Αντιμετώπιση των ζητημάτων των προβληματικών χρηματοοικονομικών ιδρυμάτων

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ

Τράπεζες σε δύσκολη θέση — Πρόληψη

• Κάθε τράπεζα υποχρεούται να καταρτίσει σχέδιο ανάκαμψης το οποίο υποβάλλει στην αρμόδια εθνική αρχή.
• Η εθνική αρχή εξυγίανσης οφείλει να καταρτίσει και αυτή σχέδιο εξυγίανσης σε περίπτωση που η ανάκαμψη δεν είναι αποτελεσματική και είναι αναγκαία η αναδιάρθρωση (εξυγίανση).
• Τα δύο σχέδια καθορίζουν τις ενέργειες στις οποίες πρέπει να προβεί μια τράπεζα εάν συναντήσει δυσχέρειες οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν στη χρεοκοπία της.

Τράπεζες σε δύσκολη χρηματοπιστωτική κατάσταση — έγκαιρη επέμβαση

Όταν μια τράπεζα βρεθεί σε δύσκολη χρηματοπιστωτική κατάσταση, η αρμόδια εθνική αρχή έχει τη δυνατότητα επέμβασης, διορίζοντας, για παράδειγμα, προσωρινό διαχειριστή της τράπεζας.

Προβληματικές τράπεζες — αναδιάρθρωση (εξυγίανση)

• Αν η αποδυνάμωση της τράπεζας συνεχιστεί, η εθνική αρχή εξυγίανσης μπορεί να χρησιμοποιήσει τις εξουσίες της ώστε να ελαχιστοποιήσει το κόστος της χρεοκοπίας της στους φορολογούμενους, απαιτώντας, μεταξύ άλλων, να επωμιστεί το κόστος πρώτα ο ιδιωτικός τομέας.
• Ο μηχανισμός διάσωσης με ίδια μέσα, ο οποίος σηματοδοτεί αλλαγή πορείας σε σύγκριση με το εργαλείο της διάσωσης με δημόσιους πόρους, έπρεπε να αρχίσει να ισχύει από τον Ιανουάριο του 2016 το αργότερο. Τα κράτη μέλη μπορούσαν να ενσωματώσουν το εργαλείο διάσωσης με ίδια μέσα στα νομικά τους συστήματα πριν από αυτή την ημερομηνία.
• Όταν μια τράπεζα καταρρέει, οι μέτοχοι είναι οι πρώτοι που καλούνται να καλύψουν το κόστος αναδιάρθρωσης. Στη συνέχεια ζητείται να συνεισφέρουν οι πιστωτές, και τελευταίοι συμβάλλουν εκείνοι που έχουν μη εγγυημένες καταθέσεις (ποσά που υπερβαίνουν τα 100 000 ευρώ). Η τροποποιητική οδηγία (ΕΕ) 2017/2399 εναρμόνισε τους κανόνες για την ιεράρχηση των πιστωτών των τραπεζών μέσω της δημιουργίας μιας νέας κατηγορίας μη προνομιούχου χρέους με υψηλή εξοφλητική προτεραιότητα που, σε περίπτωση αφερεγγυότητας, θα πρέπει να κατατάσσεται πάνω από τα μέσα ιδίων κεφαλαίων και τις υποχρεώσεις μειωμένης εξασφάλισης, αλλά χαμηλότερα από τις άλλες υποχρεώσεις υψηλής εξασφάλισης. Αυτή η νέα κατάταξη από τον νόμο σε περίπτωση αφερεγγυότητας για μη προνομιούχο χρέος με εξοφλητική προτεραιότητα αποσκοπεί στη βελτίωση της χρήσης του εργαλείου διάσωσης με ίδια μέσα όσον αφορά χρεωστικά μέσα που είναι επιλέξιμα για την ελάχιστη απαίτηση για ίδια κεφάλαια και επιλέξιμες υποχρεώσεις (MREL). Θα βοηθήσει επίσης να εφαρμοστεί στην ΕΕ το πρότυπο συνολικής ικανότητας απορρόφησης ζημιών για παγκοσμίως συστημικά σημαντικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.
• Οι μέτοχοι και οι πιστωτές υποχρεώνονται να συνεισφέρουν στην κάλυψη των ζημιών του προβληματικού ιδρύματος. Πρέπει να καλύψουν ζημιές σε ποσοστό τουλάχιστον 8 % επί των συνολικών οφειλών (χρεών ή υποχρεώσεων) της τράπεζας στην οποία εφαρμόζεται σχέδιο αναδιάρθρωσης. Αν υπάρχουν ακόμη ζημιές που πρέπει να καλυφθούν, μπορεί να επέμβει το ταμείο εξυγίανσης (βλέπε παρακάτω). Στις εξουσίες που διαθέτουν οι εθνικές αρχές συμπεριλαμβάνεται η δυνατότητα πώλησης ιδρύματος που υφίσταται αναδιάρθρωση ή η συγχώνευσή του με κάποιο άλλο.
• Για την εφαρμογή του προτύπου συνολικής ικανότητας απορρόφησης ζημιών που αναπτύχθηκε από το Συμβούλιο Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας τον Νοέμβριο του 2015, η τροποποιητική οδηγία (ΕΕ) 2019/879 καθιέρωσε νέους κανόνες σχετικά με την ικανότητα απορρόφησης ζημιών και ανακεφαλαιοποίησης των πιστωτικών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων επενδύσεων.
• Η τροποποιητική οδηγία (ΕΕ) 2022/2556 εναρμονίζει τις διατάξεις της οδηγίας, και μερικών άλλων σχετικών οδηγιών, με τις απαιτήσεις αντιμετώπισης των κινδύνων ΤΠΕ στις χρηματοοικονομικές οντότητες που τίθενται στον κανονισμό σχετικά με την ψηφιακή επιχειρησιακή ανθεκτικότητα του χρηματοοικονομικού τομέα, δηλαδή στον κανονισμό (ΕΕ) 2022/2554 (βλ. σύνοψη).

Χρηματοπιστωτική στήριξη από τα εθνικά ταμεία εξυγίανσης σε σχέδια αναδιάρθρωσης τραπεζών

Κάθε κράτος μέλος υποχρεούται να δημιουργήσει εθνικό ταμείο εξυγίανσης που να χρηματοδοτείται εκ των προτέρων από πιστωτικά ιδρύματα και επιχειρήσεις επενδύσεων που εδρεύουν στην επικράτειά του. Το ταμείο αυτό χρησιμοποιείται για τη χρηματοδότηση της αναδιάρθρωσης των προβληματικών τραπεζών.

Ευρωπαϊκό ενιαίο σημείο πρόσβασης

Η τροποποιητική οδηγία (ΕΕ) 2023/2864 εισάγει ένα άρθρο στην οδηγία 2014/59/ΕΕ το οποίο υποχρεώνει τα κράτη μέλη, από τις 10 Ιανουαρίου 2030, να διασφαλίζουν ότι, κατά τη δημοσίευση τυχόν ρυθμιζόμενων πληροφοριών, η σχετική οντότητα θα τις κοινοποιεί ταυτόχρονα και στον φορέα συλλογής. Πρέπει επίσης να ειδοποιούν την Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών έτσι ώστε να είναι διαθέσιμες στο ευρωπαϊκό ενιαίο σημείο πρόσβασης, που θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2023/2859.

Θέσπιση της εσωτερικής MREL σε ενοποιημένη βάση

Η τροποποιητική οδηγία (ΕΕ) 2024/1174 θεσπίζει κανόνες που επιτρέπουν στις αρχές εξυγίανσης να θεσπίζουν την εσωτερική MREL σε ενοποιημένη βάση, με ορισμένες προϋποθέσεις. Αυτό αποσκοπεί στον ελαχιστοποίηση της πιθανότητας ενός δυσανάλογου, δυσμενούς αντίκτυπου για ορισμένες δομές τραπεζικών ομίλων, πιο συγκεκριμένα για όσους λειτουργούν υπό μια μητρική εταιρεία συμμετοχών, και σε ορισμένες δομές εταιρειών εκμετάλλευσης — ένα σενάριο που προσδιορίζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Όταν ένας τραπεζικός όμιλος έχει πάρει άδεια από την αρχή εξυγίανσης να υιοθετήσει αυτή την ενοποιημένη αντιμετώπιση, οι ενδιάμεσες θυγατρικές οντότητες δεν θα υποχρεούνται να αφαιρούν τις ατομικές συμμετοχές τους για την εκπλήρωση της εσωτερικής MREL.

Εκτελεστικές πράξεις και κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις

Από το 2015 μέχρι το 2024 η Επιτροπή εξέδωσε μια σειρά από εκτελεστικές και κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις που συμπληρώνουν την οδηγία 2014/59/ΕΕ. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται οι εξής:

• κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός (ΕΕ) 2015/63 σχετικά με:
  • τον υπολογισμό και την προσαρμογή του προφίλ κινδύνου των ιδρυμάτων και των συνεισφορών που καταβάλλονται από τράπεζες στα ταμεία εξυγίανσης, και
  • τις πληροφορίες που πρέπει να παρέχουν οι τράπεζες για τον υπολογισμό των συνεισφορών τους στα ταμεία εξυγίανσης·
• κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός (ΕΕ) 2016/778 σχετικά με:
  • τις περιστάσεις και τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες η καταβολή έκτακτων εκ των υστέρων εισφορών του ιδρύματος σε ένα ταμείο εξυγίανσης ενδέχεται να αναβληθεί εξ ολοκλήρου ή εν μέρει,
  • τα κριτήρια για τον προσδιορισμό των δραστηριοτήτων, υπηρεσιών και λειτουργιών του ιδρύματος που είναι ζωτικής σημασίας για την οικονομία, και
  • τα κριτήρια για τον προσδιορισμό των βασικών επιχειρηματικών τομέων και των συναφών υπηρεσιών·
• κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός (ΕΕ) 2016/860 για τον περαιτέρω προσδιορισμό των περιστάσεων υπό τις οποίες η εξαίρεση από την άσκηση εξουσιών απομείωσης και μετατροπής είναι αναγκαία με βάση το άρθρο 44 παράγραφος 3 της οδηγίας 2014/59/ΕΕ·
• εκτελεστικός κανονισμός (ΕE) 2016/911 σχετικά με τη μορφή και το περιεχόμενο της περιγραφής των συμφωνιών χρηματοπιστωτικής στήριξης ομίλου·
• εκτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) 2016/962 για τεχνικά πρότυπα όσον αφορά τους ενιαίους μορφότυπους, τα υποδείγματα και τους ορισμούς σχετικά με τον προσδιορισμό και τη διαβίβαση πληροφοριών από τις αρμόδιες αρχές και αρχές εξυγίανσης στην Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών·
• κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός (ΕΕ) 2016/1075 σχετικά με πρότυπα για τον καθορισμό, μεταξύ άλλων, του περιεχομένου των σχεδίων ανάκαμψης, των σχεδίων εξυγίανσης και των σχεδίων εξυγίανσης ομίλων·
• κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός (ΕΕ) 2016/1400 όσον αφορά τα ελάχιστα στοιχεία ενός σχεδίου αναδιοργάνωσης επιχείρησης και το ελάχιστο περιεχόμενο των εκθέσεων σχετικά με την υλοποίησή του·
• κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός (ΕΕ) 2016/1401 όσον αφορά πρότυπα για τις μεθόδους και τις αρχές αποτίμησης των υποχρεώσεων που προκύπτουν από παράγωγα·
• κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός (ΕΕ) 2016/1450 όσον αφορά τα κριτήρια σχετικά με τη μεθοδολογία για τον καθορισμό της MREL·
• κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός (ΕΕ) 2016/1712 όσον αφορά πρότυπα για τις πληροφορίες για χρηματοπιστωτικές συμβάσεις·
• κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός (ΕE) 2017/867 για κατηγορίες συμφωνιών που προστατεύονται στο πλαίσιο μεταβίβασης εν μέρει περιουσιακών στοιχείων·
• κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός (ΕE) 2018/344 όσον αφορά ρυθμιστικά τεχνικά πρότυπα που προσδιορίζουν τα κριτήρια σχετικά με τις μεθοδολογίες για την αποτίμηση της διαφοράς ως προς τη μεταχείριση κατά την εξυγίανση·
• κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός (ΕE) 2018/345 όσον αφορά ρυθμιστικά τεχνικά πρότυπα που προσδιορίζουν τα κριτήρια σχετικά με τη μεθοδολογία για την εκτίμηση της αξίας των περιουσιακών στοιχείων και των υποχρεώσεων ιδρυμάτων ή οντοτήτων·
• κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός (ΕE) 2019/348 όσον αφορά ρυθμιστικά τεχνικά πρότυπα που προσδιορίζουν τα κριτήρια για την εκτίμηση των επιπτώσεων της πτώχευσης ενός ιδρύματος στις χρηματοπιστωτικές αγορές, σε άλλα ιδρύματα και στις συνθήκες χρηματοδότησης·
• εκτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) 2021/622 για τη θέσπιση εκτελεστικών τεχνικών προτύπων όσον αφορά τα υποδείγματα, τις οδηγίες και τη μεθοδολογία για την υποβολή εκθέσεων σχετικά με την MREL στην Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών·
• κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός (ΕΕ) 2021/1118 όσον αφορά τα ρυθμιστικά τεχνικά πρότυπα για τον προσδιορισμό της μεθοδολογίας που χρησιμοποιούν οι αρχές εξυγίανσης προκειμένου να εκτιμήσουν τις απαιτήσεις που αναφέρονται στο άρθρο 104α της οδηγίας 2013/36/ΕΕ και τη συνδυασμένη απαίτηση αποθέματος ασφαλείας για τις οντότητες εξυγίανσης σε ενοποιημένο επίπεδο ομίλου εξυγίανσης, όπου ο όμιλος εξυγίανσης δεν υπόκειται αυτός καθ’ εαυτόν στις σχετικές απαιτήσεις δυνάμει της εν λόγω οδηγίας·
• κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός (ΕΕ) 2021/1340 για τα ρυθμιστικά τεχνικά πρότυπα που προσδιορίζουν το περιεχόμενο των συμβατικών όρων σχετικά με την αναγνώριση εξουσιών αναστολής της εξυγίανσης·
• κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός (ΕΕ) 2021/1527 όσον αφορά ρυθμιστικά τεχνικά πρότυπα για τη συμβατική αναγνώριση των εξουσιών απομείωσης και μετατροπής·
• κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός (ΕΕ) 2023/662 για την τροποποίηση του κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμού (ΕΕ) 2015/63 όσον αφορά τη μεθοδολογία για τον υπολογισμό των υποχρεώσεων που απορρέουν από παράγωγα·
• εκτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) 2024/1618 για την τροποποίηση του εκτελεστικού κανονισμού (ΕΕ) 2021/763 όσον αφορά την υποβολή εποπτικών αναφορών και τη δημοσιοποίηση της ελάχιστης απαίτησης ιδίων κεφαλαίων και επιλέξιμων υποχρεώσεων· και
• κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός (ΕΕ) 2024/895 για την τροποποίηση του κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμού (ΕΕ) 2015/63 όσον αφορά τον υπολογισμό των επιλέξιμων υποχρεώσεων και το μεταβατικό καθεστώς.