Defensie- en defensie-industriebeleid van de EU

Het defensie-industriebeleid van de Europese Unie (EU) is een relatief recente ontwikkeling gezien het ruim 60-jarig bestaan van het blok. Europese industriële initiatieven op defensiegebied hebben als rechtsgrondslag artikel 173 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU), dat het industrieel beleid ondersteunt.

Hoewel diverse EU-lidstaten een grote, technologisch geavanceerde defensie-industrie hebben die een belangrijke rol speelt in de nationale economie, wordt defensie beschouwd als een gevoelig gebied waarop landen hun soevereiniteit graag willen behouden. Artikel 346 VWEU bood hun een grote mate van vrijheid bij de aanbesteding van contracten op het gebied van defensie (net als de voorganger daarvan, het Verdrag van Rome), met een versnipperde markt tot gevolg.

Voortbouwend op eerdere initiatieven heeft de Europese Commissie in 2013 een strategie vastgesteld om de efficiëntie en het concurrentievermogen van de Europese technologische en industriële defensiebasis te bevorderen. Om de defensie-uitgaven efficiënter te maken, wordt in de strategie het belang benadrukt van:

• het vergroten van het concurrentievermogen via EU-normen en -certificering, en betere toegang tot grondstoffen en financiering voor kleine en middelgrote defensieondernemingen;
• civiel-militaire samenwerking, waarbij het tweeledig potentieel van door de EU gefinancierd onderzoek (dat tot op heden civiel georiënteerd was) wordt benut.

Het defensie-industriebeleid van de EU heeft een nieuwe impuls gekregen door het Europees defensieactieplan (2016) en de mededeling “Oprichting van het Europees Defensiefonds” ter ondersteuning van onderzoek en ontwikkeling in samenwerkingsverband op defensiegebied (2017).

Het Europees defensieactieplan is gestoeld op drie pijlers:

• oprichting van een Europees defensiefonds, dat onderzoek en ontwikkeling van technologieën en producten op het gebied van defensie dekt;
• stimulering van investeringen in defensietoeleveringsketens;
• versterking van de interne markt van de EU om versnippering tegen te gaan en het concurrentievermogen te vergroten door een betere toepassing van de regels voor overheidsopdrachten en de overdracht van defensiegerelateerde producten binnen de EU.

Het Europees defensiefonds werd voorafgegaan door twee proefprogramma’s en heeft een begroting van circa 8 miljard euro voor het meerjarig financieel kader voor de periode 2021-2027. Het zal projecten financieren in het kader waarvan ten minste drie entiteiten (hoofdzakelijk ondernemingen en onderzoeksorganisaties) uit drie verschillende lidstaten gezamenlijk onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten op defensiegebied verrichten, en grensoverschrijdende activiteiten van kleine en middelgrote ondernemingen bevorderen.

ZIE OOK

• Europese Commissie
• Europese Unie
• Interne markt
• Lidstaten
• Meerjarig financieel kader (MFK)
• Europees defensieactieplan (samenvatting)
• Gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid — Algemene strategie (samenvatting)
• Defensiegerelateerde producten: regels betreffende overdracht binnen de EU (samenvatting)
• Openbare aanbestedingen op defensie- en veiligheidsgebied (samenvatting)
• Naar een meer competitieve en efficiënte defensie- en veiligheidssector in de EU (samenvatting)
• De defensie-industrie van de EU (Europese Commissie).