Migracja i azyl

Zgodnie z art. 67 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) zadaniem Unii Europejskiej (UE) jest zapewnienie braku kontroli osób na granicach wewnętrznych i rozwijanie wspólnej polityki w dziedzinie azylu, imigracji i kontroli granic zewnętrznych, opartej na solidarności między państwami członkowskimi UE i sprawiedliwej wobec obywateli państw trzecich.

Art. 77 TFUE wymaga od UE, aby rozwinęła politykę dotyczącą kontroli osób i skutecznego nadzoru na granicach zewnętrznych, braku kontroli osób na granicach wewnętrznych oraz stopniowego wprowadzania zintegrowanego systemu zarządzania granicami zewnętrznymi.

Art. 78 TFUE wymaga od UE, aby rozwinęła wspólną politykę w dziedzinie azylu, ochrony uzupełniającej i tymczasowej ochrony, mającą na celu przyznanie odpowiedniego statusu każdemu obywatelowi państwa trzeciego wymagającemu międzynarodowej ochrony oraz mającą na celu zapewnienie przestrzegania zasady non-refoulement (główna zasada wynikająca z prawa międzynarodowego dotyczącego uchodźców i praw człowieka, która zakazuje państwom odsyłania osób do kraju, w którym istnieje realne zagrożenie prześladowaniami, torturami, nieludzkim lub poniżającym traktowaniem lub łamaniem praw człowieka w inny sposób).

Zgodnie z art. 79 TFUE celem polityki imigracyjnej UE jest zarządzanie przepływami migracyjnymi, zapewnienie sprawiedliwego traktowania obywateli państw trzecich przebywających legalnie w państwach członkowskich, a także zapobieganie nielegalnej imigracji i handlowi ludźmi oraz ich zwalczanie.

W odniesieniu do legalnej imigracji UE posiada uprawnienia do ustanawiania warunków dotyczących wjazdu i legalnego pobytu obywateli państw trzecich na terenie państwa członkowskiego, w tym przepisów dotyczących łączenia rodzin. Państwa członkowskie mają jednak prawo do określania według własnego uznania liczby obywateli państw trzecich, którzy mogą otrzymać pozwolenie na pracę.

UE podejmuje działania mające na celu zapobieganie i ograniczanie nielegalnej imigracji, w szczególności poprzez skuteczną politykę w dziedzinie powrotów i readmisji, z poszanowaniem praw człowieka.

Zgodnie z art. 80 TFUE polityka UE w dziedzinie migracji i azylu podlega zasadzie solidarności i sprawiedliwego podziału odpowiedzialności między państwami członkowskimi, w tym również na płaszczyźnie finansowej.

Od wielu lat UE rozwija i udoskonala swoje wspólne podejście do kwestii migracji i azylu. Od 1999 r. UE pracuje nad wprowadzeniem wspólnego europejskiego systemu azylowego. W 2020 r. Komisja Europejska opublikowała nowy pakt o migracji, w którym uwzględniono wszystkie elementy niezbędne do wdrożenia kompleksowego europejskiego podejścia do migracji i który ma zapewnić większą spójność integracji wewnętrznego i zewnętrznego wymiaru polityki migracyjnej. Komisja proponuje usprawnione, szybsze i lepiej zintegrowane procedury w całym systemie azylowo-migracyjnym, a ponadto dąży do zapewnienia zrównoważonych, wspólnych ram łączących wszystkie aspekty polityki azylowej i migracyjnej. Uznaje też, że do zapewnienia skutecznych powrotów konieczne jest udoskonalenie procedur wewnątrz UE tak, aby ograniczyć fragmentację podejść krajowych, oraz uściślenie współpracy i zwiększenie solidarności między wszystkimi państwami członkowskimi.

Polityka UE w dziedzinie migracji i azylu ma zastosowanie do wszystkich państw członkowskich, z wyjątkiem Danii, która skorzystała z klauzuli opt-out zgodnie z Protokołem nr 22, oraz Irlandii, która ma prawo do wzięcia udziału w wybranych inicjatywach zgodnie z Protokołem nr 21.

Zgodnie z Protokołem nr 19 unijna polityka dotycząca granic jest częścią dorobku Schengen i ma zastosowanie do państw członkowskich i państw stowarzyszonych w ramach Schengen (Islandia, Liechtenstein, Norwegia i Szwajcaria). Irlandia nie podlega części dorobku Schengen dotyczącej granic.