This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52004IE1203
Opinion of the European Economic and Social Committee on ‘Better economic governance in the EU’
Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Βελτίωση της οικονομικής διακυβέρνησης στην ΕΕ»
Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Βελτίωση της οικονομικής διακυβέρνησης στην ΕΕ»
ΕΕ C 74 της 23.3.2005, p. 23–31
(ES, CS, DA, DE, ET, EL, EN, FR, IT, LV, LT, HU, NL, PL, PT, SK, SL, FI, SV)
ΕΕ C 74 της 23.3.2005, p. 9–17
(MT)
23.3.2005 |
EL |
Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης |
C 74/23 |
Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Βελτίωση της οικονομικής διακυβέρνησης στην ΕΕ»
(2005/C 74/06)
Στις 29 Ιανουαρίου 2004 και σύμφωνα με το άρθρο 29, παράγραφος 2 του Εσωτερικού της Κανονισμού, η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή αποφάσισε να καταρτίσει γνωμοδότηση πρωτοβουλίας με θέμα «Βελτίωση της οικονομικής διακυβέρνησης στην ΕΕ».
Το ειδικευμένο τμήμα «Οικονομική και Νομισματική Ένωση, οικονομική και κοινωνική συνοχή», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές εργασίες της ΕΟΚΕ, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 13 Ιουλίου 2004 με βάση εισηγητική έκθεση του κ. van IERSEL.
Κατά την 411η σύνοδο ολομέλειάς της, της 15ης και 16ης Σεπτεμβρίου 2004 (συνεδρίαση της 15ης Σεπτεμβρίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 130 ψήφους υπέρ, 3 ψήφους κατά και 7 αποχές την ακόλουθη γνωμοδότηση.
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η Ευρωπαϊκή Ένωση εισέρχεται σήμερα σε μια νέα φάση. Το 2004 είναι το έτος της προσχώρησης δέκα νέων κρατών μελών, της ανανέωσης της Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και, όπως ελπίζουμε, της Συνταγματικής Συνθήκης. Εφέτος προετοιμάζεται επίσης η ενδιάμεση αξιολόγηση της στρατηγικής της Λισσαβώνας για το 2005. Οι αναλύσεις της Επιτροπής, που περιέχονται μεταξύ άλλων και στους Γενικούς Προσανατολισμούς των Οικονομικών Πολιτικών, αποκαλύπτουν έλλειμμα στην πρόοδο της ολοκλήρωσης. Το έλλειμμα αυτό οφείλεται εν μέρει στη δυσμενή οικονομική συγκυρία, εν μέρει όμως και στην απροθυμία των κρατών μελών να τηρήσουν τους στόχους και τις συμφωνίες που τα ίδια έχουν δεσμευτεί να εφαρμόσουν. Η ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης και η αναζωογόνηση της στρατηγικής της Λισσαβώνας έχουν, ωστόσο, καθοριστική σημασία. Η παρούσα γνωμοδότηση επικεντρώνεται κυρίως στη διακυβέρνηση αυτού του στρατηγικού σχεδίου, που είναι απολύτως αναγκαίο για την αξιοπιστία και την αποτελεσματικότητα της Ένωσης. Είναι επιτακτική ανάγκη να δημιουργηθεί ένα θεσμικό πλαίσιο εμπιστοσύνης στην ορθή κατανομή των καθηκόντων εντός της Ένωσης – ποιος είναι υπεύθυνος για τι και πότε; – και στην εφαρμογή στα κράτη μέλη των στόχων και των οδηγιών που υιοθετούν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και οι διάφοροι σχηματισμοί του. Υπάρχουν αρκετά θετικά παραδείγματα για μια «νέου τύπου» στρατηγική της Λισσαβώνας, όπως η «Ευρώπη '92» ή η Οικονομική και Νομισματική Ένωση. Η κοινοτική μέθοδος υποστηρίζεται ένθερμα στη γνωμοδότηση. Χρειάζεται, όμως, μια ολοκληρωμένη προσέγγιση με βάση ένα προσυμφωνημένο σχέδιο με συγκεκριμένα στάδια.
1. Εισαγωγή
1.1 |
Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σήμερα σε κρίσιμη φάση. Αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις: τη διεύρυνση, την ανάγκη να δοθούν θετικά κίνητρα στην οικονομική ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα, το σχέδιο Συντάγματος και την ικανοποιητική αντιμετώπιση της αυξανόμενης δυσπιστίας των πολιτών έναντι της Ένωσης. Οι δύσκολες αυτές προκλήσεις απαιτούν τη χάραξη εύστοχης και συνεκτικής πολιτικής, αλλά και τη συνεπή εφαρμογή της. Η ΕΟΚΕ εξέδωσε πέρυσι δύο γνωμοδοτήσεις για αυτό το θέμα, με βάση τους Γενικούς Προσανατολισμούς των Οικονομικών Πολιτικών για την περίοδο 2003-2005 (1). |
1.2 |
Ωστόσο, η φύση των αντιμετωπιζόμενων προβλημάτων απαιτεί περαιτέρω προβληματισμό. Η αποτελεσματική πολιτική και η ολοκλήρωση είναι αδιανόητες χωρίς ένα σαφές και αξιόπιστο θεσμικό πλαίσιο, το οποίο να διασφαλίζει τη συνέχεια που δίδεται στις αποφάσεις της ΕΕ. |
1.3 |
Οι αναλύσεις της Επιτροπής, όπως παρουσιάζονται στην ανακοίνωσή της της 21ης Ιανουαρίου 2004 (2) και στην επικαιροποίηση του 2004 της 7ης Απριλίου 2004 (3), επιβεβαιώνουν τις τάσεις που σημειώθηκαν το 2003. Επιβεβαιώνουν επίσης τον επείγοντα χαρακτήρα των συστάσεων που διατυπώνει. Γι' αυτό, η ΕΟΚΕ εξετάζει ιδιαιτέρως στην παρούσα γνωμοδότηση τις θεσμικές και τις διοικητικές προϋποθέσεις, δηλαδή τη χρηστή διακυβέρνηση. Η διακυβέρνηση αποτελεί το κεντρικό θέμα για την ΕΕ των 25 (4). |
1.4 |
Πολλοί συμμερίζονται τις ανησυχίες της ΕΟΚΕ. Εκτός από την Επιτροπή, τον επιχειρηματικό κόσμο και τις κοινωνικές οργανώσεις, δύο διαδοχικές Προεδρίες, η ιρλανδική και η ολλανδική, έδωσαν επίσης μεγάλη έμφαση στην ανάγκη για έμπρακτη δράση και ολοκλήρωση. Οι επίσημες δηλώσεις που δεν έχουν συνέχεια είναι αντιπαραγωγικές. Η ολοκλήρωση αποτελεί ζωτικό στόχο (5). |
1.5 |
Οι Γενικοί Προσανατολισμοί των Οικονομικών Πολιτικών εξετάζουν τις μακροοικονομικές και τις δημοσιονομικές πολιτικές των κρατών μελών, την πολιτική για την απασχόληση και την πρόοδο της εσωτερικής αγοράς. Παρέχουν έτσι συγκεκριμένη εικόνα των διαφόρων αρμοδιοτήτων της ΕΕ και των εθνικών αρχών, καθώς και των διαφορετικών καταστάσεων που υπάρχουν στα κράτη μέλη. |
1.6 |
Η περιορισμένη οικονομική μεγέθυνση και η μη τήρηση από τα κράτη μέλη των συμφωνιών στις οποίες έχει καταλήξει το ίδιο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δίνουν την ακόλουθη γενική εικόνα:
|
1.7 |
Στο μεταξύ, η οικονομική κατάσταση στην Ευρώπη βελτιώθηκε ελαφρώς, αλλά η ανάκαμψη παραμένει εύθραυστη. Οι ΗΠΑ σημείωσαν μεγαλύτερη οικονομική ανάπτυξη. Ολοένα και πιο εντυπωσιακή είναι επίσης η πορεία ιδίως της Κίνας και της Ινδίας. |
1.8 |
Παρατηρείται μια παγκοσμιοποίηση των επενδύσεων και των χρηματοοικονομικών ροών, αλλά στο πλαίσιό της υφίστανται σημαντικές κοινωνικοοικονομικές και πολιτικές διαφορές μεταξύ των περιοχών του κόσμου. Το πλαίσιο αναφοράς της Ευρώπης είναι ολόκληρη η υφήλιος. |
1.9 |
Εφέτος, η Επιτροπή και το Συμβούλιο πρέπει να προβληματιστούν περαιτέρω σε σχέση με την προσέγγιση και τα μέσα, δεδομένου ότι:
|
2. Η ανάλυση για το 2004
2.1 |
Οι Γενικοί Προσανατολισμοί των Οικονομικών Πολιτικών για την περίοδο 2003-2005 αποσκοπούν σε μιαν ολοκληρωμένη προσέγγιση:
|
2.2 |
Επί σειρά ετών, το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης παρείχε μια σταθερή βάση και μια σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ των κρατών μελών. Τώρα, η δυσμενής οικονομική συγκυρία υπονομεύει τη συμφωνηθείσα πειθαρχία. Οι διαδικαστικοί κανόνες είναι αρκετά σαφείς, αλλά η έλλειψη μέσων για την επιβολή της εφαρμογής των συμφωνιών συνιστά πρόβλημα. Ωστόσο, πολλά κράτη μέλη τόσο εντός όσο και εκτός της ζώνης του ευρώ συνεχίζουν τις προσπάθειές τους για την εξασφάλιση της απαιτούμενης δημοσιονομικής πειθαρχίας. Τα σκανδιναβικά κράτη μέλη έχουν ιδιαίτερη επιτυχία σε αυτό το πεδίο. |
2.3 |
Οι διαφορές απόψεων σχετικά με τις διαδικασίες του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης οδήγησαν την Επιτροπή, τον περασμένο Νοέμβριο, σε προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο εναντίον του Συμβουλίου (6). Η Επιτροπή εκτιμά ότι το Συμβούλιο στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν σεβάστηκε τις εξουσίες που έχουν εκχωρηθεί στην Επιτροπή. Μια τόσο σημαντική διαφορά απόψεων δεν ευνοεί τις διαβουλεύσεις των εταίρων στους κόλπους του Συμβουλίου Ecofin. |
2.4 |
Η Επιτροπή παρατηρεί ότι το περιθώριο ελιγμών των κυβερνήσεων έχει περιοριστεί σημαντικά. Το 2003, μόνο πέντε κράτη μέλη κατόρθωσαν να ισοσκελίσουν τον προϋπολογισμό τους ή να έχουν πλεόνασμα, ενώ άλλα είχαν σημαντικό και αυξανόμενο έλλειμμα. Από την έκθεση της Επιτροπής της 7ης Απριλίου, δηλαδή την επικαιροποίηση του 2004, φαίνεται ότι η δημοσιονομική κατάσταση σε πολλά κράτη μέλη επιδεινώνεται με ταχύ ρυθμό, γεγονός που οδηγεί σε αύξηση του δημόσιου χρέους. Για να περιοριστεί αυτή η εξέλιξη, απαιτούνται μέτρα μείωσης του χρέους, τα οποία αποβαίνουν σε βάρος των επενδύσεων για την τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης και της απασχόλησης. |
2.5 |
Η Επιτροπή απευθύνει ιδιαίτερες συστάσεις προς αυτά τα κράτη μέλη. Παρά το γεγονός ότι η βραχυπρόθεσμη εξέλιξη της συγκυρίας είναι όμοια για όλα, οι δημοσιονομικοί στόχοι των κρατών μελών αποκλίνουν έντονα. Αυτό οδηγεί σε ευρύ φάσμα συστάσεων. |
2.6 |
Η Επιτροπή δεν φαίνεται να διαθέτει τα κατάλληλα μέσα για να αξιολογήσει επαρκώς την ποιότητα των δημοσίων δαπανών στα κράτη μέλη. Συνεπώς, είναι δύσκολο να τις αποτιμήσει με βάση το συμφωνηθέν δημοσιονομικό πλαίσιο. |
2.7 |
Η ετήσια έκθεση εξετάζει τα θέματα της κοινωνικής ασφάλισης, της αγοράς εργασίας, της εσωτερικής αγοράς και της διαδικασίας της Λισσαβώνας. Ορίζει μια σειρά περισσότερο ή λιγότερο σημαντικών στόχων, η υλοποίηση των οποίων εξαρτάται μόνο εν μέρει από τις κοινοτικές αποφάσεις. Πολλοί τομείς πολιτικής επαφίενται αποκλειστικά στα κράτη μέλη. Υπάρχουν, επιπλέον, θέματα στα οποία ακόμη και η κεντρική κυβέρνηση έχει περιορισμένη μόνο επιρροή, όπως είναι η εντατικοποίηση της «γνώσης». |
2.8 |
Οι κοινοτικές αρμοδιότητες επικεντρώνονται στην εσωτερική αγορά. Η αγορά εργασίας, η κοινωνική ασφάλιση, οι συντάξεις, η δημοσιονομική πολιτική, η Ε & Α, η φορολογία και οι υποδομές ανήκουν κυρίως στην αρμοδιότητα των κρατών μελών, αν και σε ορισμένες περιπτώσεις οι Βρυξέλλες περιορίζουν την ελευθερία δράσης τους. Ακόμη και σε αυτές τις περιπτώσεις, η Επιτροπή εκδίδει συχνά γενικές συστάσεις, αλλά ο βαθμός εφαρμογής τους διαφέρει από χώρα σε χώρα. |
2.9 |
Οι αγορές εργασίας αποτελούνται από διαφορετικά τμήματα, μεταξύ των οποίων υπάρχει περιορισμένη μετακίνηση εργαζομένων. Αυτό οδηγεί την Επιτροπή στη διαπίστωση ότι, πέραν της δημιουργίας εκατομμυρίων νέων θέσεων εργασίας κατά τα τελευταία έτη, και η ανεργία παρουσίασε σημαντική αύξηση. Το ποσοστό των ηλικιωμένων εργαζομένων εξακολουθεί να είναι χαμηλό, ενώ οι γυναίκες συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν εμπόδια στην αγορά εργασίας. Επίσης, η έλλειψη δραστηριότητας έχει προφανώς αρνητικές συνέπειες επί των εθνικών προϋπολογισμών. |
2.10 |
Το 2005, το ποσοστό απασχόλησης στο σύνολο της ΕΕ θα ανέρχεται σε 64,5 %, αλλά στο μεταξύ υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών μελών. Η απασχόληση εξελίσσεται θετικότερα στις χώρες στις οποίες οι κοινωνικοί εταίροι συμφωνούν όσον αφορά τις μεθόδους για την πιο ευέλικτη οργάνωσης της αγοράς και του χρόνου εργασίας. Η Επιτροπή υποστηρίζει ότι η επίτευξη του ποσοστού-στόχου του 70 % όσον αφορά την απασχόληση μέχρι το 2010 θα εξαρτηθεί σε αποφασιστικό βαθμό από την εισαγωγή περαιτέρω μεταρρυθμίσεων στην αγορά εργασίας (7). Εξ αυτού προέρχεται η έντονη επιχειρηματολογία της για την εφαρμογή των συστάσεων της Task Force Απασχόληση (8). |
2.11 |
Πέραν της μεταρρύθμισης της κοινωνικής ασφάλισης, η Επιτροπή τάσσεται υπέρ της μεγαλύτερης διαφοροποίησης στη μισθολογική πολιτική, της μεγαλύτερης ευελιξίας της αγοράς εργασίας με ταυτόχρονη διασφάλιση της προστασίας της απασχόλησης και της αύξησης της κινητικότητας. Αποτέλεσμα των διαφορετικών νομοθετικών τάσεων και των αποτελεσμάτων των κοινωνικοοικονομικών διαβουλεύσεων είναι η ύπαρξη σημαντικών διαφορών μεταξύ των κρατών μελών. Αυτό, μεταξύ άλλων, αντικατοπτρίζεται στον συνολικό αριθμό των πραγματικά δεδουλευμένων ωρών εργασίας, καθώς και στην παραγωγικότητα της εργασίας. Έτσι εξηγείται εν μέρει η διαφορά του ρυθμού ανάπτυξης μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ. |
2.12 |
Η Επιτροπή διαπιστώνει ότι η τάση περιορισμένης αύξησης της παραγωγικότητας στην Ευρώπη επιμένει από το 1995. Και σε αυτόν τον τομέα παρατηρούνται σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών μελών. Στο εσωτερικό της Ευρώπης, η Φινλανδία, η Σουηδία και η Ιρλανδία σημειώνουν παρόμοιο ρυθμό με εκείνον των ΗΠΑ. Η καθυστέρηση στην αύξηση της παραγωγικότητας οφείλεται, μεταξύ άλλων, στις διαφορές που παρατηρούνται όσον αφορά την εισαγωγή ΤΠΕ και καινοτομιών στις επιχειρήσεις γενικώς. Στην Ευρώπη, καθυστέρηση παρουσιάζουν και οι νέες επενδύσεις για την αύξηση της παραγωγικότητας. Αυτό έχει ως συνέπεια την καθυστέρηση των επενδύσεων στους αποκαλούμενους «νέους τομείς υψηλής τεχνολογίας». |
2.13 |
Οι δημογραφικές εξελίξεις και η γήρανση του πληθυσμού προκαλούν ολοένα και περισσότερες ανησυχίες, εξαιτίας τόσο της πίεσης επί των προϋπολογισμών όσο και των (αφόρητων) συνεπειών επί της ανάπτυξης. Ορισμένες χώρες εισήγαγαν πολλά υποσχόμενα σχέδια για τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος, τα οποία οδηγούν στην ουσιαστική αύξηση του ορίου της ηλικίας συνταξιοδότησης. |
2.14 |
Ο ανταγωνισμός στις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών είναι ανεπαρκής. Εξακολουθούν να εφαρμόζονται μέτρα εθνικής προστασίας. Η εσωτερική αγορά δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Έχουν υποβληθεί νέες προτάσεις σχετικά με την πολιτική του ανταγωνισμού. Οι νομοθετικές εργασίες στον τομέα των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών παρουσιάζουν πρόοδο: 36 από τα 42 προβλεπόμενα μέτρα υιοθετήθηκαν οριστικά. Έχουν βελτιωθεί, ακόμη, οι φορολογικές διατάξεις που αφορούν τις ιδιωτικές επενδύσεις. |
2.15 |
Η μεταφορά των κοινοτικών οδηγιών στις εθνικές νομοθεσίες γίνεται με όλο και πιο πρόχειρο τρόπο. Οι προθεσμίες δεν λαμβάνονται υπόψη όσο θα έπρεπε και η «μετάφραση» των κοινοτικών οδηγιών σε νομοθεσία συμπληρώνεται συχνά με εθνικές διατάξεις. Αυτό συμβαίνει π.χ. όταν κράτη μέλη προβαίνουν σε υποχωρήσεις στις Βρυξέλλες, ελπίζοντας ότι θα επιτευχθεί συμβιβαστική λύση στο Συμβούλιο, για τις οποίες όμως μετανιώνουν εκ των υστέρων. Το φαινόμενο αυτό είναι ολοένα και πιο δύσκολο να ελεγχθεί. |
2.16 |
Στον χώρο της γνώσης και της καινοτομίας υπάρχουν αναμφίβολα θετικές ενδείξεις αλλά, λόγω της ανεπάρκειας κεφαλαίων επιχειρηματικού κινδύνου, Ε & Α, διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και ΤΠΕ, τα αποτελέσματα είναι απογοητευτικά. Ο στόχος για τη διάθεση τουλάχιστον του 3 % του ΑΕγχΠ για την Ε & Α, ο οποίος τέθηκε στη σύνοδο κορυφής της Βαρκελώνης, παραμένει νεκρό γράμμα στα περισσότερα κράτη μέλη. Εδώ οι σκανδιναβικές χώρες έχουν τις καλύτερες επιδόσεις. Ενόψει της επίτευξης του στόχου του 3 %, είχε προβλεφθεί κατανομή μεταξύ δημόσιων αρχών και επιχειρήσεων της τάξης του 1/3 προς 2/3. Φαίνεται ότι στις περισσότερες περιπτώσεις ούτε οι δημόσιες αρχές αλλά ούτε και οι επιχειρήσεις ανταποκρίθηκαν στις υποχρεώσεις τους σχετικά με τον προβλεπόμενο στόχο. |
2.17 |
Ακόμη και σε περίοδο οικονομικής στασιμότητας, η βιωσιμότητα της οικονομίας απαιτεί τη θέσπιση στοχοθετημένης νομοθεσίας. Η βιωσιμότητα έχει πολλές πτυχές, όπως φαίνεται σαφώς στον τομέα της ενέργειας. Η Επιτροπή ορθώς δίνει έμφαση στις περιβαλλοντικές πτυχές, στο πλαίσιο των οποίων πρέπει να γίνει ιδιαίτερη αναφορά στη δυσμενή κατάσταση που επικρατεί στα νέα κράτη μέλη. Η Επιτροπή συγκρίνει τις εξελίξεις με τις διεθνείς συμφωνίες. Η ενέργεια, όμως, μπορεί να αποβεί και απειλή για τη βιώσιμη ανάπτυξη, όταν οι τιμές πετρελαίου αυξάνονται λόγω ανόδου της ζήτησης (Κίνα) ή όταν υπάρχει πολιτική εξάρτηση από τις πηγές ενέργειας. |
2.18 |
Προκειμένου να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στις επιχειρήσεις και τα χρηματιστήρια μετά τα χρηματοοικονομικά σκάνδαλα σε ορισμένες επιχειρήσεις, υποβλήθηκαν προτάσεις για ένα είδος ευρωπαϊκής «εταιρικής διαχείρισης». |
2.19 |
Η παρούσα, πρώτη έκθεση προόδου που καλύπτει ένα πολυετές πλαίσιο (2003-2006) δίδει μια αντιφατική εικόνα. Η Επιτροπή διαπιστώνει μια σχετική πρόοδο όσον αφορά την αγορά εργασίας, την πολιτική ανταγωνισμού, το περιβάλλον των επιχειρήσεων, τις νέες τεχνολογίες, την εκπαίδευση και τις συντάξεις. Τα αποτελέσματα είναι λιγότερο θετικά όσον αφορά την ολοκλήρωση των αγορών, την Ε & Α και τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές προσαρμογές. Η ταχεία επιδείνωση της δημοσιονομικής κατάστασης σε πολλά κράτη μέλη και η απουσία πολιτικής βούλησης για τη διόρθωσή της περιγράφονται από την Επιτροπή ως ιδιαίτερα ανησυχητικές. Η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, εάν ο ρυθμός των μεταρρυθμίσεων δεν επιταχυνθεί, θα ήταν απατηλό να ελπίζεται ότι θα επιτευχθεί ο στόχος που ορίσθηκε για το 2006. Αυτό θα ήταν εξίσου επιζήμιο και για την έκβαση της διαδικασίας της Λισσαβώνας το 2010. |
2.20 |
Στην επικαιροποίηση του 2004, η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι τα νέα κράτη μέλη έχουν παρόμοια προβλήματα με εκείνα της ΕΕ των 15 όσον αφορά τον προϋπολογισμό, το δημόσιο χρέος και την απασχόληση. Μέχρι σήμερα, οι δέκα χώρες σημείωσαν εντυπωσιακή πρόοδο, η οποία καταδεικνύεται, μεταξύ άλλων, από την ταχύτερη οικονομική τους μεγέθυνση σε σύγκριση με την ΕΕ των 15, ακόμη και αν μεταξύ των δέκα υφίστανται σημαντικές διαφορές όσον αφορά την ανάπτυξη. Παράλληλα, η Επιτροπή δηλώνει ότι η απόσταση που χωρίζει τους δέκα από την ΕΕ των 15 εξακολουθεί να είναι τεράστια. |
2.21 |
Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, το γεγονός ότι οι εν λόγω χώρες αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα δεν σημαίνει ότι τα νέα κράτη μέλη παρουσιάζουν την ίδια διάρθρωση με τα κράτη μέλη της ΕΕ των 15. Δεν είναι δυνατόν να γίνει σύγκριση με τις «χώρες σύγκλισης». Τα νέα κράτη μέλη αποτελούν «αναδυόμενες αγορές». Σε ορισμένες χώρες και, ειδικότερα, σε ορισμένες περιφέρειες η ανεργία είναι ιδιαίτερα υψηλή. Η βιομηχανία βρίσκεται σε φάση πλήρους αναδιάρθρωσης. Αυτό προκαλεί υψηλά ποσοστά ανεργίας τριβής. Η εξάρτηση από τις ξένες επενδύσεις είναι τεράστια. |
2.22 |
Η προσαρμογή της νομοθεσίας και των οικονομικών και κοινωνικών πρακτικών στο ιδιαίτερα αναπτυγμένο επίπεδο της ΕΕ των 15 μπορεί να προκαλέσει κλυδωνισμούς. Η σταθερότητα, η οποία είναι απαραίτητη για τη συνεχή αύξηση των εγχώριων και ξένων επενδύσεων, προϋποθέτει αποτελεσματική χρηματοοικονομική και νομισματική εποπτεία και επαρκή προβλεψιμότητα των νομοθετικών διαδικασιών. Η εγκαθίδρυση ενός τόσο σταθερού κλίματος δεν είναι διασφαλισμένη και έχει, συνεπώς, χαρακτήρα υψηλής προτεραιότητας. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή ότι, για να επιτευχθεί σταθερή ανάπτυξη στις δέκα νέες χώρες, είναι σκόπιμο να καθοριστεί χωριστό χρονοδιάγραμμα για την επίτευξη των οικονομικών και χρηματοοικονομικών στόχων. |
2.23 |
Ο επείγων χαρακτήρας της κατάστασης αρχίζει πράγματι να γίνεται αντιληπτός στους κόλπους της ΕΕ. Οι κοινοί προσανατολισμοί επανέρχονται τακτικά στα συμπεράσματα της Επιτροπής, των διαφόρων εξειδικευμένων Συμβουλίων και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Πολλοί αρχηγοί κυβερνήσεων εξέφρασαν πρόσφατα τις ίδιες ανησυχίες (9). Θεωρητικά, η πορεία φαίνεται να είναι κοινή, όμως στην πράξη δεν είναι σαφές ποιος είναι κάθε φορά υπεύθυνος για τη διαχείριση και την εφαρμογή. |
3. Εσωτερική αγορά, απασχόληση και διαδικασία της Λισσαβώνας
3.1 |
Όσον αφορά την εσωτερική αγορά, η Επιτροπή προτείνει για το επόμενο έτος την ανάληψη επείγουσας δράσης σε δύο μέτωπα (10):
|
3.2 |
Αυτές οι δύο πτυχές είναι απαραίτητες για την επίτευξη των στόχων της Λισσαβώνας και για την ενίσχυση των θεμελίων της διευρυμένης εσωτερικής αγοράς. Η ανάπτυξη του εσωτερικού εμπορίου στην ΕΕ και του ανταγωνισμού υποχρεώνουν τις επιχειρήσεις να βελτιώσουν την αποτελεσματικότητα και την παραγωγικότητά τους, γεγονός το οποίο σε μια οικονομία όπως αυτή της ΕΕ, όπου οι μισθοί είναι σχετικά υψηλοί, έχει θεμελιώδη σημασία για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και τη διασφάλιση μακροχρόνιας ευημερίας. |
3.3 |
Στην πράξη, το εσωτερικό εμπόριο στην ΕΕ υποχωρεί και οι τιμές τείνουν να αποκλίνουν μάλλον παρά να συγκλίνουν. Το ισοζύγιο των επενδύσεων της ΕΕ στον υπόλοιπο κόσμο έναντι των ξένων επενδύσεων στην ΕΕ είναι αρνητικό για την ΕΕ. |
3.4 |
Σχετικά με την εσωτερική αγορά, η Επιτροπή περιγράφει την ακόλουθη εικόνα: Επί του παρόντος, εξετάζονται οι αποκαλούμενες οδηγίες «νέας προσέγγισης». Δεν υπάρχει ακόμη πραγματική εσωτερική αγορά για τις υπηρεσίες. Οι υπηρεσίες αντιστοιχούν σε ποσοστό υψηλότερο του 50 % του ευρωπαϊκού ΑΕγχΠ και στο 60 % της απασχόλησης. Αυτό εξηγεί την προτεραιότητα που αποδίδεται στην πρόσφατη πρόταση οδηγίας για την ελεύθερη κυκλοφορία των υπηρεσιών. Η ελευθέρωση των βιομηχανιών δικτύου (ενέργεια, μεταφορές και τηλεπικοινωνίες) βρίσκεται σε εξέλιξη, αλλά όλοι γνωρίζουν τα προβλήματα και τα κωλύματα που ενέχονται. Η απουσία φορολογικής εναρμόνισης εξακολουθεί να αποτελεί εμπόδιο για την εσωτερική αγορά. Εντούτοις, η διαδικασία εξάλειψης των φορολογικών στρεβλώσεων προχωρεί ικανοποιητικά. Το ίδιο ισχύει και για το σχέδιο δράσης για τις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες. Η Επιτροπή εκτιμά ότι η μη τήρηση των κανόνων για τις δημόσιες προσκλήσεις για την υποβολή προσφορών εκ μέρους των αρχών προκαλεί σημαντική αύξηση των τιμών. Αυτό το σημείο βρίσκεται και πάλι στην ημερήσια διάταξη. Όσον αφορά τη γήρανση του πληθυσμού, η Επιτροπή επιθυμεί επίσης να προωθήσει τη διεθνή πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας. Η καθυστέρηση όσον αφορά το ευρωπαϊκό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας εξακολουθεί να παρατείνεται. |
3.5 |
Η απλούστευση της νομοθεσίας επιχειρήθηκε βάσει του σχεδίου δράσης για τη βελτίωση του νομοθετικού πλαισίου. Αλλά πρέπει να γίνουν ακόμη πολλά. Ορισμένα κράτη μέλη δεν πραγματοποιούν τις συμφωνηθείσες αξιολογήσεις αντίκτυπου. |
3.6 |
Η εφαρμογή συνιστά σοβαρό πρόβλημα. Η εσωτερική αγορά βασίζεται στην εμπιστοσύνη. Ιδίως στο πλαίσιο της διεύρυνσης, η εμπιστοσύνη αυτή πρέπει να ενισχυθεί. Η παρακάτω δήλωση χαρακτηρίζει ορθά αυτή τη νέα φάση της ΕΕ: «Όμως για πραγματική επιτυχία σε μια εσωτερική αγορά αποτελούμενη από 28 χώρες θα χρειαστεί διαφορετική συμπεριφορά και διαφορετικές σχέσεις εργασίας. Τα κράτη μέλη πρέπει να αποκτήσουν πλήρη κυριότητα της εσωτερικής αγοράς τους και να εργαστούν σε συνεργασία μεταξύ τους και με την Επιτροπή για την καταστήσουν έμπρακτα λειτουργική» (11). |
3.7 |
Οι εργασίες προχωρούν επίσης όσον αφορά τη στρατηγική για την απασχόληση. Η αρμοδιότητα για αυτόν τον τομέα ανήκει κυρίως στα κράτη μέλη. Και στο ευρωπαϊκό επίπεδο, όμως, τα κοινωνικά καθεστώτα είναι στην ημερήσια διάταξη, πρώτον, λόγω της εθνικής δημοσιονομικής πολιτικής που πρέπει να εφαρμοστεί σύμφωνα με το προσυμφωνημένο ευρωπαϊκό πλαίσιο και, δεύτερον, λόγω των μεταρρυθμίσεων στην αγορά εργασίας και της γήρανσης του πληθυσμού. |
3.8 |
Η προσέγγιση και η εφαρμογή των συστάσεων της Task Force Απασχόληση εξαρτάται από τη λήψη αποφάσεων σε εθνικό επίπεδο. Αυτές οι συστάσεις υποστηρίζουν θερμά τη διαδικασία της Λισσαβώνας. Οι καλυπτόμενοι τομείς είναι ευρείς: περισσότερη ευελιξία έναντι των επιχειρήσεων και της καινοτομίας, ενίσχυση της συμμετοχής των εργαζομένων, βελτίωση της κοινωνικής ασφάλισης, περισσότερες επενδύσεις στην εκπαίδευση, μαθητεία και εταιρική σχέση, προκειμένου να επέλθει αλλαγή και αυτό σημαίνει την ενεργό συμμετοχή του συνόλου των ενδιαφερόμενων εταίρων που συμμετέχουν στις διαδικασίες προσαρμογής. Μια φράση συνοψίζει άψογα την κατάσταση: «Η Ευρώπη χρειάζεται έναν ενεργό πληθυσμό περισσότερο πολυάριθμο και παραγωγικό». Σε γνωμοδότηση που δημοσιεύθηκε πρόσφατα, η ΕΟΚΕ κάνει ορισμένες κριτικές παρατηρήσεις, αλλά επιδοκιμάζει σε γενικές γραμμές τις συστάσεις της Task Force (12). |
3.9 |
Η σχέση μεταξύ της συνολικής διαδικασίας της Λισσαβώνας και μιας σταθερής δημοσιονομικής πολιτικής είναι προφανής. Η έκθεση που συντάχθηκε στο πλαίσιο της εαρινής συνόδου κορυφής (13) θεωρεί ότι η έλλειψη προόδου στην υλοποίηση της στρατηγικής της Λισσαβώνας έχει κόστος για την Ευρώπη, εξαιτίας της χαμηλότερης ανάπτυξης, της ανεπαρκούς αύξησης της απασχόλησης και των καθυστερήσεων στην κατάρτιση και την Ε & Α. |
3.10 |
Η εαρινή έκθεση αναφέρεται στην εξέλιξη της εσωτερικής αγοράς και της απασχόλησης, όπως ήδη προαναφέρθηκε. Όσον αφορά την οικονομία της γνώσης, η Επιτροπή κάνει έκκληση για αύξηση των επενδύσεων στη γνώση και στα δίκτυα, συμπεριλαμβανομένης της Ε & Α, στην εκπαίδευση και στην κατάρτιση. |
3.11 |
Οι ανταλλαγές μεταξύ του ακαδημαϊκού και του επιχειρηματικού κόσμου, οι οποίοι είναι ιδιαίτερα απομακρυσμένοι, εξακολουθούν να είναι ανεπαρκείς. Αυτή η κατάσταση δεν ανταποκρίνεται στη φιλοδοξία της δημιουργίας μιας οικονομίας της γνώσης. Οι εν λόγω ανταλλαγές, κατά το πρότυπο αυτών που πραγματοποιούνται στις ΗΠΑ, θα επέτρεπαν ακριβώς την αύξηση της παραγωγικότητας και την ενίσχυση των επιχειρήσεων. Επί του παρόντος, αυτή η προστιθέμενη αξία ελλείπει. Πρέπει, επίσης, να αναφερθεί το θέμα της διαρροής εγκεφάλων από την Ευρώπη: ο ισολογισμός των αφίξεων και των αναχωρήσεων εργαζομένων στον τομέα της γνώσης είναι αρνητικός (14) και η κατάσταση εξακολουθεί να επιδεινώνεται. |
3.12 |
Όπως και στις λοιπές εκθέσεις, η Επιτροπή διατυπώνει στο εν λόγω κείμενο μια σειρά σαφών προτάσεων, βασιζόμενων στο τρίπτυχο: επενδύσεις, ανταγωνιστικότητα, μεταρρυθμίσεις. |
3.13 |
Τα θέματα και οι αξιολογήσεις των κατευθυντήριων γραμμών για την οικονομική πολιτική και των εκθέσεων για την εσωτερική αγορά, τη στρατηγική για την απασχόληση και τη στρατηγική της Λισσαβώνας μοιάζουν. Η Επιτροπή παραλληλίζει τα δημόσια οικονομικά με ορισμένους κοινωνικοοικονομικούς τομείς. Αυτό επιτρέπει την ανάδειξη των προβλημάτων που συνδέονται με τη μετατροπή των δαπανών κατανάλωσης σε δαπάνες παραγωγής. |
4. Το θεσμικό πλαίσιο
4.1 |
Η ΕΟΚΕ παρατηρεί ότι, λόγω της παρούσας κατάστασης, επιβάλλεται:
|
4.2 |
Για την ΕΟΚΕ, αυτό δεν αφορά μόνο τον πολιτικό σχεδιασμό. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν και οργανωτικοί, κυρίως ελεγκτικοί και εποπτικοί, αλλά και πολιτικο-πολιτιστικοί παράγοντες. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ συμμερίζεται τις αναλύσεις και τα συμπεράσματα που διατυπώνονται από την Επιτροπή στην ανακοίνωση της 21ης Ιανουαρίου και στην επικαιροποίηση της 7ης Απριλίου. Δυστυχώς, τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 17ης και 18ης Μαΐου σχετικά με την ανταγωνιστικότητα είναι πολύ γενικά και αναφέρονται ελάχιστα σε συγκεκριμένα θέματα. (15) |
4.3 |
Η διεύρυνση της Ένωσης απαιτεί μια περισσότερο φροντισμένη θεσμική πλαισίωση και προσεκτική οριοθέτηση των αρμοδιοτήτων και των ευθυνών, διαφορετικά ενισχύεται ο κίνδυνος απειθαρχίας και αδράνειας (16). |
4.4 |
Με την πάροδο του χρόνου, εμφανίσθηκαν σημαντικές αποκλίσεις όσον αφορά τις κοινοτικές και διακυβερνητικές αρμοδιότητες και διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Ακόμη και στο σχέδιο Συντάγματος, αναφέρεται ρητώς ότι μια Ένωση 25 χωρών είναι αδύνατον να λειτουργήσει με τον ίδιο τρόπο που λειτουργεί η Ένωση των 15. |
4.5 |
Η εισαγωγή του ευρώ, παράλληλα με το Σύμφωνο Ανάπτυξης και Σταθερότητας, θα οδηγήσει σε μεγαλύτερες αποκλίσεις στην οικονομική πολιτική. Δυστυχώς, υπάρχουν πάρα πολλές συμφωνίες και αποφάσεις που δεν έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα. |
4.6 |
Το γεγονός ότι οι συμφωνίες που έχουν συναφθεί δεν αποφέρουν ουσιαστικά αποτελέσματα θέτει σε δοκιμασία το δυναμικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης. |
4.7 |
Φαίνεται ότι στους κόλπους του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου επικρατεί συναίνεση όσον αφορά τους στόχους, αλλά συχνά αυτοί ορίζονται με τρόπο ιδιαίτερα γενικό και ασαφή. Ωστόσο, οι καλές πολιτικές προθέσεις δεν μετατρέπονται σε ρεαλιστικά νομοθετικά μέτρα και κανόνες που εφαρμόζονται πραγματικά. |
4.8 |
Τα τελευταία χρόνια, δόθηκε μεγάλη έμφαση στην πολιτική ανταγωνισμού, στη στηλίτευση των παρανομούντων και στην ανοιχτή μέθοδο συντονισμού. Ωστόσο, εντός μιας λιγότερο ευνοϊκής οικονομικής συγκυρίας, η τακτική αυτή δεν φαίνεται αποτελεσματική. Στην πράξη, τα κράτη μέλη δεν συζητούν ή δεν συζητούν επαρκώς τις ελλείψεις τους. Σε αυτή την περίπτωση, το περιθώριο ελιγμών της ίδιας της Επιτροπής είναι περιορισμένο. Δεν υπάρχει ικανοποιητική εναλλακτική λύση για την κοινοτική μέθοδο. |
4.9 |
Η κατάσταση της εσωτερικής αγοράς είναι ανησυχητική. Οι στόχοι και οι συμφωνίες σε θέματα που έχουν σχέση με την ελεύθερη κυκλοφορία και την ισοτιμία δεν υλοποιήθηκαν ή υλοποιήθηκαν ανεπαρκώς. Τα εθνικά αποτελέσματα καταδεικνύουν ότι στο θέμα της μεταφοράς στην εθνική νομοθεσία των οδηγιών για την εσωτερική αγορά η πειθαρχία υποχωρεί, και σε ορισμένες περιπτώσεις έντονα (17). |
4.10 |
Η επικουρικότητα αποτελεί θετική αρχή. Ωστόσο, μια πτυχή που δεν ελήφθη σοβαρά υπόψη είναι η ανεπαρκής εφαρμογή της αρχής της επικουρικότητας, η οποία οδηγεί, σε ορισμένες περιπτώσεις, σε αποκλίνουσες ερμηνείες της ευρωπαϊκής νομοθεσίας στα κράτη μέλη. |
4.11 |
Παρατηρούνται επίσης διαφορετικές ταχύτητες, όπως στην περίπτωση της ΟΝΕ. Οι 12 συμμετέχοντες έχουν στο εξής απέναντί τους 13 μη συμμετέχοντες. Μια ΟΝΕ με 12 συμμετέχοντες έναντι 3 αποτελεί διαφορετική πραγματικότητα από μια ΟΝΕ με 12 έναντι 13, παρόλο που τα δέκα νέα κράτη μέλη προσθέτουν μια νέα οικονομική προοπτική. Είναι αναγκαίο να ελέγχεται αυστηρά η τήρηση των απαιτήσεων δημοσιονομικής πειθαρχίας, όπως προβλέπεται από τη Συνθήκη. |
4.12 |
Το ευρώ πρέπει να υποστηρίζεται από τη μακροοικονομική πολιτική των χωρών, καθώς και από την πρόοδο και την εμβάθυνση της ολοκλήρωσης. |
4.13 |
Ο χαρακτήρας του κράτους δικαίου της Ένωσης πρέπει να διασφαλιστεί υπό οιεσδήποτε συνθήκες. |
4.14 |
Επομένως, πρέπει να εξευρεθεί μια μέθοδος, ώστε να εξασφαλιστεί ότι η Επιτροπή και το Συμβούλιο δεν θα περιορίζονται πλέον στην επισήμανση των ελλείψεων ή στην επείγουσα έκκληση προς τα κράτη μέλη πριν από την εξέταση της ημερήσιας διάταξης. Η διαδικασία της Λισσαβώνας και η σημαντική διεύρυνση απαιτούν απλώς την ανάληψη εντονότερης δράσης. |
4.15 |
Η στρατηγική της Λισσαβώνας συνιστά μια στρατηγική θεώρηση. Υπό την έννοια αυτή, είναι συγκρίσιμη προς παλαιότερες στρατηγικές θεωρήσεις που συνέβαλαν αποφασιστικά στην πρόοδο της ολοκλήρωσης. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη συνεργάζονταν στενά για να συμφωνήσουν επί ενός σχεδίου με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα και σαφώς προσδιορισμένα στάδια. Σχετικό παράδειγμα στα τέλη της δεκαετίας του 60 αποτελεί η τελωνειακή ένωση που προβλεπόταν από τη Συνθήκη. Η επιτυχία της «Ευρώπης 92» ήταν επίσης αποτέλεσμα ενός σχεδίου αυτού του τύπου. Η εκτέλεση προγράμματος, αποτελούμενου από 279 προτάσεις οδηγιών και βασιζόμενου στην Ενιαία Πράξη του 1987, επέτρεψε την υπέρβαση της στασιμότητας και την επίτευξη μέγιστης προόδου στην υλοποίηση της εσωτερικής αγοράς. Η νομισματική ένωση αποτελεί ένα ακόμη παράδειγμα επιτυχίας. Από το 1993, τα δημοσιονομικά ελλείμματα όλων των υποψηφίων μειώθηκαν σταθερά. Το ίδιο συνέβη και με τον πληθωρισμό και τα επιτόκια. Κατ` αυτόν τον τρόπο και σύμφωνα με το σχέδιο, μπόρεσαν να υλοποιηθούν το ευρώ και μια νομισματική πολιτική, εγγυημένη από μια ανεξάρτητη Κεντρική Τράπεζα. |
4.16 |
Στις προαναφερθείσες περιπτώσεις, είτε η κοινοτική μέθοδος εφαρμόσθηκε με επιτυχία, όπως στην περίπτωση της τελωνειακής ένωσης και του σχεδίου «Ευρώπη 92», είτε η θετική συμβολή των κρατών μελών επέτρεψε την επίτευξη ενός επείγοντος στόχου, όπως η συμμετοχή στην ΟΝΕ. Το πρόβλημα είναι ότι καμία από τις δύο αυτές περιπτώσεις δεν ισχύει επί του παρόντος. Η ικανοποιητική πρόοδος εξαρτάται πλήρως από την πολιτική βούληση. |
4.17 |
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 27ης και 28ης Μαρτίου 2004 συμμερίζεται την ανάλυση και τα συμπεράσματα της Επιτροπής. Επισημαίνει τη σημασία των δημοσιονομικών ισορροπιών, αν όχι των δημοσιονομικών πλεονασμάτων, καθώς και της σταθερότητας των τιμών και επιμένει στην τήρηση του Συμφώνου Ανάπτυξης και Σταθερότητας. Λαμβανομένων υπόψη της κοινωνικής συνοχής και της βιωσιμότητας, το Συμβούλιο διακρίνει τρεις προτεραιότητες για το Συμβούλιο Ανταγωνιστικότητας: την ανταγωνιστικότητα, την ενδυνάμωση της εσωτερικής αγοράς και τη βελτίωση της νομοθεσίας. Εν πάση περιπτώσει, πρέπει να πραγματοποιηθούν επενδύσεις στη γνώση. Όσον αφορά την πολιτική της αγοράς εργασίας, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συνηγορεί υπέρ της εφαρμογής της έκθεσης της Task Force Απασχόληση. |
5. Η Ευρώπη ενώπιον μιας νέας πρόκλησης
5.1 |
Η Ευρώπη βρίσκεται για άλλη μια φορά σε σταυροδρόμι. Η ανόρθωση της οικονομίας είναι ακόμη εύθραυστη. Η στρατηγική της Λισσαβώνας δεν ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες. Η Ευρωπαϊκή Ένωση εισέρχεται σε μια νέα φάση με την αύξηση του πληθυσμού της κατά 20 % και την ενίσχυση της ετερογένειας. Συγχρόνως όμως, η διεύρυνση προσφέρει νέα ώθηση και νέες προοπτικές ανάπτυξης και ευημερίας. |
5.2 |
Η αξιοπιστία της Ένωσης δοκιμάζεται. Η σημασία της κοινής γνώμης και της υποχώρησης της υποστήριξης στη διαδικασία ολοκλήρωσης πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη. |
5.3 |
Η διεύρυνση δεν πρέπει να οδηγήσει σε εσωστρέφεια της Ένωσης. Το πεδίο δράσης είναι η υφήλιος. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η θέση της Ένωσης στην παγκόσμια σκηνή συνιστά το κατεξοχήν σημείο αναφοράς. Δεν πρόκειται μόνο για τις ΗΠΑ, αλλά για το σύνολο του πλανήτη, συμπεριλαμβανομένων και των μεγάλων αναδυόμενων αγορών σε πλήρη ανάπτυξη, όπως είναι η Κίνα, η Νοτιοανατολική Ασία και η Ινδία, οι οποίες επιθυμούν να συμμετάσχουν στην παγκοσμιοποίηση. |
5.4 |
Οι αναλύσεις και οι συστάσεις της Επιτροπής και της Προεδρίας του Συμβουλίου ενόψει της εαρινής συνόδου κορυφής έχουν κάθε χρόνο το ίδιο περιεχόμενο. Τα θεσμικά όργανα συμμερίζονται σχεδόν την ίδια άποψη για την αποστολή της ΕΕ και των κρατών μελών. Η ανταγωνιστικότητα αποτελεί όλο και περισσότερο προτεραιότητα. Αλλά, κάθε φορά, τα κράτη μέλη δεν συμμορφώνονται με τις διατυπωθείσες συστάσεις και οι συναφθείσες συμφωνίες δεν υλοποιούνται ή υλοποιούνται εν μέρει. Η μεταφορά της κοινοτικής νομοθεσίας και η εφαρμογή της συνιστούν το κύριο πρόβλημα. |
5.5 |
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η αποφασιστική ενίσχυση της στρατηγικής της Λισσαβώνας έχει τόσο μεγάλη σημασία. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι η εν λόγω προοπτική είναι ζωτικής σημασίας μακροπρόθεσμα. Συμμερίζεται την κατεύθυνση που συνιστούν η Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και την άποψη ότι πρέπει να αποφασισθεί ένα κοινό πλαίσιο δράσης για τα παλαιότερα και τα νεότερα κράτη μέλη. |
5.6 |
Το εν λόγω πλαίσιο δράσης πρέπει υποχρεωτικά να αποσκοπεί στην ενίσχυση της ολοκλήρωσης, χωρίς την οποία η ΕΕ των 25 θα παρέμενε απλά μια ζώνη ελεύθερων συναλλαγών. Στο πλαίσιο της παγκόσμιας σκηνής μελλοντικά, αυτό δεν θα αποτελούσε την επιθυμία κανενός, είτε πρόκειται για την ευρωπαϊκή οικονομία είτε για τις επιχειρήσεις ή τους πολίτες. |
5.7 |
Η διαμόρφωση σε επίπεδο ΕΕ μιας στρατηγικής της Λισσαβώνας «νέου τύπου», δηλαδή ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της γνώσης στον τομέα της οικονομίας, προαγωγή της βιωσιμότητας, των κοινωνικών διαβουλεύσεων και του κοινωνικού διαλόγου, μπορεί να επιδράσει θετικά και στην εθνική πολιτική των κρατών μελών. |
5.8 |
Οι προσανατολισμοί της οικονομικής πολιτικής καταδεικνύουν ότι για τη δημοσιονομική εξυγίανση, και την ευστοχία των δημόσιων και των ιδιωτικών επενδύσεων πρέπει να ορισθεί ένα συνεκτικό, διαφανές και αξιόπιστο πλαίσιο, στο οποίο πρέπει να ανταποκριθούν το Συμβούλιο και η Επιτροπή. Η Ευρώπη πρέπει επειγόντως να καταστεί περισσότερο μαχητική. Βρίσκεται μπροστά σε ένα νέο σταυροδρόμι. |
6. Συστάσεις και συμπεράσματα
6.1 |
Στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας, η ΕΟΚΕ στηρίζεται στις παρακάτω αρχές:
|
6.2 |
Η διαφάνεια απαιτεί να αποδίδεται η δέουσα προσοχή στη θεσμική διάσταση. Ο καταμερισμός των αρμοδιοτήτων μεταξύ των κρατών μελών και της ΕΕ δεν έχει καλυφθεί επαρκώς με τις δέουσες διαβουλεύσεις. Ένας τέτοιος μη δεσμευτικός χαρακτήρας είναι αδύνατο να εξηγηθεί στους πολίτες και τις επιχειρήσεις. |
6.3 |
Ένας περισσότερο υποχρεωτικός χαρακτήρας ενισχύει, άλλωστε, τα κράτη μέλη και την Επιτροπή στο πλαίσιο των εργασιών της, τόσο των εσωτερικών όσο και των εξωτερικών. Πράγματι, σε μια διευρυμένη Ευρώπη η Επιτροπή πρέπει να διαθέτει μεγαλύτερη νομιμότητα. |
6.4 |
Όσον αφορά τον δημόσιο προϋπολογισμό και τη μακροοικονομική πολιτική, τα κράτη μέλη οφείλουν να εφαρμόζουν τους κανόνες που τα ίδια όρισαν στο πλαίσιο του Συμφώνου Ανάπτυξης και Σταθερότητας. |
6.5 |
Τα διακυβερνητικά ανακλαστικά τείνουν να ενισχυθούν. Η ΕΟΚΕ προειδοποιεί για αυτή την εξέλιξη. Κανένα κράτος μέλος ή ομάδα κρατών μελών δεν είναι σε θέση να αναλάβει τον ιδιαίτερο ρόλο της Επιτροπής. Πράγματι, κάθε κράτος μέλος αντιλαμβάνεται τα πράγματα ανάλογα με τη δική του άποψη και τις δικές του προτεραιότητες, παρά την αποστασιοποίηση, την αντικειμενικότητα και την οξυδερκή εποπτεία που απαιτούνται. |
6.6 |
Η Συνταγματική Συνθήκη έχει ως στόχο τη βελτίωση της πολιτικής διαχείρισης στην ΕΕ των 25. Κατά τη διάρκεια της εν λόγω κρίσιμης περιόδου, η επέκταση της ψήφου με ειδική πλειοψηφία θα έχει θετικές συνέπειες. Σε αντίθετη περίπτωση, θα συνεχισθούν οι ανεπιθύμητες εμπλοκές. Οι επιχειρήσεις, οι κοινωνικοί εταίροι και οι λοιποί παράγοντες της κοινωνίας των πολιτών (πανεπιστήμια, ερευνητικά ιδρύματα κλπ.) μπορούν να επηρεάσουν θετικά την εν λόγω βελτιωμένη πολιτική διαχείριση. |
6.7 |
Ο κίνδυνος κατακερματισμού είναι πάντοτε παρών. Η ΕΟΚΕ συνηγορεί υπέρ μιας σφαιρικής προσέγγισης, η οποία μπορεί να επιτευχθεί με την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας του Συμβουλίου Ανταγωνιστικότητας σε συνεργασία με το Συμβούλιο Οικονομικών και τη διασφάλιση της καλύτερης προβολής του. Τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση, όπως και η επιχειρηματολογία των αρχηγών κυβερνήσεων (18), που συνηγορεί υπέρ της πρόβλεψης «υπερεπιτρόπου» για την οικονομία. |
6.8 |
Από την πλευρά της, η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της μεγαλύτερης ορατότητας του Συμβουλίου Ανταγωνισμού. Το τελευταίο συνιστά συγκεκριμένο σημείο αναφοράς για τη βελτίωση της διακυβέρνησης. Δεν είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική η διοργάνωση συνεδριάσεων με τη συμμετοχή πολλών Επιτρόπων και μιας κάθε φορά διαφορετικής ομάδας εθνικών υπουργών για να εξετασθούν πολιτικά θέματα που ποικίλλουν έντονα μεταξύ τους. Η Επιτροπή θα πρέπει αρχικά να φροντίσει για τη διασφάλιση της διαφάνειας του συντονισμού του Συμβουλίου Ανταγωνιστικότητας και μιας σαφώς προσδιορισμένης εικόνας στην κοινή γνώμη. Δεδομένης της σημασίας της ατζέντας της Λισσαβώνας, η εν λόγω αρμοδιότητα εμπίπτει και στον ίδιο τον Πρόεδρο της Επιτροπής. Στη συνέχεια, η καλύτερη οργάνωση του Συμβουλίου Ανταγωνιστικότητας και ο εξορθολογισμός στο επίπεδο της ΕΕ μπορούν επίσης να καταλήξουν σε ένα πιο αναγνωρίσιμο σε διεθνές επίπεδο σύνολο αρμοδιοτήτων των μελών των εθνικών κυβερνήσεων, γεγονός το οποίο θα τόνιζε το στοιχείο της συνυπευθυνότητας και θα ενίσχυε την αξιοπιστία της από κοινού προσδιοριζόμενης πολιτικής στα μάτια των πολιτών. |
6.9 |
Η ΕΕ δεν διαθέτει κανέναν πραγματικά επίσημο ορισμό της έννοιας της Ευρώπης των πολλών ταχυτήτων. Η ΟΝΕ και η Συμφωνία του Σένγκεν αποτελούν θετικά παραδείγματα. Εντούτοις, οι διαφορετικές καταστάσεις και προσεγγίσεις των κρατών μελών, οι οποίες παρουσιάζονται στους Γενικούς Προσανατολισμούς των Οικονομικών Πολιτικών, δεν καθιστούν ελκυστική προοπτική την ήδη ασαφή έννοια των «πολλών ταχυτήτων», που αποτελεί πηγή στρεβλώσεων του ανταγωνισμού. Η διαδικασία που προβλέπεται στο σχέδιο Συντάγματος προσφέρει ενδιαφέρουσες αφετηρίες. |
6.10 |
Όσον αφορά την εσωτερική αγορά, η οποία βρίσκεται πάντοτε στο κέντρο της ολοκλήρωσης, η κατάσταση των «πολλών ταχυτήτων» δεν συνιστά ενδιαφέρουσα επιλογή, επειδή, σε ορισμένα θέματα, θα προκαλούσε τη σύναψη μεταβλητών συμμαχιών και θα πρόσφερε στα διστακτικά κράτη μέλη μια λύση ευκολίας για την αποφυγή των διλημμάτων που αντιμετωπίζουν. |
6.11 |
Στους τομείς αποκλειστικής αρμοδιότητας των κρατών μελών, είναι δύσκολο να προταθεί ένα σύνολο γενικών μέτρων και μεταρρυθμίσεων. Ο τρόπος διευθέτησης αυτού του προβλήματος, δηλαδή η ακριβής περιγραφή των εθνικών καταστάσεων και των καλύτερων πρακτικών, αξίζει κάθε υποστήριξης. Η εν λόγω μέθοδος πρέπει να τελειοποιηθεί, κυρίως όσον αφορά τη συγκρισιμότητα των στοιχείων. Επίσης, η Επιτροπή θα έπρεπε να διαθέτει μέσα που θα της επέτρεπαν να αξιολογήσει καλύτερα την ποιότητα των δημόσιων δαπανών. |
6.12 |
Η ΕΟΚΕ εξακολουθεί να υποστηρίζει μια πολιτική ανταγωνισμού και ανοιχτής μεθόδου συντονισμού για σαφώς προσδιορισμένους πολιτικούς τομείς, στους οποίους η κοινοτική μέθοδος δεν εφαρμόζεται. Ούτως ή άλλως, παραμένει πεπεισμένη ότι αυτές θα αποδώσουν περιορισμένα αποτελέσματα (τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα), εφόσον τα κράτη μέλη δεν αξιολογούν το ένα το άλλο. Ορισμένα εισάγουν ικανοποιητικές μεταρρυθμίσεις, κυρίως στους τομείς των συντάξεων και της αγοράς εργασίας. Το άνοιγμα προς τον έξω κόσμο πρέπει ακόμη να βελτιωθεί. |
6.13 |
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο λαμβάνει γνώση του γεγονότος ότι η Επιτροπή θα επεξεργασθεί ένα «χάρτη πορείας», προκειμένου να ενισχυθεί και να διασφαλισθεί η αποτελεσματική εφαρμογή της στρατηγικής της Λισσαβώνας. Η «καλύτερη διακυβέρνηση» θα αποτελέσει εν προκειμένω βασική αρχή. Η εμπιστοσύνη και η σταθερότητα απαιτούν ένα σαφές θεσμικό πλαίσιο. |
6.14 |
Η ΕΟΚΕ προτείνει τη διασύνδεση αυτής της νέας εκδοχής της διαδικασίας της Λισσαβώνας με τη μέθοδο που ακολουθήθηκε με επιτυχία για την «Ευρώπη 92». Εάν στηριχθούμε στην υφιστάμενη πρακτική, αυτό σημαίνει ότι οι εκθέσεις για τους προσανατολισμούς των οικονομικών πολιτικών, την εσωτερική αγορά, την απασχόληση και τη στρατηγική της Λισσαβώνας θα συνοψιστούν σε ένα ενιαίο σχέδιο με συγκεκριμένες φάσεις και χρονοδιάγραμμα και ότι αυτό το σχέδιο θα ορίζει σαφώς την αναμενόμενη δράση, τον φορέα της (Επιτροπή, Συμβούλιο, Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, κράτη μέλη) και τη στιγμή της, ανάλογα με τη συγκεκριμένη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Από την άποψη αυτή, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει τη σημασία του ρόλου της Επιτροπής και της κοινοτικής μεθόδου που από κοινού διασφάλισαν την επιτυχία της «Ευρώπης 92». Κάθε χρόνο, η Επιτροπή παρουσιάζει αξιολόγηση της προόδου που σημειώθηκε, επί της οποίας το Συμβούλιο ECOFIN και το Συμβούλιο Ανταγωνιστικότητας, ύστερα από συνεννόηση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, καθορίζουν τις προτεραιότητες βάσει των οποίων η Επιτροπή καταρτίζει τις προτάσεις της. |
6.15 |
Η μόνη πραγματική πρόοδος που σημειώθηκε από τη στρατηγική της Λισσαβώνας αφορά την εσωτερική αγορά, τουλάχιστον σε νομοθετικό και ρυθμιστικό επίπεδο. Στην πραγματικότητα, η εφαρμογή είναι συχνά ανεπαρκής. Η πρόοδος προέρχεται άμεσα από την εφαρμογή της κοινοτικής μεθόδου. Η ΕΟΚΕ συνηγορεί υπέρ της κατάρτισης ενός ακριβούς χρονοδιαγράμματος για τα διάφορα στοιχεία της εσωτερικής αγοράς:
|
6.16 |
Για τα θέματα για τα οποία οι αποφάσεις λαμβάνονται σε εθνικό επίπεδο, όπως είναι η κοινωνική ασφάλιση, η αγορά εργασίας (Task Force Απασχόληση) και η φορολογία, η ΕΟΚΕ προτείνει να αποφασίσει το Συμβούλιο (σε συνδυασμό με την πολιτική ανταγωνισμού και τον ανοιχτό συντονισμό) σχετικά με τους επιδιωκόμενους στόχους και την εφαρμογή των σχετικών διατάξεων, βάσει προτάσεων της Επιτροπής. Παράλληλα, το εν λόγω χρονοδιάγραμμα πρέπει να προβλέπει και την παρακολούθηση των σχετικών εθνικών διαδικασιών. Αυτοί ακριβώς είναι οι τομείς όπου είναι δυσκολότερος ο έλεγχος, αλλά μια συμφωνία δεν έχει νόημα αν δεν εφαρμόζεται. |
6.17 |
Άλλα θέματα, τα οποία δεν εξαρτώνται από τη νομοθεσία και σε ορισμένες περιπτώσεις εξαρτώνται μόνο εν μέρει από την κυβερνητική πολιτική, αλλά αφορούν την ανταγωνιστικότητα, τη γνώση και το οικονομικό δυναμικό, αξίζουν να συμπεριληφθούν στη νέα εκδοχή της στρατηγικής της Λισσαβώνας. Για παράδειγμα, αναφέρονται:
|
6.18 |
Η Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο είναι υπέρ μιας «εταιρικής σχέσης για την αλλαγή» (partnership for change). Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει πλήρως αυτή την προσπάθεια που θα μπορούσε να μετατραπεί σε κινητήρια ιδέα. Η στρατηγική της Λισσαβώνας δεν θεωρήθηκε ποτέ ως απλώς μια διαδικασία «από την κορυφή προς τη βάση». Η επιτυχία της, η χάραξη της πολιτικής και η εφαρμογή και υλοποίησή της εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες: τους ηγέτες (σε ευρωπαϊκό, εθνικό και περιφερειακό επίπεδο), τους κοινωνικούς εταίρους σε όλα τα επίπεδα, τις επιχειρήσεις, τα πανεπιστήμια και πολλές άλλες κοινωνικές οργανώσεις, καθώς και από την κοινωνία των πολιτών. Μια σαφής παρουσίαση των στόχων, η οποία να εξηγεί σε όλους τους πολιτικούς και κοινωνικούς παράγοντες τις προσδοκίες στις οποίες καλούνται να ανταποκριθούν, μπορεί να αποφέρει την απαιτούμενη νέα ενέργεια. |
6.19 |
Η «εταιρική σχέση για την αλλαγή» εμπεριέχει μεγάλο δυναμικό, υπό την προϋπόθεση βεβαίως ότι θα παρουσιασθεί με ορθό τρόπο. Μπορεί να καταλήξει σε μια νέα επικοινωνία και στον σχηματισμό νέων συμμαχιών μεταξύ των πολυάριθμων παραγόντων που συμμετέχουν στη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Και αυτό το στοιχείο αποτελεί μέρος της χρηστής διακυβέρνησης. |
6.20 |
Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάλεσε την Επιτροπή να συστήσει ομάδα υψηλού επιπέδου, η οποία θα υποβάλει στην Επιτροπή, μέχρι την 1η Νοεμβρίου 2004, έκθεση για τη νέα προσέγγιση της στρατηγικής της Λισσαβώνας. Η έκθεση και οι απόψεις αυτής της ομάδας υψηλού επιπέδου θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο ενόψει της ενδιάμεσης αξιολόγησης της στρατηγικής της Λισσαβώνας κατά την εαρινή σύνοδο κορυφής του 2005. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έχει καλέσει την ΕΟΚΕ να υποβάλει ταυτόχρονα τις συστάσεις της για αυτή την ενδιάμεση αξιολόγηση. |
Βρυξέλλες, 15 Σεπτεμβρίου 2004
Ο Πρόεδρος
της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής
Roger BRIESCH
(2) Ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με την εφαρμογή των γενικών προσανατολισμών των οικονομικών πολιτικών για την περίοδο 2003-05, COM(2004) 20 τελικό.
(3) Επικαιροποίηση του 2004 των γενικών προσανατολισμών των οικονομικών πολιτικών των κρατών μελών και της Κοινότητας (περίοδος 2003-2005), COM(2004) 238.
(4) Η ΕΟΚΕ εξέδωσε μια πρώτη γνωμοδότηση σχετικά με αυτό το θέμα το 2002 – Βλ. ΕΕ C 221 της 17.9.2002.
(5) Παράλληλα, δίδεται επίσης όλο και περισσότερη έμφαση στη βελτίωση της νομοθεσίας της ΕΕ. Βλ. σχετικά το Πρόγραμμα δράσης 2003 για τη βελτίωση της νομοθεσίας και τα συμπεράσματα του Συμβουλίου Ανταγωνιστικότητας της 17ης και 18ης Μαΐου 2004.
(6) Βλ. απόφαση του Δικαστηρίου (ολομέλεια) της 13ης Ιουλίου 2004, υπόθεση C-27/04.
(7) Economic Forecasts, Άνοιξη 2004, σελ. 31.
(8) «Jobs, Jobs, Jobs - Creating more employment in Europe», Έκθεση της Taskforce Απασχόληση υπό την προεδρία του Wim Kok, 26 Νοεμβρίου 2003.
(9) Επιστολή του Πρωθυπουργού BLAIR, του Προέδρου CHIRAC και του Καγκελαρίου SCHRÖDER της 18ης Φεβρουαρίου 2004 και «Κοινή συμβολή στο Εαρινό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο 2004» των αρχηγών κυβερνήσεων AZNAR (Ισπανία), BALKENENDE (Κάτω Χώρες), BERLUSCONI (Ιταλία), DURAO BARROSO (Πορτογαλία), MILLER (Πολωνία) και PARTS (Εσθονία).
(10) Έκθεση σχετικά με την εφαρμογή της στρατηγικής για την εσωτερική αγορά (2003-2006) της 21ης Ιανουαρίου 2004 – COM(2004) 22 τελικό.
(11) Έκθεση σχετικά με την εφαρμογή της στρατηγικής για την εσωτερική αγορά (2003-2006) της 21ης Ιανουαρίου 2004 – COM(2004) 22 τελικό.
(12) Γνωμοδότηση με θέμα «Μέτρα για την ενίσχυση της απασχόλησης», ΕΕ C 110 της 30.4.2004 (SOC/159)
(13) Έκθεση της Επιτροπής στο εαρινό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο: Προώθηση της στρατηγικής της Λισσαβώνας – Μεταρρυθμίσεις για τη διευρυμένη Ένωση – COM(2004) 29 τελικό/2.
(14) Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο «Οι ερευνητές στον ευρωπαϊκό χώρο έρευνας: ένα επάγγελμα, πληθώρα σταδιοδρομιών», ΕΕ C 110 της 30.4.2004 (ΙΝΤ/216), και Ανακοίνωση της Επιτροπής «Η Ευρώπη και η βασική έρευνα», ΕΕ C 110 της 30.4.2004 (ΙΝΤ/229).
(15) Συμπεράσματα του Συμβουλίου της 17ης και 18ης Μαΐου 2004 σχετικά με την ανταγωνιστικότητα
(16) Βλ υποσημείωση 4.
(17) Βλ. Internal Market Scoreboard, Edition 13, 13 Ιουλίου 2004, http://www.europa.eu.int/comm/internal_market/score/docs/score13/score13-printed_en.pdf
(18) Επιστολή του Πρωθυπουργού BLAIR, του Προέδρου CHIRAC και του ομοσπονδιακού Καγκελαρίου SCHRODER, της 18ης Φεβρουαρίου 2004.
(19) Βλ. τα συμπεράσματα του Συμβουλίου Ανταγωνιστικότητας της 26ης και 27ης Νοεμβρίου 2003.