χωρίς τις οποίες δεν μπορεί να υπάρξει σταθερή ή βιώσιμη ανάπτυξη. Με άλλα λόγια, η κοινωνική πολιτική είναι ένας παράγοντας που επηρεάζει την παραγωγικότητα (4). Επομένως, η υγεία και η ασφάλεια στην εργασία δεν είναι μόνο αυτοσκοποί· μακροπρόθεσμα, οι δαπάνες σε αυτόν τον τομέα, όχι μόνο θα αντισταθμιστούν, αλλά μπορεί να έχουν και σαφώς θετική επίδραση στις οικονομικές επιδόσεις.

2.3

Οι συνθήκες εργασίας είναι ιδιαίτερα σημαντικές για την υγεία, δεδομένου ότι οι ενήλικες διάγουν το ένα τρίτο της ζωής τους στον χώρο εργασίας. Οι επικίνδυνες και ανθυγιεινές συνθήκες στην εργασία κοστίζουν το 3-5 % του ΑΕγχΠ. Τα μέτρα πρόληψης, οι δημόσιες δαπάνες για την υγεία, όπως επίσης οι δαπάνες για την υγεία στον τομέα της απασχόλησης, πρέπει να θεωρούνται επένδυση. Στην αντιμετώπιση των δημογραφικών μεταβολών πρέπει να ληφθεί υπόψη η βιώσιμη ανάπτυξη (5), επειδή είναι σημαντικό να αυξήσει η Ευρώπη τον αριθμό των εργαζομένων της. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνον εάν η φύση της απασχόλησης είναι τέτοια που να εξασφαλίζει την υγεία του ατόμου.

2.4

Χρειάζεται να συνεχισθεί η ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου πλαισίου υγείας και ασφάλειας στην εργασία, το οποίο θα πρέπει να εφαρμοσθεί σωστά σε όλη την ΕΕ, κατά τρόπο ώστε να περιλαμβάνονται σε αυτό οι ευάλωτες ομάδες, που δεν τυγχάνουν ακόμα κατάλληλης προστασίας και αντιμετωπίζουν δυσκολίες κατά την άσκηση των δικαιωμάτων τους στον τομέα της ασφάλειας στην εργασία, κυρίως δε τα άτομα που εργάζονται σε επισφαλείς θέσεις εργασίας ή τα άτομα που εργάζονται σε περιβάλλον υψηλού κινδύνου ή ακόμη εκείνα που διατρέχουν κίνδυνο εξαιτίας βραχυπρόθεσμων ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων.

2.5

Η προαγωγή της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία και η διασφάλισή τους σε μόνιμη βάση είναι μία από τις προϋποθέσεις για την προστασία και τη διατήρηση της υγείας των εργαζομένων, κατά οικονομικά αποδοτικό τρόπο. Η πρόληψη είναι ένα από τα κυριότερα μέσα για την επίτευξη αυτού του στόχου. Η πρόληψη — ως η προσέγγιση που προσφέρει την καλύτερη απόδοση των επενδύσεων — παρέχει, σε συνδυασμό με τις σωστές προδιαγραφές προστασίας σε κάθε εργασιακό περιβάλλον, σημαντικές μακροπρόθεσμες αποδόσεις ή εξοικονομήσεις, ακόμη και για τα μεγάλα συστήματα υγείας και πρόνοιας, ενώ επίσης εγγυάται ασφάλιστρα από ατυχήματα στις εταιρείες ή άλλες δαπάνες που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με τα εργατικά ατυχήματα. Η ποιότητα των υπηρεσιών πρόληψης, η υγεία των εργαζομένων και η κατάρτισή τους σε θέματα ασφαλείας, οι καλύτερες και αποτελεσματικότερες προδιαγραφές ασφαλείας, οι συνεχείς επιθεωρήσεις από τις αρμόδιες αρχές και η συνεργασία με τους κοινωνικούς εταίρους είναι ουσιώδεις και αλληλεξαρτώμενες πτυχές για την εξασφάλιση της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία.

2.6

Στο πρόγραμμα Progress δηλώνεται ότι ο κύριος στόχος της ευρωπαϊκής κοινωνικής πολιτικής είναι η συνεχής βελτίωση των συνθηκών εργασίας, με παράλληλη διαβούλευση των εργαζομένων και των εκπροσώπων τους και συμμετοχή τους στη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Ο κοινωνικός διάλογος σε κοινοτικό επίπεδο, ο οποίος καλύπτει όλους τους τομείς, πρέπει να διασφαλίζει ίσα δικαιώματα σε όλα τα κράτη μέλη. Οι συμφωνίες κοινωνικού διαλόγου (π.χ. σε σχέση με την τηλεργασία, την καταπολέμηση της βίας στον χώρο εργασίας και το εργασιακό άγχος) πρέπει να παγιωθούν και κατόπιν να ληφθούν αποτελεσματικά μέτρα ανεξάρτητα από το είδος εργασίας ή τη μορφή απασχόλησης. Για τους υπαλλήλους του δημόσιου τομέα, παρά την εφαρμογή του κοινωνικού διαλόγου, υπάρχουν τεράστιες ανισότητες, όχι μόνο στη νομοθεσία, αλλά και στην πράξη. Ένα ιδιαίτερο θεσμικό χαρακτηριστικό του κοινωνικού διαλόγου είναι η συμμετοχή εκπροσώπου των μόνιμων εργαζομένων στην τακτική παρακολούθηση και διαχείριση των κινδύνων για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία.

2.7

Η ΕΟΚΕ συνιστά στα κράτη μέλη να εξετάσουν σοβαρά το ενδεχόμενο επιβολής κυρώσεων σε περιπτώσεις αθέτησης των κανόνων, όπως επίσης να αναλύσουν το κόστος που συνδέεται με την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία, δεδομένου ότι οι επιπτώσεις των εργατικών ατυχημάτων και των ασθενειών που σχετίζονται με την εργασία επιβαρύνουν την κοινωνία ως σύνολο και επηρεάζουν εξίσου την παραγωγικότητα και, ως εκ τούτου, και την ανταγωνιστικότητα.

2.8

Παρά τις γενικές βελτιώσεις της υγείας και της ασφάλειας στον χώρο εργασίας τα τελευταία χρόνια, από την άποψη τόσο του αριθμού όσο και της σοβαρότητας των ατυχημάτων και των ασθενειών που σχετίζονται με την εργασία, οι επαγγελματικοί κίνδυνοι δεν μειώνονται ομοιόμορφα. Για ορισμένους τομείς, κατηγορίες εργαζομένων και τύπους επιχειρήσεων η κατάσταση παραμένει ανησυχητική, με αριθμούς πολύ υψηλότερους από τον μέσον όρο (6). Η αξιολόγηση δείχνει ότι τα εθνικά προγράμματα, δεν λαμβάνουν υπόψη ορισμένες ευάλωτες ομάδες, όπως π.χ. οι ψευδο-απασχολούμενοι. Η κατάσταση αυτή πρέπει να αλλάξει.

2.9

Αν και η προηγούμενη στρατηγική παρείχε περιθώρια για την ανάπτυξη ενός πνεύματος πρόληψης, το πνεύμα αυτό δεν διαδόθηκε ευρέως. Ιδιαίτερα οι ΜΜΕ πρέπει να απολαύουν μεγαλύτερης τακτικής χρηματοδοτικής στήριξης, υπό την προϋπόθεση ότι δεσμεύονται αμοιβαία να τηρούν τις κοινωνικές συμφωνίες για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία.

2.10

'Οσον αφορά τις επιθεωρήσεις εργασίας, η ΕΟΚΕ τονίζει το γεγονός ότι και οι επιχειρήσεις έχουν την υποχρέωση να πραγματοποιούν εσωτερικούς ελέγχους με δική τους πρωτοβουλία.

2.11

Για την αποτελεσματική μεταφορά της κοινοτικής πολιτικής και νομοθεσίας στα κράτη μέλη, πρέπει να διασφαλιστεί η εφαρμογή και η παρακολούθησή της σε εθνικό επίπεδο. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ορθό να συντάσσουν τα κράτη μέλη περιοδικές εκθέσεις σχετικά με την εφαρμογή των οδηγιών.

2.12

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με κοινοτικές στατιστικές στους τομείς της δημόσιας υγείας και της υγείας και ασφάλειας στην εργασία [COM(2007) 46 τελικό] και εμμένει στη σημασία των κοινών ορισμών και συστημάτων αναγνώρισης (7). Χρειάζεται ομοιόμορφη νομοθεσία για τη συλλογή κατάλληλων και διαφοροποιημένων δεδομένων, προκειμένου να καθοριστούν πρότυπα και δείκτες.

3.1

Η ανακοίνωση της Επιτροπής θέτει τον στόχο της βελτίωσης της ποιότητας της εργασίας και της παραγωγικότητας κατά την περίοδο 2007-2012 ως βάση της κοινοτικής στρατηγικής για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία, η οποία αποτελεί συνέχεια της κοινοτικής στρατηγικής της περιόδου 2002-2006, που βασιζόταν στην οδηγία-πλαίσιο 89/391/EΟΚ.

3.2

Έχει δημοσιευθεί έκθεση αξιολόγησης της εφαρμογής και του αντικτύπου των στόχων της στρατηγικής για την περίοδο 2002-2006 (8). Κατά την περίοδο αυτή, δέκα νέα κράτη μέλη εντάχθηκαν στην ΕΕ. Ελλείψει στατιστικών στοιχείων και πληροφοριών, η κατάσταση σε αυτά τα κράτη δεν συμπεριλήφθηκε στην αξιολόγηση και, επιπλέον, η νέα στρατηγική χαράχθηκε με βάση τα στοιχεία του 1999. Η ΕΟΚΕ εκφράζει, συνεπώς, την ιδιαίτερη απογοήτευσή της για το γεγονός ότι, παρόλο που η ένταξη των νέων κρατών μελών έγινε στα μέσα της στρατηγικής, η Επιτροπή δεν επωφελήθηκε της ευκαιρίας για να ανασχεδιάσει τη στρατηγική σε κυλιόμενη βάση και να την προσαρμόσει αναλόγως.

3.3

Είναι θετικό το γεγονός ότι η κοινοτική στρατηγική έθεσε ως στόχο τη μείωση των εργατικών ατυχημάτων κατά 25 %. Για την επίτευξη του στόχου αυτού θα χρειαστεί ένα ειδικό σχέδιο δράσης με μετρήσιμους στόχους και δείκτες, αξιόπιστους και συγκριτικούς μηχανισμούς υποβολής εκθέσεων, όπως επίσης μηχανισμούς παρακολούθησης. Θα πρέπει επίσης να ληφθούν υπόψη τόσο τα εσωτερικά αίτια των εργατικών ατυχημάτων όπως η πίεση χρόνου και οι σύντομες προθεσμίες παράδοσης, όσο και τα εξωτερικά, εξαιτίας της αμέλειας, η οποία οφείλεται, παραδείγματος χάρη, στο καθημερινό άγχος. Πέραν των εργατικών ατυχημάτων, εξίσου σημαντική είναι η αντιμετώπιση του πολύ μεγαλύτερου ποσοστού των επαγγελματικών ασθενειών. Το πρώτο βήμα προς την πρόληψη είναι η αναγνώριση των επαγγελματικών ασθενειών και η διεύρυνση του ορισμού τους. Αν οι αιτίες των ασθενειών εντοπίζονται αρκετά νωρίς, μπορεί να ληφθεί εγκαίρως μέριμνα για την εξάλειψή τους. Για τον λόγο αυτό, χρειάζεται επίσης να προσδιοριστεί ένας ποσοτικός στόχος όσον αφορά τον αριθμό των ατόμων που απασχολούνται σε επικίνδυνες συνθήκες, δεδομένου ότι η ποσότητα των μελλοντικών επαγγελματικών ασθενειών θα επηρεαστεί έντονα καθώς επίσης και ο αριθμός τους. Θα πρέπει επίσης να προσδιοριστεί και ο αριθμός των επαγγελματικών ασθενειών.

3.4.1

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει την ανάγκη μίας ισορροπημένης στρατηγικής υγείας και ασφάλειας, που θα περιλαμβάνει νομοθετικά και μη μέτρα, σε συνάρτηση με την αποτελεσματικότητά τους κατά την πρακτική τους εφαρμογή. Ιδιαίτερα χρήσιμη θα είναι η εστίαση στους νέους και στους μεταβαλλόμενους όρους εργασίας. Ο αντίκτυπος των εν λόγω αλλαγών στην υγεία και την ασφάλεια θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη συστηματικά. Πρέπει να εξετασθεί κατά πόσο πρέπει να αναπτυχθούν κατάλληλα μέτρα με βάση τα πορίσματα των ερευνών, ως μέτρο αντιμετώπισης των εκτενών αλλαγών που επέρχονται με γεωμετρικούς ρυθμούς στις συνθήκες και τους όρους εργασίας και, ιδιαίτερα, στον ταχύτερο και εντατικότερο ρυθμό εργασίας. Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι όλοι οι εργαζόμενοι έχουν τα ίδια δικαιώματα, πράγμα που θα πρέπει να σέβεται τόσο η ΕΕ, όσο και τα κράτη μέλη.

3.4.2

Κατά την εφαρμογή της νέας στρατηγικής, οι νέοι, οι διακινούμενοι εργαζόμενοι, οι γυναίκες, οι ηλικιωμένοι εργαζόμενοι και τα άτομα με αναπηρία χρειάζονται υποστήριξη με ειδικές ρυθμίσεις και πολιτικές, δεδομένου ότι είναι οι πλέον εκτεθειμένες ομάδες στους κινδύνους, τα εργατικά ατυχήματα και τις επαγγελματικές ασθένειες. Η έλλειψη κατάρτισης, επιμόρφωσης και ενημέρωσης, η αποτυχία κατά την εγκατάσταση και την καθοδήγηση στην εργασία καθώς και οι ανεπαρκείς γλωσσικές δεξιότητες, είναι στοιχεία που εγκυμονούν κινδύνους. Στην περίπτωση των διακινούμενων εργαζομένων, οι γλωσσικές δεξιότητες είναι σημαντικός παράγοντας για τη διασφάλιση της πρόληψης και της διάδοσης των πληροφοριών, χρειάζεται δε να τηρείται και η αρχή της ίσης μεταχείρισης.

3.4.3

Πρέπει να διατεθεί επαρκής χρηματοδότηση και προσωπικό, για να εξασφαλιστεί ο συντονισμός και η παρακολούθηση των οδηγιών. Όμως, παρά τη διεύρυνση του 2004, σχεδιάζονται περικοπές θέσεων απασχόλησης στην Επιτροπή Ανώτερων Επιθεωρητών Εργασίας (SLIC/CHRIT). Δεν πρέπει να γίνουν περικοπές ούτε να μειωθεί ο αριθμός των εκπροσώπων στην επιτροπή αυτή. Στην αρμόδια υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, επίσης, εργάζονται μόνο 26 υπάλληλοι, από τους οποίους 4-5 ασχολούνται με την εφαρμογή της νομοθεσίας. Η ΕΟΚΕ είχε ήδη επικρίνει αυτό το γεγονός σε γνωμοδότησή της του 2002, όταν υπήρχαν μόνο 15 κράτη μέλη, ενώ τώρα υπάρχουν 27. Η κατάσταση αυτή πρέπει οπωσδήποτε να βελτιωθεί. Επίσης, δεν θα πρέπει να μειωθεί ο αριθμός των επιθεωρητών στα κράτη μέλη.

3.4.4

Ο κύριος στόχος θα πρέπει να είναι η διασφάλιση της συμμόρφωσης προς τη νομοθεσία για την προστασία των εργαζομένων. Οι επιθεωρήσεις εκ μέρους των αρμοδίων αρχών θα πρέπει να αυξηθούν όσον αφορά τις υποχρεώσεις τόσο των εργοδοτών όσο και των εργαζομένων στον τομέα της υγείας και της ασφάλειας. Θα πρέπει να καλλιεργηθεί ευρύτερα η συνειδητοποίηση της σημασίας της υγείας και ασφάλειας στην εργασία, μέσω της εκπαίδευσης, της κατάρτισης και ενός περισσότερο προσβάσιμου ρυθμιστικού πλαισίου.

3.4.5

Πέραν της παρακολούθησης της συμμόρφωσης προς τους κανόνες ασφαλείας, οι εθνικές αρχές επιθεώρησης εργασίας μπορούν να διαδραματίσουν θετικό ρόλο παρέχοντας στους εργοδότες συμβουλές και οδηγίες. Χρειάζεται κατάλληλη χρηματοδότηση προκειμένου να εξασφαλισθούν η αποτελεσματικότητα και η ανεξαρτησία των επιθεωρήσεων εργασίας.

3.4.6

Ήδη από το 2002, η Επιτροπή Ανώτερων Επιθεωρητών Εργασίας είχε αποφασίσει να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα των επιθεωρήσεων των χώρων εργασίας, δεδομένου ότι ένα από τα σημαντικότερα μέσα είναι η ανάπτυξη δεικτών για την αξιολόγηση της ποιότητας των επιθεωρήσεων. Η ΕΟΚΕ υποστήριξε αυτήν την απόφαση στην προηγούμενη γνωμοδότησή της (9). Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τα συμπεράσματα της εν λόγω επιτροπής και υποστηρίζει τις προτάσεις της· εκφράζει, συνεπώς, την απογοήτευσή της που δεν συμπεριλήφθηκαν στη στρατηγική.

3.5.1

Ο κοινωνικός διάλογος για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία πρέπει να ενθαρρυνθεί· απαιτούνται μέτρα ευρωπαϊκού επιπέδου, που θα αναπτυχθούν από τους κοινωνικούς εταίρους. Οι υποψήφιες χώρες θα πρέπει να υποστηριχθούν —ιδίως οικονομικά— από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και θα πρέπει να ενθαρρυνθούν οι αδελφοποιήσεις μεταξύ των παλιών και των νέων κρατών μελών. Όσο για τις υποψήφιες και δυνάμει υποψήφιες χώρες, έχει αρχίσει η μεταφορά της νομοθεσίας, παράλληλα με την ενίσχυση των επιθεωρήσεων των χώρων εργασίας.

3.5.2

Οι ιατροί και οι άλλοι επαγγελματίες της υγειονομικής περίθαλψης έχουν γνώση των φαινομένων που προξενούνται από τις συνθήκες εργασίας, αλλά αυτό που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι το υψηλό γενικά κόστος της περίθαλψης. Το κόστος της πρόληψης δεν θα πρέπει να βαρύνει τους εργαζομένους, επειδή, για οικονομικούς λόγους, πολλοί παραμελούν τις ασθένειές τους, γεγονός που μπορεί αργότερα να καταλήξει σε υψηλότερο κόστος θεραπείας. Στα πλαίσια της προώθησης της υγείας στις επιχειρήσεις, οι εργοδότες προσφέρουν πολλά μέτρα, που έχουν εκπονήσει από κοινού με τους εργαζομένους, τα οποία συμβάλλουν σε έναν υγιεινό τρόπο ζωής των εργαζομένων. Στα μέτρα αυτά περιλαμβάνονται, π.χ., δωρεάν εξετάσεις ανίχνευσης, καθώς επίσης προγράμματα για την απεξάρτηση από το κάπνισμα, παροχή συμβουλών υγιεινής διατροφής και άσκησης και καταπολέμηση του άγχους (10).

3.5.3

Η στρατηγική απαιτεί τη λήψη σημαντικών μέτρων που θα βελτιώσουν την επανένταξη και την εκ νέου ενσωμάτωση των εργαζομένων που αποκλείστηκαν από την αγορά εργασίας λόγω επαγγελματικής νόσου ή αναπηρίας. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τις ιδέες της Επιτροπής, αλλά η κοινοτική πολιτική δεν δημιούργησε τις απαραίτητες χρηματοδοτικές προϋποθέσεις για να καταστούν αυτές οι ιδέες πραγματικότητα.

3.5.4

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την άποψη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ότι μένουν πολλά ακόμη να γίνουν για την ενσωμάτωση των θεμάτων της υγείας και της ασφάλειας στις άλλες πολιτικές της ΕΕ, όπως, για παράδειγμα, σε σχέση με τα μέτρα που πρέπει να αναπτυχθούν από κοινού με τα εθνικά συστήματα δημόσιας υγείας.

3.5.5

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τις εργασίες της ομάδας που περιλαμβάνει πολλές οργανωτικές μονάδες της ΓΔ Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ίσων Ευκαιριών, προκειμένου να εξασφαλιστούν συνέργειες και να επιτευχθούν συγκεκριμένα αποτελέσματα.

3.6.1

Η ανάπτυξη, σε επίπεδο κρατών μελών, της προάσπισης της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της γενικής θεώρησης της υγείας και ωφελεί τα κράτη μέλη. Επιπλέον, η διαρκής συμμετοχή των μισθωτών στην εκπαίδευση και στην κατάρτιση είναι προς το συμφέρον τους, ενώ ταυτόχρονα αποτελεί καθήκον τους. Εφόσον οι εργοδότες τηρούν την υποχρέωσή τους τόσο όσον αφορά τη συνεχή ενημέρωση των εργαζομένων, όσο και τη συνεργασία με αυτούς, συνιστούν βασικούς παράγοντες για τη διαμόρφωση και την ανάπτυξη εθνικής συνείδησης. Οι συλλογικές συμβάσεις αποτελούν επίσης ουσιαστικό μέσο προς την κατεύθυνση αυτή.

3.6.2

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει στα κράτη μέλη και στους κοινωνικούς εταίρους τη σημασία της πρόληψης, της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, όπως επίσης την ευθύνη που τους αναλογεί στον εν λόγω τομέα. Το θέμα της υγείας και της ασφάλειας θα πρέπει να εισαχθεί ή να προωθηθεί στα νηπιαγωγεία, στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, στην επαγγελματική κατάρτιση, στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, στην εκπαίδευση των ενηλίκων, όπως επίσης στη συνεχή κατάρτιση.

3.6.3

Είναι σημαντικό η εκπαίδευση, η κατάρτιση και η συνεχής κατάρτιση να λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες των διαφόρων ομάδων· η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την εισαγωγή της εκπαίδευσης και της δια βίου μάθησης στη νέα στρατηγική και στην προληπτική προσέγγιση.

3.6.4

Γενικά, η υγεία και η ασφάλεια στην εργασία δεν λαμβάνονται υπόψη ούτε στη στοιχειώδη εκπαίδευση ούτε στο πλαίσιο της επαγγελματικής επιμόρφωσης· συνεπώς, η ΕΟΚΕ επικροτεί τη συμπερίληψη της διά βίου μάθησης στη νέα στρατηγική και στην προληπτική προσέγγιση.

3.6.5

Όσον αφορά τους επικίνδυνους χώρους εργασίας, στους οποίους συμβαίνουν τα περισσότερα ατυχήματα και οι περισσότερες επαγγελματικές ασθένειες, η ΕΟΚΕ συνιστά — στο πλαίσιο των εθνικών στρατηγικών και κατά τον προσδιορισμό των κινδύνων ή, ακριβέστερα, στο πλαίσιο της πρόβλεψης — να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στους νέους κινδύνους. Πολύτιμη συνδρομή θα μπορούσε να προσφέρει η σύσταση μητρώων τομεακών στοιχείων.

3.6.6

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ οι ασθένειες που προκαλούνται από τις καρκινογόνες ουσίες στον χώρο εργασίας αποτελούν σοβαρότατο πρόβλημα. Μόνο κατά το 2006, καταγράφηκαν 2,3 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις καρκινοπαθών στα 27 κράτη μέλη της ΕΕ, πάθηση που αποτελεί την βασική αιτία πρώϊμων θανάτων. Εκτιμάται ότι το 9 % περίπου των θανάτων που προέρχονται από ογκοματώδεις νόσους, σχετίζονται με τις συνθήκες εργασίας (11). Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ ζητεί από τα κράτη μέλη να αναλάβουν συγκεκριμένες δράσεις, προκειμένου να μειωθεί σημαντικά ο αριθμός των εργαζομένων που είναι έκθετοι σε καρκινογόνες ουσίες.

3.6.7

Η ΕΟΚΕ θεωρεί δικαιολογημένη την ανάπτυξη γενικής συνείδησης για την υγεία, προκειμένου να υιοθετήσουν οι εργαζόμενοι μία πιο προσεκτική συμπεριφορά σε ό,τι αφορά την υγεία. Για να επιτευχθεί αυτό, χρειάζεται όχι μόνο συνδρομή προς τους εργοδότες, αλλά και στήριξη σε κοινοτικό και εθνικό επίπεδο, καθώς και κατάρτιση των εργαζομένων σχετικά με τα δικαιώματά τους στον τομέα αυτό, βάσει του διεθνούς δικαίου (ΔΟΕ), του κοινοτικού δικαίου (ΕΕ) και των διαφόρων εθνικών δικαίων.

3.6.8

Τόσο στο κοινοτικό όσο και στο εθνικό επίπεδο, πρέπει να καταβληθεί συνειδητή προσπάθεια να αναπτυχθούν πολιτικές πρόληψης και να παρασχεθεί επαρκής στήριξη από τους προϋπολογισμούς και την κοινωνική ασφάλιση. Για να ενισχυθεί το πνεύμα της πρόληψης, πρέπει να αναπτυχθεί μια σφαιρική προληπτική προσέγγιση. Πρέπει να διασφαλιστεί η δυνατότητα πρόσβασης όλων των εργαζομένων στην κατάρτιση, ώστε να περιοριστεί η εξάρτηση ορισμένων ομάδων. Δεδομένων των μεταβαλλόμενων μορφών απασχόλησης, αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τους εργαζόμενους που, χωρίς να ευθύνονται οι ίδιοι, συχνά δεν καλύπτονται από την κατάρτιση και την επιμόρφωση σε θέματα ασφάλειας στην εργασία, από τις ιατρικές εξετάσεις στον χώρο εργασίας, από την πρόληψη και τους ελέγχους.

3.6.9

Η ΕΟΚΕ συνιστά να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην επιρροή των μέσων μαζικής ενημέρωσης με σκοπό την καλύτερη ενημέρωση του κοινού σχετικά με την ανάγκη τήρησης των κανόνων ασφαλείας και προστασίας της υγείας στην εργασία. Θα πρέπει να αξιοποιηθούν καλύτερα οι εκστρατείες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία, του ΔΟΕ και των συνδικάτων (π.χ. διεθνής ημέρα μνήμης για τους νεκρούς εργαζόμενους ή τους εργαζόμενους που τραυματίστηκαν κλπ).

3.7.1

Η ΕΟΚΕ συνιστά να χρησιμοποιηθούν επιστημονικές μέθοδοι για τον προσδιορισμό των νέων κινδύνων που σχετίζονται με την εργασία, όπως παραδείγματος χάρη το άγχος στην εργασία ή οι νέες δυσχερείς συνθήκες. Οι ψυχοκοινωνικές και σωματικές επιπτώσεις που έχουν στους εργαζόμενους οι νέοι τομείς και συνθήκες εργασίας πρέπει να εξεταστούν με επιστημονικές μεθόδους· προς τούτο, πρέπει να αναπτυχθούν νέοι δείκτες. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι οι επαγγελματικοί ιατροί θα πρέπει να καταρτίζονται κατά τρόπον ώστε να είναι σε θέση να προβαίνουν σε διάγνωση σχετικά με τις ψυχικές πιέσεις που οφείλονται στις συνθήκες εργασίας και σχετικά με τα προβλήματα που αυτές συνεπάγονται για τους εργαζομένους.

3.7.2

Η ΕΟΚΕ συντάσσεται με τις προσδοκίες της Επιτροπής όσον αφορά τη μεγαλύτερη συνειδητοποίηση των θεμάτων της υγείας από μέρους των μισθωτών· εντούτοις αυτό είναι αδύνατο να συμβεί εάν δεν υπάρχουν οι απαραίτητες προϋποθέσεις. Οι επισφαλείς συμβάσεις και οι συμβάσεις ορισμένου χρόνου, το πραγματικό ωράριο εργασίας και το συνεχές άγχος λόγω του φόβου απώλειας της θέσης απασχόλησης, η άγνοια και η έλλειψη ενημέρωσης των εργαζομένων όσον αφορά τα δικαιώματά τους και η μειονεκτική κατάσταση των διακινούμενων εργαζομένων όταν προσφεύγουν στις υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης, είναι ορισμένοι από τους παράγοντες που παρεμποδίζουν την ορθή αντιμετώπιση.

3.7.3

Κατά την εφαρμογή της στρατηγικής της για την ευεξία στην εργασία 2002-2006, η ΕΕ δεν εκπλήρωσε ακόμη τα καθήκοντά της όσον αφορά τη διασφάλιση ενός εργασιακού περιβάλλοντος στο οποίο η ψυχική υγεία δεν απειλείται από το άγχος και την κατάθλιψη. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την λύπη της για αυτό το γεγονός και καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εκπονήσει συγκεκριμένες προτάσεις.

3.8.1

Η ΕΕ δεν είναι υπεύθυνη μόνο για τους δικούς της πολίτες, αλλά και για τις συνθήκες εργασίες των ανθρώπων που ζουν εκτός των συνόρων της. Όπως είχε επισημανθεί ήδη στην προηγούμενη στρατηγική, ο σεβασμός των θεμελιωδών εργασιακών δικαιωμάτων πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και στις πολιτικές εξωτερικού εμπορίου και ανάπτυξης, παρά τις συγκρούσεις που ενδέχεται να υπάρχουν σε αυτά τα πεδία με την αρχή των ελεύθερων αγορών (12).

3.8.2

Στις διεθνείς πολιτικές, πρέπει να ενθαρρυνθεί η υιοθέτηση των κανόνων/συστάσεων της ΔΟΕ παράλληλα με τα επιτεύγματα της ΕΕ όπως το REACH. Πρέπει επίσης να αναπτυχθούν πολιτικές και νομοθεσία για τον περιορισμό των κινδύνων και των ασθενειών που οφείλονται στον αμίαντο, σε καρκινογόνα υλικά και στο πυρίτιο.

3.8.3

Κατά την παροχή κρατικών ή δημόσιων υπηρεσιών, τα κράτη μέλη θα πρέπει να δίνουν το καλό παράδειγμα ευνοώντας τις επιχειρήσεις που συμμορφώνονται με τη νομοθεσία για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων στον χώρο εργασίας (όπως είχε συσταθεί στο πλαίσιο της στρατηγικής για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία 2002-2006).

3.8.4

Πρέπει να παροτρυνθούν όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ να κυρώσουν τις υφιστάμενες Συμβάσεις της ΔΟΕ.