6.3.2014   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 67/6

1.1

Η ΕΕ, τα κράτη μέλη της και η κοινωνία των πολιτών της αποτελούν εξαιρετικά πλούσια πηγή εμπειρικής γνώσης σε διαδικασίες μετάβασης. Η εν λόγω εμπειρική γνώση μπορεί και πρέπει να αξιοποιηθεί καλύτερα για να επιτευχθεί η σταθερότητα μέσω της επίτευξης αλλαγών στο εσωτερικό της ΕΕ, στις γειτονικές χώρες της και σε ολόκληρο τον κόσμο.

1.2

Η ΕΕ πρέπει να αναλάβει ηγετικό ρόλο στις τρέχουσες συζητήσεις με τον ΟΗΕ σχετικά με το αναπτυξιακό πρόγραμμα για την περίοδο μετά το 2015, προτείνοντας συγκεκριμένα μέτρα για την εφαρμογή του με βάση την αλληλεγγύη και συνεκτικές πολιτικές. Ως εκ τούτου, πρέπει να ληφθεί υπόψη τόσο η παρούσα όσο και παλαιότερες συναφείς γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ (1).

1.3

Πρέπει να χρησιμοποιηθεί στην πράξη η πείρα στις μεταβατικές διαδικασίες που έχει αποθησαυριστεί εντός της ΕΕ και για αυτήν. Πρέπει η ΕΕ να προβεί σε καλύτερη συστηματοποίηση των επιτυχιών και των σφαλμάτων που σημειώθηκαν στις διαδικασίες μετάβασης, παρέχοντας στους αρμόδιους φορείς τα κατάλληλα υποστηρικτικά μέσα και δεδομένα. Θα διαμορφωθεί ένα σχέδιο δράσης για την αξιοποίηση της πείρας στις μεταβατικές διαδικασίες κατά τη διαδικασία προγραμματισμού. Το Ευρωπαϊκό εγχειρίδιο μετάβασης, καθώς και άλλες προτάσεις από πρόσφατα έγγραφα της ΕΕ, απαιτείται να ενεργοποιηθούν χωρίς καθυστέρηση.

1.4

Πρέπει η εξωτερική πολιτική της ΕΕ να καταστεί ισχυρότερη, πιο συμμετοχική, ανοικτή, αποτελεσματική και συνεπής. Η πολιτική θα πρέπει να στοχεύει στην προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των θεμελιωδών ελευθεριών (περιλαμβανομένης της ελευθερίας του συνεταιρίζεσθαι και του συνέρχεσθαι ειρηνικώς) και του κράτους δικαίου και συγχρόνως να συμβάλλει στη δημιουργία ευνοϊκού και δημοκρατικού περιβάλλοντος το οποίο να επιτρέπει στα άτομα και στις οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών να συμμετέχουν στη διαμόρφωση της πολιτικής και στην παρακολούθηση της εφαρμογής της. Απαιτείται μια μακρόπνοη προσέγγιση.

1.5

Επίσης, πρέπει να αναλάβουν πρωταγωνιστικό ρόλο η πολιτεία και η κοινωνία πολιτών της ΕΕ. Οι συμφωνίες εταιρικής σχέσης, τα προγράμματα στήριξης και οι επιχορηγήσεις δεν θα πρέπει να εγκρίνονται χωρίς να έχει προηγηθεί διάλογος με την κοινωνία πολιτών —και δη την οργανωμένη κοινωνία πολιτών— σύμφωνα με την αρχή της εταιρικής σχέσης της ΕΕ. Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στον διάλογο με διάφορες κοινωνικές ομάδες των χωρών-εταίρων, περιλαμβανομένων των μειονοτήτων και των κατοίκων σε απομακρυσμένες περιοχές, καθώς και στη συμμετοχή αυτών.

1.6

Προς το παρόν, υπάρχουν πολλοί φορείς που θα μπορούσαν να προαγάγουν τη βιώσιμη ανάπτυξη και οι οποίοι δεν δικαιούνται ενωσιακές ενισχύσεις εξαιτίας διοικητικών και άλλων κανόνων που συνιστούν αθέμιτες διακρίσεις. Απαιτούνται θετικές διακρίσεις (που δεν θα επιτρέπουν τις αθέμιτες παρεμβάσεις), καθώς και η συμμετοχή στα αναπτυξιακά έργα εταίρων με πρόσφατη πείρα σε διαδικασίες μετάβασης ώστε να κρίνονται σε ισότιμη βάση οι παράγοντες με προϋπηρεσία που λαμβάνει χαμηλότερη βαθμολογία στις τρέχουσες αξιολογήσεις. Πρέπει να δίνεται προτεραιότητα στην ποιότητα των έργων και των αποτελεσμάτων.

1.7

Συν τοις άλλοις, πρέπει να δημιουργηθούν νέοι μηχανισμοί συνεργασίας και να διευρυνθούν οι ήδη υφιστάμενοι (βλ. παρακάτω σημεία 3.3.4. 3.3.6., 3.3.7. και 3.3.8. π.χ. παγκόσμια προγράμματα αδελφοποίησης, «Τεχνική βοήθεια και ανταλλαγή πληροφοριών», «Έρασμος+», νέα πλατφόρμα πραγματοποίησης ανταλλαγών κ.λπ.

1.8

Από τη στήριξη πρέπει να αποκλείονται οι φορείς που συνδέονται με απολυταρχικά καθεστώτα ή/και με μη δημοκρατικές πρακτικές (π.χ. «GoNGOs» (ΜΚΟ κυβερνητικής επιρροής), κίτρινα συνδικάτα κ.λπ.).

1.9

Γενικότερα, πρέπει να παρέχεται πλήρης στήριξη σε ευρέα διατομεακά στρώματα των κοινωνιών στις χώρες εταίρους.

1.10

Οι βιώσιμες αλλαγές, η οικονομική ανάπτυξη και η σταθερή αγορά, σε συνδυασμό με την αύξηση της ευημερίας και της απασχόλησης, μπορούν να επιτευχθούν με τον βέλτιστο δυνατό τρόπο μέσω της χρηστής διακυβέρνησης και μιας δυναμικής προσέγγισης με γνώμονα τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η πείρα έχει δείξει ότι μια ισχυρή κοινωνία πολιτών, ιδίως όταν είναι οργανωμένη, αποτελεί το καλύτερο εχέγγυο για την επιτυχία.

2.1

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ευρεία θεώρηση της βιώσιμης ανάπτυξης. Όπως επισημαίνει το Συμβούλιο της ΕΕ, σε αυτήν περιλαμβάνονται πτυχές όπως «η δημοκρατική διακυβέρνηση, τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου, η οικονομική και κοινωνική ευημερία, καθώς και η ειρήνη και η σταθερότητα» (2).

2.2

Η μετάβαση μπορεί να οριστεί εν συντομία ως σταθεροποίηση, ενίσχυση της δημοκρατίας, ανάπτυξη θεσμών και δυνατοτήτων, ανταλλαγή βέλτιστων μεθόδων και εδραίωση μεταρρυθμίσεων ώστε οι αλλαγές να είναι βιώσιμες. Βασίζεται στην αλληλεγγύη και στη δράση μεμονωμένων ατόμων, οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών, κυβερνήσεων και άλλων παραγόντων.

2.3

Έχουν ήδη συμπεριληφθεί στο θεματολόγιο της ΕΟΚΕ διάφορες πτυχές της συνεργασίας με μεταβατικές κοινωνίες (3). Σκοπός της παρούσας γνωμοδότησης είναι να επεκταθεί πέραν των υφιστάμενων πηγών, αντανακλώντας τις ειδικές επιδιώξεις της Λιθουανικής Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ και την κοινή ωφέλεια της ευρωπαϊκής κοινωνίας πολιτών (συμβολή, μεταξύ άλλων, τόσο στην προγραμματισμένη για τον Νοέμβριο του 2013 σύνοδο κορυφής της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης στο Βίλνιους, όσο και στις διαπραγματεύσεις για τις σφαιρικές και σε βάθος συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών / DCFTA ή στις «Ευρωπαϊκές Ημέρες Ανάπτυξης»).

2.4

Οι τελευταίες εξελίξεις στις χώρες-εταίρους της ΕΕ συνιστούν άλλον έναν λόγο για την επικαιροποίηση της υφιστάμενης πολιτικής. Η ΕΟΚΕ εκφράζει τον προβληματισμό της σχετικά με τη βιωσιμότητα της προόδου σε ορισμένες εξ ανατολών γειτονικές χώρες, σε ορισμένες ευρωμεσογειακές και άλλες χώρες εταίρους της ΕΕ. Ορισμένες θετικές αλλαγές διαπιστώνονται στην περιοχή των δυτικών Βαλκανίων, με προεξάρχουσα την εισδοχή της Κροατίας στην ΕΕ.

3.1.1

Για τη δημιουργία βιώσιμων αλλαγών, οι διάφορες πολιτικές, τα προγράμματα και οι δραστηριότητες της ΕΕ που αφορούν τις ίδιες περιοχές ή τους ίδιους τομείς πολιτικής μπορούν —και πρέπει— να συντονίζονται καλύτερα ώστε να διαμορφώνονται συνέργειες και να διατηρείται η συνέπεια. Η ικανότητα εξωτερικής δράσης της ΕΕ εξακολουθεί να χρήζει περαιτέρω ανάπτυξης, έως ότου οι κοινές ευρωπαϊκές αξίες και στόχοι να μπορούν να υποστηρίζονται αποτελεσματικά σε πραγματικά ευρωπαϊκή κλίμακα (4).

3.1.2

Επίσης, η συνάφεια των αναπτυξιακών πολιτικών (ΣΑΠ) πρέπει να τύχει προσεκτικότερης παρακολούθησης. Η υποχρέωση της ΣΑΠ, όπως κατοχυρώνεται στο άρθρο 208 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (όπως τροποποιήθηκε από τη Συνθήκη της Λισαβόνας), θα πρέπει να βρίσκεται στο επίκεντρο της χάραξης και της εφαρμογής πολιτικής σε όλους τους κανονισμούς που διέπουν τα μέσα άσκησης εξωτερικής δράσης και θα πρέπει, επομένως, είναι ρητώς εφαρμοστέα στο σύνολο των ενωσιακών πολιτικών, προγραμμάτων και δραστηριοτήτων. Πρέπει σε κάθε περίπτωση να συνεκτιμάται η συνέπεια των νέων ενωσιακών πρωτοβουλιών με τις υπόλοιπες. Όλα τα προγράμματα (περιλαμβανομένων της αξιολόγησης και των γραμμών προϋπολογισμού τους) θα πρέπει να αντανακλούν τις διεθνείς δεσμεύσεις και υποχρεώσεις της ΕΕ όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ανάπτυξη (περιλαμβανομένης της κοινής συνεννόησης των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με μια προσέγγιση βασισμένη στα ανθρώπινα δικαιώματα) και να εστιάζονται στις πιο περιθωριοποιημένες και ευάλωτες ομάδες πληθυσμού. Είναι επίσης σημαντικό, κατά τη διαδικασία μετάβασης και ένταξης στην ΕΕ, να διερευνηθεί μήπως οι θετικές εξελίξεις σε έναν τομέα πολιτικής συνοδεύονται ενδεχομένως από αρνητικές εξελίξεις σε άλλους τομείς.

3.1.3

Απαιτείται η δημιουργία μιας εύχρηστης κοινής βάσης που να παρέχει επισκόπηση των σχετικών υφιστάμενων μέσων (επιχορηγήσεις, υποβολές προσφορών, προγράμματα κ.λπ.) με άμεση ή έμμεση εξωτερική επίδραση. Τη δε βάση αυτή θα διαχειρίζεται η ΕΕ ή τα κράτη μέλη της. Θα ήταν δε σκόπιμο να υπάρξουν ορισμένα κοινά σημεία ή συνεργασία με τη διαδικτυακή πύλη «Your Europe». Συν τοις άλλοις, πρέπει να ενθαρρυνθεί η συμμετοχή μικρότερων —και υπο-περιφερειακών)— οργανώσεων. Άλλες ομάδες που θα μπορούσαν να λάβουν μέρος στο εγχείρημα είναι θεσμικά όργανα κρατών μελών και μεταβατικών κοινωνιών. Η βάση αυτή θα πρέπει να υποστηρίζεται, για παράδειγμα, από ένα ενημερωτικό δελτίο ή ενημέρωση μέσω Twitter.

3.1.4

Στόχος της ΕΕ πρέπει να είναι αφ’ ενός μεν η συγκέντρωση, ο συντονισμός και η δημιουργία συνεργειών των δράσεων της ΕΕ και των κρατών μελών στις χώρες-εταίρους, αφ’ ετέρου δε η αποτροπή του υπέρμετρου ανταγωνισμού. Επίσης, θα μπορούσαν τα κράτη μέλη να εξετάσουν το ενδεχόμενο διαμοιρασμού των καθηκόντων στην ανάπτυξη μορφών κοινής εξωτερικής συνεργασίας (φορείς συντονισμού μετάβασης, μεταφραστικά κέντρα, κέντρα νομικής υποστήριξης, εκπαιδευτικά ιδρύματα κ.λπ.) τόσο στην επικράτειά τους όσο και σε αυτή των χωρών-εταίρων.

3.2.1

Οι μηχανισμοί εξωτερικής δράσης της ΕΕ πρέπει να αποκτήσουν όσο το δυνατόν περισσότερο διαφανή και συμμετοχικό χαρακτήρα με σκοπό τη συμμετοχή στην ανάπτυξη και στη συνεργασία. Προς το παρόν, πάντως, παρατηρούνται ελλείψεις. Πρέπει να αξιοποιηθεί η λειτουργία της αρχής της εταιρικής σχέσης εν είδει ενωτικού κρίκου π.χ. ως προϋπόθεση για τη διεκδίκηση επιχορηγήσεων.

3.2.2

Η εκ του σύνεγγυς και κατά προτίμηση διαρθρωμένη συμμετοχή των εκπροσώπων της κοινωνίας πολιτών και του πολιτικού κόσμου είναι αναγκαία συνθήκη για τη μακροχρόνια προσήλωση στον στόχο των μεταρρυθμίσεων (βλ. επίσης σημείο 1.5). Η ενεργός συμμετοχή της οργανωμένης κοινωνίας πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών εταίρων τόσο από την ΕΕ όσο και από τις χώρες-εταίρους είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τον προγραμματισμό και την υλοποίηση όλων των αναπτυξιακών και συνεργατικών δράσεων. Οι υφιστάμενες εταιρικές σχέσεις πρέπει να ενισχυθούν και να προωθηθούν νέες.

3.2.3

Η ΕΟΚΕ δηλώνει έτοιμη να συμβάλει σε αυτό το εγχείρημα και οι ανά τον κόσμο εταίροι της —μαζί ενδεχομένως με τα ήδη υπάρχοντα τακτικά φόρουμ— αποτελούν πολύτιμη παρακαταθήκη.

3.2.4

Η ΕΕ οφείλει να εντείνει τις προσπάθειές της για να αναπτύξει τις δυνατότητες των αρμόδιων φορέων τόσο από την ΕΕ όσο και από τους εταίρους. Τούτο μπορεί να επιτευχθεί μέσω της οικονομικής ενίσχυσης, της ανταλλαγής εμπειριών, της επιμόρφωσης ή της κατάρτισης ή με άλλα μέσα και προγράμματα.

3.2.5

Πρέπει να διασφαλιστεί η παροχή ίσων ευκαιριών συμμετοχής διαφόρων κυβερνητικών και μη κυβερνητικών παραγόντων, τόσο στην ΕΕ όσο και σε χώρες-εταίρους. Πρέπει να εξαλειφθούν οι επίμονες άμεσες ή έμμεσες κάθε μορφής διακρίσεις, συμπεριλαμβανομένων των υπερβολικά περιοριστικών απαιτήσεων όσον αφορά την επιλεξιμότητα, το μέγεθος των έργων και τα τεχνικά χαρακτηριστικά, καθώς και των διαφορών στην αμοιβή ή/και στη φορολόγηση εμπειρογνωμόνων, οι οποίοι εργάζονται στα ίδια έργα. Πρέπει επίσης να απαλειφθούν οι όροι συγχρηματοδότησης (προβλήματα με την αποδοχή εισφορών σε είδος), να παύσει η άσκηση συντονισμένων πιέσεων σε εθνικό επίπεδο, η οποία προκαλεί στρεβλώσεις κ.λπ. (5) (βλ. σημείο 1.6 της γνωμοδότησης).

3.2.6

Πρέπει να αξιοποιηθούν περαιτέρω οι τεχνολογικές ευκαιρίες του 21ου αιώνα —μεταξύ των οποίων και η ηλεκτρονική διοίκηση— υπέρ του διαλόγου και της συμμετοχής στα κοινά. Προς τούτο, θα μπορούσε ίσως να σχεδιαστεί ίσως ένα ειδικό πρόγραμμα «Δημοκρατικής ενίσχυσης 2.0».

3.3.1

Το υφιστάμενο σύστημα χρηματοδότησης της ΕΕ ή που σχετίζεται με την ΕΕ και οι δυνατότητες στήριξης αποτελούν συχνά αντικείμενο κριτικής λόγω της περιττής περιπλοκότητάς τους. Η ΕΟΚΕ επικροτεί τα σχέδια που ανακοινώθηκαν για την απλούστευση και τον εξορθολογισμό των μέσων εξωτερικής χρηματοδότησης της ΕΕ, περιλαμβανομένου του Ευρωπαϊκού μηχανισμού γειτονίας από το 2014 και μετά και τάσσεται υπέρ της προσπάθειας συγκέντρωσης κεφαλαίων.

3.3.2

Έμφαση στην ποιότητα. Τα κριτήρια της ειδικής γνώσης των διαδικασιών μετάβασης και της δυνατότητα κατανόησης και προσαρμογής στις ανάγκες της χώρας-εταίρου πρέπει να λαμβάνουν υψηλότερη βαθμολογία από το κριτήριο της πείρας στην υλοποίηση προηγούμενων ενωσιακών έργων.

3.3.3

Η δε ειδική ενωσιακή πείρα σε διαδικασίες μετάβασης πρέπει να χρησιμοποιείται καλύτερα κατά την εκπόνηση των εξωτερικών —μη εξαιρουμένων των αναπτυξιακών— πολιτικών της ΕΕ. (6) Πρέπει όλα τα επιτεύγματα και όλα τα διδάγματα να τροφοδοτούνται στο σύστημα και να αναλύονται λεπτομερώς. Τα συμπεράσματα πρέπει να χρησιμοποιούνται, να ενεργοποιούνται πλήρως και να ενσωματώνονται στον κύκλο προγραμματισμού. Απαιτείται μια απτή παρακολούθηση της εξέλιξης κάθε εγχειρήματος μέσω, μεταξύ άλλων, της αξιοποίησης της σχετικής γνώσης κατά τον σχεδιασμό επιχειρησιακών προγραμμάτων και την αξιολόγηση και κατανομή των επιχορηγήσεων έργων, τον καθορισμό του μεγέθους του έργου κ.λπ.

3.3.4

Πρέπει να ενεργοποιηθεί το Ευρωπαϊκό εγχειρίδιο μετάβασης και να επεκταθεί, ακόμη και για λόγους προγραμματισμού, με την προσθήκη μιας βάσης δεδομένων ειδημόνων σε θέματα μεταβατικών διαδικασιών, οι οποίοι θα προέρχονται τόσο από κυβερνητικούς όσο και από μη κυβερνητικούς χώρους. Το εν λόγω εγχειρίδιο πρέπει να καταστεί εύχρηστο για όσους εταίρους αναζητούν ειδήμονες στο αντικείμενο αυτό και να προαχθεί ευρέως, ιδιαίτερα στις χώρες-εταίρους. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η ΕΥΕΔ θα πρέπει να καταρτίσουν έναν κατάλογο σημείων προς έλεγχο για τις αντιπροσωπείες της ΕΕ σχετικά με τον τρόπο χρήσης του Εγχειριδίου κατά τον προγραμματισμό (μεταξύ άλλων, μπορεί να υποδειχθεί ως δεσμευτική πηγή πληροφοριών για τους ειδήμονες που συμμετέχουν στις δραστηριότητες της ΕΕ).

3.3.5

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να προετοιμάσει ένα σχέδιο δράσης για τη βέλτιστη δυνατή εφαρμογή στον προγραμματισμό της πλούσιας πείρας που διαθέτει η ΕΕ στις μεταβατικές διαδικασίες. Αυτό θα μπορούσε να συντελέσει στη διασφάλιση της συστηματικής χρήσης της πείρας σε όσους τομείς κρίνεται ενδεδειγμένο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει επίσης να διαθέσει επαρκείς διοικητικούς πόρους για την εφαρμογή του εν λόγω σχεδίου.

3.3.6

Λαμβανομένου υπόψη του σημαντικού αριθμού ήδη υφιστάμενων εργαλείων που σχετίζονται με την ανταλλαγή της πείρας στις μεταβατικές διαδικασίες, θα ήταν σκόπιμο να οργανώσει η Επιτροπή την οριζόντια διαχείρισή τους, ώστε να συγκεντρωθούν και να παρουσιάζονται σε ένα κοινό σημείο, π.χ. σε μια κεντρική πλατφόρμα ή δομή.

3.3.7

Κρίνεται σκόπιμο να εξεταστεί το ενδεχόμενο περαιτέρω επέκτασης των –προσανατολισμένων στη ζήτηση– μηχανισμών παροχής εμπειρογνωμοσύνης, όπως π.χ. οι SOCIEUX ή MIEUX. Οι μηχανισμοί αυτού του είδους αποτελούν εξαιρετικό μέσο ταχείας ανταπόκρισης στις ανάγκες των χωρών-εταίρων. Πρέπει να επεκταθεί σε παγκόσμια κλίμακα (ιδιαίτερα προς τις χώρες ΑΚΕ) ο γεωγραφικός χώρος των υφιστάμενων μηχανισμών που θα καλύπτουν τις ανάγκες στην ανταλλαγή εμπειριών και σε λοιπά προγράμματα (ιδίως η «Τεχνική βοήθεια και ανταλλαγή πληροφοριών», τα προγράμματα αδελφοποίησης και το «Έρασμος+»), χωρίς ωστόσο να περικοπούν τα προβλεφθέντα κονδύλια για τη χρηματοδότηση έργων στα κράτη μέλη.

3.3.8

Ενδεχομένως θα ήταν χρήσιμη μια έννοια «αδελφοποίησης» των ΜΚΟ ανά δύο ή ανά τρεις, με τη συμμετοχή τουλάχιστον ενός εταίρου από την ΕΕ των 15, ενός από την ΕΕ των 13 και μίας αναπτυσσόμενης ή ευρισκόμενης σε μεταβατικό στάδιο χώρας (7). Επιπλέον, πρέπει να υποστηριχθεί η ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ των εκπροσώπων του ιδιωτικού τομέα.

3.3.9

Πρέπει να καταστεί ευκολότερη η ανταλλαγή εμπειριών σε θέματα μετάβασης μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάπτυξης.

3.3.10

Για να αξιοποιήσουν την πείρα τους στις διαδικασίες μετάβασης, η ΕΕ και τα κράτη μέλη της πρέπει να εξασφαλίσουν επαρκή χρηματοδότηση και δημόσια στήριξη. Επιπλέον, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ότι η μετάβαση και ο ρόλος μεμονωμένων ατόμων, της κοινωνίας πολιτών και του κράτους πρέπει να αποτελούν μία από τις πτυχές του «2015 - Ευρωπαϊκού Έτους για την Ανάπτυξη».

4.1.1

Η βιώσιμη ανάπτυξη αποτελεί βασική προϋπόθεση για την επίτευξη της ευρύτερης δυνατής συναίνεσης στις κοινωνίες των χωρών-εταίρων. Η ενίσχυση της δημοκρατίας, η χρηστή διακυβέρνηση (περιλαμβανομένης της ελευθερίας του συνεταιρίζεσθαι και του συνέρχεσθαι ειρηνικώς, της ελευθερίας του λόγου, της ανεξαρτησίας των μέσων ενημέρωσης κ.λπ.) της αγωγής του πολίτη και της άτυπης και της ανεπίσημης μάθησης, της δικαιοσύνης και της κοινωνικής δικαιοσύνης σε όλες τις εκφάνσεις και σε όλα τα επίπεδα είναι στοιχεία απαραίτητα.

4.1.2

Πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην αποδοτικότητα και στα αποτελέσματα της πολιτικής και των έργων. Αυτά πρέπει να συνοδεύονται από διοικητικά και επιχειρησιακά προγράμματα και μέτρα στήριξης για μεμονωμένα άτομα. Ωστόσο, η αποδοτικότητα δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς καλύτερο συντονισμό στις χώρες-εταίρους. Προς τούτο, πρέπει να παρασχεθούν υποστήριξη και συμβουλές στον σχεδιασμό.

4.1.3

Η κατάργηση των διακρίσεων, η ίση μεταχείριση και η προορατική συμμετοχή των εταίρων της ΕΕ και κάθε μέλους των κοινωνιών τους (περιλαμβανομένων ομάδων όπως οι γυναίκες, οι μειονότητες κ.λπ.) είναι ζωτικής σημασίας ως γενική αρχή και προϋπόθεση για την αξιοπιστία της ΕΕ. Ασφαλώς, η διαφοροποίηση της πολιτικής ανάλογα με τις απαιτήσεις της κάθε χώρας-εταίρου είναι επιβεβλημένη και πρέπει να βελτιωθεί. Ταυτόχρονα, η ΕΕ δεν πρέπει να επιδεικνύει μεγαλύτερη επιείκεια σε «στρατηγικά σημαντικές» χώρες μόνον λόγω μιας περιορισμένης σειράς συμφερόντων που δεν σχετίζονται με τη βιώσιμη ανάπτυξη. Ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αποτελεί έναν τομέα στον οποίο η ΕΕ πρέπει να συνεργαστεί με τους εταίρους της.

4.1.4

Οι εκπρόσωποι της ΕΕ πρέπει να ενεργούν τόσο ως συντονιστές/διαμεσολαβητές (αναλύοντας τις τοπικές ανάγκες και στηρίζοντας/προωθώντας τον διάλογο μεταξύ των τοπικών ενδιαφερόμενων φορέων) όσο και ως εμπειρογνώμονες (ανταλλάσσοντας τις εμπειρίες τους και μεταλαμπαδεύοντας στην ΕΕ διδάγματα που αντλήθηκαν από τη δράση τους στις μεταβατικές διαδικασίες).

4.1.5

Ευρύτερα στρώματα του πληθυσμού στις χώρες-εταίρους πρέπει να λαμβάνουν ολοκληρωμένη στήριξη. Επί του παρόντος, τα κυβερνητικά θεσμικά όργανα, και σε ορισμένες περιπτώσεις οι οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών (περιλαμβανομένων των κοινωνικών εταίρων), η νεολαία και οι ερευνητές θεωρούνται ως οι βασικοί αποδέκτες της βοήθειας της ΕΕ. Οι βιώσιμες αλλαγές απαιτούν ολοκληρωμένη στήριξη και στενή συνεργασία με τους «πρέσβεις», τους «διαχειριστές/μηχανισμούς» ή τους εκπροσώπους των βιώσιμων αλλαγών από την κοινωνία πολιτών, τους ηγέτες και τα δίκτυά της, αλλά πρέπει επίσης να εκτείνονται και πέραν αυτών. Είναι αναγκαία η καθολική, ευρέως προσιτή και προβεβλημένη στήριξη των εταίρων και των κοινωνιών τους. Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και στήριξη των γειτονικών χωρών δεν πρέπει να θεωρείται προνόμιο λίγων και εκλεκτών. Οι ορατές βελτιώσεις σε τομείς όπως η εκπαίδευση και οι επιστήμες (περιλαμβανομένων των μεταρρυθμίσεων στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση, των δραστηριοτήτων που απευθύνονται σε παιδιά κ.λπ. (8)), η οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών, οι υποδομές και οι δημόσιες υπηρεσίες (περιλαμβανομένων των ΤΠΕ, της υγείας, των παιδότοπων κ.λπ.), οι ευκαιρίες αξιοπρεπούς εργασίας και ποιοτικής απασχόλησης, η ισότητα των φύλων, η στήριξη των κοινωνικά και οικονομικά ευάλωτων ομάδων και των αυτοχθόνων πληθυσμών, τα κοινωνικά κινήματα και οι συνθήκες που ευνοούν την ανάπτυξη επιχειρήσεων (περιλαμβανομένης της ενίσχυσης και της συμμετοχής των κοινωνικών εταίρων (9)), κ.λπ. αναμένεται να ενθαρρύνουν τις μεταρρυθμίσεις και τη μεγαλύτερη συναίνεση όσον αφορά τον φιλοευρωπαϊκό προσανατολισμό.

4.1.6

Ειδικότερα στα μη δημοκρατικά κράτη, η χρηματοδότηση που παρέχεται προς επίσημα θεσμικά όργανα —ή μέσω αυτών— ενδέχεται να μην δαπανάται για κοινωνικούς στόχους αλλά για τη στήριξη του καθεστώτος, ενώ στις πραγματικά δημοκρατικές οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών δεν παρέχεται η δυνατότητα υποβολής αίτησης για στήριξη. Η εγκαθίδρυση του Ευρωπαϊκού Κληροδοτήματος για τη Δημοκρατία (EED) συνιστά αναμφίβολα ένα σημαντικό και πολυαναμενόμενο βήμα προόδου. Εντούτοις, από μόνο του, το συγκεκριμένο Κληροδότημα δεν μπορεί να αποτελέσει τη λύση σε αυτά τα διαδεδομένα προβλήματα. Μέρος της λύσης είναι η εκτενής χαρτογράφηση των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών και άλλων δικαιούχων βοήθειας στην περιοχή (10). Επίσης, πρέπει να υποστηρίζονται σε μεγαλύτερο βαθμό η τοπική κοινωνία των πολιτών ή οι ανεπίσημες οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών και οι πρωτοβουλίες τους —πολλά κράτη μέλη της ΕΕ διαθέτουν πείρα στην ευέλικτη χρηματοδότηση έργων. Ταυτόχρονα, το ποσοστό της ενίσχυσης που κατανέμεται μέσω της κοινωνίας πολιτών πρέπει να αυξηθεί, ιδιαιτέρως στα απολυταρχικά καθεστώτα.

4.1.7

Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στις μεταβατικές καταστάσεις στις χώρες της Νότιας και της Ανατολικής Μεσογείου, όπου η δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα δικαιώματα των γυναικών απειλούνται σοβαρά, καθώς και στην ανάγκη να εξασφαλιστεί ισχυρότερη υποστήριξη της ΕΕ προς την κοινωνία πολιτών και τις οργανώσεις των γυναικών.

4.1.8

Γενικά, η ΕΕ πρέπει να αναλύσει προσεκτικά τις διαφορές ως προς την ικανότητα απορρόφησης και τα ειδικά χαρακτηριστικά των χωρών-εταίρων και να προσαρμοστεί σε αυτά.

4.1.9

Η ΕΕ πρέπει να μεταδώσει την πείρα της σχετικά με τον τρόπο εξασφάλισης βιώσιμης εξωτερικής και εσωτερικής στήριξης για την ανάπτυξη, μεταξύ άλλων για την κοινωνία πολιτών, αφού ολοκληρωθούν τα πρώτα στάδια της μετάβασης και επιτευχθεί σχετική ευημερία.

4.2.1

Η χωρίς αποκλεισμούς οικονομική ανάπτυξη και η σταθερή αγορά, μαζί με την αναβάθμιση της ευημερίας, της απασχόλησης και την οικονομική φιλελευθεροποίηση, πρέπει να παίξουν καθοριστικό ρόλο στην πρόοδο των μεταβατικών κοινωνιών (με γνώμονα και τον οικονομικό μετασχηματισμό στην μετά το 2015 προβληματική). Πρέπει να δημιουργηθούν οι συνθήκες για ένα ασφαλές και φιλόξενο επενδυτικό περιβάλλον, το οποίο να προστατεύεται μέσω διεθνών συμφωνιών εντός του πολυμερούς πλαισίου που προσφέρει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ).

4.2.2

Κλειδί για τη βιωσιμότητα της προόδου είναι το κράτος δικαίου και ένα ανεξάρτητο νομικό σύστημα που δεν θα μπορεί να υπονομεύεται από τη διαφθορά ή τυχόν απολυταρχικά καθεστώτα. Η ύπαρξη ανεξάρτητων οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών, η πρόσβαση στην πληροφόρηση, η κοινωνική προστασία και οι ευκαιρίες για αξιοπρεπή απασχόληση, η επιστημονική και τεχνική συνεργασία, η ενεργειακή αποδοτικότητα ή ανεξαρτησία και η προστασία του περιβάλλοντος είναι επίσης παράγοντες ζωτικής σημασίας.

4.2.3

Πρέπει να βελτιωθούν οι συνθήκες διεξαγωγής του εμπορίου και να γίνεται χρήση —όπου αυτό κρίνεται σκόπιμο— των συμφωνιών ελεύθερων συναλλαγών που στόχο έχουν την υπέρβαση των συνόρων, την ενθάρρυνση της σταδιακής προσέγγισης με τους τεχνικούς κανόνες, αρχές και προδιαγραφές της ΕΕ και την εφαρμογή τους. Στόχος των εταίρων της ΕΕ πρέπει να είναι οι ισχυρές οικονομίες χωρίς αποκλεισμούς, οι οποίες μειώνουν σταθερά την εξάρτησή τους από την εξωτερική ενίσχυση, άλλος ένας τομέας στον οποίο η ανταλλαγή εμπειριών έχει ζωτική σημασία.

4.2.4

Πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στον διάλογο με ανεξάρτητες επιχειρήσεις (καθώς και συνδικαλιστικές ενώσεις και άλλες οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών) και στη στήριξη αυτών όταν βρίσκονται αντιμέτωπες με απολυταρχικά καθεστώτα. Σε όλες τις περιπτώσεις, πρέπει οι ΜΜΕ να αποκτήσουν σημαντικότερο ρόλο ως φορείς βιωσιμότητας, δικαιοσύνης και ανάπτυξης στην οικονομία. Συμπληρωματικό ρόλο σε αυτά μπορούν να παίξουν τα συμβούλια ξένων επενδυτών και άλλοι εταίροι της κοινωνίας πολιτών.

4.3.1

Η ΕΟΚΕ και άλλοι φορείς έχουν ήδη επισημάνει την ανάγκη στενής και αποτελεσματικής συνεργασίας μεταξύ της ΕΕ, του ΟΗΕ και άλλων διεθνών φορέων όσον αφορά το αναπτυξιακό πρόγραμμα για την περίοδο μετά το 2015.

4.3.2

Επίσης, η ΕΕ πρέπει να λάβει υπόψη άλλες πρόσφατες εξελίξεις, περιλαμβανομένης της θέσπισης της Σύμπραξης για την ανοικτή διακυβέρνηση (Open Government Partnership), μιας πρωτοβουλίας ιδιαίτερης σημασίας για την ΕΟΚΕ και η οποία διέπεται από την προαναφερθείσα αρχή της εταιρικής σχέσης. Πρέπει να σχεδιαστεί και να παρακολουθηθεί προσεκτικά η επίδραση τόσο της προβλεπόμενης Διατλαντικής εμπορικής και επενδυτικής εταιρικής σχέσης όσο και άλλων παρεμφερών συμφωνιών στην αναπτυξιακή συνεργασία και μετάβαση.

4.3.3

Επιπροσθέτως, πρέπει να αξιοποιηθούν και να στηριχθούν καλύτερα ο ρόλος και το δυναμικό των παγκόσμιων ιδιωτικών επιχειρήσεων και των ξένων επενδυτών που βασίζονται σε κοινές με την ΕΕ αξίες, ιδίως σε θέματα σεβασμού των θεμελιωδών οικονομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων.

4.3.4

Πρέπει να προγραμματιστεί η εκπόνηση ολοκληρωμένης μελέτης που να διερευνά τις βέλτιστες πρακτικές των παγκόσμιων ιδρυμάτων και των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών, καθώς και τα εργαλεία που χρησιμοποιούν σε χώρες οι οποίες βρίσκονται σε μεταβατικό στάδιο.