52003AE1385

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα την "Πρόταση οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τα μέτρα και τις διαδικασίες που αποσκοπούν στη διασφάλιση του σεβασμού των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας"

(COM(2003) 46 τελικό - 2003/0024 (COD))

(2004/C 32/02)

Στις 4 Μαρτίου 2003, και σύμφωνα με το άρθρο 95 της Συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποφάσισε να ζητήσει τη γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την ανωτέρω πρόταση.

Το ειδικευμένο τμήμα: "Ενιαία αγορά, παραγωγή και κατανάλωση" στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών επεξεργάστηκε τη γνωμοδότησή του στις 7 Οκτωβρίου 2003 με βάση την εισηγητική έκθεση του κ. Daniel Retureau.

Κατά την 403η σύνοδο ολομέλειας της 29ης και 30ής Οκτωβρίου 2003 (συνεδρίαση της 29ης Οκτωβρίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 115 ψήφους υπέρ, 1 ψήφο κατά και 4 αποχές, την ακόλουθη γνωμοδότηση.

Ι. Παρουσίαση και περίληψη

1. Στόχοι

1.1. Έπειτα από μία σειρά εν ισχύι νομοθεσιών και υπό εξέταση νομοθετικών σχεδίων για τη βιομηχανική ιδιοκτησία (διπλώματα ευρεσιτεχνίας, κοινοτικό εμπορικό σήμα και εμπορικά σήματα, σχέδια και πρότυπα, εμπορική ονομασία - στο εξής PI) και για την λογοτεχνική και καλλιτεχνική ιδιοκτησία (συγγραφικά δικαιώματα/δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας, συγγενικά δικαιώματα, δικαιώματα ad hoc, δικαίωμα παρακολούθησης, δικαιώματα καλλιτεχνών και εκδοτών - στο εξής PLA), η Επιτροπή παρουσιάζει, έπειτα από τα πρώτα κάθετα κείμενά της (ακόμη ατελή), ένα οριζόντιο σχέδιο σχετικά με την άσκηση αστικών αξιώσεων και ορισμένα ζητήματα διαδικασίας και ποινικών κυρώσεων σε ό,τι αφορά την πειρατεία και την παραποίηση/απομίμηση στο πλαίσιο της εσωτερικής αγοράς.

2. Αιτιολόγηση

2.1. Σύμφωνα με την παρουσίαση του σχεδίου, οι διατάξεις της συμφωνίας ΑDPIC (Πτυχές των Δικαιωμάτων Πνευματικής Ιδιοκτησίας στον Τομέα του Εμπορίου, άρθρο 41) του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου για την προστασία των δικαιωμάτων PI-PLA κατά τις διεθνείς συναλλαγές είναι ανεπαρκείς. Επίσης, οι υφιστάμενες διαφορές ανάμεσα στα εθνικά δίκαια σε θέματα διαδικασιών και κυρώσεων είναι μεγάλες και ενδέχεται να επηρεάσουν την ενιαία αγορά δημιουργώντας στρεβλώσεις σε ό,τι αφορά τα αστικά και ποινικά ένδικα μέσα καταπολέμησης της πειρατείας και της παραποίησης/απομίμησης.

2.1.1. Εξάλλου, η μεγάλη εγκληματικότητα υποθάλπει επικίνδυνα όλες αυτές τις παράνομες δραστηριότητες. Επίσης και η σύνδεση υψηλής ταχύτητας στο Διαδίκτυο διευκολύνει την πειρατεία λογισμικών και άλλων πνευματικών έργων, όπως η μουσική. Η εναρμόνιση των διαδικασιών προσφυγής, αστικής προστασίας των δικαιούχων των δικαιωμάτων PI-PLA και ορισμένων ποινικών κυρώσεων που επιβάλλονται στους παραποιητές/απομιμητές και πειρατές θα καταστεί αναγκαία για τους λόγους αυτούς στο πλαίσιο της εσωτερικής αγοράς.

3. Σύνοψη της γνωμοδότησης

3.1. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τον επιδιωκόμενο στόχο και εγκρίνει την αρχή της οριζόντιας εναρμόνισης των μέσων καταπολέμησης της πειρατείας και της παραποίησης/απομίμησης, που εξαπλώνονται τόσο στις τρίτες χώρες όσο και στα κράτη μέλη, και βλάπτουν τα νόμιμα συμφέροντα των καταναλωτών, των επιχειρήσεων και των μεμονωμένων δημιουργών· η ΕΟΚΕ θεωρεί σωστή, στον παρόν στάδιο του κοινοτικού δικαίου, την οριζόντια μορφή οδηγίας που προτείνεται. Διατυπώνει ωστόσο ορισμένες συστάσεις και παρατηρήσεις για το κείμενο που της έχει υποβληθεί προς γνωμοδότηση.

3.2. Επιθυμεί να καταρτισθεί ένα σχέδιο που να προτείνει σαφώς τα μέτρα για την προστασία των καλόπιστων καταναλωτών και γενικότερα για την παιδεία και πληροφόρησή τους, ειδικά των νέων για τα δικαιώματά τους στο θέμα της PI-PLA.

3.3. Σε θέματα ψηφιακής τεχνολογίας και Διαδικτύου η ΕΟΚΕ καλεί να μην ενθαρρυνθούν, ακόμη και με τη μορφή κατευθυντήριων γραμμών, μέτρα προστασίας που θα επηρέαζαν τα νόμιμα δικαιώματα των καταναλωτών και των χρηστών ή την ιδιωτική τους ζωή, θα επέβαλαν υπερβολικές επιβαρύνσεις σε όσους παρέχουν την πρόσβαση στο Διαδίκτυο, που θα μπορούσαν ακόμη να θέσουν εκτός αγοράς εκδότες που προτείνουν εναλλακτικές λύσεις, κυρίως λογισμικά ανοιχτού κώδικα (open source) (λογισμικά και σχήματα που χρησιμοποιούνται και αναπαράγονται ελεύθερα) ή μέσα λογισμικών και υλικά αντιγραφής ιδιωτικού χαρακτήρα.

3.4. Τα δικαιώματα PI-PLA, που παρέχουν αποκλειστικά δικαιώματα στους κατόχους τους, αποτελούν προσωρινά μονοπώλια, θεσμοθετημένα από το νόμο. Είναι αποδεκτά μόνο για ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα, χωρίς να βλάπτουν το ανώτερο δημόσιο συμφέρον, δεν είναι απεριόριστα και δεν μπορούν να παρακωλύουν την ελεύθερη διάδοση και μεταφορά των θεωρητικών και επιστημονικών γνώσεων καθώς και των τεχνολογιών διαδικτύου στις οποίες στηρίζεται η ανταγωνιστική και καινοτόμος οικονομία της γνώσης που πρέπει να αναπτυχθεί στην Ευρώπη.

3.5. Οι προηγούμενες παρατηρήσεις της ΕΟΚΕ συμφωνούν με τους στόχους της συμφωνίας ΑDPIC (άρθρο 7) και με τις αρχές της (άρθρο 8, παράγραφος 2)(1), που θα έπρεπε να υπάρχουν στις αιτιολογικές σκέψεις της οδηγίας, διότι οι ενδεχόμενες κυρώσεις συνδέονται εν μέρει με το θετικό δίκαιο, και εμπεριέχουν τις πιθανές καταχρήσεις δικαιώματος από τους κατόχους των δικαιωμάτων PI-PLA.

3.6. Για τα προϊόντα που έχουν υποστεί παραποίηση/απομίμηση και περικλείουν κινδύνους για τους χρήστες ή την περιουσία τους, θα πρέπει να προβλεφθούν ειδικές αποτρεπτικές κυρώσεις και κατάλληλα μέσα αποκατάστασης σε περίπτωση σωματικού ατυχήματος ή υλικών ζημιών. Στην περίπτωση αυτή επιβάλλονται απολύτως μέτρα απόσυρσης από την αγορά, δήμευσης και καταστροφής με χρέωση των παραβατών. Οι καταναλωτές και οι οργανώσεις τους πρέπει να έχουν το δικαίωμα προσφυγής για την αντιστάθμιση των ζημιών που έχουν υποστεί και για την επιβολή κυρώσεων στους παραχαράκτες.

3.7. Τέλος, η ΕΟΚΕ θα επιθυμούσε, να δεσμευθεί η Επιτροπή για την πραγματοποίηση ανεξάρτητων και σε βάθος τομεακών μελετών, με διαφανή μεθοδολογία, που να αποσκοπεί κυρίως μέσω μελετών και περιοδικών εκθέσεων και άλλων κατάλληλων πρωτοβουλιών στην ενθάρρυνση της προσέγγισης των νομοθεσιών και σε μία σφαιρική στρατηγική ανάπτυξης της δικαστικής, αστυνομικής και τελωνειακής συνεργασίας για την αποτελεσματική καταπολέμηση της πειρατείας και της παραποίησης/απομίμησης στοχεύοντας πρωτίστως, ήδη από το στάδιο της κατασκευής, στα δίκτυα εγκληματικότητας καθώς και στους συνήθεις εμπόρους υλικών ή άυλων αγαθών που είναι αποτέλεσμα πειρατείας ή παραποίησης/απομίμησης. Η ΕΟΚΕ καλεί επίσης τα κράτη μέλη να εξετάσουν επειγόντως όλες τις δυνατότητες συνεργασίας μεταξύ τους και με την Επιτροπή για το σκοπό αυτό.

ΙΙ. Ανάλυση της πρότασης και παρατηρήσεις

4. Γενικές παρατηρήσεις της ΕΟΚΕ

4.1. Στην παρουσίαση του σχεδίου γίνεται αναφορά στην Πράσινη Βίβλο για την καταπολέμηση της πειρατείας και της παραποίησης/απομίμησης, και η ΕΟΚΕ παραπέμπει επί της ουσίας στην προηγούμενη γνωμοδότησή της(2). Η ΕΟΚΕ παραπέμπει επίσης στις άλλες γνωμοδοτήσεις της, που επισημαίνει η Επιτροπή, καθώς και στη γνωμοδότησή της με θέμα "η δυνατότητα κατοχύρωσης με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας των εφευρέσεων που εφαρμόζονται σε υπολογιστή"(3).

4.2. Η ΕΟΚΕ εγκρίνει το γενικό στόχο του σχεδίου οδηγίας. Επισημαίνει ωστόσο ότι στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας πρέπει να συμπεριληφθούν τα ευρωπαϊκά διπλώματα ευρεσιτεχνίας που έχουν χορηγηθεί για ορισμένες χώρες μέλη (ανάλογα με τις αιτήσεις κατάθεσης ) της Σύμβασης του Μονάχου του 1973. Η κοινοτική δικαιοδοσία δεν επεκτείνεται κατ' αρχήν στη σύμβαση αυτή, ούτε υλικά ούτε εδαφικά, εκτός εάν υπάρξει προσχώρηση της Κοινότητας στην σύμβαση. Η κατάσταση θα είναι διαφορετική με το μελλοντικό κοινοτικό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας το οποίο θα ισχύει σε όλα τα κράτη μέλη και θα υπάγεται στην κοινοτική δικαιοδοσία. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ωστόσο ότι οι διατάξεις της ΑDPIC-ΠΟΕ επιβάλλουν στην Κοινότητα να προβεί στην προστασία όλων των δικαιωμάτων PI-PLA που υπάρχουν σε ολόκληρη την κοινοτική επικράτεια, και ότι η προστασία αυτή υπάγεται στις κοινοτικές αρμοδιότητες για θέματα εσωτερικής αγοράς (άρθρο 95 ΣΕΚ), νομική βάση της οδηγίας, που αποσκοπεί στην εξάλειψη των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού που προκύπτουν από τις διαφορές δικαιωμάτων, διαδικασιών και εσωτερικών πρακτικών.

4.3. Υπογραμμίζεται εξάλλου, ότι η αποτελεσματική καταπολέμηση των ευρωπαϊκών ή διεθνών δικτύων εγκληματικότητας ή της παραποίησης/απομίμησης και της πειρατείας μεγάλης κλίμακας θα απαιτούσε μία σφαιρική, συντονισμένη και συνεκτική προσέγγιση, στο πλαίσιο της δικαστικής, αστυνομικής και τελωνειακής συνεργασίας του δεύτερου πυλώνα, της ενίσχυσης του τελωνειακού κώδικα, του ποινικού δικαίου και της καταπολέμησης της μεγάλης εγκληματικότητας και της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, καθώς και των αποστολών που ανατέθηκαν στην Εuropol και στο πλαίσιο της Ιnterpol, εφόσον τα προϊόντα παραποίησης/απομίμησης ή τα έργα που είναι αντικείμενο πειρατείας συχνά προέρχονται από τρίτες χώρες.

4.4. Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει με έκπληξη την ασυμμετρία μεταξύ των στόχων που τίθενται στην εισαγωγή της οδηγίας και του περιεχομένου της. Πρόκειται για ένα πρώτο δειλό βήμα που απέχει πολύ από το να απαντήσει στις μεγάλες οικονομικές και κοινωνικές προκλήσεις της βιομηχανικής παραποίησης/απομίμησης και πειρατείας, οι οποίες θίγουν την απασχόληση, την ανταγωνιστικότητα και τις επιχειρήσεις και κυρίως τις ΜΜΕ και τις πολύ μικρές επιχειρήσεις που αδυνατούν ακόμη και να εντοπίσουν τους παραβάτες των άυλων δικαιωμάτων τους και να υπερασπιστούν τα δικαιώματα αυτά ενώπιον εθνικών δικαστηρίων άλλων χωρών.

4.5. Εντούτοις, η εναρμόνιση επείγει πολύ περισσότερο από τη διεύρυνση καθώς η αύξηση του αριθμού των κρατών μελών θα πολλαπλασιάσει επίσης τις διαφορές νομοθεσιών και διαδικασιών και συνεπώς τον κίνδυνο στρεβλώσεων της εσωτερικής αγοράς. Η αναμενόμενη εδώ και πολύ καιρό άφιξη του κοινοτικού διπλώματος ευρεσιτεχνίας καθιστά την εναρμόνιση αυτή ακόμη πιο απαραίτητη.

4.6. Η ΕΟΚΕ θα επικροτούσε, με την ευκαιρία ίσως μιας αναθεώρησης μετά από σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα, μία σύνθεση των πραγματικά προστατευτικών εθνικών δικαιωμάτων, των κατόχων των δικαιωμάτων και των καταναλωτών, στο πλαίσιο του σεβασμού των δικαστικών συστημάτων και των γενικών αρχών δικαίου, όπως εφαρμόζονται στα διαφορετικά νομικά συστήματα (κυρίως τεκμήριο αθωότητας, προστασία της ιδιωτικής ζωής) χωρίς την επιβολή υπερβολικών υποχρεώσεων σε ορισμένες επιχειρήσεις (κυρίως σε όσους παρέχουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο, και στους κατασκευαστές παρθένων μέσων), ούτε τον περιορισμό των νομίμων δικαιωμάτων των χρηστών ή την φορολόγηση αδιακρίτως όλων των καταναλωτών (φόρος επί των μέσων προς όφελος ορισμένων κατόχων δικαιώματος, όχι όλων), με στόχο μία εναρμόνιση που να μην αποτελεί απλώς πρόσθεση όλων των διατάξεων που προστατεύουν μόνο τους κατόχους δικαιώματος, αποσπασμένων από τα εθνικά τους πλαίσια, και να επιτρέπει ταυτόχρονα την ενίσχυση νομοθεσιών ή τμημάτων νομοθεσιών και των διαδικασιών που δεν είναι επαρκώς αναπτυγμένες σε ορισμένες χώρες.

4.7. Λόγω της ποικιλίας των εθνικών πλαισίων και του τεράστιου αριθμού των παραποιημένων προϊόντων, είναι απαραίτητη η περιοδική αξιολόγηση του αντίκτυπου της οδηγίας και των ενδεχόμενων προσαρμογών της ανάλογα με τις εξελίξεις. Σε περίπτωση ανάγκης, θα μπορούσαν να ληφθούν τομεακά μέτρα προστασίας.

4.8. Στο πνεύμα αυτό, η ΕΟΚΕ εγκρίνει, στο παρόν στάδιο, την επιλογή έκδοσης οδηγίας, η οποία επιτρέπει τη διάρθρωση των μέσων προστασίας και την εναρμόνιση υπό το πνεύμα των διάφορων νομικών συστημάτων, παρά κανονισμού που θα δημιουργούσε αναταράξεις των υφιστάμενων νομοθεσιών επιτελώντας τις λειτουργίες τους. Πιο μακροπρόθεσμα φαίνεται δυνατή η εξέλιξη προς ένα κανονισμό για το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας και το κοινοτικό σήμα. Επί του παρόντος, αρκεί παρά τις διαφορές σε θέματα διαδικασιών ή εθνικών νομοθεσιών, να επιτευχθεί σε κάθε κράτος μέλος και υποψήφιο κράτος μέλος η αποτελεσματική προστασία των δικαιωμάτων βιομηχανικής ιδιοκτησίας και των πνευματικών δικαιωμάτων και η λήψη αποτελεσματικών αποτρεπτικών και κυρωτικών μέτρων καταπολέμησης της πειρατείας και της παραποίησης/απομίμησης για εμπορικούς σκοπούς ή από εγκληματικές οργανώσεις. Πρέπει επίσης να επισημανθεί ότι η οδηγία θα επιβάλει βαθιές αλλαγές σε ορισμένα εθνικά δίκαια παρέχοντας ωστόσο αποτελεσματικές λύσεις.

4.9. Το προσωπικό πεδίο εφαρμογής είναι επαρκώς ευρύ σύμφωνα με την γνώμη της ΕΟΚΕ. Πράγματι, οδηγίες όπως η οδηγία για τα λογισμικά ή η οδηγία για τα συγγραφικά δικαιώματα και τα συγγενικά δικαιώματα επιτρέπουν την αναγνώριση δικαιωμάτων σε χρήστες και καταναλωτές, όπως είναι το δικαίωμα δημιουργίας αντιγράφου ασφαλείας, για ιδιωτική χρήση ή για σκοπούς επίδειξης ή διδασκαλίας, τα δικαιώματα αυτά όμως και η εμβέλειά τους διαφέρουν ανάλογα με τη χώρα, επειδή η εφαρμογή τους εξαρτάται από την επικουρικότητα· εξάλλου, η ΕΟΚΕ εκφράζει την λύπη της για την τάση που διαγράφεται σε ορισμένες χώρες, με στόχο τον περαιτέρω περιορισμό ή εξάλειψη των δικαιωμάτων των χρηστών.

4.10. Σχετικά με την αρμοδιότητα της Επιτροπής σε ποινικά θέματα, έχει κινηθεί διαδικασία ανάμεσα στο Συμβούλιο και την Επιτροπή ενώπιον του Δικαστηρίου και η ΕΟΚΕ δεν μπορεί να προδικάσει την έκβαση, η οποία στο μέλλον θα αποτελέσει δεδικασμένο. Εντούτοις, σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις, η ΕΟΚΕ με συντριπτική πλειοψηφία δέχτηκε ότι η Επιτροπή μπορούσε, ιδιαίτερα με μία οδηγία - πλαίσιο, να προτείνει την εναρμόνιση των ποινικών κυρώσεων που απαιτούνται για την αποτελεσματικότητα των διατάξεων στο πλαίσιο του πρώτου πυλώνα και δε θα τροποποιούσε αυτή την προσέγγιση παρά μόνο εάν αναγκαζόταν από απόφαση του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΔΕΚ).

4.11. Σε ό,τι αφορά τα πρακτικά μέτρα σχετικά με την παύση των δραστηριοτήτων πειρατείας ή παραποίησης/απομίμησης και αποζημίωσης των θιγόμενων εταιρειών, θα πρέπει να παραμείνει στον εθνικό δικαστή διακριτική ευχέρεια in concreto για τις πραγματικές ζημίες και για την προσβολή των ηθικών δικαιωμάτων και του γοήτρου. Οι δικαστές, επικουρούμενοι ενδεχομένως από εμπειρογνώμονες, έχουν την αρμοδιότητα να ορίσουν το ύψος των χορηγούμενων αστικών αποζημιώσεων και προστίμων και άλλων ποινικών κυρώσεων, ώστε να εφαρμοστούν σύμφωνα με το ισχύον εθνικό ποινικό δίκαιο, παρόλο που σε ορισμένες χώρες οι κυρώσεις αυτές θα έπρεπε να αναθεωρηθούν και να εφαρμοστούν αποτελεσματικά για να είναι πραγματικά αποτρεπτικές.

4.12. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ανεξάρτητες σοβαρές και προηγούμενες τομεακές μελέτες θα ήταν απολύτως κατάλληλες για την αντικειμενική εκτίμηση των αληθινών γεγονότων αλλά πολύ διαφορετικών σε ό,τι αφορά το εύρος ή τις συνέπειές τους ανάλογα με τους τομείς δράσης, και ειδικότερα, τον πραγματικό αντίκτυπό τους στην οικονομία και την απασχόληση, στις ΜΜΕ-ΠΜΕ και στους καταναλωτές, ειδικά σε ό,τι αφορά τα προϊόντα που μπορούν να επηρεάσουν την υγεία, την ασφάλεια ή τις εγγυήσεις που νομίμως αναμένουν οι χρήστες (ανταλλακτικά, παιχνίδια, ηλεκτρικό υλικό, κ.λπ.). Ένα τόσο σημαντικό ζήτημα όπως η προστασία των καταναλωτών έναντι των προϊόντων παραποίησης/απομίμησης θα απαιτούσε πολύ σημαντικότερες εξελίξεις στο πλαίσιο μίας στρατηγικής για την καταπολέμηση της παραποίησης/απομίμησης.

4.13. Η προτεινόμενη εναρμόνιση θα πρέπει να είναι ισορροπημένη και ανάλογη των προς επίτευξη στόχων. Το θετικό δίκαιο καθορίζει τα μέτρα εφαρμογής ή τις κυρώσεις, που πρέπει να προβλεφθούν προς όφελος των καταναλωτών, για την προστασία τους και για την αποτελεσματικότητα των νόμιμων δικαιωμάτων τους ως χρηστών. Οι καταναλωτές ή οι εκπρόσωποί τους θα πρέπει να συμμετέχουν ως πολιτική αγωγή στις αγωγές που ασκούν οι κάτοχοι των δικαιωμάτων έναντι των πειρατών και των παραχαρακτών όταν οι χρήστες καλής πίστης θίγονται από προϊόντα πειρατείας ή παραποίησης.

4.14. Σε ό,τι αφορά τους καλής πίστης χρήστες, δε θα έπρεπε να ανησυχούν, εάν το αντικείμενο ή το πρόγραμμα που κατέχουν υποβάλλονταν σε έρευνα σχετικά με την προέλευσή του από τις αστυνομικές, δικαστικές ή τελωνειακές αρχές που είναι οι μόνες αρμόδιες για να διεξαγάγουν έρευνα.

4.15. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τα μέσα που θα μελετηθούν ή θα αναπτυχθούν θα πρέπει να στοχεύουν πρωταρχικά στα πιο επικίνδυνα για την ασφάλεια των καταναλωτών και τα συμφέροντα των επιχειρήσεων ευρωπαϊκά και διεθνή δίκτυα, να εφαρμόζουν μέτρα έρευνας, διασυνοριακής και διεθνούς συνεργασίας, συγκέντρωσης αποδεικτικών στοιχείων και αποτρεπτικών κυρώσεων. Αντίστοιχα μέτρα αποτροπής θα μπορούσαν να εφαρμοστούν στους κακής πίστης χρήστες, στο πλαίσιο των ισχυόντων εθνικών δικαίων, με συνείδηση όμως του γεγονότος ότι οι σημαντικές προσπάθειες που πρέπει να καταβληθούν πρέπει πρωτίστως να αποσκοπούν σε ουσιαστικά αποτελέσματα για την ευρωπαϊκή οικονομία, την ασφάλεια των καταναλωτών και την απασχόληση.

4.16. Τέλος, ο απαραίτητος συμβιβασμός της PI/PLA με την κοινωνία της γνώσης και της πληροφορίας ή με τις ανάγκες και τις απαιτήσεις του γενικού συμφέροντος δεν αναφέρεται για τις πρώτες και αναφέρεται πολύ λακωνικά για τις δεύτερες. Τα ζητήματα όμως αυτά είναι ζωτικής σημασίας και η εναρμόνιση των μέσων προστασίας των επενδύσεων έρευνας και παραγωγής δεν μπορεί να συνοψιστεί στη γενικευμένη επιδείνωση των αστικών ή ποινικών κυρώσεων και στον πολλαπλασιασμό των δικαστικών και υλικών μέσων για τις διαδικασίες έρευνας ή ποινικών διώξεων.

4.17. Η εναρμόνιση δε θα πρέπει επίσης να δημιουργεί εμπόδια στη διάδοση των γνώσεων και στη χρήση τους μέσα στην εκπαίδευση, πράγμα το οποίο επιβάλλει τη δημοσίευση των εφευρέσεων, των καινοτομιών, των νέων μεθόδων και των πηγών προγραμμάτων πληροφορικής για σκοπούς διαλειτουργικότητας, τουλάχιστον για τις διεπαφές προγραμμάτων εφαρμογής (API) και τις μορφές των αρχείων. Εν πάση περιπτώσει, η αντίστροφη μηχανική δε θα πρέπει να ταυτίζεται με την παραποίηση/απομίμηση. Επίσης, ούτε τα ανεξάρτητα προγράμματα που επιτρέπουν την ανάγνωση ή την αλλαγή της μορφής των αρχείων, ακόμη και αν είναι προστατευμένα, δεν μπορούν να κατηγορηθούν για παραβίαση του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας, εφόσον πρόκειται για αυτόνομη δημιουργία, και η μη καθορισμένη επέκταση της νομικής ισχύος της έννοιας της παραποίησης/απομίμησης δεν είναι αποδεκτή από την άποψη της γενικής αρχής της περιοριστικής ερμηνείας της ποινικοποίησης.

5. Ειδικές παρατηρήσεις

5.1. Οι γενικές εισαγωγικές σκέψεις του σχεδίου οδηγίας εμφανίζονται συγκεχυμένες γιατί θεωρούν το ίδιο επονείδιστες τις εγκληματικές οργανώσεις, τα άτομα που αποκτούν συνειδητά ή μη προϊόντα παραποίησης/απομίμησης ή τους εφήβους που ανταλλάσσουν μουσικά κομμάτια μέσω του διαδικτύου. Εξάλλου, ορισμένες από τις σκέψεις αυτές δεν αντιστοιχούν στο πεδίο εφαρμογής του σχεδίου οδηγίας και θα έπρεπε να αποσυρθούν από ένα κατά τα άλλα σοβαρό και ισορροπημένο σχέδιο.

5.2. Τα προς εφαρμογή μέτρα θα πρέπει σύμφωνα με την ΕΟΚΕ να είναι ποικίλα και καλά προσαρμοσμένα σε κάθε κατηγορία δικαιωμάτων σαφώς καθορισμένη και συγκεκριμένη καθώς και στους σχετικούς οικονομικούς τομείς. Πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια ώστε τα νόμιμα μέτρα προστασίας να μη καταλήξουν σε ένα νομικό και ποινικό οπλοστάσιο που, σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να παραλύσει την καινοτομία των ΜΜΕ-ΠΜΕ που βρίσκονται υπό μόνιμη απειλή δίκης για παραποίηση/απομίμηση εκ μέρους ορισμένων μονοπωλίων ή ολιγοπωλίων.

5.3. Όλες οι "λύσεις" που έχουν επίδραση στην ιδιωτική ζωή των χρηστών του διαδικτύου ή εμποδίζουν τους χρήστες να ασκήσουν πλήρως τα δικαιώματά τους (δικαίωμα δημιουργίας αντιγράφου για ιδιωτική χρήση, δικαίωμα ανάγνωσης από διάφορα μηχανήματα, δικαίωμα επιλογής του είδους επεξεργαστή του υπολογιστή χωρίς υποχρέωση πληρωμής για ένα σύστημα και για προφορτωμένα προγράμματα η τιμή των οποίων παραμένει μυστική, δικαίωμα ανάγνωσης ψηφιακών βιντεοδίσκων (DVD) που δεν υπάγονται σε ζώνες, κ.λπ.) αποτελούν καταχρηστικούς περιορισμούς, ακόμη και αναγκαστική πώληση ή πώληση προϊόντων με ελλιπείς λειτουργίες, και δεν είναι αποδεκτές λύσεις σύμφωνα με τη γνώμη της ΕΟΚΕ, επειδή είναι δυσανάλογες των στόχων και συχνά τοπικά άνισες.

5.4. Τα συστήματα φορολόγησης των μέσων με δυνατότητα εγγραφής είναι ακόμη πιο άδικα, εάν τα μέσα ή τα συστήματα προστατεύονται έναντι κάθε αντιγραφής με ενσωματωμένα τεχνικά μέσα, με υλικά ή με λογισμικά.

5.5. Ενδείκνυται για τις εταιρείες του τομέα να καινοτομούν επί τη βάσει εμπορικών προτύπων που είναι δυνατόν να εφαρμοστούν στην εποχή της ψηφιακής επικοινωνίας για την εκμετάλλευση μίας εν δυνάμει τεράστιας αγοράς αντί να θεωρούν τον καταναλωτή ένα δυνητικό πειρατή ή να αναζητούν ισόβια έσοδα μέσω της φορολόγησης των μέσων ή της επιβολής τεχνικών περιορισμών στα εργαλεία ανάγνωσης ή στα υλικά στήριξης. Ορισμένες εταιρείες βιώσιμων λογισμικών διαθέτουν τα προϊόντα τους ηλεκτρονικά σε πολύ λογικές τιμές. Οι πρώτες εταιρείες με επί πληρωμή διάδοση στο Διαδίκτυο προγραμμάτων στο μουσικό χώρο καταδεικνύουν ότι είναι ακόμη δυνατή η δημιουργία και η ανάπτυξη μίας αγοράς η οποία σέβεται τα δικαιώματα των φωτογραφικών εταιρειών και των δημιουργών.

5.6. Αντιθέτως, η ΕΟΚΕ εγκρίνει πλήρως το σύστημα εθελοντικής αναγνώρισης της προέλευσης των υλικών στήριξης με δυνατότητα εγγραφής, που εκ φύσεως διευκολύνει την καταπολέμηση της "βιομηχανικής" παραποίησης/απομίμησης. Επίσης, πρέπει να ενθαρρυνθούν οι κώδικες δεοντολογίας των ιδιωτικών και δημόσιων επιχειρήσεων για την θεμιτή διαχείριση των άυλων δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, και έχουν ήδη δώσει θετικά αποτελέσματα στην Ευρώπη: ο αριθμός των "εντάξει" επιχειρήσεων αυξάνεται συνεχώς και η κίνηση αυτή θα επιβεβαιωθεί εάν οι τιμές των αδειών δεν είναι καταχρηστικές και εάν η άσκηση του ανταγωνισμού είναι πραγματικά ορθή (καταστάσεις μονοπωλίου ή ολιγοπωλίου σε ορισμένους τομείς, για παράδειγμα). Στο πλαίσιο αυτό, η εξαίρεση από το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας όλων των θεσμικών οργάνων και επιχειρήσεων που δρουν προνομιακά, δεν δικαιολογείται καθόλου όσον αφορά τους κώδικες δεοντολογίας. Τα κοινοτικά και εθνικά θεσμικά όργανα και οι δημόσιες επιχειρήσεις δεν πρέπει να εξαιρούνται από το σεβασμό των δικαιωμάτων PI-PLA.

6. Τέλος, η ΕΟΚΕ διατυπώνει λεπτομερείς παρατηρήσεις για ορισμένα άρθρα του σχεδίου:

- Αποζημίωση: οι διατάξεις είναι πολύ ακριβείς, ακόμη και υπερβολικές, όπως η απαίτηση για τον ενάγοντα να παρουσιάσει αποδείξεις για τα κέρδη που πραγματοποίησε ο εναγόμενος, και προς απόδειξη ο τελευταίος να προσκομίσει λογιστικά βιβλία για παράνομη ή εγκληματική δραστηριότητα.

- Το δικαίωμα άσκησης προσφυγής στα πλαίσια συλλογικών δράσεων ή υποβολής αγωγής παραλείψεως, πρέπει να αναγνωρίζεται στις οργανώσεις που προστατεύουν τα δικαιώματα των καταναλωτών σε ευρωπαϊκό ή εθνικό επίπεδο, στο μέτρο που έχουν συσταθεί νομίμως και είναι αντιπροσωπευτικές.

- Εάν η αγωγή είναι μόνο πολιτική, η αποζημίωση δικαιολογείται από τη σοβαρά ζημία που υπέστη ο ενάγων και όχι από την εκ προθέσεως παραβίαση των δικαιωμάτων· αντιθέτως εάν η πολιτική αγωγή υπόκειται σε ποινική αγωγή πρέπει να αποδειχθεί ότι η ζημία προεκλήθη εκ προθέσεως.

- Προσωρινά και συντηρητικά μέτρα: εάν η επείγουσα διαδικασία μπορεί σε μία πρώτη φάση να απαλλάξει το δικαστήριο από το να ακούσει τον εναγόμενο, κυρίως για να αποφευχθεί η καταστροφή ή η απόκρυψη αποδεικτικών στοιχείων, οπωσδήποτε όμως ο συνήγορος πρέπει να ακουστεί υπό τις ίδιες συνθήκες επείγουσας διαδικασίας· οι κατασχέσεις αγαθών ή λογαριασμών ενδέχεται να βλάψουν πολύ σοβαρά μία επιχείρηση που κατηγορείται αδίκως, ακόμη και να την εξαφανίσει οριστικά από την αγορά. Ο σεβασμός των δικαιωμάτων της υπεράσπισης αποτελεί γενική αρχή του κοινοτικού δικαίου.

- Αποδεικτικά στοιχεία: μόνο τα αρμόδια δικαστήρια μπορούν να διατάσσουν την κατάσχεση τραπεζικών, χρηματοοικονομικών ή εμπορικών εγγράφων και την κοινοποίησή τους σε αστικό δικαστήριο. Αυτό είναι συνήθως το αρμόδιο δικαστήριο στην περίπτωση ποινικής διαδικασίας που έχει ήδη αρχίσει.

- Κυρώσεις: πέρα από την καταστροφή των εμπορευμάτων, πρέπει να εξεταστεί και η κατάσχεση εργαλείων και μέσων πειρατείας ή παραχάραξης. Οι ποινικές κυρώσεις που επιβάλλονται ενδεχομένως στα νομικά πρόσωπα υπόκεινται στο εσωτερικό δίκαιο κάθε χώρας. Οι κυρώσεις πρέπει να συμβιβάζονται με την εσωτερική έννομη τάξη των κρατών μελών.

- Δημοσίευση των δικαστικών αποφάσεων: η προτεινόμενη διατύπωση δεν προβλέπει όριο στις δημοσιεύσεις: ο δικαστής ορίζει είτε ένα συνολικό ποσό για το σκοπό αυτό, είτε τους τίτλους των δημοσιεύσεων και τη μορφή της δημοσίευσης (περίληψη της απόφασης, ή in extenso).

- Τεχνικά μέτρα: ο παράνομος χαρακτήρας ορισμένων τεχνικών εξαρτημάτων ή λογισμικών αντιγραφής ή παραχάραξης έγκειται όχι μόνο στη φύση τους αλλά στον σκοπό χρήσης τους. Τα ίδια μέσα μπορούν να χρησιμεύσουν και για νόμιμους σκοπούς (ατομικό αντίγραφο ασφαλείας, για παράδειγμα). Με τον τρόπο αυτό, η παράκαμψη καταχρηστικών τεχνικών εξαρτημάτων με στόχο την υλοποίηση δικαιώματος του καταναλωτή δεν μπορεί να θεωρηθεί παράνομη.

- Κώδικες δεοντολογίας: οι κώδικες αυτοί πρέπει να περιέχουν επίσης τα δικαιώματα και τις εγγυήσεις των καταναλωτών, σύμφωνα με το κοινοτικό δίκαιο.

Βρυξέλλες, 29 Οκτωβρίου 2003.

Ο Πρόεδρος

της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Roger Briesch

(1) "7. Στόχοι: η προστασία και ο σεβασμός των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας πρέπει να συμβάλλουν στην προαγωγή της τεχνολογικής καινοτομίας και στη μεταφορά και διάδοση της τεχνολογίας, προς κοινό όφελος όσων δημιουργούν και χρησιμοποιούν τεχνολογικές γνώσεις και γενικότερα για την κοινωνική και οικονομική ευημερία, και να διασφαλίσουν την ισορροπία δικαιωμάτων και υποχρεώσεων".

"8. Αρχές ... 2. Η λήψη κατάλληλων μέτρων, αρκεί να είναι συμβατά με τις διατάξεις της παρούσας συμφωνίας, ενδέχεται να είναι αναγκαία προκειμένου να αποφευχθεί η καταχρηστική χρήση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας από τους κατόχους των δικαιωμάτων ή η προσφυγή σε μεθόδους που περιορίζουν αλόγιστα το εμπόριο ή βλάπτουν τη διεθνή μεταφορά τεχνολογίας."www.wto.org

(2) ΕΕ C 116 της 28.4.1999.

(3) ΕΕ C 61 της 14.3.2003.