28.7.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 246/34

Εισηγητής: ο κ.

Brian CURTIS

1.1.

Ο κανονισμός για τη διακυβέρνηση έχει ως στόχο να διαμορφώσει όχι μόνο ολόκληρο το πλαίσιο μέσω του οποίου θα λειτουργούν οι πολυάριθμες πτυχές της ενεργειακής ένωσης, αλλά και να καθορίσει σαφείς υποχρεώσεις αναφοράς και ενδεδειγμένη διαδικασία για την επίτευξη όλων των στόχων της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια στο προσεχές μέλλον. Πρόκειται για μία πολύπλοκη, εκτεταμένη και ζωτικής σημασίας νομοθετική πράξη.

1.2.

Χωρίς ισχυρή διαδικασία διακυβέρνησης δεν είναι υπερβολή να υποστηριχθεί ότι η ενεργειακή ένωση θα καταρρεύσει και θα μειωθούν σημαντικά οι πιθανότητες να ανταποκριθεί η ΕΕ στις δικές της δεσμεύσεις, αλλά και σε εκείνες που απορρέουν από τη συμφωνία του Παρισιού. Απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία της διαδικασίας αυτής είναι η συμμετοχή και η δραστηριοποίηση της κοινωνίας των πολιτών, η συνεργασία και η υποστήριξη των κρατών μελών, καθώς και η συναίνεση και η δέσμευση των κοινωνικών εταίρων. Ειδικότερα, πρέπει να καταστεί σαφές ότι ο κανονισμός διευκολύνει μια δίκαιη ενεργειακή μετάβαση, ιδίως όσον αφορά την απασχόληση και το κόστος της ενέργειας για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις.

1.3.

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ του προτεινόμενου κανονισμού για τη διακυβέρνηση. Επεξεργάζεται ένα πλαίσιο το οποίο επιτρέπει στα κράτη μέλη να κάνουν επιλογές ελαχιστοποίησης του κόστους για τα δικά τους εθνικά ενεργειακά και κλιματικά σχέδια και μετριάζει τους κινδύνους που λανθάνουν για τα έργα υποδομής. Ωστόσο, κάτι τέτοιο είναι απίθανο να συμβεί χωρίς να υιοθετηθούν τροποποίησης στον κανονισμό. Πρέπει να προβλεφθούν σχετικά μέτρα στήριξης που θα επιτρέψουν την οικοδόμηση κοινωνικής συναίνεσης σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, όσον αφορά τον βέλτιστο τρόπο αντιμετώπισης των κοινωνικοοικονομικών και τεχνικών επιπτώσεων που συνεπάγεται η επίτευξη μιας δίκαιης ενεργειακής μετάβασης.

1.4.

Η ενεργειακή αλληλεγγύη και ασφάλεια είναι ζωτικής σημασίας και, μολονότι αποτελούν έναν από τους πέντε βασικούς τομείς υποβολής εκθέσεων και εκτιμήσεων που ορίζονται στον υπό εξέταση κανονισμό, χρειάζεται να επιδειχθεί ιδιαίτερη προσοχή στην καθιέρωση σαφούς και κοινής ενεργειακής διπλωματίας και πολιτικής έναντι των τρίτων χωρών.

1.5.

Εάν δεν ενισχυθεί ο προτεινόμενος κανονισμός για τη διακυβέρνηση η όλη ιδέα της ενεργειακής ένωσης απειλείται από αποδυνάμωση της νομιμότητας της εντολής της ΕΕ να ηγηθεί της ενεργειακής μετάβασης. Υπάρχει επίσης σοβαρός κίνδυνος, εάν δεν ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα για τη συμμετοχή των πολιτών και τις απαιτήσεις λογοδοσίας, να επιδεινωθεί η αντίληψη για την ΕΕ ως απομακρυσμένη και τεχνοκρατική οντότητα.

1.6.

Περαιτέρω όροι θα πρέπει να διευκρινιστούν στο άρθρο «Ορισμοί» του κανονισμού, μεταξύ των οποίων: «στόχοι», «εθνική συνεισφορά», «διαβούλευση», «ενεργειακή φτώχεια» και «περιφερειακός».

1.7.

Ο κανονισμός θα πρέπει να αναφέρει σαφώς ότι έχει ορίζοντα και πέρα από το 2030 και να περιλαμβάνει τη ρητή δέσμευση της ΕΕ στον στόχο της όσον αφορά τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου το 2050 και, ιδανικά, τη νέα διεθνή δέσμευσή της για μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έως το 2050.

1.8.

Το παράρτημα του κανονισμού θα πρέπει να περιλαμβάνει ενδεικτικές τιμές αναφοράς για το 2030 (τις καλύτερες εκτιμήσεις της Επιτροπής) όσον αφορά τις εθνικές συνεισφορές των κρατών μελών σχετικά με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση.

1.9.

Ο κανονισμός θα πρέπει να απαιτεί από τα κράτη μέλη να κατοχυρώνουν τις συμφωνηθείσες για το 2030 συνεισφορές τους στο εθνικό δίκαιο.

1.10.

Ο κανονισμός θα πρέπει να αναφέρει σαφώς ότι είναι ευθύνη των μεμονωμένων κρατών μελών να συμβάλλουν στην επίτευξη των συνολικών στόχων της ΕΕ κατά τρόπο ικανοποιητικό, αλλά και αναλογικό.

1.11.

Θα πρέπει να τονίζεται ότι τα στοιχεία που παρέχουν τα κράτη μέλη οφείλουν να είναι σχετικά με την περίοδο αναφοράς και επικαιροποιημένα και, συγχρόνως, να διατίθενται επαρκείς πόροι και συστήματα υποστήριξης προς το σκοπό αυτό.

1.12.

Τα εθνικά σχέδια για το 2030 θα πρέπει να καταρτιστούν βάσει των γνώσεων και των προσανατολισμών που εμπεριέχουν οι μακροπρόθεσμες στρατηγικές προκειμένου να αποφέρουν τα μέγιστα δυνατά οφέλη (για παράδειγμα, οι βραχυπρόθεσμες επιλογές θα ήταν αποδοτικότερες ως προς το κόστος εάν βασίζονταν στη μακροπρόθεσμη στρατηγική).

1.13.

Ο κανονισμός θα πρέπει να περιλαμβάνει διάταξη «μη αναστρεψιμότητας», ως μηχανισμό συμβολής στον φιλόδοξο στόχο της συμφωνίας του Παρισιού, προκειμένου η αύξηση της θερμοκρασίας να μην υπερβαίνει τα προβιομηχανικά επίπεδα κατά περισσότερο από 1,5 oC.

1.14.

Στο παράρτημα θα πρέπει να περιλαμβάνεται «ορισμός αναφοράς» για την ενεργειακή φτώχεια, ώστε να καθίσταται δυνατή η συγκρίσιμη και συνεπής ανάλυση των δεδομένων.

1.15.

Ο κανονισμός θα πρέπει να καθιστά σαφές ότι είναι υποχρεωτικό για τα κράτη μέλη να δημοσιεύουν προκαταρκτικά εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα (National Energy and Climate Plans — NECPs) ήδη από τα πρώτα στάδια, καθώς και ότι όλες οι μεταγενέστερες επαναλήψεις του εν εξελίξει σχεδίου, συμπεριλαμβανομένων παρατηρήσεων και αντιδράσεων από την Επιτροπή, τους περιφερειακούς εταίρους και τα κράτη μέλη, θα αποτελούν δημόσιο κτήμα.

1.16.

Θα πρέπει να παρέχονται περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με την αξιολόγηση των αντισταθμιστικών χρηματοδοτικών εισφορών και τη φύση της «χρηματοπιστωτικής πλατφόρμας», αλλά και σχετικά με κατά πόσο αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη μόχλευση πρόσθετης χρηματοδότησης. Το πεδίο εφαρμογής των ταμείων θα πρέπει να διευρυνθεί ώστε να συμπεριλαμβάνει μέτρα ενεργειακής απόδοσης.

1.17.

Ο ορισμός της «περιφερειακής» συνεργασίας δεν θα πρέπει να περιορίζεται στη γεωγραφική εγγύτητα, αλλά να περιλαμβάνει ομάδες κρατών με συμπληρωματικές πηγές ενέργειας, μεταξύ άλλων, και μη κράτη μέλη.

1.18.

Το παράρτημα θα πρέπει να περιέχει ειδικές διατάξεις σχετικά με τη φύση, την έκταση και τους απαιτούμενους πόρους της δημόσιας διαβούλευσης ώστε να διασφαλίζεται η συνεπής και τεκμηριωμένη ενημέρωση και συμμετοχή των πολιτών σε ολόκληρη την ΕΕ.

1.19.

Θα πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο συγκρότησης ειδικής ευρωπαϊκής μονάδας πληροφόρησης για την ενέργεια εντός του ΕΟΧ.

1.20.

Θα πρέπει να αναπτυχθεί σενάριο «Brexit» μαζί με το σενάριο των «28 κρατών μελών» και τα δύο αυτά σενάρια να συζητηθούν παράλληλα με την αξιολόγηση των εθνικών συνεισφορών.

2.1.

Η Ευρώπη αντιμετωπίζει σήμερα πολλές προκλήσεις· είτε είναι πολιτικές, οικονομικές ή τεχνικές επηρεάζουν τον κάθε πολίτη και, κατά συνέπεια, διαμορφώνουν τη φύση και το μέλλον της δημοκρατίας μας. Για πολλά χρόνια η ενέργεια αποτελούσε μια αρένα στην οποία συγκρούονταν ισχυρές πολιτικές, τεχνικές και οικονομικές δυνάμεις. Η ενεργειακή ένωση, με το όραμά της για το μέλλον και συνεκτική στρατηγική, αποτελεί το κύριο όχημα της ΕΕ για την εγγύηση ότι η ενέργεια της Ευρώπης είναι ασφαλής, οικονομικά προσιτή και φιλική προς το κλίμα.

2.2.

Η αποτελεσματική διακυβέρνηση της ενεργειακής ένωσης δεν αφορά μόνο την οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ καταναλωτών και επενδυτών ώστε να επιτυγχάνεται το μέγιστο όφελος με το χαμηλότερο κόστος· διαδραματίζει επίσης καθοριστικό ρόλο διότι μπορεί καταδείξει τη δέσμευση της Ένωσης τόσο για την εφαρμογή της συμφωνίας του Παρισιού όσο και για τη χάραξη μιας πορείας με σκοπό να υπερβεί η ΕΕ τους στόχους του 2050 για το κλίμα και την ενέργεια. Η ορθή διαμόρφωση του κανονισμού για τη διακυβέρνηση, ως εκ τούτου, προσφέρει στην Ευρώπη μια σημαντική ευκαιρία να αποδείξει την αξία της στους πολίτες, τα κράτη μέλη και σε ολόκληρο τον κόσμο. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, δεδομένου ότι υπερβαίνει το χάσμα μεταξύ του συστήματος εμπορίας εκπομπών και του κανονισμού για τον επιμερισμό των προσπαθειών με το να ωθεί τα κράτη μέλη να προγραμματίσουν την πλήρη απεξάρτηση της οικονομίας από τον άνθρακα.

2.3.

Τον Απρίλιο του 2015, η ΕΟΚΕ εξέδωσε διερευνητική γνωμοδότηση κατόπιν αιτήματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με θέμα «Η ανάπτυξη του συστήματος διακυβέρνησης που προτείνεται στο πλαίσιο για το κλίμα και την ενέργεια έως το 2030» (1). Το διάστημα που μεσολάβησε η ανάγκη ανάληψης δράσης για την ενέργεια και το κλίμα κατέστη σίγουρα περισσότερο επείγουσα και διαπιστώθηκε η αναγκαιότητα υιοθέτησης μιας πιο μακροπρόθεσμης προοπτικής για τη διακυβέρνηση της μετάβασης χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Ο προτεινόμενος κανονισμός καθορίζει πλέον τις απαιτήσεις για τα ολοκληρωμένα εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα (NECP) και τον εξορθολογισμό της διαδικασίας για τη δημιουργία και την εποπτεία τους. Ωστόσο, τα τελευταία δύο χρόνια η εμπιστοσύνη των πολιτών στην πολιτική και θεσμική ηγεσία και την πολιτική συνεκτικότητα σε ολόκληρη την ΕΕ έχει σε γενικές γραμμές αποδυναμωθεί, καθιστώντας την πρόκληση της διακυβέρνησης ταυτόχρονα πιο απαραίτητη και πιο δύσκολη.

2.4.

Επιπροσθέτως, η συμφωνία του Παρισιού που υπεγράφη τον Δεκέμβριο του 2015 εξασφάλισε μια συμφωνία παγκόσμιου επιπέδου την οποία υπέγραψαν από κοινού και εις ολόκληρον η ΕΕ και τα κράτη μέλη της, αναλαμβάνοντας τη δέσμευση εφαρμογής των εθνικά καθορισμένων συνεισφορών (Nationally Determined Contributions — NDC), οι οποίες μπορεί να θεωρηθούν ότι συμπίπτουν με τις αντίστοιχες του παρόντος κανονισμού. Επιπλέον, συμφωνήθηκε να συνεχιστούν οι προσπάθειες για τον περιορισμό της παγκόσμιας αύξησης της θερμοκρασίας στον 1,5 oC πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα —όραμα το οποίο απαιτεί μακροπρόθεσμο σχεδιασμό και στόχους πιθανόν πιο φιλόδοξους από όσους έχουν συμφωνηθεί μέχρι τώρα για το 2050 από την ΕΕ.

2.5.

Στη γνωμοδότησή της του 2015 η ΕΟΚΕ προέβλεψε τις τάσεις αυτές και υιοθέτησε μια ρεαλιστική προσέγγιση, διαπιστώνοντας την ανάγκη για εις βάθος και εκτεταμένη εκπαίδευση των πολιτών, ενημέρωση και συμμετοχή ως πρόδρομο κάθε επιτυχημένης πρότασης διακυβέρνησης. Υπάρχουν λίγες ενδείξεις ότι κάτι τέτοιο έλαβε χώρα. Η διακυβέρνηση —με τις συνέπειές της για δεσμευτικές απαιτήσεις σχετικά με την εθνική κυριαρχική δράση— είναι μια ευαίσθητη περιοχή, αν μη τι άλλο στον τομέα της ενέργειας όπου οι συνθήκες των κρατών μελών διαφέρουν σημαντικά. Επιπλέον, κάθε διαδικασία θα πρέπει να συμπληρώνεται από μη νομοθετικά μέτρα και δράσεις που εγγυώνται την επιτυχία.

2.6.

Το 2001 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε τη λευκή βίβλο για τη διακυβέρνηση (2). Καθορίζει πέντε αρχές χρηστής διακυβέρνησης που εξακολουθούν να ισχύουν (αλλά δεν εφαρμόζονται πάντα):

Αντανακλούν τις αρχές και τις αξίες που υποστηρίζει η ΕΟΚΕ, θα προσθέταμε όμως μια επιπλέον αρχή, της «δίκαιης μετάβασης», στο πλαίσιο του προτεινόμενου κανονισμού.

2.7.

Το σύστημα διακυβέρνησης πρέπει επίσης να επιτρέπει τη συνεχή έκφραση απόψεων, προτιμήσεων, αντιλήψεων και αξιών με σκοπό τη συνεχή λήψη ενημερωμένων αποφάσεων και την άσκηση βελτιστοποιημένης πολιτικής. Η διακυβέρνηση πρέπει να αφορά τη διασφάλιση σταθερών και νόμιμων διαδικασιών για τη λήψη αποφάσεων, αλλά και να δίνει τη δυνατότητα οι επιλογές αυτές να διαμορφώνονται σύμφωνα με τις εθνικές συνθήκες και να προσαρμόζονται σε απρόβλεπτα γεγονότα με την πάροδο του χρόνου. Αυτό δεν σημαίνει συχνές αλλαγές κατεύθυνσης. Αντίθετα, σημαίνει ότι η όλη πορεία προστατεύεται μέσω της δέσμευσης προς τους βραχυπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους που συνάδουν με την επιστήμη του κλίματος και μιας σταθερής διαδικασίας για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με τον τρόπο υλοποίησης των εν λόγω στόχων – στην ουσία, μεγαλύτερη συνοχή και δυναμική χωρίς αποκλεισμούς.

3.1.

Ο προτεινόμενος κανονισμός για τη διακυβέρνηση, ο οποίος επιδιώκει να διασφαλίσει ότι οι πολιτικές και τα μέτρα που περιλαμβάνονται στην ενεργειακή ένωση είναι συνεκτικά, συμπληρωματικά και αρκετά φιλόδοξα, βασίζεται σε δύο αλληλένδετα σκέλη. Το πρώτο επιδιώκει τον εκσυγχρονισμό και τη βελτίωση της ενσωμάτωσης των υποχρεώσεων σχεδιασμού, υποβολής εκθέσεων και παρακολούθησης των NECPs και της κατάρτισης σχεδίων για το 2050, καθώς και των επακόλουθων εκθέσεων προόδου, σε ένα επίπεδο ολοκληρωμένης παρακολούθησης από την Επιτροπή σε επίπεδο ΕΕ· το δεύτερο προτείνει μια διαδικασία πολιτικής διακυβέρνησης μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών σχετικά με τη θέσπιση και εφαρμογή των εθνικών σχεδίων. Εάν η πρόταση γίνει δεκτή όπως περιγράφεται (ένα νέο νομοθετικό μέτρο και αναθεωρήσεις του υφιστάμενου παράγωγου δικαίου), θα αποτελέσει ένα νέο μηχανισμό συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών και της Επιτροπής.

3.2.

Συνολικά, ο προτεινόμενος κανονισμός παρέχει μια νομοθετική βάση στην οποία ενσωματώνονται (31) ή καταργούνται (23) πάνω από 50 υπάρχουσες ξεχωριστές υποχρεώσεις σχεδιασμού, υποβολής εκθέσεων και παρακολούθησης του ενεργειακού και κλιματικού κεκτημένου. Εφαρμόζεται σε πέντε διαστάσεις της ενεργειακής ένωσης: ενεργειακή αλληλεγγύη και ασφάλεια, αγορά ενέργειας, ενεργειακή απόδοση, απεξάρτηση από τον άνθρακα και έρευνα, καινοτομία και ανταγωνιστικότητα. Ορίζει με λεπτομέρεια το περιεχόμενο των ολοκληρωμένων εθνικών σχεδίων για την ενέργεια και το κλίμα (NECPs), τα οποία απαιτούνται από τον Ιανουάριο του 2019 και στη συνέχεια ανά δεκαετία από κάθε κράτος μέλος, καλύπτοντας τις πέντε αυτές διαστάσεις. Είναι απαραίτητη η δημόσια διαβούλευση και η περιφερειακή συνεργασία, όπως και η ανά πενταετία επικαιροποίηση του πρώτου και των επόμενων σχεδίων. Βασικά αποτελέσματα είναι οι εθνικές συνεισφορές στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την ενεργειακή απόδοση και η κατάρτιση σχεδίων με ορίζοντα το 2050 για την οικονομική απεξάρτηση από τον άνθρακα.

3.3.

Υπάρχει πρόβλεψη η Επιτροπή να αξιολογεί τα σχέδια, τις επικαιροποιήσεις τους και την επακόλουθη δράση των κρατών μελών σύμφωνα με τις συστάσεις της Επιτροπής. Καθορίζεται λεπτομερής δομή διετούς υποβολής εκθέσεων που πρέπει να τηρείται από τα κράτη μέλη με λεπτομερείς απαιτήσεις σχετικά με τις πολιτικές, τα μέτρα και τις προβλέψεις για τα αέρια θερμοκηπίου, τις εθνικές δράσεις προσαρμογής, την οικονομική και τεχνολογική στήριξη που παρέχεται στις αναπτυσσόμενες χώρες, τη δημοπράτηση των εσόδων, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την ενεργειακή απόδοση, την ενεργειακή ασφάλεια, την εσωτερική αγορά ενέργειας και την έρευνα, καινοτομία και ανταγωνιστικότητα. Προτείνεται «ηλεκτρονική πλατφόρμα αναφοράς» για τις εκθέσεις αυτές.

3.4.

Ο κανονισμός περιλαμβάνει λεπτομερείς διατάξεις σχετικά με την αξιολόγηση, την παρακολούθηση και τη θέσπιση μηχανισμού συστάσεων και απόκρισης όπου κρίνεται ότι υπάρχει ανεπαρκής φιλοδοξία ή πρόοδος. Η παροχή ενός εκτεταμένου, υποχρεωτικού πλαισίου για τα NCEP συμβάλλει στη διασφάλιση συγκρισιμότητας και συνέπειας. Υπάρχει η απαίτηση τα κράτη μέλη να συνεισφέρουν οικονομικά σε μια οικονομική πλατφόρμα που θα καλύπτει κάθε έλλειψη σε σχέση με τους συμφωνημένους βασικούς στόχους για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η ετήσια έκθεση για την κατάσταση της ενεργειακής ένωσης θα περιέχει ολοκληρωμένες εκθέσεις ως προς τους τομείς αυτούς. Συγκεκριμένος και εκτεταμένος ρόλος για την παροχή βοήθειας προς την Επιτροπή ανατίθεται στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος.

3.5.

Ο κανονισμός συμπληρώνει και συνάδει με το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, και στις περιπτώσεις όπου ζητήματα συγκεκριμένα για την ενεργειακή και κλιματική πολιτική είναι σημαντικά για τις μακροοικονομικές ή διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, μπορούν εντούτοις να εξεταστούν από τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις εντός της διαδικασίας του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.

4.1.1.

Ο κανονισμός για τη διακυβέρνηση παρέχει λεπτομερές πλαίσιο για τα ολοκληρωμένα εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα (NECP) και τη μετέπειτα διαδικασία υποβολής εκθέσεων, αξιολόγησης και προσαρμογής. Περιστρέφεται γύρω από τον καθορισμό σκοπών, την παρακολούθηση στόχων και την επίτευξη συνεισφορών. Ελλείπουν, ωστόσο, οι επεξηγήσεις των όρων αυτών από το άρθρο 2 — «Ορισμοί», μια παράλειψη που θα πρέπει να διορθωθεί.

4.1.2.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει και εγκρίνει τα λεπτομερή πλαίσια που προβλέπονται στο παράρτημα 1 για τα υποχρεωτικά NECP. Αντικαθιστώνται έτσι τα ξεχωριστά σχέδια για την ενεργειακή απόδοση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Ιδιαίτερα ζωτικής σημασίας είναι η υποχρέωση κάθε κράτους μέλους να καθορίζει τις εθνικές συνεισφορές στους τομείς αυτούς, οι οποίες αθροιζόμενες θα πρέπει να επιτυγχάνουν τουλάχιστον τους συνολικούς στόχους που έχουν συμφωνηθεί σε επίπεδο ΕΕ.

4.1.3.

Η ΕΟΚΕ, σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της, έχει υποστηρίξει σθεναρά και με συνέπεια τη θέσπιση δεσμευτικών εθνικών στόχων (3). Έχει πράξει έτσι λόγω των πολλών αποτυχιών προηγούμενων ενεργειακών πολιτικών που οφείλονται σε ελλιπή εφαρμογή. Εάν εφαρμοστούν, προσαρμοστούν και επιβληθούν με αυστηρότητα, οι συνεισφορές των NECP θα μπορούσαν να επιτύχουν αποτέλεσμα ισοδύναμο δεσμευτικών στόχων. Ωστόσο, για να συμβεί αυτό, θα πρέπει να αντιμετωπιστούν μια σειρά από αδυναμίες στην παρούσα πρόταση.

4.1.4.

Βάση για τις εθνικές συνεισφορές ως προς την ενεργειακή απόδοση και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι οι συμφωνηθείσες δεσμεύσεις που έχουν ήδη υποδειχθεί από τα κράτη μέλη ότι πρέπει να επιτευχθούν έως το 2020. Ωστόσο, ο κανονισμός θα μπορούσε να ενισχυθεί εάν συμπεριελάμβανε ενδεικτικές τιμές αναφοράς για το 2030 όσον αφορά τις συνεισφορές των κρατών μελών. Αυτές οι τιμές θα πρέπει να καθοριστούν σε κάθε περίπτωση ως βάση για τον διάλογο ρύθμισης και θα επιταχύνουν την επαναληπτική διαδικασία που προβλέπεται εάν κατατεθούν και δημοσιοποιηθούν σε πρώιμο στάδιο.

4.1.5.

Ορισμένες χώρες έχουν εισαγάγει τους ενεργειακούς τους στόχους για το 2020 στο εθνικό δίκαιο. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι ο κανονισμός θα πρέπει να απαιτεί από τα κράτη μέλη να κατοχυρώσουν τις συμφωνηθείσες συνεισφορές τους για το 2030 στο εθνικό δίκαιο έτσι ώστε να δοθεί βάρος στην επίτευξη των στόχων μέσω νομοθετικής επιταγής. Ωστόσο, η εμπειρία δείχνει ότι ακόμη και οι νομικές υποχρεώσεις δεν μπορούν να εγγυηθούν κατ’ ανάγκη την υλοποίηση και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τονίζουμε τη σημασία της χρηστής διακυβέρνησης, ως σταθερής διαδικασίας για τη διασφάλιση της προόδου, ενώ πιο κάτω στην παρούσα γνωμοδότηση τονίζουμε ιδιαίτερα τη σημασία θέσπισης πολύ ισχυρότερων διατάξεων για την ενεργοποίηση και εγγύηση της συμμετοχής των ενδιαφερόμενων μερών στη διακυβέρνηση.

4.1.6.

Για να ενισχύσει περαιτέρω τη σημασία των εθνικών «συνεισφορών», ο κανονισμός τόσο για την ενεργειακή απόδοση όσο και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα πρέπει να διευκρινίζει ότι είναι ευθύνη των μεμονωμένων κρατών μελών να συμβάλλουν στην επίτευξη των συνολικών στόχων της ΕΕ κατά τρόπο επαρκή, αλλά και ανάλογο. Επί του παρόντος, η υποχρέωση αυτή συνιστά συλλογική ευθύνη.

4.2.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη διαδικασία υποβολής εκθέσεων που απαιτείται από τα κράτη μέλη και τον αναλυτικό/κρίσιμο ρόλο που αποδίδεται στην Επιτροπή όσον αφορά τις εν λόγω εκθέσεις, σε συνεργασία με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος. Θα είναι απαραίτητη ακριβής, σταθερή και χωρίς περιστροφές ανάλυση ώστε να έχουν αποτέλεσμα οι επακόλουθες συστάσεις και γνωμοδοτήσεις της Επιτροπής. Είναι επίσης σημαντικό τα δεδομένα να είναι σχετικά με την περίοδο αναφοράς και επικαιροποιημένα, όπως τονίζεται στη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ σχετικά με την κατάσταση της ενεργειακής ένωσης το 2015 (4).

4.2.2.

Αν και τα δεδομένα που απαιτούνται από τη διαδικασία υποβολής εκθέσεων ευθυγραμμίζονται με τα απαιτούμενα βάσει της συμφωνίας του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή, οι ενημερώσεις των NECP επέρχονται πριν από την ολοκλήρωση του πενταετούς παγκόσμιου απολογισμού της συμφωνίας του Παρισιού, γεγονός το οποίο συνεπάγεται σημαντική καθυστέρηση στην απόκριση σε οποιαδήποτε αναβάθμιση της ευρωπαϊκής εθνικά καθορισμένης συνεισφοράς. Πρόκειται για απαράδεκτη υπονόμευση της ευθυγραμμισμένης διακυβέρνησης εφόσον η ΕΕ έχει πλέον υπογράψει τη συμφωνία του Παρισιού. Θα πρέπει να αξιοποιηθεί η ευκαιρία ώστε να διασφαλιστεί η κατάλληλη αλληλουχία στις αναθεωρήσεις των εθνικά καθορισμένων συνεισφορών από τα Ηνωμένα Έθνη και την ΕΕ.

4.2.3.

Σε συνάρτηση με τα παραπάνω, ο κανονισμός θα πρέπει να περιλαμβάνει διάταξη «μη αναστρεψιμότητας» ως μηχανισμό συμβολής στον φιλόδοξο στόχο αύξησης της θερμοκρασίας κατά 1,5 oC πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα. Αυτό θα μπορούσε να συμβεί μέσω διαδικασίας έγκρισης προϋπολογισμών άνθρακα σε 5-10 στάδια στα οποία η ΕΕ θα δεσμεύεται για μηδενικές εκπομπές αερίων θερμοκηπίου έως το 2050.

4.2.4.

Ο κανονισμός απαιτεί τα NECP να περιέχουν, μεταξύ άλλων, αξιολόγηση των επιπτώσεων για τα κοινωνικά θέματα, και συγκεκριμένα για τους εθνικούς στόχους που αφορούν την ενεργειακή φτώχεια, καθώς και πρόγραμμα δράσης. Η ΕΟΚΕ ανησυχεί ιδιαίτερα ως προς το θέμα αυτό και επικροτεί τη συμπερίληψή του. Ωστόσο, τα εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα είναι ελεύθερα να καθορίσουν τον δικό τους ορισμό της ενεργειακής φτώχειας, κάτι το οποίο θα καταστήσει τη σύγκριση δεδομένων μεταξύ των κρατών μελών αδύνατη, υπονομεύοντας έτσι τις ευκαιρίες της ΕΕ για δίκαιη μετάβαση και την πιθανότητα δημόσιας αντίθεσης με την ίδια τη μετάβαση. Ως εκ τούτου, προτείνουμε ο κανονισμός να περιλαμβάνει έναν απλό ορισμό αναφοράς. Ο ορισμός αυτός δεν θα είναι δεσμευτικός για τα κράτη μέλη ως προς την υιοθέτησή του για εσωτερικούς σκοπούς, όμως θα καθιερώνει ένα κριτήριο βάσει του οποίου θα απαιτείται τα NECP να υποβάλλουν εκθέσεις. Παράδειγμα τέτοιου ορισμού θα ήταν «ενεργειακή φτώχεια υφίσταται όταν ένα νοικοκυριό δαπανά περισσότερο από το 10 % του διαθέσιμου εισοδήματος σε ενέργεια για θέρμανση και ψύξη σε ικανοποιητικό επίπεδο». Ένας τέτοιος ορισμός επέτρεψε σε ορισμένες χώρες να αξιολογήσουν την —τυχόν— πρόοδο στην αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας, όμως η πολυπαραγοντική φύση του προβλήματος μπορεί να απαιτεί έναν ορισμό που περιλαμβάνει και άλλα στοιχεία.

4.3.1.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι μεγάλο μέρος της προηγούμενης νομοθεσίας σχετικά με την ενέργεια αντιμετώπισε προβλήματα καθυστερήσεων ή ανακρίβειας κατά τη μεταφορά της στο εθνικό δίκαιο και την επιβολή της. Τα κράτη μέλη πρέπει, συνεπώς, να καταβάλουν τη μέγιστη δυνατή προσπάθεια, σε πνεύμα αλληλεγγύης και δέσμευσης, ώστε να εφαρμόσουν την πολιτική βούληση, αλλά και να διαθέσουν διοικητικούς πόρους για την αποτελεσματική εφαρμογή του κανονισμού. Το χρονοδιάγραμμα είναι εξαιρετικά απαιτητικό. Προσχέδια εθνικών σχεδίων για την ενέργεια και το κλίμα (NCEPs), τα οποία θα έχουν ήδη αποτελέσει αντικείμενο αποτελεσματικής διαδικασίας διαβούλευσης και περιφερειακού διαλόγου, πρέπει να παραδοθούν στην Επιτροπή την 1η Ιανουαρίου 2018. Αυτό σημαίνει ότι τα NCEP και οι σχετικοί διάλογοι με τα ενδιαφερόμενα μέρη και τους περιφερειακούς εταίρους βρίσκονται ήδη υπό εξέλιξη. Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το γεγονός ότι κινητήρια δύναμη για τη διαδικασία αυτή είναι οι απαιτήσεις νέου πλαισίου και στόχων για την περίοδο 2020-2030, όμως ανησυχεί ότι χωρίς ουσιαστική κατανόηση και δέσμευση των πολιτών, η νομιμότητα της ενεργειακής πολιτικής της ΕΕ μπορεί να υπονομευθεί, ιδιαίτερα μεταξύ των καταναλωτών που αντιμετωπίζουν αυξανόμενο κόστος ενέργειας.

4.3.2.

Η προβλεπόμενη διαδικασία διακυβέρνησης δεν καλύπτει επαρκώς το ζήτημα της επιβολής άμεσων κυρώσεων λόγω ανεπαρκούς φιλοδοξίας ή μη συμμόρφωσης. Η διαφάνεια και η λογοδοσία είναι απολύτως απαραίτητες για να μπορούν να ασκούν επιρροή τα ενδιαφερόμενα μέρη, ιδίως οι πολίτες. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ προτείνει τη σύσταση ανεξάρτητου φορέα ενδιαφερομένων μερών με σκοπό τη διασφάλιση αποτελεσματικής εκπροσώπησης των ενδιαφερομένων μερών και διαβούλευσης σε κάθε κράτος μέλος· προτείνει επίσης να δημοσιεύει ο εν λόγω φορέας τη δική του ετήσια έκθεση σχετικά με τη διαδικασία της διακυβέρνησης και τον αντίστοιχο διάλογο (βλέπε σημείο 4.6).

4.3.3.

Η διαφάνεια αναφέρεται συχνά στον κανονισμό, όμως η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία ότι δεν γίνεται σαφές εάν είναι υποχρεωτική η έγκαιρη δημοσίευση και η πρόσβαση του κοινού σε κάθε στάδιο της κατάρτισης των NCEP. Γίνεται αναφορά στη σύμβαση του Aarhus στο προοίμιο —αλλά όχι στα άρθρα του κανονισμού— όμως η ΕΟΚΕ θεωρεί την αναφορά αυτή ανεπαρκή. Ο κανονισμός θα πρέπει να καθιστά σαφές ότι είναι υποχρεωτικό για τα κράτη μέλη να δημοσιεύουν προσχέδια NCEP ήδη από τα πρώτα στάδια, καθώς και ότι όλες οι μεταγενέστερες επαναλήψεις του εν εξελίξει σχεδίου, συμπεριλαμβανομένων παρατηρήσεων και αντιδράσεων από την Επιτροπή, τους περιφερειακούς εταίρους και τα κράτη μέλη, θα αποτελούν δημόσιο κτήμα.

4.3.4.

Με δεδομένο τον ζωτικό ρόλο της μετάβασης σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, απαιτείται μεγαλύτερη σαφήνεια όσον αφορά τη φύση και τη λειτουργία της «πλατφόρμας χρηματοδότησης» (άρθρο 27) και τον τρόπο με τον οποίο θα καθορίζεται η χρηματοοικονομική αξία σε περίπτωση ανεπαρκούς παροχής ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Για παράδειγμα, προβλέπεται η εν λόγω πλατφόρμα να χρησιμοποιεί χρήματα του ιδιωτικού τομέα με βάση τις «συνεισφορές» των κρατών μελών; Προτείνεται οι πόροι που συγκεντρώνονται σε μια τέτοια πλατφόρμα να διατίθενται σε μέτρα ενεργειακής απόδοσης, καθώς και για την παροχή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

4.3.5.

Εξακολουθεί να υπάρχει κάποια αβεβαιότητα ως προς τον τρόπο με τον οποίο θα εκτελούνται οι συστάσεις της Επιτροπής μετά την ετήσια διαδικασία υποβολής εκθέσεων, εάν τα κράτη μέλη δεν αναλαμβάνουν έγκαιρα σχετική δράση. Εάν κάτι τέτοιο γίνεται μέσω της συνήθους διαδικασίας επί παραβάσει, τότε σίγουρα δεν θα είναι πάρα πολύ αργή για να είναι αποτελεσματική εντός του χρονικού πλαισίου;

4.4.

Υποστηρίζουμε πλήρως τις διατάξεις για την υποχρεωτική περιφερειακή συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της αποδοτικότητας των μέτρων και την προώθηση της ολοκλήρωσης της αγοράς και της ενεργειακής ασφάλειας. Ωστόσο, θεωρούμε ότι ο όρος «περιφερειακός» θα πρέπει να καλύπτεται στο άρθρο 2, Ορισμοί, ώστε να μπορεί η Επιτροπή να προτείνει και να επιβάλει τη συμμετοχή όπου δεν λαμβάνει χώρα. Επί του παρόντος, υπάρχει πιθανότητα ο όρος «περιφερειακός» να νοείται ως ενδοκρατικός και όχι διακρατικός, ή ότι η «περιφέρεια» ορίζεται γεωγραφικά κατ’ αντιπαράθεση προς την ομαδοποίηση κρατών με συμπληρωματικές πηγές ενέργειας.

4.5.

Ειδικότερα, εκφράζουμε βαθύτατη απογοήτευση σημειώνοντας ότι το άρθρο 10 για τη δημόσια διαβούλευση δεν κάνει ειδική αναφορά, είναι ανεπαρκές και υπολείπεται κατά πολύ της πρότασης της ΕΟΚΕ για έναν φιλόδοξο ευρωπαϊκό ενεργειακό διάλογο (ΕΕΔ — European Energy Dialogue — EED), μέθοδος με την οποία θα προσεγγίζονταν άμεσα και με συνέπεια οι πολίτες/καταναλωτές και η οποία θα προσέφερε μια βάση για την εκπαίδευση και την εμπλοκή σε μια κατά τα άλλα δύσκολη στην αποδοχή δέσμη μέτρων για πολλά κράτη μέλη. Ο διάλογος αυτός είναι πολύ σημαντικός για να εξεταστεί, εάν τελικά συμβεί αυτό, κάτω από την επικεφαλίδα «μη νομοθετικά μέτρα» και θα πρέπει να αποκτήσει ουσία μέσω πρόσθετης ρήτρας στο άρθρο 10. Επιπλέον, το άρθρο αυτό δεν ανταποκρίνεται στα πρότυπα της οδηγίας για τη στρατηγική εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων, τα οποία καθορίζουν τα πρότυπα για τη διαφανή και συμμετοχική περιβαλλοντική διακυβέρνηση, κρίσιμο μέρος της οποίας αποτελούν ο ενεργειακός και ο κλιματικός σχεδιασμός.

4.6.

Ως εκ τούτου, επαναλαμβάνουμε ότι άποψη της ΕΟΚΕ είναι ότι η διαδικασία της διακυβέρνησης, όπως ορίζεται στον παρόντα κανονισμό, δεν θα είναι ικανή για την υλοποίηση των εθνικά καθορισμένων συνεισφορών χωρίς τη συμμετοχή και τη στήριξη της κοινωνίας των πολιτών σε ολόκληρη την Ευρώπη. Για να κερδηθεί η εμπιστοσύνη και η δραστηριοποίηση των πολιτών, ο διάλογος αυτός θα πρέπει να είναι ανεξάρτητος τόσο από την εκάστοτε κυβέρνηση όσο και από τη διαδικασία των εθνικών σχεδίων για την ενέργεια και το κλίμα (NECP). Θα πρέπει να εστιάζει στην ενημέρωση των καταναλωτών, να βοηθά τους προμηθευτές ενέργειας να συμμετέχουν και να οικοδομούν εμπιστοσύνη, αλλά και να παρέχει έναν δίαυλο επικοινωνίας για τις πολυάριθμες ανησυχίες των διαφόρων ομάδων σχετικά με την ενεργειακή ασφάλεια, την οικονομική προσιτότητα και τη βιωσιμότητα. Η ΕΟΚΕ έχει εκφράσει την προθυμία της να διαδραματίσει ρόλο σε αυτήν τη διαδικασία την οποία έχει ονομάσει ευρωπαϊκό ενεργειακό διάλογο (ΕΕΔ) με τη διοργάνωση και τη συμμετοχή σε ορισμένες πτυχές των οργανωμένων εθνικών διαβουλεύσεων. Ωστόσο, το πεδίο εφαρμογής ενός τέτοιου διαλόγου θα πρέπει να βασιστεί στην ευρύτερη και εκτεταμένη δέσμευση πόρων σε εθνικό επίπεδο. Εν συντομία, θεωρούνται αναγκαία τα ακόλουθα στάδια:

4.7.

Η ΕΟΚΕ προτείνει τον σχηματισμό ειδικής ευρωπαϊκής μονάδας πληροφόρησης για την ενέργεια εντός του ΕΟΧ που θα αναλάβει την ευθύνη για τις διαδικασίες συγκέντρωσης στοιχείων και αξιολόγησης σε σχέση με τον κανονισμό για τη διακυβέρνηση. Θα πρέπει να λειτουργεί σε στενή συνεργασία με το προτεινόμενο παρατηρητήριο ενεργειακής φτώχειας και να παρέχει υπηρεσίες πληροφόρησης στον ευρωπαϊκό ενεργειακό διάλογο σε εθνικό επίπεδο.

4.8.

Η ενεργειακή ασφάλεια αποτελεί έναν από τους πέντε κύριους τομείς υποβολής εκθέσεων και αξιολόγησης στον κανονισμό και ο τομέας αυτός, ειδικότερα, θα απαιτήσει εκτεταμένο περιφερειακό διάλογο. Η EOKE έχει ήδη επισημάνει ότι η ΕΕ χρειάζεται σαφή και κοινή ενεργειακή διπλωματία και πολιτική έναντι τρίτων χωρών (5). Η ενεργειακή ασφάλεια και η αλληλεγγύη υποδεικνύονται από την Επιτροπή ως ο πρώτος πυλώνας της κοινής ενεργειακής ένωσης, χωρίς όμως ισχυρές συμφωνίες και συνεργασίες με τους μεγάλους παγκόσμιους παράγοντες και χωρίς κοινή ενεργειακή πολιτική δεν μπορεί να επιτευχθεί τέτοιου είδους αποτέλεσμα.

4.9.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για τις επιπτώσεις του Brexit επί της διαδικασίας διακυβέρνησης. Καταρχάς, η διαδικασία που προβλέπεται από τον κανονισμό θεωρεί σήμερα ως δεδομένη τη συμμετοχή του Ηνωμένου Βασιλείου και οι NDC θα αξιολογηθούν επάνω σε αυτήν τη βάση. Τα τελικά εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα θα καθοριστούν προτού το Ηνωμένο Βασίλειο αποχωρήσει τυπικά από την ΕΕ, όμως σε εκείνο το χρονικό σημείο ενδεχομένως να χρειαστεί να λάβουν χώρα σημαντικές προσαρμογές προκειμένου να καταστεί δυνατή η απόσυρση των εθνικά καθορισμένων συνεισφορών (Nationally Determined Contributions — NDC) του Ηνωμένου Βασιλείου από τη συνολική συνεισφορά της ΕΕ. Προτείνουμε η Επιτροπή να αναπτύξει σενάριο «Brexit» μαζί με το σενάριο των «28», και τα δύο σενάρια να συζητηθούν παράλληλα. Δεύτερον, η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου θα μπορούσε να έχει σημαντικό αντίκτυπο στην πολιτική ισορροπία και τη διπλωματική στρατηγική που σχετίζονται με κάθε μία από τις πέντε κατηγορίες του πεδίου εφαρμογής του κανονισμού — ιδίως όσον αφορά την ενεργειακή ασφάλεια.