15.1.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 11/31

1.1

Η παρούσα γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής (ΕΟΚΕ) έχει ως θέμα την πρόταση οδηγίας του Συμβουλίου που θα εισαγάγει έναν Μηχανισμό Ταχείας Αντίδρασης (ΜΤΑ) για να δώσει στα κράτη μέλη τη δυνατότητα αποτελεσματικότερης καταπολέμησης της απάτης με τον φόρο προστιθέμενης αξίας (ΦΠΑ), πρωτίστως μέσω της μείωσης του χρόνου που απαιτείται για την εισαγωγή παρέκκλισης σχετικά με τον καθορισμό των προσώπων που υποχρεούνται να καταβάλλουν ΦΠΑ. Το μέτρο αίρει επίσης τον κίνδυνο θέσπισης εθνικών μέτρων για την καταπολέμηση της απάτης στον τομέα του ΦΠΑ που δεν θα είχαν νομική βάση στην ευρωπαϊκή νομοθεσία.

1.2

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τον στόχο της πρότασης – να καταστεί αποτελεσματικότερος ο αγώνας κατά της φορολογικής απάτης – και θεωρεί ότι ο τρόπος που προωθείται αποτελεί πρόοδο σε σχέση με το ισχύον νομικό καθεστώς. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ, στην παρούσα γνωμοδότηση, επισημαίνει ορισμένες ελλείψεις της πρότασης και διατυπώνει παρατηρήσεις και εναλλακτικές προτάσεις που θα μπορούσαν να συμβάλουν στη μελλοντική βελτίωση του status quo.

1.3

Η απάτη στον τομέα του ΦΠΑ αποτελεί εξαιρετικά επιβλαβή πρακτική που απομυζά σημαντικά ποσά από τα δημοσιονομικά έσοδα των κρατών μελών και, με τον τρόπο αυτόν, αντιβαίνει στις προσπάθειές τους για εξυγίανση των δημοσίων οικονομικών. Τα είδη απάτης στον τομέα του ΦΠΑ εξελίσσονται σχετικά γρήγορα, οπότε η νομοθεσία που συντελεί στην εξάλειψη παρόμοιων δραστηριοτήτων πρέπει να θεσπιστεί με τον αποτελεσματικότερο δυνατό τρόπο.

1.4

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της διότι η πρόταση οδηγίας δίδει στα κράτη μέλη τη δυνατότητα να αντιδρούν με ευελιξία έναντι της απάτης σε έναν συγκεκριμένο τομέα και να λαμβάνουν μέτρα σχεδόν άμεσα, ώστε να αποτρέπεται η πιθανή απώλεια φορολογικών εσόδων. Η μείωση του χρόνου που απαιτείται για τη χορήγηση παρεκκλίσεων από το κοινό σύστημα ΦΠΑ συμβάλλει στον αγώνα κατά της φορολογικής απάτης και της φοροδιαφυγής.

1.5

Η ΕΟΚΕ εκφράζει ορισμένες επιφυλάξεις σχετικά με την εισαγωγή παρέκκλισης από τη διαδικασία εξέτασης που προβλέπεται στο άρθρο 3, παρ. 5, του κανονισμού (ΕΕ) αρ. 182/2011, ιδίως με δεδομένο ότι η προτεινόμενη διαδικασία καθιστά πρακτικώς αδύνατον να συζητηθεί από εμπειρογνώμονες σε συνεδρίαση της επιτροπής μία αίτηση παρέκκλισης ενός κράτους μέλους από το κοινό σύστημα ΦΠΑ.

1.6

Όσον αφορά την ανάγκη για αποτελεσματική καταπολέμηση της απάτης στον τομέα του ΦΠΑ, τα είδη της οποίας εξελίσσονται σχετικά γρήγορα, η ΕΟΚΕ προτείνει να εξασφαλίζεται και η τεχνογνωσία των ειδικών του τομέα – πολλοί από τους οποίους βρίσκονται στην οργανωμένη κοινωνία των πολιτών– κατά τον σχεδιασμό και την αναζήτηση περαιτέρω αποτελεσματικών μέτρων. Απαιτούνται συνεδριάσεις των ομάδων εμπειρογνωμόνων στις οποίες να μπορεί να συζητηθεί το ζήτημα με τους ευρύτερους δυνατούς όρους.

1.7

Δεδομένου ότι η απάτη στον τομέα του ΦΠΑ αποτελεί μία περίπλοκη διεθνή εγκληματική δράση που είναι εξαιρετικά επιβλαβής για τα δημόσια οικονομικά, η ΕΟΚΕ επισημαίνει την ανάγκη για αποτελεσματική συνεργασία μεταξύ των φορολογικών αρχών των κρατών μελών με στόχο την εξάλειψή της. Επομένως, θα επικροτούσε μία πιο σύντονη προσπάθεια εκ μέρους των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων για την ανάληψη δραστηριοτήτων που να έχουν θετική συμβολή στην εν λόγω συνεργασία.

2.1

Στην παρούσα δύσκολη περίοδο, όπου όλες οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) καταβάλλουν σημαντικές προσπάθειες για την αποτελεσματική εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή χαιρετίζει κάθε πρωτοβουλία που μπορεί να ενισχύσει τις εν λόγω προσπάθειες, όσον αφορά τόσο τα έσοδα όσο και τις δαπάνες των δημόσιων προϋπολογισμών. Με την πρόταση οδηγίας του Συμβουλίου για την τροποποίηση της οδηγίας 2006/112/ΕΚ σχετικά με το κοινό σύστημα φόρου προστιθέμενης αξίας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ως στόχο να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα της καταπολέμησης της φορολογικής απάτης και της φοροδιαφυγής, συμβάλλοντας έτσι στην εξυγίανση όσον αφορά τα έσοδα.

2.2

Η οικονομία της Ευρωπαϊκής Ένωσης διέρχεται την πλέον δύσκολη περίοδο από τη δημιουργία της και η αποτελεσματική φορολογία αποτελεί, επί του παρόντος, ιδιαιτέρως σημαντικό στοιχείο της προσπάθειας για ταχεία εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών των κρατών μελών.

2.3

Σύμφωνα με την Ετήσια Επισκόπηση της Ανάπτυξης 2012, η αποφασιστική δημοσιονομική εξυγίανση αποτελεί τρόπο επίτευξης αποτελεσμάτων και είναι εξαιρετικά σημαντική για την αποκατάσταση της μακροοικονομικής σταθερότητας, η οποία αποτελεί τη βάση για την ανάπτυξη και την εξασφάλιση του μέλλοντος του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου. Η βελτίωση της αποτελεσματικότητας της είσπραξης φόρων και της καταπολέμησης της φοροδιαφυγής θα συμβάλει στην αύξηση των εσόδων των κρατικών προϋπολογισμών πολλών κρατών μελών. Η αποτελεσματικότερη εφαρμογή των κανόνων που σχετίζονται με όλα τα είδη φόρων μπορεί επίσης να έχει θετική συμβολή στο πλαίσιο αυτό.

2.4

Σύμφωνα με το παράρτημα IV του COM(2011) 815 final, ο φορολογικός συντονισμός, ο οποίος αφορά κυρίως διασυνοριακές δραστηριότητες, μπορεί να καταστήσει την ενιαία αγορά της ΕΕ πιο αποτελεσματική. Ο εν λόγω ισχυρισμός βασίζεται στην υπόθεση ότι οι περισσότεροι εναπομείναντες φραγμοί στην ενιαία αγορά προκύπτουν από την έλλειψη συντονισμού της φορολογικής πολιτικής. Η εισαγωγή του Μηχανισμού Ταχεία Αντίδρασης (ΜΤΑ) μπορεί εν μέρει να εξαλείψει τέτοιες διαφορές, μολονότι η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η εφαρμογή του ΜΤΑ μπορεί επίσης να έχει πολύ αρνητική επίδραση στα φορολογικά έσοδα ορισμένων κρατών μελών.

2.5

Μία από τις τρέχουσες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν επί του παρόντος τα κράτη μέλη και σε σχέση με τη φορολογία είναι η καταπολέμηση της φορολογικής απάτης και της φοροδιαφυγής. Τα αποτελεσματικά μέτρα για την καταπολέμηση της φορολογικής απάτης και της φοροδιαφυγής μπορούν να βελτιώσουν την είσπραξη φόρων και να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην αύξηση των φορολογικών εσόδων· ένα από τα πιθανά μέτρα δημοσιονομικής εξυγίανσης είναι η καλύτερη είσπραξη του ΦΠΑ.

2.6

Η Europol εκτιμά ότι η απάτη στον τομέα του ΦΠΑ και η φοροδιαφυγή που συνδέεται με τα δικαιώματα αερίων θερμοκηπίου προκάλεσαν απώλεια περίπου 5 δισεκατομμυρίων ευρώ στους προϋπολογισμούς διαφόρων κρατών μελών της ΕΕ το 2008 και το 2009. Σύμφωνα με τον κ. Rob Wainwright, Διευθυντή της Europol: «Η οργανωμένη απάτη στον τομέα του ΦΠΑ παραμένει μία σημαντική εγκληματική δραστηριότητα στην Ευρώπη. Είναι υπεύθυνη για την απομύζηση τεράστιων πόρων από τα έσοδα των κεντρικών κυβερνήσεων και υπονομεύει τον στόχο της μετατροπής της Ευρώπης σε μία ανταγωνιστική και πιο οικολογική οικονομία».

2.7

Η πράσινη βίβλος σχετικά με το μέλλον του ΦΠΑ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, κατά το 2006, το έλλειμμα είσπραξης του ΦΠΑ αποτελούσε το 12% των θεωρητικών εσόδων από ΦΠΑ, ενώ σε ορισμένα κράτη οι εκτιμώμενες απώλειες ανέρχονταν σε ποσοστό άνω του 20%. Μέρος του εν λόγω ελλείμματος μπορεί να αποδοθεί σε απάτη που εκμεταλλεύεται ελλείψεις του υπάρχοντος συστήματος, ιδίως τη δυνατότητα διασυνοριακών αγορών προϊόντων και υπηρεσιών χωρίς την καταβολή ΦΠΑ. Ένας αποτελεσματικός μηχανισμός που επιτρέπει την εξάλειψη της φορολογικής απάτης θα μπορούσε να αποτελέσει μέσο καταπολέμησης της τεράστιας οικονομικής ζημίας που προκαλείται από τέτοιες δραστηριότητες και να συμβάλει στην εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών.

2.8

Τα ειδικά μέτρα που υιοθετούνται βάσει του άρθρου 395α θα καταστήσουν τον αγώνα κατά της απάτης στον τομέα του ΦΠΑ και της φοροδιαφυγής πιο λειτουργικό και αποτελεσματικό, διότι θα λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαιτερότητες του φορολογικού συστήματος και της διοίκησης της χώρας που υποβάλλει την αίτηση. Τα εν λόγω μέτρα θα συμβάλουν στη δημιουργία ενός αποτελεσματικού συστήματος αναζήτησης και ανίχνευσης νέων μορφών φορολογικής απάτης και φοροδιαφυγής. Ωστόσο, υπάρχει λόγος ανησυχίας σχετικά με την πιθανή απώλεια σημαντικών εξουσιών των κρατών μελών στον τομέα της φορολόγησης.

2.9

Βάσει των πληροφοριών που συλλέγονται μέσω της διαδικασίας χορήγησης παρεκκλίσεων από την οδηγία για το κοινό σύστημα ΦΠΑ (στο εξής «η οδηγία»), η Επιτροπή θα λαμβάνει σημαντικές πρακτικές πληροφορίες και ιδέες «από χαμηλότερα επίπεδα» που θα τη βοηθήσουν να βελτιώσει περαιτέρω την οδηγία. Οι εν λόγω πληροφορίες θα χρησιμοποιηθούν για να εξαλειφθούν οι αδυναμίες και οι παρωχημένες διατάξεις, καθώς και για να επικαιροποιηθούν παρωχημένα μέρη της οδηγίας.

3.1

Η πρόταση οδηγίας του Συμβουλίου για την τροποποίηση της οδηγίας 2006/112/ΕΚ σχετικά με το κοινό σύστημα φόρου προστιθέμενης αξίας επεκτείνει τις εξουσίες της Επιτροπής όσον αφορά τη χορήγηση παρεκκλίσεων για την αποτροπή της απάτης στον τομέα του ΦΠΑ. Η εν λόγω απάτη προκαλεί σημαντικές δημοσιονομικές απώλειες και παρακωλύει τον ανταγωνισμό και τη λειτουργία της ενιαίας αγοράς. Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει κάθε προσπάθεια για την καλύτερη λειτουργία της ενιαίας αγοράς και για να καταστεί αποτελεσματικότερη η καταπολέμηση της φορολογικής απάτης και της φοροδιαφυγής.

3.2

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι στο πλαίσιο της δεύτερης υποπαραγράφου του άρθρου 395 παρ. 1 της οδηγίας 2006/112/ΕΚ, τα μέτρα που προορίζονται για την απλούστευση της διαδικασίας είσπραξης ΦΠΑ δεν μπορούν, παρά μόνο σε αμελητέο βαθμό, να επηρεάσουν το συνολικό ποσό των φορολογικών εσόδων του κράτους μέλους που εισπράττεται στο στάδιο της τελικής κατανάλωσης. Στο πλαίσιο της πρότασης, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία μήπως ο αντίκτυπος των αιτήσεων στο συνολικό ποσό των φόρων που εισπράττονται από τα κράτη μέλη δεν εξετασθεί επαρκώς.

3.3

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τον αντίκτυπο που θα έχει η πρόταση στη διάρκεια της διαδικασίας έγκρισης των ειδικών μέτρων που εφαρμόζονται από ένα κράτος μέλος για την καταπολέμηση της φορολογικής απάτης και της φοροδιαφυγής, γεγονός που θα αυξήσει την πιθανότητα αποτελεσματικής αντιμετώπισης των εν λόγω δραστηριοτήτων.

3.4

Δεδομένου ότι η απάτη στον τομέα του ΦΠΑ προκύπτει κυρίως σε σχέση με το διασυνοριακό εμπόριο (η λεγόμενη αλυσιδωτή απάτη και η απάτη του αφανούς εμπόρου), η δυνατότητα ανάληψης αποτελεσματικής δράσης με την εφαρμογή παρεκκλίσεων σε ένα μεμονωμένο κράτος μέλος θα είναι ιδιαιτέρως περιορισμένη, ο δε περαιτέρω συντονισμός των διαδικασιών από τις φορολογικές αρχές των κρατών μελών θα είναι απαραίτητος.

3.5

Η ΕΟΚΕ τονίζει επίσης το γεγονός ότι οι εξουσίες που θα αναλάβει η Επιτροπή βάσει της εν λόγω πρότασης είναι εξαιρετικά εξειδικευμένες και περίπλοκες. Σημειώνει ότι άτομα με ειδικευμένη επαγγελματική γνώση, ιδίως από την πράξη, θα πρέπει να βρίσκονται στο επίκεντρο της ομάδας που θα ασχοληθεί με την υποβολή μελλοντικών προτάσεων για μέτρα βάσει της διαδικασίας που ορίζεται στα προτεινόμενα νέα άρθρα της οδηγίας. Η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών αποτελεί κατάλληλη πηγή ατόμων με ανάλογη ειδικευμένη γνώση και πρακτική εμπειρία.

4.1

Στην παρούσα μορφή της, η πρόταση επιτρέπει μόνο την ταχύτερη έγκριση (εντός ενός μήνα) των ειδικών μέτρων που παρεκκλίνουν από την οδηγία 2006/112/ΕΚ σε περιπτώσεις κατά τις οποίες το κράτος μέλος ζητά παρέκκλιση όσον αφορά τον καθορισμό του λήπτη ως του προσώπου που είναι υπεύθυνο για την καταβολή ΦΠΑ για συγκεκριμένες προμήθειες προϊόντων και υπηρεσιών, κατά παρέκκλιση του άρθρου 193 (το οποίο επί του παρόντος φαίνεται να αποτελεί αποτελεσματικό εργαλείο για την καταπολέμηση της απάτης)· ωστόσο, σε άλλες περιπτώσεις απαιτείται ομόφωνη συμφωνία στο Συμβούλιο, γεγονός που ενδέχεται να αποδυναμώσει σημαντικά την προσπάθεια αποτελεσματικής καταπολέμησης της απάτης στον τομέα του ΦΠΑ. Η ΕΟΚΕ τονίζει επίσης ότι οι παραβάτες συνεργάζονται πλέον αποτελεσματικά, οπότε θα ήταν σκόπιμο για τις φορολογικές και τις αστυνομικές αρχές ορισμένων χωρών να ενημερωθούν για τη χορήγηση παρεκκλίσεων βάσει των προτεινόμενων νέων άρθρων της οδηγίας και να συμμετάσχουν σε αυτήν. Αυτό αφορά ιδίως χώρες στις οποίες ενδέχεται να μεταφερθούν οι παράνομες δραστηριότητες λόγω της χορήγησης παρέκκλισης.

4.2

Η ΕΟΚΕ προτείνει επίσης να μην αποκλείει η διαδικασία έγκρισης στην επιτροπή βάσει του άρθρου 395β, παρ. 2 και 3, τη δυνατότητα ενός μέλους της επιτροπής να ζητά τον τερματισμό της γραπτής διαδικασίας χωρίς αποτέλεσμα, κυρίως για να εξασφαλιστεί η αποτελεσματική προστασία των έννομων συμφερόντων του εν λόγω μέλους, τα οποία ενδέχεται να πληγούν από το αίτημα άλλου κράτους μέλους για την έγκριση ειδικών μέτρων. Ένας άλλος τρόπος αντιμετώπισης της εν λόγω έλλειψης θα ήταν να καθιερωθεί μηχανισμός που να περιλαμβάνει την περαιτέρω έγκριση του ειδικού μέτρου από το Συμβούλιο των Υπουργών, στο πλαίσιο του οποίου το μέτρο θα παύει να ισχύει εάν δεν εγκριθεί.

4.3

Με την εισαγωγή του ΜΤΑ, η πρόταση οδηγίας θα περιορίσει σημαντικά τον χρόνο που απαιτείται για την έγκριση ειδικών μέτρων με στόχο την καταπολέμηση της φορολογικής απάτης και της φοροδιαφυγής, από τους οκτώ μήνες, που ενδεχομένως να απαιτούνταν έως τώρα για μία θετική πρόταση της Επιτροπής και μετέπειτα την ομόφωνη απόφαση του Συμβουλίου, σε έναν μήνα, με τη μεταβίβαση της εξουσίας έγκρισης στην Επιτροπή. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την υποστήριξή της στην εν λόγω επιτάχυνση ως τρόπου βελτίωσης του αγώνα κατά της φορολογικής απάτης. Ωστόσο, τα κράτη μέλη πρέπει να έχουν τη δυνατότητα, εάν αυτό κριθεί αναγκαίο, να εξασφαλίζουν την εκ των προτέρων συζήτηση του σχεδίου αίτησής τους για παρέκκλιση στη συμβουλευτική επιτροπή, ώστε να προλαμβάνονται έτσι πιθανές διαδικασίες ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.

4.4

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τα «κατάλληλα μέτρα ελέγχου από τα κράτη μέλη» δεν ορίζονται με επαρκή σαφήνεια στο άρθρο 395α, παρ. 1, της πρότασης. Συνεπώς, προτείνει να αρθεί η εν λόγω ανακολουθία από το Συμβούλιο και να επεκταθεί το πεδίο εφαρμογής των μέτρων, ώστε να καλύπτονται εκείνα που αναφέρονται στο άρθρο 395α, παρ. 1β, της πρότασης.

4.5

Στις περιπτώσεις κατά τις οποίες η παρέκκλιση που χορηγείται βάσει της διαδικασίας του άρθρου 395 αποδεικνύεται, κατά τη διάρκεια ισχύος της, αποτελεσματική για την καταπολέμηση της φορολογικής απάτης και φοροδιαφυγής, η ΕΟΚΕ προτείνει τη θέσπιση μηχανισμού, με τον οποίο το εκάστοτε μέτρο θα μπορεί να εφαρμόζεται – στο πλαίσιο της διάδοσης βέλτιστων πρακτικών – σε άλλα κράτη μέλη μέσω απλουστευμένης διαδικασίας, παρόμοιας με αυτήν που ορίζεται στην υπό εξέταση πρόταση.