15.1.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 11/16

1.3.1

Η ΕΟΚΕ συνιστά:

2.1

Το όραμα για την ενεργό και υγιή γήρανση που καθορίζει η Ομάδα καθοδήγησης για την ενεργό γήρανση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προβλέπει τα εξής: «Η "ενεργός και υγιής γήρανση" αποτελεί διαδικασία, κατά την οποία οι δυνατότητες υγείας, συμμετοχής και ασφάλειας βελτιστοποιούνται, ώστε να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής των ανθρώπων κατά τη γήρανση. Ισχύει τόσο για άτομα, όσο και για πληθυσμιακές ομάδες. Η "υγεία" αναφέρεται στη βιολογική, πνευματική και κοινωνική ευημερία. Η "ενεργός" αναφέρεται στη διαρκή συμμετοχή σε κοινωνικά, οικονομικά, πολιτιστικά, πνευματικά ζητήματα και ζητήματα που αφορούν τον πολίτη, όχι μόνο στην ικανότητα φυσικής δραστηριότητας ή συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό  (1)».

2.2

Στόχος της παρούσας γνωμοδότησης είναι να τονιστεί η ενεργός συμμετοχή των ηλικιωμένων ατόμων στην Ευρώπη, να εξεταστούν τα εμπόδια που περιορίζουν τη συμμετοχή περισσότερων ατόμων και να δοθεί έμφαση στο γεγονός ότι η εν λόγω συμμετοχή συνεχίζεται σε ολόκληρη τη διάρκεια του βίου ενός ατόμου. Η δημιουργία μίας Ευρώπης φιλικής προς όλες τις ηλικίες (2) αρχίζει και απαιτεί μακροπρόθεσμο όραμα. Η γνωμοδότηση βασίζεται σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ που σχετίζονται με τους ηλικιωμένους και τη γήρανση (3).

2.3

Επί του παρόντος υπάρχουν 85 εκατομμύρια άτομα ηλικίας άνω των 65 στην Ευρώπη και αυτός ο αριθμός θα ανέλθει στα 151 εκατομμύρια έως το 2060. Είναι σημαντικό να μην τίθεται στο επίκεντρο μόνο η χρονολογική ηλικία, αλλά να αναγνωρίζεται και να αυξάνεται η ικανότητα συμμετοχής σε όλες τις ηλικίες, καθώς και να αναγνωρίζεται το γεγονός ότι, ακόμη και εάν οι ηλικιωμένοι (για τους σκοπούς της παρούσας γνωμοδότησης ως ηλικιωμένοι λογίζονται οι έχοντες ηλικία άνω των 65) αντιμετωπίζουν περιορισμούς λόγω υγείας, αυτό δεν εμποδίζει απαραίτητα τη συμμετοχή τους.

2.4

«Η ενεργός κοινωνική, πολιτιστική, οικονομική και πολιτική συμμετοχή των ηλικιωμένων βασίζεται στην ορθή εικόνα για την ηλικία» (4). Πρέπει να αποθαρρύνουμε τη χρήση υπερβολικά αρνητικών εκφράσεων από τα μέσα ενημέρωσης και τις κυβερνήσεις για την περιγραφή της γηράσκουσας κοινωνίας.

2.5

Οι συμπεριφορές διακρίσεων λόγω ηλικίας πρέπει να εξαλειφθούν, διότι βλάπτουν την εικόνα των ηλικιωμένων και τους αποθαρρύνουν από τη συμμετοχή. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια πολύτιμης συμβολής και την αύξηση των εντάσεων μεταξύ των γενεών. Θα πρέπει να χαιρετίζουμε τη μακρότερη και υγιέστερη ζωή, η οποία είναι αποτέλεσμα της καλύτερης εκπαίδευσης και διατροφής, καθώς και της έμφασης σε ένα κοινωνικό συμβόλαιο μεταξύ των γενεών.

2.6

Η αρνητική στάση έναντι των ηλικιωμένων δεν λαμβάνει υπόψη τον ρόλο τους ως εργαζομένων, καταναλωτών, συμμετεχόντων σε κοινά έργα και ως ατόμων που φροντίζουν άλλους. Οι αρνητικές αντιλήψεις για τους ηλικιωμένους είναι επιβλαβείς, διότι η διάκριση υπονομεύει την αυτοεκτίμηση και λειτουργεί ως φραγμός στη μεγαλύτερη συμμετοχή και συμβολή των ηλικιωμένων στην οικονομία. Το προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί λόγω των νέων εξελίξεων στην ιατρική, τη φαρμακολογία και την τεχνολογία, σε συνδυασμό με την αυξημένη ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση σχετικά με την υγεία. «Έρευνες κατέδειξαν ότι η ποιότητα ζωής των πολύ ηλικιωμένων ατόμων, όπως την αξιολογούν οι ίδιοι, είναι συχνά πολύ καλύτερη από αυτό που θεωρείται ευρέως. Απαιτείται να μεταβάλουμε τη στάση μας έναντι της γήρανσης, η οποία κυριαρχείται πολύ συχνά από αρνητικές παρανοήσεις και προκαταλήψεις.» (5)

2.7

Η δημογραφική αλλαγή προσφέρει ευκαιρίες ανάπτυξης της «οικονομίας των ηλικιωμένων», διότι οι ηλικιωμένοι είναι καταναλωτές σε πολλούς τομείς και συμβάλλουν μέσω της απασχόλησης.

2.8

Η αντιμετώπιση των διακρίσεων λόγω ηλικίας μέσω της νομοθεσίας, της ηγεσίας και της οικοδόμησης νέας δυναμικής στη χάραξη πολιτικής θα πρέπει, επομένως, να αποτελεί προτεραιότητα στην προώθηση της ενεργού γήρανσης και στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων των ηλικιωμένων, ώστε αυτοί να διαδραματίσουν ολοκληρωμένο ρόλο στην ανάπτυξη του κοινωνικού και του οικονομικού κεφαλαίου του κράτους.

2.9

Θα πρέπει να αμφισβητήσουμε την άποψη ότι στα 65 γινόμαστε λήπτες υπηρεσιών και όχι πάροχοι. Τα εμπόδια λόγω ηλικίας θα πρέπει να αρθούν. Οι ηλικιωμένοι δεν καθίστανται μία ομοιογενής ομάδα λόγω της ηλικίας τους, αλλά διατηρούν τις διαφορές τους ως προς τις απόψεις, τα επίπεδα ενέργειας, τις εμπειρίες, τις προδιαθέσεις, τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους. Όλοι γηράσκουμε και η ανταπόκριση στις προσδοκίες το 2060 θα απαιτήσει συνεχή προσαρμογή.

2.10

Τα στατιστικά στοιχεία σχετικά με τους ηλικιωμένους πρέπει να χρησιμοποιούνται με προσοχή, ώστε να μην υποτεθεί ότι τα προβλήματα υγείας, τα ποσοστά συμμετοχής κ.λπ. είναι τα ίδια για τα άτομα ηλικίας μεταξύ 65 και 100 ετών, διότι οι ανάγκες και οι ικανότητες ποικίλλουν. Θα πρέπει να αποφευχθούν οι εικασίες βάσει ηλικίας και η δημιουργία στεγανών.

2.11

Είναι αδύνατο να εξεταστεί η αξιοπρέπεια και η ευημερία των ηλικιωμένων χωριστά από τις στρατηγικές που αφορούν το εισόδημα, την υγεία και την κοινωνική φροντίδα, καθώς και τη διατήρηση των τοπικών κοινωνικών δικτύων και των πρωτοβουλιών των κοινοτήτων. Τα εν λόγω ζητήματα υπογραμμίζονται σε σχέση με τα εμπόδια συμμετοχής που θα μπορούσαν να δημιουργηθούν. Η δυνατότητα πρόσβασης σε υπηρεσίες και η δυνατότητα ενεργού συμμετοχής εξαρτάται σημαντικά από την ύπαρξη επαρκούς εισοδήματος και αυτό πρέπει να ενταχθεί στη μεταρρύθμιση των συντάξεων.

3.1

Η πρόσφατη έκθεση "Gold Age Pensioners" (6) περιγράφει τους ηλικιωμένους ως «συγκολλητική ουσία της κοινωνίας». Δίδει έμφαση στη συμβολή τους στην οικογένεια και στις κοινότητες μέσω του εθελοντισμού και της συμμετοχής σε δημοκρατικούς θεσμούς.

3.2

Οι ηλικιωμένοι έχουν υψηλότερα ποσοστά συμμετοχής σε όλες τις εκλογές. Η έκθεση της Eurostat (7) αναφέρει ότι 50 % των πολιτών άνω των 55 ψήφισε και ότι υπάρχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την πολιτική σε μεγαλύτερη ηλικία. Ο αυξανόμενος αριθμός ηλικιωμένων στην κοινωνία μας τους εγασφαλίζει σημαντική πολιτική επιρροή, γνωστή ως "grey power" στις ΗΠΑ. Η εν λόγω επιρροή ασκείται.

3.3

Ο μέσος όρος ηλικίας των εκλεγμένων βουλευτών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου είναι τα 54 έτη και ο γηραιότερος βουλευτής είναι 84 ετών. Αυτό αντικατοπτρίζεται σε άλλους θεσμούς διακυβέρνησης και στην ΕΟΚΕ και τονίζεται έτσι το γεγονός ότι η ηλικία δεν θα πρέπει να αποτελεί εμπόδιο στη συμμετοχή σε κανένα επίπεδο.

3.4

Πολλοί ηλικιωμένοι συμμετέχουν στα διοικητικά συμβούλια ΜΚΟ, δημοσίων αρχών και εταιριών συμβάλλοντας με την εμπειρία και την ειδικευμένη γνώση που απέκτησαν σε ολόκληρο τον εργασιακό τους βίο.

4.1

Δεδομένου του βαθμού στον οποίο οι ηλικιωμένοι συμβάλλουν στην κοινωνία με διάφορους τρόπους, η κοινωνική τους ένταξη και η συμμετοχή τους στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο διαφόρων εικασιών. Ωστόσο, οι ηλικιωμένοι συχνά αισθάνονται «παραγκωνισμένοι» όσον αφορά τις αποφάσεις που λαμβάνονται σχετικά με την ευημερία τους ή σχετικά με την κοινότητα στην οποία ζουν. Απαιτείται προσωπική ενθάρρυνση των ατόμων και οι οργανώσεις πρέπει να αναπτύξουν μηχανισμούς που να είναι ανοικτοί στις απόψεις των ηλικιωμένων.

4.2

Η Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα για τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας δημοσίευσε έκθεση το 2010 (8), η οποία παρουσίαζε τις μεθόδους που έχουν αναπτυχθεί σε διαφορετικά κράτη μέλη και περιλάμβανε διαβούλευση με εθνικά και τοπικά συμβούλια ηλικιωμένων και δημόσια διαβούλευση. Αποτελεί θεμελιώδη προϋπόθεση της ευρωπαϊκής διαδικασίας κοινωνικής ένταξης να συμμετέχουν οι ενδιαφερόμενοι φορείς στην ανάπτυξη των λύσεων για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Η συμμετοχή είναι εξαιρετικά σημαντική, αλλά εξίσου σημαντικό είναι να εισακούεται κανείς, ώστε να προκύπτουν αλλαγές.

4.3

Αυτοί που αντιμετωπίζουν κοινωνικό αποκλεισμό λόγω κακής υγείας, αναπηρίας ή φτώχειας πρέπει να υποστηρίζονται και τα μεμονωμένα άτομα πρέπει να ενισχύονται. Η "Scottish Dementia Working Group" (Σκωτσέζικη Ομάδα Εργασίας για την Άνοια) αποτελεί λαμπρό παράδειγμα ατόμων στα οποία έχει διαγνωσθεί άνοια και τα οποία είναι αποφασισμένα να διατηρήσουν τη δυνατότητα επιλογής και τον έλεγχο στη ζωή τους. Απέκτησε εντυπωσιακή εθνική και διεθνή φήμη για τις ενθουσιώδεις και θαρραλέες εκστρατείες με στόχο τη βελτίωση της κατανόησης της άνοιας και την προώθηση της βελτίωσης των υπηρεσιών. Οι πάσχοντες από άνοια διαχειρίζονται την οργάνωση και αποτελούν βασικούς ομιλητές σε διασκέψεις ή υποστηρίζουν τα συμφέροντά τους ενώπιον της κυβέρνησης (9).

4.4

Η ενεργός συμμετοχή απαιτεί δομές που διευκολύνουν και δέσμευση των κυβερνητικών οργάνων και των ΜΚΟ, των εργοδοτών και άλλων θεσμών ότι ακούνε με σοβαρότητα τους ηλικιωμένους ως ενδιαφερόμενους φορείς· σημαίνει ότι χρησιμοποιείται γλώσσα απαλλαγμένη από τεχνική ορολογία, ότι οι χώροι συνεδριάσεων είναι προσβάσιμοι και ότι τα άτομα έχουν την οικονομική δυνατότητα συμμετοχής της χρησιμοποίησης μέσων μεταφοράς. Οι ηλικιωμένοι θα πρέπει να γνωρίζουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους και θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να λάβουν εκ των προτέρων γνώση των ζητημάτων που θα συζητηθούν, επομένως η κατάρτιση – περιλαμβανομένης της κατάρτισης σε ΤΠΕ – αποτελεί απαραίτητο στοιχείο (10).

4.5

Δίδεται όλο και μεγαλύτερη έμφαση στη συμπαραγωγή, η οποία αφορά «άτομα, κοινότητες και οργανώσεις που έχουν τις ικανότητες, τη γνώση και τη δυνατότητα να συνεργαστούν δημιουργώντας ευκαιρίες και επιλύοντας προβλήματα» (11). Οι εφαρμοζόμενες αρχές είναι αυτές που διέπουν όλες τις συμμετοχικές δραστηριότητες και μπορούν να εφαρμοστούν σε ατομικό επίπεδο κατά τον σχεδιασμό μίας δέσμης μέτρων φροντίδας, έως και στο επίπεδο των εθνικών κυβερνήσεων, όπου μπορούν να εφαρμοστούν κατά τη χάραξη πολιτικής.

5.1

Η ΕΟΚΕ χαιρέτισε την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις πρωτοβουλίες κοινού προγραμματισμού και την ανάπτυξη οδικών χαρτών για μελλοντικές ερευνητικές δραστηριότητες στον τομέα της γήρανσης και της δημογραφικής μεταβολής, που περιλαμβάνονται στο έγγραφο «Ορίζοντας 2020: χάρτες πορείας για την ενεργό γήρανση» (12).

5.2

Η συνέχιση της έρευνας σε όλες τις πτυχές της ζωής για τους ηλικιωμένους είναι σημαντική, προκειμένου να διασφαλιστεί η λήψη κατάλληλων πολιτικών αποφάσεων για την υγεία, την κοινωνική φροντίδα, την εκπαίδευση, το εισόδημα και τη συμμετοχή. Οι ηλικιωμένοι θα πρέπει να συμμετέχουν στον προσδιορισμό των ζητημάτων και στις έρευνες. Είναι ιδιαιτέρως σημαντικό να πραγματοποιούνται οι δέουσες κλινικές δοκιμές φαρμάκων με τη συμμετοχή ηλικιωμένων ατόμων.

6.1

Καθώς ο πληθυσμός γηράσκει, οι αρμοδιότητες φροντίδας θα βαρύνουν έναν αυξανόμενο αριθμό ηλικιωμένων γυναικών και θα μπορούσαν να δημιουργήσουν οικονομικές προκλήσεις λόγω της απώλειας μισθών και του περιορισμού των συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων. Οι ηλικιωμένοι συμβάλλουν σημαντικά παρέχοντας ανεπίσημα φροντίδα σε συγγενείς μεγαλύτερης ηλικίας που αντιμετωπίζουν σημαντικότερα προβλήματα υγείας, γεγονός που αποτελεί σημαντική εξοικονόμηση πόρων για τον προϋπολογισμό κρατικής πρόνοιας. Θα πρέπει να αναγνωριστούν η εμπειρία και οι ικανότητες των ανεπίσημων παρόχων φροντίδας, καθώς και η ανάγκη προσφοράς δυνατοτήτων εκπαίδευσης.

6.2

Επιπροσθέτως, πολλοί παππούδες και γιαγιάδες φροντίζουν τα εγγόνια τους εξ ανάγκης σε οικογένειες που αντιμετωπίζουν δυσκολίες ή προκειμένου να δώσουν στα παιδιά τους τη δυνατότητα να εργαστούν και να είναι, συνεπώς, οικονομικώς ενεργά.

6.3

Υπάρχει περιθώριο κοινωνικής καινοτομίας στον τομέα της ανεπίσημης φροντίδας και τα κράτη μέλη θα πρέπει να καταβάλουν μεγαλύτερες προσπάθειες για να αντιμετωπίσουν τις αυξανόμενες προκλήσεις και ευθύνες που βαρύνουν τους παρόχους ανεπίσημης φροντίδας στο πλαίσιο των συρρικνούμενων ή ανεπαρκών υπηρεσιών φροντίδας.

7.1

«Υπάρχει αξιοσημείωτο εύρος εθελοντικών δραστηριοτήτων από ηλικιωμένους που υπερβαίνει τα παραδοσιακά, σχετιζόμενα με την ηλικία ζητήματα, όπως είναι η υποστήριξη σε αδύναμους ή ασθενείς ηλικιωμένους» (13). Οι εθελοντικές τους δραστηριότητες περιλαμβάνουν την ευημερία και την υγεία, την ψυχαγωγία, το περιβάλλον, τις θρησκευτικές οργανώσεις, τον πολιτισμό και την πολιτική.

7.2

Οι ηλικιωμένοι προσφέρουν εθελοντική εργασία διότι αυτό τους δίδει τη δυνατότητα να διατηρήσουν και να αναπτύξουν τις δεξιότητες και τις κοινωνικές τους επαφές και να αποτρέψουν την κοινωνική απομόνωση και τον αποκλεισμό υπηρετώντας την κοινότητά τους. Ο εθελοντισμός αποφέρει αμοιβαία οφέλη. Μία έρευνα που διεξήχθη το 2009 κατέγραψε ότι το 78 % των πολιτών της ΕΕ των 27 είχε την άποψη ότι οι ηλικιωμένοι συμβάλλουν σημαντικά ως εθελοντές σε φιλανθρωπικές οργανώσεις ή οργανώσεις των τοπικών κοινοτήτων (14).

7.3

Σε περίπτωση έλλειψης ή περικοπών καθιερωμένων υπηρεσιών θα πρέπει να εκτιμάται και να ενθαρρύνεται το γεγονός ότι οι ηλικιωμένοι προσφέρουν εθελοντικό έργο για να καλύψουν τα εν λόγω κενά.

7.4

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η αναγνώριση και το εύρος των εθελοντικών δραστηριοτήτων ποικίλλουν σημαντικά ανάλογα με το κάθε κράτος μέλος, καθώς και ότι οι άνθρωποι που προσφέρουν εθελοντική εργασία σε μεγαλύτερη ηλικία συχνά έχουν υπάρξει εθελοντές καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Είναι σκόπιμο να ενθαρρύνονται και να υποστηρίζονται τα άτομα σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους, ώστε να συμμετέχουν στον εθελοντισμό, γεγονός που αποφέρει οφέλη σε μεγαλύτερη ηλικία με τη μορφή της αποτροπής της απομόνωσης και του κοινωνικού αποκλεισμού, καθώς και της τόνωσης των επαφών και των φιλικών σχέσεων.

8.1

Πέραν της κατανάλωσης, η συμβολή των ηλικιωμένων στην οικονομία μπορεί να αποτιμηθεί με τις καταβολές φόρου στο εισόδημα και τις αγορές, την παροχή ανεπίσημης φροντίδας σε συγγενείς, που αποτελεί εξοικονόμηση κρατικών πόρων, τη μέριμνα για τα εγγόνια, που δίδει στα παιδιά τη δυνατότητα να επιστρέψουν στην αγορά εργασίας, καθώς και με την αξία του εθελοντισμού και της παραμονής στο εργατικό δυναμικό. Επιπλέον, υπάρχουν μεταφορές περιουσιακών στοιχείων σε νεότερα μέλη της οικογένειας για να υποστηριχθούν αυτά σε σημαντικές οικονομικές τους υποχρεώσεις (15).

8.2

Η αυξανόμενη αναγνώριση του γηράσκοντος πληθυσμού θα αυξήσει τη δυνατότητα των εταιριών και άλλων φορέων να αναπτύξουν και να προωθήσουν προϊόντα και υπηρεσίες που εξυπηρετούν το μέρος αυτό του πληθυσμού στο πλαίσιο της γηράσκουσας κοινωνίας και, επομένως, θα τονώσει την παραγωγή και την απασχόληση (16).

8.3

Υπάρχει ανεπαρκής αναγνώριση των ηλικιωμένων ως καταναλωτών, γεγονός που τροφοδοτεί αρνητικές συμπεριφορές έναντι της τρίτης ηλικίας. Τα στερεότυπα για τους ηλικιωμένους τείνουν να καλλιεργήσουν την εντύπωση ότι οι ηλικιωμένοι δεν χρειάζονται ή δεν επιθυμούν διαφορετικές δυνατότητες ή υπηρεσίες και ότι η «αγορά των νέων» είναι πολύ σημαντικότερη (17).

9.1

«Σχεδόν το 60 % των εργαζομένων θεωρεί ότι θα είναι ικανό να ασκεί τα εργασιακά του καθήκοντα στην ηλικία των 60» (18).

9.2

Δεδομένης της αυξημένης μακροβιότητας, είναι σημαντικό να μπορούν οι ηλικιωμένοι να επιλέξουν εάν θα παραμείνουν στο εργατικό δυναμικό έως τη νομοθετικά κατοχυρωμένη ηλικία συνταξιοδότησης ή και πέραν αυτής, εάν το επιλέξουν. Αυτό απαιτεί την αναγνώριση της ικανότητας του ηλικιωμένου, την προσαρμογή του εργασιακού περιβάλλοντος και του ωραρίου (γεγονός που αποφέρει οφέλη και καθ’ όλη τη διάρκεια του εργασιακού βίου), τη δυνατότητα συμμετοχής σε εκπαίδευση, ώστε να διατηρηθεί η επαφή με τις μεταβαλλόμενες μεθόδους, καθώς και τις προσπάθειες να καταπολεμηθούν οι διακρίσεις λόγω ηλικίας στον χώρο εργασίας. Η ΕΟΚΕ υιοθέτησε πρόσφατα γνωμοδότηση στην οποία προτεινόταν μία δέσμη συγκεκριμένων μέτρων που συμπεριλαμβάνουν τις εν λόγω απαιτήσεις και τονιζόταν ότι είναι σημαντικό να διαδραματίζουν οι κοινωνικοί εταίροι βασικό ρόλο, ώστε να διασφαλίζονται οι δέουσες πολιτικές και προσαρμογές (19).

9.3

Θα πρέπει να αναγνωριστεί ότι υπάρχει διαφορά μεταξύ όσων εργάζονται πέραν της συνταξιοδοτικής ηλικίας τους επειδή το επιθυμούν οι ίδιοι και όσων εργάζονται πέραν της εν λόγω ηλικίας επειδή είναι υποχρεωμένοι λόγω των ανεπαρκών απολαβών τους από τη σύνταξη.

9.4

Οι ηλικιωμένοι συμβάλλουν με την πλούσια εμπειρία και τις ικανότητές τους στον χώρο εργασίας, γεγονός που είναι εξαιρετικά σημαντικό σε μία εποχή έλλειψης ικανοτήτων και που διασφαλίζει τη διαρκή συμβολή στην οικονομία. Οι επιχειρήσεις θα πρέπει να ενθαρρύνονται ώστε να αναπτύσσουν βέλτιστες πρακτικές στις στρατηγικές διαχείρισης της ηλικίας.

9.5

Υπάρχουν δυνατότητες για ηλικιωμένους να καταστούν ελεύθεροι επαγγελματίες ή επιχειρηματίες, γεγονός που τους προσδίδει αυξημένη αυτονομία και έλεγχο των συνθηκών εργασίας τους. Η συμβολή των ηλικιωμένων στον εν λόγω τομέα αυξάνεται. Τα στοιχεία της Eurostat για το 2010 κατέδειξαν ότι το 50 % του εργατικού δυναμικού ηλικίας άνω των 65 ετών ήταν άτομα που εργάζονται ως ελεύθεροι επαγγελματίες (20). Τα κίνητρα για νέα έργα και υπηρεσίες που να αντικατοπτρίζουν τη μεταβαλλόμενη δημογραφία μπορούν να προέλθουν από τους ίδιους τους ηλικιωμένους και την επιχειρηματική τους δραστηριότητα, τα δε άτομα θα πρέπει να ενθαρρύνονται ώστε να αξιοποιούν τις εν λόγω ευκαιρίες (21).

10.1

Η ΕΟΚΕ έχει τονίσει κατά τα προηγούμενα χρόνια τη σημασία που έχει η δια βίου μάθηση ως βασικός παράγοντας κοινωνικής ένταξης, παραμονής στην εργασία, προσωπικής ανάπτυξης και ικανότητας ενεργού συμμετοχής (22).

10.2

Ένας αυξανόμενος αριθμός ηλικιωμένων συμμετέχουν σε εκπαιδευτικές ευκαιρίες, ωστόσο υπάρχουν ανισότητες μεταξύ των κρατών μελών (23). Η συμμετοχή των ηλικιωμένων σε κοινότητες και ΜΚΟ παρέχει μία σημαντική πηγή ανεπίσημης μάθησης.

11.1

Ο ρόλος των ΤΠΕ έχει όλο και περισσότερη σημασία για όλους τους πολίτες. Η χρήση του Διαδικτύου και του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου μπορεί να δώσει στους ηλικιωμένους τη δυνατότητα να διατηρούν την επαφή με ζητήματα πέραν του σπιτιού τους και να έχουν τακτική επικοινωνία με μέλη της οικογένειας που δεν ζουν σε κοντινή απόσταση. Αυτό μπορεί να ενισχυθεί με τη χρήση του Skype ή παρόμοιων μέσων που εξασφαλίζουν οπτική επικοινωνία. Η χρήση χώρων διαδικτυακής συζήτησης (chat rooms), οι οποίοι είναι υπό επιτήρηση, μπορεί να βοηθήσει ηλικιωμένους που είναι καθηλωμένοι στο σπίτι τους να επικοινωνήσουν με άλλους που έχουν παρόμοια ενδιαφέροντα, γεγονός που βοηθά στην άμβλυνση της απομόνωσης.

11.2

Υπάρχουν σημαντικά οφέλη που μπορούν να επιτευχθούν μέσω της ηλεκτρονικής υγείας σε σχέση με την παρακολούθηση προβλημάτων και την ανταπόκριση σε επείγουσες καταστάσεις. Οι μέθοδοι αυτές δεν θα πρέπει να αντικαταστήσουν την τακτική επαφή με άτομα «πρόσωπο με πρόσωπο», τα δε συστήματα ηλεκτρονικής υγείας πρέπει να ανταποκρίνονται στην ανάγκη για πραγματικές σχέσεις με ανθρώπους.

11.3

Πιο αμφιλεγόμενες εφαρμογές ΤΠΕ περιλαμβάνουν τα συστήματα προσωπικής επίβλεψης σε «έξυπνα» σπίτια, στην προσωπική ασφάλεια ή σε συσκευές παρακολούθησης για άτομα με άνοια. Στόχος είναι να δίδεται με ασφάλεια η δυνατότητα διαρκούς αυτονομίας και επιλογής για τις δραστηριότητες. Η χρήση τέτοιων μεθόδων πρέπει να βασίζεται σε ηθικές αποφάσεις και πρακτικές και να είναι σαφώς προς το συμφέρον του ηλικιωμένου· οι δε εν λόγω μέθοδοι δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ως μηχανισμός ελέγχου ή ως τρόπος περιορισμού της υποστήριξης μέσω προσωπικού.

11.4

Η χρήση του Διαδικτύου για τις ηλεκτρονικές αγορές έχει σαφή πλεονεκτήματα για εκείνους που αντιμετωπίζουν προβλήματα κινητικότητας, ωστόσο θα πρέπει και πάλι να μετριάζεται λόγω της ανάγκης τους για συναναστροφή με ανθρώπους και για κίνηση εκτός της οικίας τους. Η προστασία των δεδομένων και η ιδιωτικότητα πρέπει να εξασφαλίζονται.

11.5

Η χρήση ΤΠΕ απαιτεί κατάρτιση και υποστήριξη, καθώς και πρόσβαση σε εξοπλισμό. Τα εν λόγω ζητήματα έχουν υπογραμμιστεί στη γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα την «Ενίσχυση του ψηφιακού γραμματισμού, των ηλεκτρονικών δεξιοτήτων και της ηλεκτρονικής ένταξης». (24)

12.1

Ενώ έχει υπογραμμιστεί η συμμετοχή των ηλικιωμένων σε διάφορες δραστηριότητες με αντίκτυπο στην κοινωνική και την οικονομική ζωή, εξακολουθούν να παραμένουν σημαντικά εμπόδια για πολλούς ηλικιωμένους, τα οποία κωλύουν τη συμμετοχή τους.

12.2

Η χρονολογική ηλικία είναι ένα μόνο από τα πολλά χαρακτηριστικά που καθορίζουν ένα άτομο. Η γνώση, οι ικανότητες και η εμπειρία που διαθέτουν διαφορετικές ηλικιακές ομάδες αποτελούν ζωτικής σημασίας πόρο στην κοινωνία. Μία κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς για κάθε ηλικία απαιτεί τη συλλογική ευθύνη των φορέων λήψης αποφάσεων, των ενδιαφερόμενων φορέων και των ίδιων των πολιτών για τη διαμόρφωση πολιτικών και πρακτικών που να εξασφαλίζουν την ισότητα και την ένταξη ανεξαρτήτως ηλικίας.