Choose the experimental features you want to try

This document is an excerpt from the EUR-Lex website

Document 52009IP0328

    Ρυθμιστικές πτυχές των νανοϋλικών Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 24ης Απριλίου 2009 σχετικά με τις ρυθμιστικές πτυχές των νανοϋλικών 2008/2208(INI)

    ΕΕ C 184E της 8.7.2010, p. 82–89 (BG, ES, CS, DA, DE, ET, EL, EN, FR, IT, LV, LT, HU, MT, NL, PL, PT, RO, SK, SL, FI, SV)

    8.7.2010   

    EL

    Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

    CE 184/82


    Παρασκευή, 24 Απριλίου 2009
    Ρυθμιστικές πτυχές των νανοϋλικών

    P6_TA(2009)0328

    Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 24ης Απριλίου 2009 σχετικά με τις ρυθμιστικές πτυχές των νανοϋλικών 2008/2208(INI)

    2010/C 184 E/18

    Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο,

    έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής της 17ης Ιουνίου 2008 με τίτλο «Ρυθμιστικές πτυχές των νανοϋλικών» (COM(2008)0366) και το συνοδευτικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής (SEC(2008)2036),

    έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής της 12ης Μαΐου 2004 με τίτλο «Προς μια ευρωπαϊκή στρατηγική για τη νανοτεχνολογία» (COM(2004)0338),

    έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής της 7ης Ιουνίου 2005 με τίτλο «Νανοεπιστήμες και νανοτεχνολογίες: σχέδιο δράσης για την Ευρώπη, 2005-2009» (COM(2005)0243) (εφεξής «το σχέδιο δράσης») και το ψήφισμά του της 28ης Σεπτεμβρίου 2006 (1) σχετικά με το σχέδιο δράσης,

    έχοντας υπόψη την ανακοίνωση της Επιτροπής της 6ης Σεπτεμβρίου 2007«Νανοεπιστήμες και νανοτεχνολογίες: ένα σχέδιο δράσης για την Ευρώπη, 2005-2009. Πρώτη έκθεση εφαρμογής, 2005-2007» (COM(2007)0505),

    έχοντας υπόψη τις γνωμοδοτήσεις της επιστημονικής επιτροπής για τους ανακύπτοντες και τους πρόσφατα εντοπιζόμενους κινδύνους για την υγεία (ΕΕΑΝΚΥ) σχετικά με τους ορισμούς και την αξιολόγηση κινδύνου των νανοϋλικών (2),

    έχοντας υπόψη τη γνωμοδότηση της επιστημονικής επιτροπής για τα καταναλωτικά προϊόντα (ΕΕΚΠ) σχετικά με την ασφάλεια των νανοϋλικών στα καλλυντικά προϊόντα (3),

    έχοντας υπόψη τη σύσταση της Επιτροπής σχετικά με κώδικα δεοντολογίας για μια υπεύθυνη έρευνα στον τομέα των νανοεπιστημών και νανοτεχνολογιών (COM(2008)0424) («Κώδικας δεοντολογίας»),

    έχοντας υπόψη τη γνώμη της ευρωπαϊκής ομάδας για τη δεοντολογία της επιστήμης και των νέων τεχνολογιών προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σχετικά με τις δεοντολογικές πτυχές της νανοϊατρικής (4),

    έχοντας υπόψη τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1907/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 18ης Δεκεμβρίου 2006, για την καταχώριση, την αξιολόγηση, την αδειοδότηση και τους περιορισμούς των χημικών προϊόντων (REACH) (5),

    έχοντας υπόψη την οδηγία 98/8/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 16ης Φεβρουαρίου 1998 για τη διάθεση βιοκτόνων στην αγορά (6),

    έχοντας υπόψη την οδηγία 89/391/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 12ης Ιουνίου 1989 σχετικά με την εφαρμογή μέτρων για την προώθηση της βελτίωσης της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων κατά την εργασία (7) και τις θυγατρικές οδηγίες αυτής,

    έχοντας υπόψη την οδηγία 2001/95/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 3ης Δεκεμβρίου 2001 για τη γενική ασφάλεια των προϊόντων (8) καθώς και τη νομοθεσία περί συγκεκριμένων προϊόντων, ιδιαίτερα δε την οδηγία 76/768/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 27ης Ιουλίου 1976 περί προσεγγίσεως των νομοθεσιών των κρατών μελών των αναφερόμενων στα καλλυντικά προϊόντα (9),

    έχοντας υπόψη τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 178/2002 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 28ης Ιανουαρίου 2002, για τον καθορισμό των γενικών αρχών και απαιτήσεων της νομοθεσίας για τα τρόφιμα, για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων και τον καθορισμό διαδικασιών σε θέματα ασφαλείας των τροφίμων (10), τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1333/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 16ης Δεκεμβρίου 2008 που αφορά τα πρόσθετα τροφίμων (11), και την οδηγία 2000/13/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Μαρτίου 2000, για την προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών σχετικά με την επισήμανση, την παρουσίαση και τη διαφήμιση των τροφίμων (12), τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1830/2003 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Σεπτεμβρίου 2003, σχετικά με την ιχνηλασιμότητα και την επισήμανση γενετικώς τροποποιημένων οργανισμών και την ιχνηλασιμότητα τροφίμων και ζωοτροφών που παράγονται από γενετικώς τροποποιημένους οργανισμούς (13), και τον κανονισμό (ΕΚ) 258/97 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 27ης Ιανουαρίου 1997 σχετικά με τα νέα τρόφιμα και τα νέα συστατικά τροφίμων (14),

    έχοντας υπόψη τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1272/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 16ης Δεκεμβρίου 2008 για την ταξινόμηση, την επισήμανση και τη συσκευασία των ουσιών και των μειγμάτων, την τροποποίηση και την κατάργηση των οδηγιών 67/548/ΕΟΚ και 1999/45/ΕΚ και την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1907/2006 (15),

    έχοντας υπόψη την κοινοτική περιβαλλοντική νομοθεσία, ιδίως δε την οδηγία 2008/1/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 15ης Ιανουαρίου 2008 σχετικά με την ολοκληρωμένη πρόληψη και τον έλεγχο της ρύπανσης (16), την οδηγία 2000/60/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 23ης Οκτωβρίου 2000 για τη θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων (17) και την οδηγία 2006/12/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 5ης Απριλίου 2006 περί των στερεών αποβλήτων (18),

    έχοντας υπόψη την οδηγία 2006/114/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 12ης Δεκεμβρίου 2006 σχετικά με την παραπλανητική και συγκριτική διαφήμιση (19),

    έχοντας υπόψη το άρθρο 45 του Κανονισμού του,

    έχοντας υπόψη την έκθεση της Επιτροπής Περιβάλλοντος, Δημόσιας Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων και τη γνωμοδότηση της Επιτροπής Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων (A6-0255/2009),

    Α.

    λαμβάνοντας υπόψη ότι η χρήση νανοϋλικών και νανοτεχνολογιών (εφεξής «νανοϋλικά») υπόσχεται σημαντικά επιτεύγματα με πολλαπλά οφέλη σε αναρίθμητες εφαρμογές για τους καταναλωτές, τους ασθενείς και το περιβάλλον, καθώς τα νανοϋλικά μπορούν να προσφέρουν διαφορετικές ή νέες ιδιότητες σε σύγκριση με την ίδια ουσία ή το ίδιο υλικό στην κανονική του μορφή,

    Β.

    λαμβάνοντας υπόψη ότι η πρόοδος στον τομέα των νανοϋλικών αναμένεται ότι θα επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τις πολιτικές αποφάσεις στους τομείς της δημόσιας υγείας, της απασχόλησης, της ασφάλειας και υγείας στο χώρο εργασίας, της κοινωνίας της πληροφορίας, της ενέργειας, των μεταφορών, της ασφάλειας και του Διαστήματος,

    Γ.

    λαμβάνοντας υπόψη ότι, παρά τη θέσπιση ειδικής ευρωπαϊκής στρατηγικής για τον τομέα των νανοτεχνολογιών και τη συνακόλουθη κατανομή στο πλαίσιο του εβδόμου προγράμματος πλαισίου της Ευρωπαϊκής Κοινότητας για δραστηριότητες έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης ύψους περίπου 3 500 000 000 ευρώ για την έρευνα στον τομέα των νανοεπιστημών, η Ευρωπαϊκή Ένωση εξακολουθεί να υπολείπεται των σημερινών κυριότερων ανταγωνιστών της, όπως π.χ. οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν πάνω από το ήμισυ των επενδύσεων και συγκεντρώνουν τα δύο τρίτα των καταχωρημένων διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας παγκοσμίως,

    Δ.

    λαμβάνοντας υπόψη ότι, από την άλλη πλευρά, τα νανοϋλικά εμφανίζουν αξιοσημείωτους νέους κινδύνους λόγω του μικροσκοπικού τους μεγέθους, όπως είναι η αυξημένη αντιδραστικότητα και κινητικότητα, που ενδέχεται να επιφέρουν αυξημένη τοξικότητα σε συνδυασμό με την απεριόριστη πρόσβαση στον ανθρώπινο οργανισμό, και την ενδεχόμενη εμπλοκή πολύ διαφορετικών μηχανισμών που παρεμβαίνουν στη φυσιολογία του ανθρώπου και άλλων περιβαλλοντικών ειδών,

    Ε.

    λαμβάνοντας υπόψη ότι η ασφαλής ανάπτυξη των νανοϋλικών μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην ανταγωνιστικότητα της οικονομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στην υλοποίηση της στρατηγικής της Λισαβόνας,

    ΣΤ.

    λαμβάνοντας υπόψη ότι ο εν εξελίξει διάλογος για τα νανοϋλικά χαρακτηρίζεται από σημαντική έλλειψη γνώσεων και πληροφοριών, πράγμα που προκαλεί διαφωνίες, που ξεκινούν στο επίπεδο του ορισμού:

    α)

    όσον αφορά το μέγεθος: κατά προσέγγιση ορισμός του μεγέθους («της τάξης των 100 nm ή μικρότερα», έναντι συγκεκριμένης κλίμακας μεγέθους (μεταξύ 1 και 100 nm),

    β)

    όσον αφορά διαφορετικές / νέες ιδιότητες λόγω μεγέθους, συμπεριλαμβανομένου του αριθμού των σωματιδίων, της επιφανειακής δομής και της επιφανειακής δραστηριότητας, ως αυτόνομο κριτήριο αντί της χρήσης τέτοιου είδους ιδιοτήτων ως πρόσθετο κριτήριο για τον ορισμό των νανοϋλικών,

    γ)

    όσον αφορά προβληματικές ιδιότητες: περιορισμός του ορισμού των νανοϋλικών σε ορισμένες ιδιότητες (λ.χ. αδιάλυτα και μη αποικοδομήσιμα) ή μη επιβολή τέτοιων περιορισμών,

    Ζ.

    λαμβάνοντας υπόψη ότι δεν διατίθεται προς το παρόν ένα πλήρως ανεπτυγμένο σύνολο εναρμονισμένων ορισμών μολονότι είτε διατίθεται είτε εξελίσσεται μια σειρά διεθνών προτύπων που ορίζουν τη «νανοκλίμακα» ως «εύρος μεγεθών που κυμαίνονται χρονικά μεταξύ 1 nm και 100 nm» και κάνοντας συχνά το διαχωρισμό μεταξύ:

    νανοαντικειμένων που ορίζονται ως «υλικά μιας, δύο ή τριών εξωτερικών διαστάσεων στη νανοκλίμακα», ήτοι υλικών που συγκροτούνται από μεμονωμένα αντικείμενα πολύ μικρών διαστάσεων,

    υλικών νανοδομής, που ορίζονται ως υλικά «τα οποία διαθέτουν εσωτερική ή επιφανειακή δομή στη νανοκλίμακα» εμφανίζοντας λ.χ. κοιλότητες μικρών διαστάσεων,

    Η.

    λαμβάνοντας υπόψη ότι δεν υπάρχει σαφής πληροφόρηση σχετικά με την τρέχουσα χρήση νανοϋλικών σε καταναλωτικά προϊόντα, για παράδειγμα:

    ενώ οι κατάλογοι επιφανών ιδρυμάτων αναφέρουν ότι στην αγορά κυκλοφορούν περισσότερα από 800 καταναλωτικά προϊόντα που ο εκάστοτε κατασκευαστής χαρακτηρίζει ως βασιζόμενα στη νανοτεχνολογία, οι συνδικαλιστικές ενώσεις των ίδιων των κατασκευαστών αμφισβητούν αυτά τα στοιχεία, υποστηρίζοντας ότι είναι υπερβολικά, χωρίς ωστόσο να παρέχουν οι ίδιοι συγκεκριμένα αριθμητικά στοιχεία,

    ενώ οι εταιρείες, αφενός, μετά χαράς ισχυρίζονται ότι χρησιμοποιούν νανοτεχνολογίες, καθώς ο όρος «νάνο-» φαίνεται να συμβάλλει στην εμπορική προώθηση των προϊόντων, αφετέρου, αντιτίθενται σθεναρά σε αντικειμενικές προϋποθέσεις σήμανσης,

    Θ.

    λαμβάνοντας υπόψη ότι οι σαφείς απαιτήσεις κοινοποίησης όσον αφορά τη χρήση των νανοϋλικών, η πληροφόρηση των καταναλωτών καθώς και η πλήρης εφαρμογή της οδηγίας 2006/114/ΕΚ, είναι απαραίτητα στοιχεία για την παροχή αξιόπιστων πληροφοριών σχετικά με τη χρήση των νανοϋλικών,

    Ι.

    λαμβάνοντας υπόψη ότι οι εισηγήσεις σχετικά με τα δυνητικά οφέλη των νανοτεχνολογιών κάνουν λόγο για σχεδόν ανεξάντλητη ποικιλία μελλοντικών εφαρμογών των νανοϋλικών, αλλά δεν παρέχουν αξιόπιστες πληροφορίες σχετικά με σημερινές χρήσεις,

    ΙΑ.

    λαμβάνοντας υπόψη ότι συζητείται ιδιαίτερα η δυνατότητα εκτίμησης της ασφάλειας των νανοϋλικών, και ότι οι επιστημονικές επιτροπές και οι οργανισμοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης επισημαίνουν μείζονα προβλήματα, όχι μόνο ως προς καίριας σημασίας δεδομένα, αλλά και ως προς τους τρόπους απόκτησης των δεδομένων αυτών· λαμβάνοντας υπόψη ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση χρειάζεται, ως εκ τούτου, να επενδύει περισσότερο στην επαρκή αξιολόγηση των νανοϋλικών προκειμένου να καλύψει τα κενά στις γνώσεις και να διαμορφώσει και να εφαρμόσει το ταχύτερο δυνατό, και, σε συνεργασία με τους οργανισμούς της και τους διεθνείς εταίρους, μεθόδους αξιολόγησης και μια κατάλληλη και εναρμονισμένη μετρολογία και ονοματολογία,

    ΙΒ.

    λαμβάνοντας υπόψη ότι η επιστημονική επιτροπή για τους ανακύπτοντες και τους πρόσφατα εντοπιζόμενους κινδύνους για την υγεία (ΕΕΑΝΚΥ) εντόπισε ορισμένους συγκεκριμένους κινδύνους για την υγεία, καθώς και τοξικές επιπτώσεις κάποιων νανοϋλικών σε οργανισμούς του περιβάλλοντος· λαμβάνοντας υπόψη ότι η ΕΕΑΝΚΥ διαπίστωσε επίσης γενικευμένη έλλειψη δεδομένων υψηλής ποιότητας όσον αφορά την έκθεση τόσο για τους ανθρώπους όσο και για το περιβάλλον, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι απαιτείται περαιτέρω ανάπτυξη, τεκμηρίωση και τυποποίηση των γνώσεων επί της μεθοδολογίας τόσο για τις εκτιμήσεις της έκθεσης όσο και για τον εντοπισμό των κινδύνων,

    ΙΓ.

    λαμβάνοντας υπόψη ότι η υφιστάμενη χρηματοδότηση στο 7ο ΠΠ για τα νανοϋλικά στον τομέα του περιβάλλοντος, της υγείας και της ασφάλειας είναι μέχρι στιγμής υπερβολικά χαμηλή· λαμβάνοντας υπόψη ότι τα κριτήρια αξιολόγησης για την επιχορήγηση ερευνητικών προγραμμάτων σχετικά με την εκτίμηση της ασφάλειας των νανοϋλικών στο πλαίσιο του 7ου ΠΠ είναι εξαιρετικά περιοριστικά (δηλ. επιτρέπουν ελάχιστα περιθώρια καινοτομίας), και ως εκ τούτου δεν προωθούν δεόντως την επείγουσα ανάπτυξη επιστημονικών μεθόδων για την αξιολόγηση των νανοϋλικών· λαμβάνοντας επίσης υπόψη ότι είναι σημαντικό να διατίθενται επαρκείς πόροι για την έρευνα σχετικά με την ασφαλή ανάπτυξη και χρήση νανοϋλικών,

    ΙΔ.

    λαμβάνοντας υπόψη ότι οι γνώσεις για τις δυνητικές επιπτώσεις των νανοϋλικών στην υγεία και το περιβάλλον υστερούν σημαντικά έναντι του ρυθμού ανάπτυξης της αγοράς, δεδομένων των ταχύτατων εξελίξεων στον τομέα των νανοϋλικών, εγείροντας, ως εκ τούτου, θεμελιώδη ερωτήματα σχετικά με την ικανότητα των υφισταμένων ρυθμίσεων να αντιμετωπίσουν τις αναδυόμενες τεχνολογίες, όπως τα νανοϋλικά, σε «πραγματικό χρόνο»,

    ΙΕ.

    λαμβάνοντας υπόψη ότι το Κοινοβούλιο είχε ζητήσει, στο πλαίσιο του ψηφίσματός του της 28ης Σεπτεμβρίου 2006 σχετικά με τις νανοεπιστήμες και τις νανοτεχνολογίες να διερευνηθούν, σύμφωνα με την αρχή της πρόληψης, οι επιπτώσεις των νανοσωματιδίων που δεν είναι ευδιάλυτα ή βιοαποικοδομήσιμα, πριν αρχίσει η παραγωγή και διάθεση αυτών των σωματιδίων στην αγορά,

    ΙΣΤ.

    λαμβάνοντας υπόψη ότι η αξία της προαναφερθείσας ανακοίνωσης της Επιτροπής με τίτλο «Ρυθμιστικές πτυχές των νανοϋλικών» είναι μάλλον περιορισμένη λόγω της έλλειψης ενημέρωσης σχετικά με τις συγκεκριμένες ιδιότητες των νανοϋλικών, τις πραγματικές τους χρήσεις, καθώς και δυνητικούς κινδύνους και οφέλη, και άρα δεν εξετάζονται οι νομοθετικές και πολιτικές προκλήσεις που προκύπτουν από την ειδική φύση των νανοϋλικών, πράγμα που οδηγεί σε γενική μόνον νομική επισκόπηση που δείχνει ότι προς το παρόν δεν υπάρχουν διατάξεις σχετικά με τα νανοϋλικά στην κοινοτική νομοθεσία,

    ΙΖ.

    λαμβάνοντας υπόψη ότι τα νανοϋλικά πρέπει να καλύπτονται από πολυσχιδή, διαφοροποιημένη και προσαρμοστική νομοθεσία με βάση την αρχή της προφύλαξης (20), την αρχή της ευθύνης του παραγωγού και την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» για να διασφαλίζεται η ασφαλής παραγωγή, χρήση και διάθεση των νανοϋλικών προτού διατεθεί η τεχνολογία αυτή στην αγορά, αποφεύγοντας παράλληλα τη συστηματική προσφυγή σε γενικές περιόδους αναστολής ή σε μη διαφοροποιημένη αντιμετώπιση διαφορετικών εφαρμογών των νανοϋλικών,

    ΙΗ.

    λαμβάνοντας υπόψη ότι η σχεδόν απεριόριστη εφαρμογή των νανοτεχνολογιών σε διάφορους τομείς, όπως π.χ. η ηλεκτρονική, η κλωστοϋφαντουργία, η βιοϊατρική, τα προϊόντα προσωπικής φροντίδας, τα προϊόντα καθαρισμού, τα προϊόντα διατροφής ή η ενέργεια, καθιστά αδύνατη τη θέσπιση ενός ενιαίου ρυθμιστικού πλαισίου σε κοινοτικό επίπεδο,

    ΙΘ.

    λαμβάνοντας υπόψη ότι, στο πλαίσιο του REACH, έχει ήδη αποφασιστεί ότι απαιτούνται περαιτέρω κατευθυντήριες γραμμές και συστάσεις σχετικά με τα νανοϋλικά, ιδίως όσον αφορά την αναγνώριση των ουσιών, καθώς και προσαρμογή των μεθόδων εκτίμησης των κινδύνων· λαμβάνοντας υπόψη ότι μια προσεκτικότερη εξέταση του REACH αποκαλύπτει πολλές περαιτέρω ελλείψεις σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση των νανοϋλικών,

    Κ.

    λαμβάνοντας υπόψη ότι, λόγω της απουσίας συγκεκριμένων διατάξεων περί νανοϋλικών, η νομοθεσία σχετικά με τα απόβλητα ενδέχεται να μην εφαρμοστεί ορθά,

    ΚΑ.

    λαμβάνοντας υπόψη ότι τα νανοϋλικά δημιουργούν καθ όλη τη διάρκεια ζωής τους σημαντικές προκλήσεις για την επαγγελματική υγεία και ασφάλεια, καθώς πολλοί εργαζόμενοι στην αλυσίδα παραγωγής εκτίθενται στα εν λόγω υλικά χωρίς να γνωρίζουν αν οι διαδικασίες ασφαλείας που εφαρμόζονται και τα μέτρα προστασίας που λαμβάνονται είναι επαρκή και αποτελεσματικά· επισημαίνει ότι ο αριθμός και οι κατηγορίες των εργαζόμενων που εκτίθενται στις συνέπειες των νανοϋλικών αναμένεται να αυξηθούν στο μέλλον,

    ΚΒ.

    λαμβάνοντας υπόψη ότι οι σημαντικές τροπολογίες για τα νανοϋλικά που εγκρίθηκαν κατόπιν συμφωνίας μεταξύ του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σε πρώτη ανάγνωση στο πλαίσιο της αναδιατύπωσης της οδηγίας για τα καλλυντικά (21), και οι σημαντικές τροπολογίες που ενέκρινε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στην πρώτη ανάγνωση της αναθεώρησης του κανονισμού για τα νέα τρόφιμα (22), αντιστοίχως, τονίζουν την ανάγκη να τροποποιηθεί η σχετική κοινοτική νομοθεσία ώστε να καλύπτει επαρκώς τα νανοϋλικά,

    ΚΓ.

    λαμβάνοντας υπόψη ότι ο εν εξελίξει διάλογος σχετικά με τις ρυθμιστικές πτυχές των νανοϋλικών περιορίζεται κατά κύριο λόγο στους κύκλους των εμπειρογνωμόνων, παρά το γεγονός ότι τα νανοϋλικά έχουν τη δυνατότητα να επιφέρουν εκτεταμένες κοινωνικές αλλαγές, γεγονός που προϋποθέτει ευρεία δημόσια διαβούλευση,

    ΚΔ.

    λαμβάνοντας υπόψη ότι μια ευρεία εφαρμογή των δικαιωμάτων κατοχύρωσης με διπλώματα ευρεσιτεχνίας στον τομέα των νανοϋλικών, καθώς και το υπέρμετρο κόστος της διαδικασίας κατοχύρωσης με διπλώματα ευρεσιτεχνίας και η έλλειψη μέσων πρόσβασης στα διπλώματα ευρεσιτεχνίας για τις πολύ μικρές επιχειρήσεις (ΠΜΕ) και τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), θα μπορούσαν να καταπνίξουν την περαιτέρω καινοτομία,

    ΚΕ.

    λαμβάνοντας υπόψη ότι η πιθανή σύγκλιση της νανοτεχνολογίας με τη βιοτεχνολογία, τη βιολογία, τις γνωστικές επιστήμες και την πληροφορική εγείρει σοβαρά ζητήματα δεοντολογίας, προστασίας, ασφάλειας και σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων τα οποία πρέπει να αναλυθούν στο πλαίσιο νέας γνώμης από την ευρωπαϊκή ομάδα για τη δεοντολογία της επιστήμης και των νέων τεχνολογιών,

    ΚΣΤ.

    λαμβάνοντας υπόψη ότι ο κώδικας δεοντολογίας αποτελεί σημαντικό μέσο για μια ασφαλή, ολοκληρωμένη και υπεύθυνη έρευνα στον τομέα των νανοϋλικών· λαμβάνοντας υπόψη ότι ο εν λόγω κώδικας πρέπει να υιοθετηθεί και να τηρηθεί από όλους τους παραγωγούς που σκοπεύουν να παρασκευάσουν ή να διαθέσουν στην αγορά εμπορεύματα,

    ΚΖ.

    λαμβάνοντας υπόψη ότι η επισκόπηση όλης της σχετικής κοινοτικής νομοθεσίας θα πρέπει να καθιερώνει την εφαρμογή της αρχής «της απαγόρευσης μη καταχωρισμένων ουσιών» («no data, no market») για τα νανοϋλικά,

    1.

    εκφράζει την πεποίθηση ότι η χρήση των νανοϋλικών πρέπει να ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες των πολιτών και ότι τα οφέλη τους θα πρέπει να υλοποιηθούν μόνο με ασφαλή και υπεύθυνο τρόπο εντός σαφούς ρυθμιστικού πλαισίου πολιτικής (νομοθετικές και λοιπές διατάξεις) που προορίζεται σαφώς για υφιστάμενες και αναμενόμενες εφαρμογές των νανοϋλικών καθώς και για τον ιδιαίτερο χαρακτήρα των πιθανών προβλημάτων για την υγεία, το περιβάλλον και την ασφάλεια·

    2.

    εκφράζει τη λύπη του για την έλλειψη της δέουσας αξιολόγησης της de facto εφαρμογής των γενικών διατάξεων του κοινοτικού δικαίου υπό το πρίσμα της πραγματικής φύσης των νανοϋλικών·

    3.

    δεν συμφωνεί, πριν διεξαχθεί κατάλληλη αξιολόγηση της ισχύουσας κοινοτικής νομοθεσίας και ελλείψει οιωνδήποτε συγκεκριμένων διατάξεων για τα νανοϋλικά στη νομοθεσία αυτή, με τα συμπεράσματα της Επιτροπής ότι α) η ισχύουσα νομοθεσία καλύπτει κατ' αρχήν τους σχετικούς κινδύνους που οφείλονται στα νανοϋλικά, και β) ότι η προστασία της υγείας, της ασφάλειας και του περιβάλλοντος πρέπει κυρίως να ενισχυθεί με τη βελτίωση της εφαρμογής της ισχύουσας νομοθεσίας, ενώ λόγω της έλλειψης ενδεδειγμένων δεδομένων και μεθόδων για την εκτίμηση των κινδύνων που σχετίζονται με τα νανοϋλικά δεν είναι ουσιαστικά σε θέση να αντιμετωπίσει τους κινδύνους αυτούς·

    4.

    θεωρεί ότι η έννοια της «ασφαλούς, υπεύθυνης και ολοκληρωμένης προσέγγισης» των νανοτεχνολογιών που προωθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση, διακυβεύεται από την ελλιπή ενημέρωση σχετικά με τη χρήση και την ασφάλεια των νανοϋλικών που κυκλοφορούν ήδη στην αγορά, ιδίως σε ευαίσθητες εφαρμογές στις οποίες εκτίθενται άμεσα οι καταναλωτές·

    5.

    καλεί την Επιτροπή να αναθεωρήσει όλη τη σχετική νομοθεσία εντός δύο ετών ώστε να εγγυηθεί την ασφάλεια για όλες τις εφαρμογές νανοϋλικών σε προϊόντα με πιθανές επιπτώσεις στην υγεία, το περιβάλλον ή την ασφάλεια καθ' όλη τη διάρκεια ζωής τους, και να διασφαλίσει ότι οι νομοθετικές διατάξεις και τα μέσα εφαρμογής αντικατοπτρίζουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των νανοϋλικών στα οποία ενδέχεται να εκτίθενται οι εργαζόμενοι, οι καταναλωτές και/ή το περιβάλλον·

    6.

    τονίζει ότι μια τέτοια αναθεώρηση είναι απαραίτητη τόσο για την επαρκή προστασία της ανθρώπινης υγείας και του περιβάλλοντος, όσο και για την εξασφάλιση βεβαιότητας και προβλεψιμότητας για τους οικονομικούς παράγοντες, καθώς και για την ενίσχυση της εμπιστοσύνης του κοινού·

    7.

    ζητεί την καθιέρωση ενός ολοκληρωμένου και επιστημονικά τεκμηριωμένου ορισμού για τα νανοϋλικά στην κοινοτική νομοθεσία στο πλαίσιο τροπολογιών για τα νανοϋλικά στη συναφή οριζόντια και τομεακή νομοθεσία·

    8.

    καλεί την Επιτροπή να προωθήσει την έγκριση εναρμονισμένου ορισμού των νανοϋλικών σε διεθνές επίπεδο και να προσαρμόσει αναλόγως το σχετικό ευρωπαϊκό νομοθετικό πλαίσιο·

    9.

    θεωρεί ιδιαίτερα σημαντικό να εντάσσονται τα νανοϋλικά αποκλειστικά στο πεδίο εφαρμογής τουλάχιστον της νομοθεσίας για χημικά προϊόντα (REACH, βιοκτόνα), τρόφιμα (είδη διατροφής, πρόσθετα τροφίμων, τρόφιμα και ζωοτροφές από γενετικώς τροποποιημένους οργανισμούς), της συναφούς νομοθεσίας για την προστασία των εργαζομένων, καθώς και της νομοθεσίας για την ποιότητα της ατμόσφαιρας, των υδάτων και τα απόβλητα·

    10.

    ζητεί την εφαρμογή της «υποχρέωσης προφύλαξης» από τους παρασκευαστές που επιθυμούν να διαθέσουν νανοϋλικά στην αγορά και τους καλεί να τηρούν τον ευρωπαϊκό κώδικα δεοντολογίας για υπεύθυνη έρευνα στις νανοεπιστήμες και τις νανοτεχνολογίες·

    11.

    ζητεί ειδικότερα από την Επιτροπή να αξιολογήσει την ανάγκη αναθεώρησης του REACH όσον αφορά μεταξύ άλλων:

    απλουστευμένη καταχώριση νανοϋλικών κάτω του ενός τόνου που παρασκευάζονται ή εισάγονται,

    αντιμετώπιση όλων των νανοϋλικών ως νέων ουσιών,

    αναφορά σχετικά με τη χημική ασφάλεια με αξιολόγηση της έκθεσης για όλα τα καταχωρισμένα νανοϋλικά,

    απαιτήσεις κοινοποίησης για όλα τα νανοϋλικά που διατίθενται στην αγορά σε καθαρή μορφή, σε παρασκευάσματα ή σε προϊόντα·

    12.

    ζητεί συγκεκριμένα από την Επιτροπή να αξιολογήσει την ανάγκη αναθεώρησης της νομοθεσίας περί των αποβλήτων όσον αφορά μεταξύ άλλων:

    ειδική καταχώριση για τα νανοϋλικά στον κατάλογο αποβλήτων που θεσπίστηκε από την απόφαση 2000/532/ΕΚ (23),

    αναθεώρηση των κριτηρίων αποδοχής των αποβλήτων στους χώρους υγειονομικής ταφής της απόφασης 2003/33/ΕΚ (24),

    αναθεώρηση των συναφών οριακών τιμών εκπομπής για την αποτέφρωση των αποβλήτων με στόχο την προσθήκη στις μετρήσεις βάσει μάζας μετρικών παραμέτρων σύμφωνα με τον αριθμό των σωματιδίων και/ή την επιφάνεια·

    13.

    ζητεί συγκεκριμένα από την Επιτροπή να αξιολογήσει την ανάγκη αναθεώρησης των οριακών τιμών εκπομπής και των περιβαλλοντικών ποιοτικών προτύπων στην νομοθεσία σχετικά με την ποιότητα του αέρα και των υδάτων, προκειμένου να προστεθούν στις μετρήσεις βάσει μάζας οι μετρικές παράμετροι σύμφωνα με τον αριθμό των σωματιδίων και/ή την επιφάνεια, για την κατάλληλη διαχείριση των νανοϋλικών·

    14.

    υπογραμμίζει πόσο σημαντικό είναι για την Επιτροπή και/ή τα κράτη μέλη να διασφαλιστεί η πλήρης συμμόρφωση και η εφαρμογή των αρχών της κοινοτικής νομοθεσίας για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων κατά το χειρισμό νανοϋλικών, συμπεριλαμβανομένης της επαρκούς κατάρτισης των ειδικευμένων σε θέματα υγείας και ασφάλειας προκειμένου να αποφεύγεται η πιθανή επιζήμια έκθεση σε νανοϋλικά·

    15.

    ζητεί ειδικότερα από την Επιτροπή να αξιολογήσει την ανάγκη αναθεώρησης της νομοθεσίας περί της ασφάλειας των εργαζομένων όσον αφορά μεταξύ άλλων:

    χρήση νανοϋλικών αποκλειστικά σε κλειστά συστήματα ή με άλλους τρόπους που αποκλείουν την έκθεση των εργαζομένων, για όσο διάστημα δεν είναι εφικτό να ανιχνευθεί και να ελεγχθεί η έκθεση κατά τρόπο αξιόπιστο,

    σαφή απόδοση ευθύνης σε παραγωγούς και εργοδότες η οποία προκύπτει από τη χρήση νανοϋλικών,

    εάν καλύπτονται όλες οι οδοί έκθεσης (αναπνευστική, δερματική και άλλες)·

    16.

    καλεί την Επιτροπή να καταρτίσει, πριν από τον Ιούνιο του 2011, κατάλογο των διαφόρων ειδών και χρήσεων νανοϋλικών στην ευρωπαϊκή αγορά, τηρώντας παράλληλα αιτιολογημένα εμπορικά μυστικά, όπως συνταγές, και να διαθέτει στο κοινό τον κατάλογο αυτό· καλεί επίσης την Επιτροπή να υποβάλει ταυτόχρονα έκθεση σχετικά με την ασφάλεια των εν λόγω νανοϋλικών·

    17.

    επαναλαμβάνει το αίτημά του να παρέχονται πληροφορίες στους καταναλωτές σχετικά με τη χρήση νανοϋλικών σε καταναλωτικά προϊόντα· όλα τα υλικά που περιλαμβάνονται με μορφή νανοϋλικών σε ουσίες, μίγματα ή προϊόντα πρέπει να αναφέρονται σαφώς στην επισήμανση του προϊόντος (λ.χ. στον κατάλογο των υλικών, οι ονομασίες αυτών των συστατικών πρέπει να συνοδεύονται από τη λέξη «νανο» σε παρένθεση)·

    18.

    ζητεί την πλήρη εφαρμογή της οδηγίας 2006/114/ΕΚ προκειμένου να διασφαλιστεί ότι δεν θα γίνεται παραπλανητική διαφήμιση των νανοϋλικών·

    19.

    ζητεί να καταρτιστούν επειγόντως επαρκή πρωτόκολλα δοκιμών και μετρολογικά πρότυπα για την εκτίμηση του κινδύνου, και της έκθεσης εργαζομένων, καταναλωτών και περιβάλλοντος σε νανοϋλικά, καθ' όλη τη διάρκεια του συνολικού κύκλου ζωής τους, και σε περίπτωση ατυχημάτων, μέσω διεπιστημονικής προσέγγισης·

    20.

    ζητεί τη σημαντική επίσπευση των διαδικασιών χρηματοδότησης της έρευνας σχετικά με τα νανοϋλικά στο πεδίο του περιβάλλοντος, της υγείας και της ασφάλειας καθ' όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους, λ.χ. με την ίδρυση ειδικού Ευρωπαϊκού Ταμείου στο πλαίσιο του 7ου ΠΠ· καλεί επίσης ειδικότερα την Επιτροπή να αναθεωρήσει τα κριτήρια αξιολόγησης στο 7ο ΠΠ ούτως ώστε να προσελκύει και να χρηματοδοτεί σε μεγάλο βαθμό περισσότερες έρευνες για τη βελτίωση της επιστημονικής μεθοδολογίας για την εκτίμηση των νανοϋλικών·

    21.

    καλεί την Επιτροπή να προαγάγει τον συντονισμό και την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά την έρευνα και την ανάπτυξη, την αξιολόγηση των κινδύνων, την ανάπτυξη κατευθυντηρίων γραμμών και ρυθμιστικών διατάξεων για τα νανοϋλικά, είτε με τη χρήση των υφιστάμενων μηχανισμών (π.χ. υποομάδα αρμόδιων αρχών του REACH για τα νανοϋλικά) είτε με τη δημιουργία νέων, αν κρίνεται απαραίτητο·

    22.

    ζητεί από την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να προτείνουν, το συντομότερο δυνατό, τη δημιουργία μόνιμου και ανεξάρτητου ευρωπαϊκού δικτύου, το οποίο θα αναλάβει την εποπτεία των νανοτεχνολογιών και των νανοϋλικών, και ένα πρόγραμμα θεμελιώδους και εφαρμοσμένης έρευνας στις μεθόδους της εν λόγω εποπτείας (κυρίως της μετρολογίας, της ανίχνευσης, της τοξικότητας και της επιδημιολογίας)·

    23.

    ζητεί από την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να δρομολογήσουν δημόσιο διάλογο σε επίπεδο ΕΕ σχετικά με τις νανοτεχνολογίες και τα νανοϋλικά και σχετικά με τις ρυθμιστικές πτυχές τους

    24.

    αναγνωρίζει ότι είναι εξαιρετικά σημαντικό να αρθούν τα εμπόδια πρόσβασης στα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, ιδίως για τις πολύ μικρές επιχειρήσεις και τις ΜΜΕ, και ζητεί ταυτοχρόνως τον περιορισμό των δικαιωμάτων κατοχύρωσης με διπλώματα ευρεσιτεχνίας σε συγκεκριμένες εφαρμογές ή μεθόδους παραγωγής των νανοϋλικών και να επεκταθούν κατ εξαίρεση μόνο στα ίδια τα νανοϋλικά, ώστε να αποφευχθεί η κατάπνιξη της καινοτομίας·

    25.

    θεωρεί ότι εν ευθέτω χρόνω, και ιδίως για την νανοϊατρική, θα πρέπει να διαμορφωθούν κατευθυντήριες γραμμές στον τομέα της δεοντολογίας όπως ο σεβασμός της ιδιωτικής ζωής, η ελεύθερη και εν επιγνώσει συναίνεση, τα όρια των μη θεραπευτικών βελτιωτικών επεμβάσεων στον άνθρωπο, ενθαρρύνοντας ταυτόχρονα αυτόν τον πολλά υποσχόμενο διατομεακό χώρο με την εφαρμογή ριζοσπαστικών τεχνολογιών όπως η μοριακή απεικόνιση και η διαγνωστική, που μπορούν να αποφέρουν εντυπωσιακά οφέλη στην έγκαιρη διάγνωση και στην έξυπνη και αποτελεσματική θεραπεία πολλών νόσων· καλεί την ευρωπαϊκή ομάδα για τη δεοντολογία της επιστήμης και των νέων τεχνολογιών να διατυπώσει τη γνώμη της επί του συγκεκριμένου θέματος, αναπτύσσοντας περαιτέρω τη γνώμη της αριθ. 21 της 17ης Ιανουαρίου 2007 σχετικά με τις «δεοντολογικές πτυχές της νανοϊατρικής» και αξιοποιώντας κατάλληλα τη συναφή γνώμη που εξέδωσαν εθνικοί οργανισμοί δεοντολογίας στην ΕΕ, καθώς και το έργο που έχουν αναλάβει σχετικά με το συγκεκριμένο ζήτημα διεθνείς οργανισμοί όπως η UNESCΟ·

    26.

    καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να επιδείξουν ιδιαίτερη προσοχή στην κοινωνική διάσταση της ανάπτυξης της νανοτεχνολογίας· θεωρεί περαιτέρω ότι η ενεργός συμμετοχή των ενδιαφερόμενων κοινωνικών εταίρων πρέπει να εξασφαλιστεί το συντομότερο δυνατόν·

    27.

    καλεί την Επιτροπή να αξιολογήσει την ανάγκη αναθεώρησης της νομοθεσίας ώστε να καλύπτει τα νανοϋλικά που δημιουργούνται ως ανεπιθύμητα παραπροϊόντα των διαδικασιών καύσης με οικονομικά αποδοτικό τρόπο·

    28.

    αναθέτει στον Πρόεδρό του να διαβιβάσει το παρόν ψήφισμα στο Συμβούλιο και την Επιτροπή, καθώς και στις κυβερνήσεις και τα κοινοβούλια των κρατών μελών.


    (1)  ΕΕ C 306 E, 15.12.2006, σ. 426.

    (2)  Γνωμοδότηση σχετικά με τις επιστημονικές πτυχές των υφιστάμενων και προτεινόμενων ορισμών αναφορικά με προϊόντα νανοεπιστήμης και νανοτεχνολογίας· 29 Νοεμβρίου 2007· http://ec.europa.eu/health/ph_risk/committees/04_scenihr/docs/scenihr_o_012.pdf Και συνοδευτική ενημέρωση από τις υπηρεσίες της Επιτροπής σχετικά με τη γνωμοδότηση της ΕΕΑΝΚΥ σχετικά με τις επιστημονικές πτυχές των υφιστάμενων και προτεινόμενων ορισμών αναφορικά με προϊόντα νανοεπιστήμης και νανοτεχνολογίας· http://ec.europa.eu/health/ph_risk/committees/04_scenihr/docs/scenihr_oc_012.pdf Γνωμοδότηση σχετικά με την καταλληλότητα της μεθοδολογίας αξιολόγησης κινδύνου σύμφωνα με τα τεχνικά έγγραφα καθοδήγησης για νέες και υφιστάμενες ουσίες για την αξιολόγηση των κινδύνων των νανοϋλικών· 21-22 Ιουνίου 2007· http://ec.europa.eu/health/ph_risk/committees/04_scenihr/docs/scenihr_o_010.pdf Τροποποιημένη γνωμοδότηση (μετά από δημόσια διαβούλευση) σχετικά με την καταλληλότητα των υφιστάμενων μεθοδολογιών αξιολόγησης των πιθανών κινδύνων που συνεπάγονται τα τροποποιημένα και τυχαίας προέλευσης προϊόντα νανοτεχνολογίας· 10 Μαρτίου 2006· http://ec.europa.eu/health/ph_risk/committees/04_scenihr/docs/scenihr_o_003b.pdf Γνωμοδότηση σχετικά με την επικινδυνότητα των προϊόντων νανοτεχνολογίας· 19 Ιανουαρίου 2009· http://ec.europa.eu/health/ph_risk/committees/04_scenihr/docs/scenihr_o_023.pdf

    (3)  Γνωμοδότηση σχετικά με την ασφάλεια των νανοϋλικών στα καλλυντικά προϊόντα· 18 Δεκεμβρίου 2007· http://ec.europa.eu/health/ph_risk/committees/04_sccp/docs/sccp_o_123.pdf

    (4)  Γνώμη αριθ. 21, 17 Ιανουαρίου 2007.

    (5)  ΕΕ L 396, 30.12.2006, σ. 1.

    (6)  ΕΕ L 123, 24.4.1998, σ. 1.

    (7)  ΕΕ L 183, 29.6.1989, σ. 1

    (8)  ΕΕ L 11, 15.1.2002, σ. 4.

    (9)  ΕΕ L 262, 27.9.1976, σ. 169.

    (10)  ΕΕ L 31, 1.2.2002, σ. 1.

    (11)  ΕΕ L 354, 31.12.2008, σ. 16.

    (12)  ΕΕ L 109, 6.5.2000, σ. 29.

    (13)  ΕΕ L 268, 18.10.2003, σ. 24.

    (14)  ΕΕ L 43, 14.2.1997, σ. 1.

    (15)  EE L 353, 31.12.2008, σ. 1.

    (16)  ΕΕ L 24, 29.01.2008, σ. 8

    (17)  ΕΕ L 327, 22.12.2000, σ. 1.

    (18)  ΕΕ L 114, 27.4.2006, σ. 9.

    (19)  EE L 376, 27.12.2006, σ. 21.

    (20)  Ανακοίνωση της Επιτροπής της 2ας Φεβρουαρίου 2000 που αφορά την αρχή της προφύλαξης (COM(2000)0001).

    (21)  Θέση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 24ης Μαρτίου 2009, Κείμενα που εγκρίθηκαν, P6_TA(2009)0158.

    (22)  Θέση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 25 Μαρτίου 2009, Κείμενα που εγκρίθηκαν, P6_TA(2009)0171.

    (23)  Απόφαση 2000/532/ΕΚ της Επιτροπής, της 3ης Μαΐου 2000, για αντικατάσταση της απόφασης 94/3/ΕΚ για τη θέσπιση καταλόγου αποβλήτων σύμφωνα με το άρθρο 1 στοιχείο α) της οδηγίας 75/442/ΕΟΚ του Συμβουλίου και της απόφασης 94/904/ΕΚ του Συμβουλίου για την κατάρτιση καταλόγου επικίνδυνων αποβλήτων κατ' εφαρμογή του άρθρου 1 παράγραφος 4 της οδηγίας 91/689/ΕΟΚ του Συμβουλίου για τα επικίνδυνα απόβλητα (ΕΕ L 226, 6.9.2000, σ. 3).

    (24)  Απόφαση 2003/33/ΕΚ του Συμβουλίου, της 19ης Δεκεμβρίου 2002, για τον καθορισμό κριτηρίων και διαδικασιών αποδοχής των αποβλήτων στους χώρους υγειονομικής ταφής σύμφωνα με το άρθρο 16 και το παράρτημα ΙΙ της οδηγίας 1999/31/ΕΚ (ΕΕ L 11, 16.1.2003, σ. 27).


    Top