52001AE0407

Γνωμοδότηση της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής για την "Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, την Επιτροπή των Περιφερειών και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα: Πρακτικές πτυχές του ευρώ: παρούσα κατάσταση και προσεχείς ενέργειες"

(2001/C 155/11)

Στις 19 Σεπτεμβρίου 2000, και σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 262 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, η Επιτροπή ζήτησε από την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή να γνωμοδοτήσει για το θέμα "Πρακτικές πτυχές του ευρώ: παρούσα κατάσταση και προσεχείς ενέργειες"

Το τμήμα "Οικονομική και νομισματική ένωση, οικονομική και κοινωνική συνοχή", στο οποίο ανατέθηκε η προετοιμασία των σχετικών εργασιών, κατήρτισε τη γνωμοδότησή του βάσει της εισηγητικής έκθεσης του κ. Burani, στις 13 Μαρτίου 2001.

Κατά τη διάρκεια της 380ής συνόδου ολομέλειας, της 28ης και 29ης Μαρτίου 2001 (συνεδρίαση της 29ης Μαρτίου), η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε με 73 ψήφους υπέρ, μία κατά και 4 αποχές, την ακόλουθη γνωμοδότηση.

1. Πρόλογος

1.1. Καθώς πλησιάζει η ημερομηνία έναρξης της κυκλοφορίας του ευρώ σε χαρτονομίσματα και κέρματα, η Επιτροπή έκρινε χρήσιμο να εξετάσει πώς έχει η κατάσταση με την Ανακοίνωση(1) της 12ης Ιουλίου 2000, την οποία ακολούθησε η σύσταση 303/05 της 11ης Οκτωβρίου. Μεταξύ των δύο ημερομηνιών, οι υπηρεσίες της Επιτροπής εξέδωσαν δύο Εuro Papers(2) που συμπληρώνουν το πλαίσιο και παρέχουν μία σημαντική ποσότητα πολύτιμων πληροφοριών.

1.1.1. Με την παρούσα γνωμοδότηση η ΟΚΕ προτίθεται να προσφέρει τη συμβολή της - στο φως των εμπειριών και των γνώσεων που διαθέτουν οι κοινωνικοί και επαγγελματικοί φορείς που εκπροσωπούνται απ' αυτή, καθώς και μία αντικειμενική αξιολόγηση των προβλημάτων, διατυπώνοντας προτάσεις που ελπίζει ότι θα αποβούν χρήσιμες.

1.1.2. Κρίνεται σκόπιμο να εξεταστεί προκαταρκτικά η Ανακοίνωση και τα Εuro Papers στο βαθμό που αποτελούν τη βάση των επιχειρημάτων, και στη συνέχεια η σύσταση που αποτελεί τη συγκεκριμένη συνέχειά τους.

1.2. Η ΟΚΕ έχει ήδη εξετάσει τα πρακτικά προβλήματα που συνδέονται με την καθιέρωση του ευρώ σε πολυάριθμες περιπτώσεις· ειδικότερα υπενθυμίζει τις ακόλουθες γνωμοδοτήσεις:

- Γνωμοδότηση για το Πράσινο Βιβλίο(3)

- Επιπτώσεις στην αγορά (γνωμοδότηση πρωτοβουλίας)(4)

- Πρακτικές πτυχές(5).

Επισημαίνει επίσης ότι το σύνολο σχεδόν των προβληματισμών και των προβλέψεων που έγιναν στο παρελθόν, σε αυτές και σε άλλες γνωμοδοτήσεις, επιβεβαιώθηκαν από τα γεγονότα· ταυτόχρονα, δεν μπορεί παρά να επιβεβαιώσει την εγκυρότητα ορισμένων υποδείξεών της, οι οποίες μολονότι δεν έγιναν δεκτές αποδεικνύουν ακόμη και σήμερα το δικαιολογημένο χαρακτήρα τους.

2. Μέρος Ι - Η ανακοίνωση και τα Εuro Papers

2.1. Η σημερινή κατάσταση

2.1.1. Οι επιχειρήσεις

2.1.1.1. Πολλές από τις μεγάλες επιχειρήσεις - ιδιαίτερα τις πολυεθνικές - έχουν ήδη υιοθετήσει το ευρώ ως λογιστικό νόμισμα και άλλες βρίσκονται σε προηγμένη φάση προετοιμασίας. Η Ανακοίνωση ανέμενε ένα "φαινόμενο χιονοστιβάδας" - ή "διάβρωσης"(6) - έναντι των ΜΜΕ, που στην πραγματικότητα δεν επαληθεύτηκε. Η ΟΚΕ είχε παρατηρήσει σχετικά(7) ότι "η αναγκαιότητα να υπάρξει κάποια μορφή αλληλεπίδρασης μεταξύ των εσωτερικών δραστηριοτήτων σε ενιαίο νόμισμα και εκείνων, εσωτερικών πάντοτε, σε εθνικό νόμισμα μπορεί να αποτελέσει δαπάνη και πηγή περιπλοκών". Το ζήτημα αυτό - που προκύπτει από τη λογική των επιλογών - παραμένει έγκυρο ακόμη περισσότερο σήμερα και θα παραμείνει έγκυρο έως τα τέλη του 2001: χρειάζεται να ληφθεί υπόψη κατά τον προγραμματισμό των δράσεων για την περίοδο που μας χωρίζει ακόμη από την ημερομηνία έναρξης κυκλοφορίας του ευρώ.

2.1.2. Ο ορθολογικός χαρακτήρας των επιλογών του παρελθόντος δεν δικαιολογεί άλλωστε με κανένα τρόπο ούτε την έλλειψη συνειδητοποίησης των στρατηγικών επιπτώσεων από την υιοθέτηση του ευρώ, ούτε από πρακτικής πλευράς, την ανησυχητική καθυστέρηση πολλών - υπέρμετρα πολλών - επιχειρήσεων όσον αφορά την προετοιμασία ενόψει της εισαγωγής του ευρώ: ενώ το 60 % των μεγάλων επιχειρήσεων θα έχουν κανονικά ολοκληρώσει τη μεταστροφή τους έως τα τέλη του 2000, πάνω από το ήμισυ των ΜΜΕ κρίνουν ότι δεν θα είναι έτοιμες για την τελική προθεσμία της 31ης Δεκεμβρίου 2001. Η κατάσταση - αν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα - είναι παραπάνω από "ανησυχητική": η Επιτροπή κρίνει ότι υφίσταται "πραγματικός κίνδυνος στα τέλη του 2001 να προκύψουν αδιέξοδα όσον αφορά τη διάθεση των πληροφορικών και λογιστικών πόρων". Η ΟΚΕ είχε επιστήσει την προσοχή στην πτυχή αυτή(8) καλώντας την Επιτροπή να επιβεβαιώσει, από κοινού με τη βιομηχανία πληροφορικής, εάν οι πόροι της είναι συνεκτικοί με τους προβλεπόμενους χρόνους και τους διαθέσιμους πόρους.

2.1.2.1. Η πληροφορική προετοιμασία είναι εξάλλου η τελική φάση μιας διοικητικής, προπαρασκευαστικής φάσεως, που κανονικά είναι αρκετά μακρόχρονη ακόμα και για τις πιο μικρές επιχειρήσεις. Το πιο σοβαρό πρόβλημα δεν είναι συνεπώς το πρόβλημα μιας ενδεχόμενης έλλειψης πληροφορικών μέσων αλλά το πρόβλημα της έλλειψης προετοιμασίας απλώς. Εάν ο αριθμός των απροετοίμαστων επιχειρήσεων αποδειχθεί σημαντικός, θα δημιουργηθεί κίνδυνος για το κοινωνικό σύνολο - τις άλλες επιχειρήσεις και τους πολίτες/καταναλωτές, από τον πυρήνα των επιχειρήσεων εκείνων που δεν θα είναι σε θέση να εργαστούν με το νόμιμο νόμισμα. Ο κίνδυνος είναι προς το παρόν θεωρητικός, αλλά τα κράτη μέλη θα πρέπει να δείξουν πραγματική προσοχή στο ενδεχόμενο αυτό: εκτός από μέτρα για την πρόληψή του, θα πρέπει να είναι γνωστό και τι θα γίνει εάν πραγματικά επαληθευτεί.

2.2. Οι πολίτες/καταναλωτές

2.2.1. Η υποδοχή του ευρώ εκ μέρους του μεγαλύτερου μέρους των πολιτών/καταναλωτών υπήρξε μάλλον χλιαρή και οπωσδήποτε "κατώτερη σε σημαντικό βαθμό από αυτή που αναμένονταν πριν από την εισαγωγή του ευρώ την 1η Ιανουαρίου 1999"(9). Σε αυτή την έλλειψη ενδιαφέροντος συνέβαλε ίσως και η απογοητευτική πορεία της συναλλαγματικής ισοτιμίας με το δολάριο, ιδιαίτερα κατά το 2000. Είναι γεγονός ότι η ζήτηση νέων λογαριασμών σε ευρώ υπήρξε ελάχιστη, και άλλο τόσο αποθαρρυντική η ζήτηση για πληρωμές σε ευρώ, εάν αποκλειστούν εκείνες που σχετίζονται με την αγοραπωλησία τίτλων, αφού υποχρεωτικά πρέπει να γίνονται σε ευρώ· οι όροι πληρωμής (50 % των οποίων έχουν ήδη προετοιμαστεί για την εργασία σε δύο νομίσματα) χρησιμοποιούνται ελάχιστα. Ας σημειωθεί, εξάλλου, ότι οι θεσμικοί επενδυτές επέδειξαν για το ευρώ κατά πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον από τους πολίτες/καταναλωτές.

2.2.2. Η Ανακοίνωση προτείνει(10) όπως επίσης και το Εuro Paper(11) "ότι οι κάτοχοι τερματικών θα ήταν χρήσιμο να ενθαρρυνθούν να επιταχύνουν τη διαδικασία μετατροπής στο ευρώ των τερματικών πληρωμής· και γενικότερα εκφράζει την ευχή να μελετηθούν οι δυνατότητες υποκίνησης των πολιτών να χρησιμοποιούν συχνότερα τα διαθέσιμα μέσα πληρωμών σε ευρώ". Το εν λόγω έγγραφο αποδίδει "την έλλειψη ενδιαφέροντος" εκ μέρους των καταναλωτών "στην αντίδραση στα υψηλά τραπεζικά έξοδα για τις χρηματοδοτικές μεταβιβάσεις στη ζώνη του ευρώ, όπως επίσης και σε άλλους λόγους".

2.2.3. Οι λόγοι που αναφέρονται από την Επιτροπή για να δικαιολογηθεί η έλλειψη ενδιαφέροντος δεν φαίνεται να είναι θεμελιωμένοι, τουλάχιστον στο πεδίο αυτό: το άνοιγμα λογαριασμών και η χρήση τερματικών δεν έχουν τίποτα να κάνουν με τις υπερεθνικές μεταβιβάσεις που αποτελούν εν πάση περιπτώσει ένα ελάχιστο τμήμα του 1 % των εγχώριων μεταβιβάσεων· οι τραπεζικές δαπάνες (για τις οποίες γίνεται λόγος στη συνέχεια) είναι οι ίδιες για τις μεταβιβάσεις σε εθνικά νομίσματα στην ευρωζώνη ή σε ευρώ και δεν προκύπτει ότι ο όγκος μειώθηκε συνολικά. Η ΟΚΕ κρίνει ότι οι λόγοι θα πρέπει να αναζητηθούν αλλού, όπως θα εξηγηθεί καλύτερα στη συνέχεια.

2.3. Η διπλή ένδειξη των τιμών

2.3.1. Η Ανακοίνωση(12) επισημαίνει ότι η διπλή ένδειξη είναι πολύ διαδεδομένη στο μεγαλύτερο μέρος των χωρών, ειδικότερα στα μεγάλα εμπορικά καταστήματα και στις εμπορικές επιχειρήσεις και υπηρεσίες ορισμένων διαστάσεων. Όπως ήταν προβλέψιμο, οι σημαντικότερες εξαιρέσεις αφορούν τις επιχειρήσεις μικρών διαστάσεων που στερούνται τα μέσα και τις κατάλληλες γνώσεις. Ωστόσο "αρχίζουν να προκύπτουν ερωτηματικά ως προς την αποτελεσματικότητά τους: φαίνεται ότι ο καταναλωτής αποδίδει πολύ μικρή σημασία στις τιμές που εκφράζονται σε ευρώ". Η ΟΚΕ είχε προβλέψει αυτό το αποτέλεσμα στη γνωμοδότηση για το Πράσινο Βιβλίο(13) και είχε "με έμφαση αποτρέψει την υιοθέτηση μέτρων που επιβάλλουν τη διπλή ένδειξη των ποσών" και αντιθέτως είχε υποδείξει εναλλακτικές συμπληρωματικές λύσεις, πιθανότατα πιο αποτελεσματικές.

2.4. Οι δημόσιες διοικήσεις και οι τοπικές αρχές

2.4.1. Εκτός από ορισμένες αξιοσημείωτες εξαιρέσεις, φαίνεται ότι οι δημόσιες αρχές βρίσκονται σε γενικές γραμμές σε καλό σημείο όσον αφορά την προετοιμασία για τη μετάβαση στο ευρώ· δεν είναι όμως το ίδιο θετική η κατάσταση απ' ότι φαίνεται, στο πεδίο των τοπικών αρχών που δημιουργούν την εντύπωση ότι έχουν υποτιμήσει τη σημασία και τις επιπτώσεις του προβλήματος· αυτό τουλάχιστον είναι το συμπέρασμα που φαίνεται να προκύπτει από το περιεχόμενο της Ανακοίνωσης(14).

2.4.2. Αντιθέτως, οι προσπάθειες που έγιναν από την άποψη της παροχής ενημέρωσης προς τους πολίτες εκ μέρους των κρατών μελών, και των δημόσιων διοικήσεων - και σ' ένα ορισμένο βαθμό από τις τοπικές αρχές - είναι πραγματικά αξιοσημείωτες. Στηριζόμενος στις θεωρήσεις που αναφέρθηκαν στο προηγούμενο σημείο, μπορεί κανείς να σκεφτεί ότι ορισμένες δημόσιες αρχές έχουν δώσει την προτεραιότητα σε προγράμματα που κρίθηκαν "πιο εύκολα" και "λαϊκά", δηλαδή την άμεση παροχή ενημέρωσης προς τους πολίτες/εκλογείς, πριν αντιμετωπιστούν τα πιο προβληματικά και πιο τεχνικά ζητήματα που αφορούν τη μεταρρύθμιση της ίδιας της διοίκησης.

3. Παροχή ενημέρωσης

3.1. Στην ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καμιά πρωτοβουλία δεν αποτέλεσε αντικείμενο μιας τόσο μεγάλης δέσμευσης, από την άποψη των πόρων και των μέσων, όσο η υιοθέτηση του ευρώ: η δέσμευση όλων, Επιτροπής, Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, κρατών μελών, Κεντρικής Ευρωπαϊκής Τράπεζας, Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής, Επιτροπής των Περιφερειών, δημόσιων διοικήσεων και ιδιωτικών οργανώσεων υπήρξε εντατική, συνειδητή, χωρίς καμία εξοικονόμηση προσπαθειών και μέσων. Ούτε στην ιστορία των παγκόσμιων νομισμάτων δεν υφίστανται ανάλογα προηγούμενα: στο παρελθόν η αλλαγή του νομίσματος υπήρξε ένα τρέχον γεγονός που γίνονταν αποδεκτό ως μια αναπόφευκτη "μοίρα" της οικονομικής ζωής χωρίς υπερβολικές "δραματοποιήσεις": ας ληφθούν υπόψη τα παραδείγματα δεκαδικής έκφρασης της στερλίνας, και η μετάβαση στη Βραζιλία από το cruzado στο real.

3.1.1. Η Επιτροπή επιτέλεσε μια συντονιστική δράση αλλά και δράση πρωτοβουλίας, σε πολυάριθμες κατευθύνσεις. Η εκστρατεία "Ευρώ, ένα μόνο νόμισμα για την Ευρώπη" προωθήθηκε το 1996 και συνεχίζεται ακόμη. Τα τελευταία δύο χρόνια δαπανήθηκαν 117 εκατομμύρια ευρώ, εκ των οποίων τα 2/3 για συμφωνίες με τα κράτη μέλη. Διετέθησαν ποσά για προπαρασκευαστικές ενέργειες (δημοσιεύσεις, διασκέψεις, σεμινάρια, εκπαιδευτικό υλικό στα σχολεία κ.λπ.): η χρηματοδοτική δέσμευση των κρατών μελών ήταν ισοδύναμη με τα ποσά που διετέθησαν από την Επιτροπή.

3.1.2. Διετέθησαν επίσης, πιστώσεις για τις αποκαλούμενες "πολλαπλασιαστικές οργανώσεις", για το πρόγραμμα "euro facile" και για πειραματικές εφαρμογές σε πόλεις και περιφέρειες. Για ένα πιο "τεχνικό" κοινό, η Επιτροπή οργάνωσε σεμινάρια στα μεγαλύτερα χρηματοπιστωτικά κέντρα και 80 δράσεις διαφόρων τύπων σε τρίτες χώρες. Όλα αυτά, ως συμπλήρωμα σε σεμινάρια επιμόρφωσης (γενικά και συγκεκριμένα για "αδύνατες" κοινωνικές ομάδες), σεμινάρια εκπαίδευσης, συμμετοχή σε διεθνείς εκθέσεις, δημοσιεύσεις, έγγραφα, την επιθεώρηση ΙnfEuro, ατομικούς φακέλους, οδηγούς, βιντεοκασέτες και αφίσες, πέρα από μία ιστοσελίδα στο Διαδίκτυο με δυνατότητα αλληλοσύνδεσης δεδομένων. Μπορεί κανείς να πει ότι κανένα πεδίο της επικοινωνίας δεν παρέμεινε ανεκμετάλλευτο.

3.1.3. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, από την πλευρά του, διέθεσε πιστώσεις για ανάλογες δραστηριότητες, με την άμεση δέσμευση επίσης εκ μέρους ορισμένων μελών του αλλά συχνότερα σε σύνδεση με την Επιτροπή και με τα κράτη μέλη.

3.1.4. Τα κράτη μέλη και οι δημόσιες επιχειρήσεις προέβησαν επίσης σε γενικές ή τομεακές πρωτοβουλίες που απευθύνονταν κυρίως στους πολίτες, στις επιχειρήσεις και στις μειονεκτικές κατηγορίες του πληθυσμού· λείπουν προς το παρόν συγκεκριμένα στοιχεία για τη διάθεση των πιστώσεων, αλλά είναι σίγουρο πως η προσπάθεια υπήρξε γενική και καταβλήθηκε κάθε προσπάθεια δυνατής επεξήγησης.

3.1.5. Η ΕΚΤ από την πλευρά της, προετοίμασε το έδαφος για τη μετάβαση στο ευρώ από το 1999 εκ μέρους του ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού συστήματος με τρόπο άψογο· πέρα από το σύστημα Target, που λειτούργησε χωρίς προβλήματα από την αρχή, συνέβαλε επίσης στην κατάρτιση μιας "πολιτικής του ευρώ" τόσο στο επίπεδο της ευρωζώνης όσο και έναντι των τρίτων χωρών. Η καθόλου εύκολη αποστολή του συντονισμού του έργου των εθνικών κεντρικών τραπεζών κατά την προετοιμασία των νομισμάτων και χαρτονομισμάτων συνοδεύτηκε από μια άκρως αποτελεσματική παροχή ενημέρωσης. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η ΕΚΤ έχει διαθέσει περίπου 80 εκατομμύρια ευρώ για τη δημοσίευση φυλλαδίων που αφορούν τις αναπαραγωγές των νέων κερμάτων και χαρτονομισμάτων.

3.1.6. Όμως και η ΟΚΕ δεν παρέλειψε το καθήκον της έναντι της κοινωνίας των πολιτών: πολυάριθμα μέλη της ανέλαβαν ή συμμετείχαν σε πρωτοβουλίες που είχαν ως στόχο την ενημέρωση των πολιτών, των οργανώσεων και των αρχών σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.

3.1.7. Οι ιδιωτικές οργανώσεις ανταποκρίθηκαν στην έκκληση της Επιτροπής και των κυβερνήσεων με τρόπο συνειδητό και χωρίς εξοικονόμηση μέσων. Οι οργανώσεις των καταναλωτών επεξήγησαν τη δράση τους, όπως είναι λογικό στους πολίτες/καταναλωτές γενικότερα και στις λιγότερο ευνοημένες κατηγορίες ειδικότερα, και οι επαγγελματικές οργανώσεις κυρίως στα μέλη τους: υπολογίζεται στην πράξη ότι σε όλες τις επιχειρήσεις έφτασε η ενημέρωση που προωθήθηκε από τις αντίστοιχες επαγγελματικές οργανώσεις του τομέα τους. Ο χρηματοδοτικός τομέας (ειδικότερα οι τράπεζες) ενημέρωσε όλους τους πελάτες του και το κοινό γενικότερα με φυλλάδια (που υπολογίζονται συνολικά περίπου σε 300 εκατομμύρια αντίτυπα) με δημοσιεύσεις ισολογισμών σε ευρώ και με ανακοινώσεις που τυπώθηκαν σε κάθε έγγραφο που απευθύνονταν στους πολίτες, με την κάθε ευκαιρία. Η διπλή ένδειξη των ποσών αποτελεί πλέον γενικευμένη πρακτική.

3.2. Αποτελέσματα

3.2.1. Ο τομέας ο οποίος - εκ των πραγμάτων - προσαρμόστηκε καλύτερα στο ευρώ είναι ο χρηματοπιστωτικός: έχοντας υποχρεωθεί να υιοθετήσει το ενιαίο νόμισμα για τις νομισματικές, χρηματοπιστωτικές και χρηματιστηριακές συναλλαγές από τις αρχές του 1999, και έχοντας την εμπειρία ανοίγματος λογαριασμών σε ευρώ εκ μέρους ενός μικρού αλλά σημαντικού ποσοστού των πελατών, η μετατροπή σε ευρώ όλων των εμπορικών σχέσεων στα τέλη του 2001 - ή ακόμη και νωρίτερα - δεν παρουσιάζει γενικά προβλήματα παρά μόνο ενδεχομένως από την άποψη του όγκου εργασίας.

3.2.2. Η ασθενής ανταπόκριση των ΜΜΕ και των πολιτών/καταναλωτών προκαλεί αντιθέτως, όπως είδαμε, συνολικά απογοήτευση και για ορισμένες πτυχές της ανησυχία. Οι σφυγμομετρήσεις του ευρωβαρομέτρου και των ιδιωτικών οργανώσεων σκιαγραφούν το πανόραμα της καταστάσεως: είτε αγνοούνται τα πάντα για το ευρώ ή έχει ξεχαστεί ή θα ληφθούν μέτρα την "κατάλληλη" στιγμή, ή τέλος εκφράζεται αμφιβολία εάν θα υιοθετηθεί πραγματικά το ευρώ.

3.3. Τα διδάγματα που θα πρέπει να εξαχθούν

3.3.1. Με εξαίρεση το χρηματοπιστωτικό τομέα που είχε την υποχρέωση να προσαρμοστεί στο ευρώ, και όσων διέβλεψαν άμεσα πλεονεκτήματά τους (μεγάλες επιχειρήσεις κυρίως πολυεθνικές), μπορεί να πει κανείς ότι η εμπειρία απέδειξε άλλη μία φορά την ισχύ μίας αρχής που οι εμπειρογνώμονες του μάρκετινγκ και της επικοινωνίας γνωρίζουν πολύ καλά: μπορεί να επηρεασθεί η συμπεριφορά των ατόμων με ανακοινώσεις και άλλα μέσα, αλλά είναι σχεδόν αδύνατο να τους επιβληθούν επιλογές που δεν είναι προς το άμεσο συμφέρον τους.

3.3.2. Όσον αφορά τις επιχειρήσεις ειδικότερα, η Ανακοίνωση προτείνει "μια προσπάθεια επικοινωνίας για να ενημερωθούν οι οικονομικοί παράγοντες σχετικά με την ακριβή φάση που έχει επιτευχθεί ... και για να κατανοήσουν ότι η τελική προθεσμία για τη μετάβαση στο ευρώ είναι η 31η Δεκεμβρίου 2001 και συνεπώς είναι αναγκαία η επιτάχυνση των προσπαθειών τους". Η ΟΚΕ κρίνει ότι η "προσπάθεια παροχής ενημέρωσης" πρέπει να καταβληθεί στοχεύοντας κυρίως στις επαγγελματικές οργανώσεις, οι οποίες θα έπρεπε να αναλάβουν την αποστολή μηνυμάτων κατά τρόπο και υπό τους όρους που αυτές γνωρίζουν καλύτερα από οποιονδήποτε άλλο. Κατά γενικό κανόνα τα μηνύματα αυτά θα πρέπει να καλούν τα μέλη τους να συμβουλευτούν την τεκμηρίωση, που είναι ήδη σημαντική, και να λάβουν εγκαίρως τα αναγκαία μέτρα· διαφορετικά οι συνέπειες θα είναι εις βάρος των αμελούντων. Εναπόκειται στην Επιτροπή και τα κράτη μέλη το καθήκον της συνεχούς ενημέρωσης των επαγγελματικών οργανώσεων σχετικά με τις πρακτικές διαδικασίες μετατροπής στο ευρώ, όμως οι οργανώσεις είναι αυτές που θα πρέπει να διαβιβάζουν τα στοιχεία αυτά στα μέλη τους. Εν κατακλείδι, η ΟΚΕ θεωρεί απαράδεκτη την προσφυγή στο δημόσιο "ευρωπαϊκό" χρήμα προκειμένου να χρηματοδοτηθούν εκστρατείες που απευθύνονται στον κόσμο των επιχειρήσεων. Κάθε κράτος μέλος μπορεί να αποφασίσει - κάτω από συνθήκες που η ΟΚΕ εύχεται να είναι εξαιρετικές - τη χορήγηση χρηματικής βοήθειας σε ιδιαίτερα "αδύναμες" εθνικές οργανώσεις.

3.3.3. Ως προς τους πολίτες/καταναλωτές θα πρέπει να γίνει ισορροπημένη και αμερόληπτη ανάλυση που να μην επηρεάζεται από εξωτερικές ως προς το πρόβλημα θεωρήσεις. Η Επιτροπή(15) διαπιστώνει ότι "το μεγαλύτερο τμήμα των πολιτών έχει κάπως ενημερωθεί, φαίνεται όμως ότι συνεχώς το ξεχνάει. Μετά τη μέγιστη δημοσιότητα που συνέπεσε με την προώθηση του ευρώ υπήρξαν ενθαρρυντικά επίπεδα ενδιαφέροντος, γνώσης και υποστήριξης του ευρώ εκ μέρους του κοινού. Το μεγαλύτερο τμήμα των πρόσφατων σφυγμομετρήσεων αποδεικνύει ότι, με ορισμένες σημαντικές εξαιρέσεις, όλα αυτά στη συνέχεια μειώθηκαν και το κοινό τείνει να ξεχνάει όλα αυτά που έχει μάθει". Αυτό επιβεβαιώνει μια στοιχειώδη αρχή της ψυχολογίας των μαζών: ένα μήνυμα που δεν παρουσιάζει άμεσο ενδιαφέρον τείνει να ξεχαστεί ή να μη γίνει δεκτό.

3.3.4. Το μόνο τμήμα των καταναλωτών που φαίνεται να έχει υψηλότερη από το μέσο όρο επίγνωση του θέματος είναι οι πελάτες των τραπεζών, ειδικότερα το πιο εξελιγμένο τμήμα τους (όχι αναγκαστικά το πιο πλούσιο). Κι αυτό επίσης επιβεβαιώνει την εγκυρότητα των θεωρήσεων της ΟΚΕ(16): "το κύριο τμήμα της διείσδυσης των μηνυμάτων θα πρέπει να αναληφθεί κυρίως από τις επιχειρήσεις, ειδικότερα του τραπεζικού τομέα, για τον προφανή λόγο ότι μόνο το μήνυμα αυτό μπορεί να έχει για τον καταναλωτή συγκεκριμένο και άμεσου ενδιαφέροντος χαρακτήρα".

3.3.5. Συμπερασματικώς, το πείραμα έφερε στο φως τις ατέλειες των υποθέσεων που βασίζονται μόνο σε θεωρίες· πέρα από το προβλεπόμενο αποτέλεσμα της διπλής ένδειξης των τιμών, επαληθεύτηκε και το αβάσιμο των υποθέσεων του Πράσινου Βιβλίου, σύμφωνα με το οποίο, ο ανταγωνισμός θα οδηγούσε τους ιδιωτικούς φορείς να προσφέρουν υπηρεσίες σε ευρώ με ευρύτερες επωφελείς συνέπειες για τους καταναλωτές.

3.3.5.1. Η ΟΚΕ είχε προειδοποιήσει για τις αβάσιμες αυτές εκτιμήσεις· στην ίδια πάντοτε γνωμοδότηση έλεγε ότι οι λογαριασμοί σε ευρώ (και η επακόλουθη χρήση υπηρεσιών στο νόμισμα αυτό) θα αποτελούσαν "απλό λογιστικό τέχνασμα κατάλληλο ίσως για να συνηθίσει ο καταναλωτής να υπολογίζει στο νέο αυτό νόμισμα, αλλά το οποίο στερείται οποιασδήποτε πρακτικής χρησιμότητας". Αναγνωρίζεται μόνο τώρα ότι το 1,1 % μόνο των καταναλωτών άνοιξαν λογαριασμούς σε ευρώ. Τα μηνύματα ήταν άψογα από τεχνικής πλευράς· δυστυχώς όμως δεν έλαβαν υπόψη την αρχή που αναφέρθηκε στο σημείο 2.2.1: οι συστάσεις δεν λαμβάνονται υπόψη αν δεν παρουσιάζουν συγκεκριμένο και άμεσο ενδιαφέρον για τον καταναλωτή.

3.3.6. Τώρα επιχειρείται εκ νέου, με ανανεωμένη ισχύ, η προώθηση ενημερωτικών εκστρατειών· η ΟΚΕ υποδεικνύει να περιοριστούν στις τεχνικές διαδικασίες της μεταβάσεως στα κέρματα και χαρτονομίσματα σε ευρώ, στη μετατροπή των λογαριασμών, και στην αλλαγή των ποσών κ.λπ. χωρίς υπέρμετρες τοποθετήσεις όσον αφορά τα άλλα σκέλη: δεδομένου ότι είναι πιο εύκολο να συγκρατηθούν λίγες και απλές έννοιες. Θα πρέπει κυρίως να "αποδραματοποιηθεί" το γεγονός: θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η μετατροπή μπορεί να γίνει από τον καθένα με ελάχιστη προσοχή· εξαίρεση θα γίνει για τις πιο "αδύναμες" κατηγορίες των πολιτών (τυφλοί, φτωχοί, αναλφάβητοι ή ημιαναλφάβητοι, κάτοικοι απομονωμένων περιοχών) για τους οποίους ενδέχεται να χρειαστεί υιοθέτηση κατάλληλων μέσων και διαδικασιών επικοινωνίας.

3.3.6.1. Εξάλλου, η ενημερωτική εκστρατεία δεν θα έπρεπε να είναι "ευρωπαϊκή" αλλά να ανατεθεί κατά κύριο λόγο στα κράτη μέλη που είναι τα μόνα που γνωρίζουν τα χαρακτηριστικά των φορέων τους, τη νοοτροπία των πολιτών τους, την προσέγγιση που πρέπει να υιοθετηθεί έναντι συγκεκριμένων εθνικών ή τοπικών καταστάσεων. Ιδιαίτερα, τα κράτη μέλη θα πρέπει να φροντίσουν ώστε να φθάνουν οι απαραίτητες πληροφορίες στις γεωγραφικές ζώνες και στα κοινωνικά στρώματα που δεν είναι εύκολο να ενημερωθούν με τις μαζικές εκστρατείες ενημέρωσης.

3.3.6.2. Μία άλλη σύσταση αφορά τις προθεσμίες εφαρμογής: η εκστρατεία θα πρέπει να προετοιμαστεί προκαταβολικά αλλά να εξαπολυθεί μόνο κοντά στο τελευταίο τρίμηνο του 2001. Αν αρχίσει νωρίτερα υπάρχει κίνδυνος να επαναληφθεί εκ νέου ότι έδειξαν οι αναλύσεις: οι πληροφορίες που παρέχονται υπερβολικά ενωρίς λησμονούνται.

3.3.6.3. Όπως ήδη αναφέρθηκε στην περίπτωση των επιχειρήσεων και για την ενημέρωση των πολιτών η προσφυγή σε δημόσιο χρήμα είναι σκόπιμη μόνο εάν οι πρωτοβουλίες που αναλαμβάνουν αυθόρμητα τα μέσα επικοινωνίας ή οι ιδιώτες δεν επιτυγχάνουν το στόχο: η Επιτροπή και ακόμη περισσότερο τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν πλήρη συνείδηση της κατάστασης στους διάφορους τομείς: ιδιώτες, επιχειρήσεις, δημόσιοι οργανισμοί και κυρίως να προδιαθέσουν τις ενδεχόμενες δράσεις "κάλυψης των κενών". Είναι αναγκαίο συνεπώς να αποφευχθούν οι επικαλύψεις και οι διπλές παρεμβάσεις.

3.3.6.4. Πρέπει κυρίως να αποφευχθεί ο πειρασμός της σύζευξης δύο μηνυμάτων, ενός "τεχνικού" και ενός "πολιτικού", όπου το τελευταίο έγκειται στην παροχή ενημέρωσης σε θέματα που σχετίζονται με τα οφέλη που προκύπτουν από το ευρώ. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να είναι σκόπιμο το διπλό μήνυμα αλλά η ίδια η αξιολόγηση, και με ποιο τρόπο θα γίνει η μετάδοση του μηνύματος αυτού, θα πρέπει να αφεθεί στα επιμέρους κράτη μέλη: ένας επιπλέον λόγος που επιβεβαιώνει (βλ. 3.3.6.1) την ανάγκη για εθνικές και όχι ευρωπαϊκές εκστρατείες.

3.3.7. Η ΟΚΕ έχει την πεποίθηση ότι στις προπαρασκευαστικές εκστρατείες ενημέρωσης για την έμπρακτη καθιέρωση του ευρώ θα ληφθεί υπόψη μία υπόδειξη που η ίδια επανειλημμένα διατύπωσε αλλά που έμεινε ως τώρα χωρίς αποτέλεσμα: η ΟΚΕ είχε πράγματι υποδείξει(17) ότι οι ενημερωτικές εκστρατείες για τις πρακτικές λεπτομέρειες της μετατροπής στο ευρώ έπρεπε να εφιστούν την προσοχή στην χρησιμότητα που παρουσιάζει η εκτεταμένη χρήση των πιστωτικών καρτών, που καθιστούν αυτόματους τους υπολογισμούς μετατροπής και καταργούν τον υπολογισμό των υπολοίπων. Αυτή η πτυχή θα πρέπει να υπογραμμιστεί σε όλα τα μηνύματα, ειδικότερα σε εκείνα του τραπεζικού τομέα και του εμπορίου: εάν οι υπολογισμοί φαίνονται πολύπλοκοι και οι υπολογισμοί του αντισυμβαλλόμενου δεν θεωρούνται αξιόπιστοι, τότε θα πρέπει να χρησιμοποιούνται οι κάρτες όσο το δυνατόν ευρύτερα.

3.3.8. Μία θεώρηση που η ΟΚΕ θεωρεί επίσης μεγάλης σημασίας αφορά τον "τόνο" της ανακοίνωσης: οι προηγούμενες εκστρατείες επικεντρώθηκαν στην απεικόνιση των πλεονεκτημάτων του ευρώ, ενθαρρύνοντας τους παραλήπτες να προετοιμαστούν. Το περιεχόμενο θα πρέπει τώρα να αλλάξει και να βασιστεί στην επιτακτικότητα και τον υποχρεωτικό χαρακτήρα της μετάβασης στο ευρώ: οι παραλήπτες των μηνυμάτων θα πρέπει να κατανοήσουν ότι ο χρόνος πιέζει: όποιος δεν προσαρμοστεί - στην εκμάθηση ή και στη λήψη των κατάλληλων μέτρων - θα αντιμετωπίσει τα προβλήματα εκείνου που βρίσκεται εκτός συστήματος. Τέλος, ισχύει η αρχή του ρωμαϊκού δικαίου ότι "ignorantia legis non excusat", αρχή που βρίσκεται στη βάση όλων των νομοθεσιών. Ένα "ισχυρό" μήνυμα έστω και επιτηδευμένο, που θα αποβλέπει στο να επιστήσει την προσοχή των παραληπτών στις υποχρεώσεις τους ως πολιτών έναντι του κοινωνικού συνόλου προστατεύοντας ταυτόχρονα τα συμφέροντά τους, αξίζει περισσότερο από τόσες και τόσες εκκλήσεις και παροτρύνσεις που γίνονται σχεδόν με τον τόνο του "ζητούμε συγνώμη για την ενόχληση".

3.3.9. Μια πτυχή που θα πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι αυτή της στρογγυλοποίησης των τιμών σε ευρώ, που μπορεί να εμφανιστεί κυρίως στις χώρες που δεν έχουν ή έχουν χάσει τη συνήθεια να μετρούν σε εκατοστά των νομισμάτων τους. Γνωρίζοντας ότι ο προσδιορισμός των τιμών εναπόκειται στον πωλητή στο καθεστώς της ελεύθερης αγοράς, υπάρχει ο φόβος μια γενικευμένη στρογγυλοποίηση προς τα πάνω να προκαλέσει πληθωριστική άνοδο, ακόμη και εάν ο ανταγωνισμός μεταξύ των επιχειρήσεων δρα ανασταλτικά. Ένα μήνυμα ευαισθητοποίησης στο πρόβλημα αυτό μπορεί να απευθυνθεί στις επιχειρήσεις και τις οργανώσεις των καταναλωτών, επιτρέποντας έτσι μεταξύ των άλλων να μη δοθεί χαρακτήρας διένεξης στο ζήτημα αυτό.

4. Η εισαγωγή των χαρτονομισμάτων και των νομισμάτων

4.1. Στην Ανακοίνωση, η Επιτροπή δηλώνει ότι το ευρώ είναι το πιο ασφαλές απ' όλα τα εθνικά νομίσματα σε κυκλοφορία: η ΟΚΕ λαμβάνει γνώση, αλλά προειδοποιεί έναντι οποιασδήποτε ενδεχόμενης αμέλειας: οι τεχνολογίες είναι σήμερα τόσο προχωρημένες και τα μέσα που διαθέτει το οργανωμένο έγκλημα τόσο σημαντικά, που δεν θα πρέπει να "μειωθεί η επαγρύπνηση". Οι κεντρικές τράπεζες, η OLAF και η Εuropol συμμετέχουν σε ένα κοινό έργο άμυνας που ήδη από τώρα δεν φαίνεται απλό· παρά το ότι είναι προφανές και ίσως έχει ήδη προβλεφθεί δεν είναι ανώφελο να υπενθυμισθεί η αναγκαιότητα συντονισμού με την Ιnterpol, δεδομένου ότι το ευρώ πρόκειται να κυκλοφορήσει ευρύτερα στον υπόλοιπο κόσμο.

4.2. Η Επιτροπή δηλώνει ότι είναι ικανοποιημένη με τις δυνατότητες αναγνώρισης νομισμάτων εκ μέρους των αυτόματων διανομέων του εμπορίου. Δεν γίνεται λόγος για αναγνώριση των χαρτονομισμάτων που χρησιμοποιούνται ήδη στις διάφορες χώρες, ειδικότερα στους χώρους στάθμευσης και στα πρατήρια βενζίνης. Δεδομένης της υψηλής αξίας των χαρτονομισμάτων σε ευρώ και των δαπανηρών τεχνολογιών που είναι αναγκαίες για την αναγνώρισή τους, θα ήταν επιθυμητό να αποθαρρυνθεί η χρήση μηχανών που δέχονται χαρτονομίσματα. Οι αυτόματοι διανομείς θα πρέπει συνεπώς να δέχονται μόνο κέρματα ή κάρτες.

5. Η καταπολέμηση της παραχάραξης

5.1. Η ΟΚΕ λαμβάνει γνώση της απόφασης του Συμβουλίου του Μαΐου 2000 σχετικά με την ενίσχυση της προστασίας του ευρώ(18), με τη σύσταση προς τα κράτη μέλη να προβλέψουν πραγματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές ποινές για την παραχάραξη και την παράνομη διάθεση του ενιαίου νομίσματος. Θα πρέπει για το λόγο αυτό να εκφραστεί η λύπη για το γεγονός ότι ακόμη μια φορά δεν υιοθετήθηκε η υπόδειξή της(19) να περιληφθούν στην απόφαση ανάλογα προληπτικά και κατασταλτικά μέτρα κατά της παραχάραξης και της χρήσης των άλλων εναλλακτικών μέσων πληρωμής: κάρτες, επιταγές, ταξιδιωτικές επιταγές.

5.2. Έχοντας υπόψη τη διάδοση των μέσων αυτών σήμερα καθώς και την προβλεπόμενη αύξηση με την εισαγωγή του ευρώ (ήδη σε μερικά σούπερ μάρκετ ορισμένων χωρών, οι πληρωμές με κάρτες αποτελούν το 70-80 % των καθημερινών εισπράξεων), υποδεικνύουμε την προστασία των εναλλακτικών μέσων πληρωμής με μέτρα ανάλογα - έστω και λιγότερο αυστηρά αναλογικώς - από όσα υιοθετούνται για το επίσημο νόμισμα.

5.2.1. Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να ληφθούν τόσο στην οπτική της προστασίας των συμφερόντων των πολιτών όσο - και ακόμη περισσότερο - ως δράση που ενσωματώνεται στο πλαίσιο της καταπολέμησης του οργανωμένου εγκλήματος. Ο περιορισμός της προσοχής στην προστασία του επίσημου νομίσματος αποδεικνύει μια περιορισμένη οπτική της προστασίας του δημόσιου συμφέροντος που περιορίζεται στο κράτος αυτό καθεαυτό: το συμφέρον του κοινωνικού συνόλου (υποστήριξη του πολίτη και καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος) έχει την ίδια σημασία από οικονομική αλλά και κοινωνική άποψη. Η ΟΚΕ καλεί να υπάρξει άμεση παρέμβαση της Επιτροπής προκειμένου να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα.

5.3. Το ζήτημα της παραχάραξης και της παράνομης διακίνησης επίσημου νομίσματος και μέσων πληρωμής υπεισέρχεται στο γενικότερο πρόβλημα της καταπολέμησης του οργανωμένου εγκλήματος που αντιμετωπίστηκε από την ΟΚΕ στην αντίστοιχη γνωμοδότησή της(20). Στη γνωμοδότηση αυτή ζητείτο από τα κράτη μέλη να προχωρήσουν επειγόντως σε αναδιάρθρωση των δομών και των κανονισμών τους που επιμένουν να πετύχουν τον αποτελεσματικό συντονισμό των δράσεων καταπολέμησης του εγκλήματος. Η Επιτροπή πρότεινε την υιοθέτηση κανονισμού για το θέμα αυτό, που ωστόσο περιορίζεται στην παραχάραξη του ευρώ, όμως η έγκρισή του φαίνεται ότι παρουσιάζει καθυστέρηση και συναντά εμπόδια που με κανένα τρόπο δεν είναι δικαιολογημένα, ενόψει της επιτακτικότητας και της σημασίας του προβλήματος.

6. Τα εθνικά προγράμματα και η αντικατάσταση του μετρητού χρήματος

6.1. Η περίοδος που θα ακολουθήσει αμέσως μετά τις 31 Δεκεμβρίου 2001 αποτελεί ίσως την πιο λεπτή φάση ολόκληρης της "επιχείρησης ευρώ" στο βαθμό που, εκτός από τις επαγγελματικά προετοιμασμένες κατηγορίες, αφορά το σύνολο των πολιτών, δηλαδή τα στρώματα του πληθυσμού από τα οποία δεν μπορεί να περιμένει κανείς πλήρη γνώση των κανόνων και των διαδικασιών. Κάθε κράτος μέλος έχει προδιαθέσει τα κατάλληλα μέτρα που υποτίθεται ότι λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες και τις συνήθειες που υφίστανται σε κάθε χώρα.

6.2. Όσον αφορά την έγκαιρη παροχή χαρτονομισμάτων και κερμάτων κάθε κράτος μέλος έχει υιοθετήσει τη δική του πολιτική. Όσον αφορά το εμπόριο και τις επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών - ιδίως εκείνες που είναι εγκατεστημένες σε απομακρυσμένες ζώνες - το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι να διαθέτουν τα καταστήματα, ήδη από την πρώτη ημέρα, επαρκή ταμειακά διαθέσιμα για να μπορούν να δίδουν τα ρέστα στους πελάτες τους σε ευρώ και να συνηθίσει το προσωπικό να χρησιμοποιεί το νέο νόμισμα. Για το ευρύτερο κοινό, αντίθετα το σημαντικότερο θέμα είναι να συνηθίσει και να αναγνωρίζει τα διάφορα νομίσματα και χαρτονομίσματα: προς το σκοπό αυτό επαρκούν οι απεικονίσεις των νομισμάτων αυτών σε φυλλάδια και εγχειρίδια που είτε κυκλοφορούν ήδη είτε θα τυπωθούν και θα διανεμηθούν την κατάλληλη στιγμή. Όσον αφορά την εξοικείωση με την αναγνώριση των νοθευμένων εκφράζεται αμφιβολία για το κατά πόσο ο κανονικός πολίτης μπορεί να φτάσει σε σημείο να τα διακρίνει από τα "καλά" νομίσματα.

6.3. Οι τομείς που πάνω απ' όλα έχουν ανάγκη να διαφυλαχτούν από τα παραχαραγμένα νομίσματα είναι οι τομείς του εμπορίου και των υπηρεσιών: θα πρέπει λοιπόν να μπορούν να διαθέτουν - από την πρώτη κιόλας μέρα! - τον κατάλληλο εξοπλισμό χαμηλού κόστους, αλλά αποτελεσματικό, που θα επιτρέπει την αναγνώριση των παραχαραγμένων νομισμάτων. Είναι δυνατόν να έχουν ληφθεί τα κατάλληλα αυτά μέτρα ή να βρίσκονται στη διαδικασία της λήψεως, όμως η ΟΚΕ δεν το γνωρίζει.

6.4. Δύο σημαντικά προβλήματα είναι, από τη μια πλευρά το πρόβλημα του να αποφευχθούν οι ουρές στις τραπεζικές θυρίδες προκειμένου να εφοδιαστεί κανείς με το νέο νόμισμα από την πρώτη μέρα και από την άλλη το πρόβλημα του εμπορίου, το οποίο θα πρέπει, στο μέτρο του δυνατού, να είναι σε θέση να δίνει τα ρέστα σε ευρώ για πληρωμές που πραγματοποιούνται σε εθνικό νόμισμα. Εδώ η παροχή ενημέρωσης θα πρέπει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο - και χρειάζεται να υπενθυμισθεί ότι η τηλεόραση είναι το πιο αποτελεσματικό μέσο που είναι πειστικό και κατ' αναλογία ολιγοδάπανο. Ο πολίτης θα πρέπει να ενημερωθεί ότι το εθνικό νόμισμα μπορεί να χρησιμοποιείται χωρίς κανένα πρόβλημα για ορισμένο ακόμη καιρό (σχεδόν παντού για δύο μήνες): θα ήταν συνεπώς σκόπιμο - χωρίς να είναι υποχρεωτικό - να καταθέσει στο λογαριασμό του το Δεκέμβριο, όλα τα μετρητά που δεν θα του χρειαστούν για τις άμεσες δαπάνες. Από την άλλη πλευρά δεν θα δημιουργηθεί σοβαρό πρόβλημα εάν ο έμπορος, που δεν διαθέτει προς το παρόν ευρώ, του επιστρέψει τα ρέστα σε εθνικό νόμισμα. Το μήνυμα συνεπώς θα είναι η "αποδραματοποίηση" των ενδεχόμενων επιπτώσεων και δυσκολιών, υπό την προϋπόθεση βεβαίως ότι ο πολίτης δεσμεύεται να πράξει ότι του υποδεικνύεται. Στο σημείο αυτό, η ΟΚΕ επισύρει την προσοχή στην πρότασή της - που έχει διατυπώσει επανειλημμένα και με διάφορες ευκαιρίες - να πεισθούν οι καταναλωτές και οι έμποροι να χρησιμοποιήσουν ευρύτατα τα ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής. Είναι, άλλωστε, τα μόνα μέσα που δεν απαιτούν υπολογισμούς μετατροπής, επαληθεύσεις και ρέστα σε μετρητά και δεν προκαλούν αμφιβολίες.

6.5. Η αλλαγή στην τράπεζα του νομίσματος σε "λογικές" ποσότητες θα είναι δωρεάν αλλά σχετικά με αυτό θα ήταν σκόπιμο να γνωστοποιηθεί ότι η δωρεάν μετατροπή αφορά μόνο το εθνικό νόμισμα, δεδομένου ότι τα ξένα χαρτονομίσματα υπόκεινται σε πληρωμή των δαπανών που αφορούν τραπεζικές εργασίες και αποστολή στο εξωτερικό στις ισχύουσες ήδη συνθήκες που δεν θα πρέπει ν' αλλάξουν ή αλλά ίσως να μειωθούν. Θα πρέπει για το λόγο αυτό να διευκρινιστεί ότι η ανταλλαγή των ξένων κερμάτων δεν προβλέπεται κανονικά λόγω του υπερβολικού κόστους του χειρισμού από την άποψη της αξίας. Το πρόβλημα δεν είναι σημαντικό σε ατομικό επίπεδο· σε ορισμένες χώρες διεξάγονται εκστρατείες με σκοπό να παροτρύνουν τους πολίτες να καταθέσουν τα ξένα νομίσματα που βρίσκονται στην κατοχή τους σε κοινωφελή έργα ή σε ιδρύματα ερευνών: παρόμοιες πρωτοβουλίες θα έπρεπε να γενικευθούν.

6.6. Σχετικά με το πρόβλημα της αλλαγής "περιορισμένων" ποσών - θα ήταν καλύτερα να γίνεται λόγος για λογικά ποσά - για τα άτομα που δεν διαθέτουν λογαριασμό, το τραπεζικό σύστημα θα πρέπει να λειτουργεί δωρεάν. Η μετατροπή εάν τεθεί σε σωστές βάσεις, δεν πρόκειται να παρουσιάσει σημαντικά προβλήματα. Όσοι δεν έχουν λογαριασμό μπορούν δύσκολα να δικαιολογήσουν την κατοχή σημαντικών ποσών. Το μέγιστο ποσό θα πρέπει ωστόσο να είναι τέτοιου επιπέδου ώστε να μη διευκολύνει την ανακύκληση του χρήματος εκ μέρους του οργανωμένου εγκλήματος: Οι κύκλοι αυτοί ενδέχεται να εκμεταλλευτούν την ευκαιρία αυτή για να μετατρέψουν "μαύρο" χρήμα μέσω ατόμων που θα παρουσιάζονται σε διαφορετικές θυρίδες, δηλώνοντας κάθε φορά ότι δεν διαθέτουν λογαριασμό.

6.6.1. Έναντι όσων αναφέρονται στο προηγούμενο σημείο, παρατηρείται ότι σε ορισμένες χώρες η διάδοση των τραπεζικών (ή ταχυδρομικών λογαριασμών) δεν έχει επεκταθεί σε όλους τους πολίτες, και πολλοί συνηθίζουν να κρατούν στο σπίτι σημαντικά ποσά. Καθώς κανείς δεν μπορεί να υποχρεωθεί να ανοίξει λογαριασμό ή να αποκτήσει βιβλιάριο ταχυδρομικού ταμιευτηρίου, παραμένει το πρόβλημα της διάκρισης του "νόμιμου" χρήματος από το "παράνομο", που μπορεί να επιλυθεί στο φως της νομοθεσίας που υφίσταται ήδη για τα ζητήματα της ανακύκλησης. Στις περισσότερες χώρες οι νόμοι αυτοί επιβάλλουν ότι η κατοχή ρευστών πάνω από ένα ορισμένο ποσό πρέπει να αιτιολογείται από άτομα με σαφή στοιχεία ταυτότητας: οποιαδήποτε εξαίρεση από τους κανόνες αυτούς θα ανοίξει την πόρτα που η νομοθεσία επιχείρησε να κλείσει στους ανακυκλητές. Η ΟΚΕ υποδεικνύει όπως ο κανόνας αυτός θα αποκτήσει γενική εφαρμογή.

6.7. Μια πτυχή που θα επηρεάσει τις πρακτικές διαδικασίες της μετατροπής σε ευρώ των κερμάτων και των χαρτονομισμάτων είναι το υλικοτεχνικό σύστημα: το ευρύτερο κοινό πολύ λίγο γνωρίζει το ύψος των διακυβευόμενων ποσών, τα προβλήματα μεταφοράς, φύλαξης, προστασίας, διανομής, περισυλλογής και καταστροφής των νομισμάτων που δεν κυκλοφορούν πλέον. Οι κεντρικές τράπεζες και τα εθνικά τραπεζικά συστήματα εργάζονται ήδη αρκετό χρόνο για να αντιμετωπίσουν τα καθόλου απλά προβλήματα που πρόκειται να τεθούν, όμως η ΟΚΕ έχει την εντύπωση ότι ορισμένα απ' αυτά δεν έχουν επιλυθεί ακόμη. Η υπόδειξη για επίδειξη προσοχής δεν φαίνεται να είναι δικαιολογημένη και υπάρχει κίνδυνος να είναι και άδικη για την επαγγελματικότητα όσων ασχολούνται με αυτά· ωστόσο, η ΟΚΕ κρίνει χρήσιμο να επιστήσει την προσοχή στο ενδεχόμενο ορισμένα πρακτικά εμπόδια της τελευταίας στιγμής να αχρηστεύσουν κάποια από τα μέτρα που σήμερα κρίνονται λογικά και σκόπιμα.

7. Μέρος ΙΙ - Η σύσταση

7.1. Όπως αναφέρθηκε στον πρόλογο, η σύσταση αποτελεί τη λογική κατάληξη των πληροφοριών και των θεωρήσεων της Ανακοίνωσης και των Εuro Papers. Η ΟΚΕ υιοθέτησε ανάλογο επεξηγητικό σύστημα, σχολιάζοντας με την ίδια σειρά τα διάφορα έγγραφα, προκειμένου να αποσαφηνιστεί καλύτερα η σκέψη της και να καταστούν πιο κατανοητές οι απόψεις της.

7.2. Άρθρο 1: Οι συστάσεις αυτού του άρθρου ("να ενημερωθούν οι μελλοντικοί χρήστες") ανταποκρίνονται σε μία ορθή λογική λεπτομερούς διείσδυσης της πληροφόρησης, και η ΟΚΕ δεν μπορεί παρά να συμφωνήσει, εφιστώντας ωστόσο την προσοχή στις διάφορες επιφυλάξεις και ενδείξεις που περιέχονται στην προηγούμενη παράγραφο 3. Ειδικότερα, υποδεικνύει να χρησιμοποιηθούν κυρίως οι επαγγελματικές οργανώσεις και οι τράπεζες και επικουρικώς τα κράτη μέλη και οι δημόσιες αρχές, όταν αυτό δηλαδή, αποδεικνύεται απαραίτητο. Δεδομένου ότι, οι εκστρατείες απευθύνονται σε δημόσιες και εθνικές κατηγορίες, δεν υπάρχει ανάγκη παρεμβάσεων εκ μέρους των ευρωπαϊκών οργάνων. Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη κυρίως το ποσό που δαπανήθηκε συνολικά: χωρίς να διατίθενται ακριβή στοιχεία, μπορεί κανείς να δηλώσει με βεβαιότητα ότι καμία άλλη εκστρατεία παροχής ενημέρωσης δεν είχε τόσο "κόστος ανά επαφή", με τόσο απογοητευτικά αποτελέσματα.

7.3. Άρθρο 2, "να βοηθηθούν οι πολίτες να εξοικειωθούν με το ευρώ". Υποδεικνύεται στα κράτη μέλη να λάβουν τα μέτρα τους, έτσι ώστε το αργότερο στη διάρκεια του τελευταίου τριμήνου 2001, να αντιστραφεί η σειρά ένδειξης των διπλών τιμών: πρώτα να υποδεικνύεται η τιμή σε ευρώ με προφανή τυπογραφικά στοιχεία, και στη συνέχεια το αντίστοιχο ποσό σε εθνικό νόμισμα. Το μέτρο είναι λογικό, αλλά δεν θα πρέπει να έχουμε υπέρμετρες ψευδαισθήσεις όσον αφορά την αποτελεσματικότητά του: θα είναι έγκυρο εάν ο καταναλωτής διαθέτει ήδη λογαριασμό σε ευρώ· αν αντιθέτως διαθέτει εθνικό νόμισμα (είτε σε μετρητά είτε στο λογαριασμό του) θα είναι οπωσδήποτε υποχρεωμένος να ελέγξει το ποσό στο νόμισμα αυτό. Σε γενικές γραμμές, δεν είναι σίγουρο ότι το μέτρο αυτό θα εξοικειώσει τον καταναλωτή στις μετατροπές· μόνο η πρακτική θα το επιβεβαιώσει. Μπορεί κανείς να υποθέσει ότι θα αποκτήσουν τη συνήθεια αυτή οι πιο έμπειροι καταναλωτές. Οι άλλοι, "οι πιο αδύναμοι", θα πρέπει να υπολογίζουν στη βοήθεια των προμηθευτών.

7.3.1. Στη διάρκεια του 2001, οι δημόσιες διοικήσεις και οι επιχειρήσεις θα πρέπει να καταβάλλουν τους μισθούς των εργαζομένων τους σε ευρώ, όπως στο ίδιο νόμισμα θα πρέπει να καταβάλλονται και οι συντάξεις. Αυτό μπορεί να οδηγήσει ένα τμήμα των μισθωτών να μετατρέψει σε ευρώ τους τραπεζικούς λογαριασμούς του, απόφαση η οποία από μόνη της είναι θετική ως προς την εξοικείωση με το νέο νόμισμα. Η ΟΚΕ εφιστά σχετικά την προσοχή σε ένα πρόβλημα: εάν όπως είναι πιθανό μόνο ένα τμήμα των μισθωτών λάβει αυτή την απόφαση, θα είναι αναγκαία η συνεργασία μεταξύ αυτών που πληρώνουν τους μισθούς, των μισθωτών και του τραπεζικού συστήματος προκειμένου να προσδιοριστούν από την αρχή τα ποσά που θα πιστώνονται σε ευρώ (για όσους διαθέτουν ήδη λογαριασμό σε ευρώ) και τα ποσά που θα μετατρέπονται σε εθνικό νόμισμα. Λαμβάνοντας υπόψη τη δυναμική του ανοίγματος των νέων λογαριασμών που σίγουρα δεν πρόκειται να ανοίξουν όλοι την ίδια στιγμή, η συνεχής ενημέρωση των φακέλων αποτελεί μια όχι και τόσο απλή διοικητική επιβάρυνση.

7.3.2. Ο ρόλος της τηλεοράσεως στη μετάδοση τηλεοπτικών παιχνιδιών με χρηματικά βραβεία, εκπομπών γνώσεων, κ.λπ. θα μπορούσε να ευνοήσει την ευρεία διάδοση του ευρώ, καλύτερα από οποιαδήποτε ενημερωτική εκστρατεία, αν έκανε τον κόπο - το ταχύτερο δυνατό, στην περίπτωση αυτή - να εκφράζει πάντοτε τα ποσά που καταβάλλονται ως χρηματικά βραβεία ή που μπορούν να καταβληθούν σε ευρώ και όχι σε εθνικό νόμισμα. Το ίδιο ισχύει για τις λαχειοφόρους αγορές, τα στοιχήματα κ.λπ. Η πρόταση μπορεί να φαίνεται άνευ σημασίας, αλλά ο σκοπός είναι σοβαρός και η ΟΚΕ πιστεύει ότι αξίζει τον κόπο να ληφθεί σοβαρά υπόψη.

7.4. Άρθρο 3, "υποκίνηση των οικονομικών παραγόντων να στραφούν προς το ευρώ". Υποβάλλεται η πρόταση όπως στις αρχές του τρίτου τριμήνου 2001 το τραπεζικό σύστημα μετατρέψει σε ευρώ, με δική του πρωτοβουλία, τους λογαριασμούς και τα μέσα πληρωμής, εκτός και εάν εκφραστεί σαφής αντίθετη απόφαση του πελάτη. Τα τραπεζικά έγγραφα θα πρέπει να εκφράζουν όλα τα ποσά σε ευρώ και σε αντίστοιχη τιμή σε εθνικό νόμισμα. Συνεπώς, επιδιώκεται να πραγματοποιηθεί τουλάχιστον κατά ένα τρίμηνο ενωρίτερα η υποχρεωτική μετάβαση στο ευρώ, μέτρο που ένα τμήμα της πελατείας αντιμετωπίζει θετικά. Άλλωστε και ένα τμήμα του τραπεζικού κλάδου μπορεί να αποκομίσει όφελος από την ενέργεια αυτή δεδομένου ότι θα "μετριάσει" τον αντίκτυπο της "συμφόρησης" που κανονικά θα αντιμετωπιζόταν στα τέλη του έτους, εφόσον το επιτρέπουν τα προγράμματα μετατροπής που έχουν ήδη υιοθετηθεί. Όμως αυτό δεν φαίνεται να ισχύει για όλα τα πιστωτικά ιδρύματα. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να προβούν σε διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη, προκειμένου να αποφευχθεί οπωσδήποτε η περίπτωση να καταστεί καταναγκαστικός ο κανόνας αυτός.

7.4.1. Συμπληρωματικά με όσα προαναφέρθηκαν η ΟΚΕ εφιστά την προσοχή στη διασύνδεση που υφίσταται μεταξύ των διατάξεων του άρθρου 2 και των αντίστοιχων του άρθρου 3: εάν οι μισθοί συνεχίζουν να καταβάλλονται σε εθνικό νόμισμα έως τα τέλη του 2001 - που είναι το πιθανότερο για πολλές επιχειρήσεις - ο μισθωτός θα υποχρεωθεί να λογαριάζει σε δύο νομίσματα εάν ο λογαριασμός του μετατραπεί αυτομάτως σε ευρώ. Το ίδιο πρόβλημα, με αντίθετους όρους, αφορά τους εργαζόμενους που λαμβάνουν το μισθό τους σε ευρώ και διατηρούν λογαριασμό σε εθνικό νόμισμα. Σε γενικές γραμμές, θα ήταν επιθυμητό να συμπέσει η πληρωμή των μισθών σε ευρώ με την μετατροπή των λογαριασμών: ένα όχι και τόσο απλό μέτρο που ωστόσο θα πρέπει να υιοθετηθεί κατόπιν διαβουλεύσεων με τα ενδιαφερόμενα μέρη: συνδικάτα, καταναλωτές και τράπεζες.

7.5. Άρθρο 4, "μείωση της ροής των πράξεων μετατροπής σε ευρώ". Αυτό το άρθρο εγκρίνεται πλήρως από την ΟΚΕ: τα συμβόλαια, οι πλειστηριασμοί και το μετοχικό κεφάλαιο των νέων επιχειρήσεων, θα πρέπει να εκφράζονται όλα σε ευρώ κυρίως - και μάλιστα υποχρεωτικά, εάν η ισχύς τους συνεχίζεται και μετά τις 31 Δεκεμβρίου 2001. Ανάλογα μέτρα θα πρέπει να υιοθετηθούν όσον αφορά τις διαπραγματεύσεις για τις εργασιακές συμβάσεις μεταξύ των κοινωνικών εταίρων. Σχετικά με την υπόδειξη να προσκληθούν οι πελάτες να καταθέσουν στην τράπεζα εντός του Δεκεμβρίου όλα τα ρευστά που δεν τους χρειάζονται αμέσως, η ΟΚΕ έχει ήδη εκφραστεί θετικά(21).

7.5.1. Ένα βοηθητικό μέτρο, που αποβλέπει στη μείωση της ροής των πράξεων μετατροπής σε ευρώ, μπορεί να είναι η υιοθέτηση μιας διάταξης που έχει ήδη υιοθετηθεί εδώ και καιρό από ορισμένα κράτη μέλη για άλλους λόγους: απαγόρευση πληρωμής σε ρευστά των μισθών και συντάξεων και αντικατάστασή τους με πίστωση τραπεζικών ή ταχυδρομικών λογαριασμών. Πέρα από τα οφέλη από τη σκοπιά της μετατροπής σε ευρώ, το αποτέλεσμα θα είναι η μείωση των κινήτρων κλοπής ατόμων ή τραπεζών ή ταχυδρομικών ταμιευτηρίων και δευτερευόντως η καταπολέμηση της παράνομης εργασίας. Η ΟΚΕ πιστεύει ότι, αν όντως δεν θεωρείται σκόπιμος ο υποχρεωτικός χαρακτήρας, αξίζει όμως τον κόπο να καταβληθεί κάθε προσπάθεια προκειμένου να αποφευχθεί η καταβολή των μισθών και των συντάξεων σε μετρητά.

7.6. Άρθρο 5, "διευκόλυνση της μετάβασης προς το πιστωτικό ευρώ". Τα προβλεπόμενα από το άρθρο αυτό μέτρα σχολιάστηκαν στο σημείο 6 της γνωμοδότησης αυτής· η ΟΚΕ εκφράζει τη συμφωνία της, εφιστά όμως την προσοχή στα ενδεχόμενα εμπόδια υλικοτεχνικής μορφής(22), (σημείο 6.7), στην αναγκαιότητα πρόληψης της ανακύκλησης του χρήματος(23), (σημείο 6.6), καθώς και στην προστασία από τις παραχαράξεις και τις νοθείες(24) (σημεία 5.2 και 6.2). Σημειώνεται παρεμπιπτόντως, ότι η αντικατάσταση ρευστών από πιστωτικό χρήμα (ειδικότερα από τις κάρτες πληρωμής) είναι σήμερα επιθυμητή από το εμπόριο, ανεξάρτητα από την μετάβαση στο ευρώ: οι καταναλωτές καλούνται ρητώς να χρησιμοποιούν κάρτες με την ευκαιρία της απεργίας των μεταφορέων χρηματικών πόρων, όμως η μείωση των αποθεμάτων σε ρευστά είναι οπωσδήποτε μία απαίτηση που προβάλλεται ακόμα και σε φυσιολογικές περιόδους.

8. Συμπεράσματα

8.1. Η ΟΚΕ συμφωνεί με την αναγκαιότητα μιας νέας εκστρατείας ενημέρωσης με τη χρησιμοποίηση πολυμέσων - κυρίως όμως της τηλεοράσεως - ενόψει της μετατροπής των εθνικών νομισμάτων σε ευρώ, υποδεικνύει όμως να γίνει στον κατάλληλο χρόνο με τις λιγότερες δυνατές εθνικές δημόσιες δαπάνες και κυρίως με την ελάχιστη συμμετοχή του κοινοτικού χρήματος: σε πρακτικό επίπεδο κάθε κράτος είναι υπεύθυνο για τις πολιτικές επικοινωνίας που θα ακολουθήσει.

8.2. Στην ίδια κατεύθυνση θεώρησης, το "πολιτικό" μήνυμα ως προς τα αποτελέσματα του ευρώ και τα οφέλη που αυτό θα αποφέρει στην Ευρώπη θα πρέπει να αφεθεί στις εθνικές αρχές, που είναι οι μόνες που μπορούν να κρίνουν τη σκοπιμότητα, τους τρόπους μετάδοσης των μηνυμάτων και την ευαισθησία των πολιτών τους.

8.3. Τα πρακτικά προβλήματα που συνδέονται με τη μετάβαση στο ενιαίο νόμισμα είναι πάρα πολλά, αλλά δεν θα πρέπει να δραματοποιούνται, ούτε στην πράξη, ούτε κατά την παροχή ενημέρωσης στους πολίτες. Άλλωστε, οι πολίτες θα πρέπει να συνεργαστούν μέσω της συμπεριφοράς τους και με την πρακτική εφαρμογή των συστάσεων: να αποφεύγουν την παρακράτηση και την αλλαγή μεγάλων ποσών μετρητών, να αποφεύγουν τις ουρές προκειμένου να προμηθευτούν το νέο νόμισμα, να ανοίξουν τραπεζικούς λογαριασμούς ή ταχυδρομικού ταμιευτηρίου σε περίπτωση που δεν το έχουν ήδη κάνει, να χρησιμοποιούν κάρτες πληρωμής σε όλες τις δυνατές περιπτώσεις.

8.4. Το τραπεζικό σύστημα και το εμπόριο θα έχουν να διαδραματίσουν κεντρικό ρόλο: το πρώτο όσον αφορά την αλλαγή της τήρησης των λογαριασμών και όλων των σχέσεων και, σε υλικοτεχνικό επίπεδο την είσπραξη, την αποθήκευση και τη διανομή του νέου νομίσματος· το δεύτερο, όσον αφορά τη συλλογή εθνικού νομίσματος από τους πελάτες του, την κατάθεσή του στην τράπεζα και την επιστροφή, όταν είναι απαραίτητο, των ρευστών σε ευρώ. Όλα αυτά συνεπάγονται την εκ των προτέρων προμήθεια χαρτονομισμάτων και κερμάτων, με τα συνακόλουθα υλικοτεχνικά προβλήματα που αφορούν την ασφάλεια και τον υπολογισμό των τόκων.

8.5. Η ΟΚΕ, έχοντας επίγνωση ότι το θέμα εμπίπτει στην αρμοδιότητα των τεχνικών αρχών και αποτελεί αντικείμενο λεπτών διαπραγματεύσεων, δεν έχει την πρόθεση να εκφραστεί σχετικά. Τα υλικοτεχνικά προβλήματα θα πρέπει να επιλυθούν από τους αρμόδιους, σε συνάρτηση με τη διάρκεια της περιόδου διπλής κυκλοφορίας του νέου και του παλαιού νομίσματος. Στο σημείο αυτό, η ΟΚΕ εφιστά την προσοχή στο γεγονός ότι το μέγεθος των υλικοτεχνικών προβλημάτων είναι αντιστρόφως ανάλογο προς τη διάρκεια της περιόδου της διπλής κυκλοφορίας.

Βρυξέλλες, 29 Μαρτίου 2001.

Ο Πρόεδρος

της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής

Göke Frerichs

(1) COM(2000) 443 τελικό.

(2) Αριθ. 38 και αριθ. 41 του Αυγούστου 2000.

(3) ΕΕ C 18 της 22.1.1996, σ. 112.

(4) ΕΕ C 56 της 24.2.1997, σ. 65.

(5) ΕΕ C 73 της 9.3.1998, σ. 130.

(6) Βλ. Ανακοίνωση, σημείο 1.α.

(7) ΕΕ C 18 της 22.1.1996, σ. 112, παράγραφος 6.5.1.

(8) ΕΕ C 18 της 22.1.1996, σ. 112, παράγραφος 5.3.4.

(9) Βλ. Επιτροπή, Euro Paper αριθ. 38 του Αυγούστου 2000, παράγραφος 2, σ. 5 (αγγλικό κείμενο).

(10) Σημείο 2.α.

(11) Euro Paper αριθ. 38.

(12) Σημείο 2.γ.

(13) ΕΕ C 18 της 22.1.1996, σ. 112, παράγραφος 6.1.5.

(14) Κεφάλαιο Β, 2.α.

(15) Euro Paper αριθ. 38, παράγραφος 2.2, σ. 10.

(16) ΕΕ C 18 της 22.1.1996, σ. 112, παράγραφος 8.2.3.

(17) ΕΕ C 73 της 9.3.1998, σ. 130, παράγραφος 5.4 και 5.4.1.

(18) Πρβλ. και τα μέτρα σχετικά με τη σύσταση "ομάδας ρυθμίσεως" για μία διοργανική στρατηγική μεταξύ Εuropol και Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (Joint Press Release, 24.3.2001).

(19) ΕΕ C 18 της 22.1.1996, σ. 112, παράγραφος 7.13 και 7.14.

(20) ΕΕ C 268 της 19.9.2000, σ. 48.

(21) Βλ. προηγούμενο σημείο 6.4.

(22) Παράγραφος 6.7.

(23) Παράγραφος 6.6.

(24) Παράγραφοι 5.2 και 6.2.