(1)

Zgodnie z art. 3 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) i art. 191 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) Unia zobowiązuje się do zapewnienia wysokiego poziomu ochrony i poprawy jakości środowiska. Środowisko, w szerokim znaczeniu, powinno być chronione, jak wynika z art. 3 ust. 3 TUE i art. 191 TFUE, obejmującym wszystkie zasoby naturalne, w tym powietrze, wodę, glebę, ekosystemy, wraz z usługami i funkcjami ekosystemowymi, a także dziką faunę i florę, w tym siedliska, jak również funkcje zapewniane przez zasoby naturalne.

(2)

Zgodnie z art. 191 ust. 2 TFUE celem polityki Unii w dziedzinie środowiska jest zapewnienie wysokiego poziomu ochrony, z uwzględnieniem różnorodności sytuacji w różnych regionach Unii. Polityka ta ma opierać się na zasadzie ostrożności oraz na zasadach działania zapobiegawczego, usuwania szkody w pierwszej kolejności u źródła oraz na zasadzie „zanieczyszczający płaci”. Biorąc pod uwagę, że przestępstwa przeciwko środowisku mają również wpływ na prawa podstawowe, przeciwdziałanie przestępstwom przeciwko środowisku na szczeblu Unii ma zasadnicze znaczenie dla zapewnienia ochrony tych praw.

(3)

Wzrost liczby przestępstw przeciwko środowisku i ich skutki, które podważają skuteczność unijne prawo w zakresie ochrony środowiska, są przedmiotem stałego zaniepokojenia w Unii. Przestępstwa te coraz częściej wykraczają poza granice państw członkowskich, w których są popełniane. Takie przestępstwa stanowią zagrożenie dla środowiska i w związku z tym wymagają stosownej i skutecznej reakcji, wiążącej się często z koniecznością skutecznej współpracy transgranicznej.

(4)

Istniejące przepisy dotyczące sankcji na mocy w dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/99/WE (3) oraz w unijnym prawie sektorowym w zakresie ochrony środowiska nie są wystarczające do osiągnięcia zgodności z prawem unijnym w zakresie ochrony środowiska. Taka zgodność z prawem powinna być wzmocniona poprzez dostępność skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających sankcji karnych, współmiernych do wagi przestępstw i będących oznaką społecznego potępienia bardziej niż stosowanie sankcji administracyjnych. Komplementarność prawa karnego i administracyjnego ma kluczowe znaczenie dla zapobiegania bezprawnemu postępowaniu, które szkodzi środowisku naturalnemu, oraz dla zniechęcania do takiego postępowania.

(5)

Należy dokonać zmiany wykazu przestępstw przeciwko środowisku zawartego w dyrektywie 2008/99/WE oraz dodać dodatkowe przestępstwa na podstawie najpoważniejszych naruszeń unijnego prawa ochrony środowiska. Należy zaostrzyć sankcje w celu zwiększenia ich odstraszającego skutku, a także poprawić skuteczność wykrywania przestępstw przeciwko środowisku, prowadzenia postępowań przygotowawczych i orzekania w ich sprawie.

(6)

Państwa członkowskie powinny kryminalizować niektóre formy bezprawnych czynów, zapewnić większą precyzję w odniesieniu do definicji odnośnych przestępstw oraz bardziej zharmonizować rodzaje i wysokości sankcji.

(7)

Zaniechanie w przypadku prawnego obowiązku działania może mieć taki sam negatywny wpływ na środowisko i zdrowie człowieka jak działanie. W związku z tym definicja przestępstw zawarta w niniejszej dyrektywie powinna w stosownych przypadkach obejmować zarówno działania, jak i zaniechania.

(8)

Państwa członkowskie powinny wprowadzić do prawa krajowego sankcje karne za poważne naruszenia przepisów prawa Unii dotyczących ochrony środowiska. W ramach wspólnej polityki rybołówstwa w prawie Unii przewidziano kompleksowy zestaw przepisów dotyczących kontroli i egzekwowania na podstawie rozporządzeń Rady (WE) nr 1224/2009 (4) i (WE) nr 1005/2008 (5) w przypadku poważnych naruszeń, w tym naruszeń powodujących szkody dla środowiska morskiego. Zgodnie z tym zestawem przepisów państwa członkowskie mogą wybrać, czy zastosują system sankcji administracyjnych czy karnych lub oba te systemy. Zgodnie z komunikatami Komisji z dnia 11 grudnia 2019 r. w sprawie Europejskiego Zielonego Ładu i z dnia 20 maja 2020 r. w sprawie unijnej strategii na rzecz bioróżnorodności 2030 – przywracanie przyrody do naszego życia, niektóre umyślne bezprawne czyny objęte rozporządzeniem (WE) nr 1224/2009 i rozporządzeniem (WE) nr 1005/2008 należy uznać za przestępstwo.

(9)

Aby dany czyn stanowił przestępstwo przeciwko środowisku na mocy niniejszej dyrektywy, musi być bezprawny. Aby dany czyn był bezprawny, powinien on naruszać prawo Unii, które przyczynia się do realizacji jednego z celów polityki Unii w dziedzinie środowiska określonych w art. 191 ust. 1 TFUE, bez względu na podstawę prawną takich aktów Unii, które mogą obejmować np. art. 91, 114, 168 lub 192 TFUE, lub naruszać krajowe przepisy ustawowe, wykonawcze lub administracyjne państwa członkowskiego lub decyzje właściwego organu państwa członkowskiego nadające skuteczność takiemu prawu Unii. W niniejszej dyrektywie należy określić, które bezprawne czyny mogą stanowić przestępstwo oraz, w stosownych przypadkach, ustanowić jakościowy lub ilościowy próg decydujący o tym, czy taki czyn stanowi przestępstwo. Taki czyn należy uznać za przestępstwo, jeżeli był umyślny, a w niektórych przypadkach również jeżeli był skutkiem co najmniej rażącego niedbalstwa. W szczególności czyn bezprawny, który powoduje śmierć osoby lub poważne uszkodzenie jej ciała, znaczną szkodę lub poważne ryzyko znacznej szkody dla środowiska lub który w inny sposób uznaje się za szczególnie szkodliwe dla środowiska, powinien również stanowić przestępstwo, jeżeli było skutkiem co najmniej rażącego niedbalstwa. Państwa członkowskie mogą przyjąć lub utrzymać bardziej rygorystyczne przepisy w dziedzinie prawa karnego.

(10)

Dany czyn powinien być bezprawny nawet w przypadku gdy dochodzi do niego na podstawie upoważnienia wydanego przez właściwy organ państwa członkowskiego, jeżeli takie upoważnienie uzyskano w wyniku oszustwa, korupcji, wymuszenia lub przymusu. Ponadto posiadanie takiego upoważnienia nie wyklucza możliwości pociągnięcia jego posiadacza do odpowiedzialności karnej, jeżeli upoważnienie to w sposób oczywisty narusza odpowiednie materialne wymogi prawne. „Oczywiste naruszenie odpowiednich materialnych wymogów prawnych” należy rozumieć jako odniesienie do oczywistego i istotnego naruszenia odpowiednich materialnych wymogów prawnych i nie ma ono na celu uwzględnienia naruszeń wymogów proceduralnych lub drobnych elementów upoważnienia ani przeniesienia obowiązku zapewnienia, że upoważnienia właściwych organów dla podmiotów są zgodne z prawem. Ponadto, w przypadku gdy wymagane jest upoważnienie, okoliczność, że jest ono zgodne z prawem, nie stoi na przeszkodzie, by wszcząć postępowanie karne przeciwko posiadaczowi tego upoważnienia, który nie spełnia wszystkich obowiązków dotyczących upoważnienia lub innych istotnych obowiązków prawnych nieobjętych upoważnieniem.

(11)

Ponadto ważne jest, by podmioty dokładały wszelkich starań w celu zapewnienia zgodności z przepisami ustawowymi, wykonawczymi i administracyjnymi dotyczącymi ochrony środowiska, które mają zastosowanie w czasie prowadzenia przez nie odnośnej działalności, w tym poprzez wykonywanie obowiązków określonych w mających zastosowanie przepisach unijnych i krajowych, w odniesieniu do procedur regulujących zmiany lub aktualizacje istniejących upoważnień. Powinno to również obejmować obowiązki posiadacza upoważnienia do jego aktualizacji i odnowienia.

(12)

W odniesieniu do przestępstw i sankcji przewidzianych w niniejszej dyrektywie pojęcie „osoby prawne” należy rozumieć jako osoby inne niż państwa lub organy publiczne sprawujące władzę państwową lub publiczne organizacje międzynarodowe. Ponieważ niniejsza dyrektywa ustanawia normy minimalne, państwa członkowskie mogą przyjąć bardziej rygorystyczne przepisy, w tym przepisy dotyczące odpowiedzialności karnej organów publicznych.

(13)

Niektóre przestępstwa zdefiniowane w niniejszej dyrektywie obejmują progi jakościowe, które muszą być przekroczone, aby dany czyn stanowił przestępstwo, a mianowicie jeżeli dany czyn powoduje śmierć lub poważne uszkodzenie ciała osoby lub znaczną szkodę dla jakości powietrza, wody lub gleby, lub dla ekosystemu, zwierząt lub roślin. Aby zapewnić jak najszerszą ochronę środowiska, taki próg jakościowy należy rozumieć w szerokim znaczeniu, w tym, w stosownych przypadkach, jako znaczną szkodę dla fauny i flory, siedlisk, usług zapewnianych przez zasoby naturalne i ekosystemy, a także funkcji ekosystemowych. Pojęcie „ekosystem” należy rozumieć jako dynamiczny zespół roślin, zwierząt, grzybów i mikroorganizmów oraz ich nieożywione środowisko, wspólnie tworzący jednostkę funkcjonalną i obejmujący typy siedlisk, siedliska gatunków i populacje gatunków. „Ekosystem” powinien również obejmować usługi ekosystemowe, dzięki którym ekosystem przyczynia się bezpośrednio lub pośrednio do dobrostanu człowieka, oraz funkcje ekosystemu, które odnoszą się do naturalnych procesów w ekosystemie. Mniejsze jednostki, takie jak ul, mrowisko lub pniak, mogą stanowić część ekosystemu, lecz nie należy ich traktować jako samodzielny ekosystem do celów niniejszej dyrektywy.

(14)

Do celów niniejszej dyrektywy termin „uszkodzenie ciała” należy rozumieć w szerokim znaczeniu, tak aby obejmował on wszelkie formy szkody fizycznej na osobie, w tym zmianę funkcji ciała lub struktury komórkowej, przejściową, przewlekłą lub śmiertelną chorobę, zaburzenia czynności ciała lub inne pogorszenie stanu zdrowia fizycznego, z wyłączeniem zdrowia psychicznego.

(15)

Wprowadzenie do środowiska różnych form energii, takich jak ciepło, źródła energii cieplnej, hałas, w tym hałas podwodny, oraz inne źródła energii akustycznej, wibracje, pola elektromagnetyczne, energia elektryczna lub światło, może spowodować znaczną szkodę dla jakości powietrza, wody lub gleby lub znaczną szkodę w ekosystemie, dla zwierząt lub roślin, śmierć lub poważne uszkodzenie ciała u ludzi. Wprowadzanie energii do środowiska podlega przepisom różnych instrumentów unijnego prawa ochrony środowiska, na przykład w dziedzinie ochrony wód, środowiska morskiego, kontroli hałasu, gospodarowania odpadami i emisji przemysłowych. W świetle tych instrumentów, bezprawne wprowadzanie energii do środowiska powinno stanowić przestępstwo w rozumieniu niniejszej dyrektywy, jeżeli powoduje lub może spowodować znaczną szkodę dla środowiska lub zdrowia człowieka.

(16)

W przypadku gdy przestępstwa zdefiniowane w niniejszej dyrektywie obejmują czyny takie jak udostępnianie lub wprowadzanie do obrotu, sprzedaż, oferowanie do sprzedaży lub handel, uwzględnia się czyny popełniane za pomocą technologii informacyjno-komunikacyjnych.

(17)

W niniejszej dyrektywie wprowadza się przestępstwo polegające na wprowadzaniu do obrotu – wbrew zakazowi lub innemu wymogowi mającemu na celu ochronę środowiska – produktu, którego użycie na dużą skalę powoduje zrzut, emisję lub wprowadzenie pewnej ilości materiałów lub substancji, energii lub promieniowania jonizującego do powietrza, gleby lub wody oraz powoduje albo może spowodować znaczną szkodę dla środowiska lub zdrowia człowieka. W tym kontekście należy ustanowić zakaz lub inny wymóg mający na celu ochronę środowiska w obszarze prawa Unii, którego jednym z wyraźnie określonych celów lub celem głównym jest ochrona środowiska, w tym zachowanie, ochrona i poprawa jakości środowiska, ochrona zdrowia ludzkiego, ostrożne i racjonalne wykorzystywanie zasobów naturalnych lub przeciwdziałanie zmianie klimatu, lub promowanie na szczeblu międzynarodowym środków mających na celu rozwiązywanie regionalnych lub globalnych problemów środowiska. Jednak w przypadku gdy taki zakaz lub wymóg są ustanowione w innych obszarach prawa Unii, którym przyświecają inne cele, na przykład ochrona zdrowia i bezpieczeństwa pracowników, dany czyn nie kwalifikuje się jako to przestępstwo. Do celów niniejszej dyrektywy „użycie na dużą skalę” odnosi się do łącznego skutku używania produktu przez większą – nieokreśloną – liczbę użytkowników, pod warunkiem że czyn powoduje lub może spowodować szkodę dla środowiska lub zdrowia człowieka.

(18)

Bezprawne zbieranie, transport lub przetwarzanie odpadów jak również brak nadzoru nad tymi działaniami oraz późniejsze postępowanie z miejscami unieszkodliwiania odpadów, w tym działanie podejmowane w charakterze sprzedawcy lub pośrednika, mogą mieć katastrofalny wpływ na środowisko i zdrowie człowieka. Skutki takie mogą być spowodowane czynem bezprawnym, który dotyczy szkodliwych odpadów pochodzących z produktów farmaceutycznych lub środków odurzających, w tym składników do produkcji środków odurzających, chemikaliów, odpadów zawierających kwasy lub zasady, odpadów zawierających toksyny, metali ciężkich, ropy naftowej, tłuszczy, odpadów elektrycznych i elektronicznych, pojazdów wycofanych z eksploatacji lub odpadów tworzyw sztucznych. Państwa członkowskie powinny zatem zapewnić, aby bezprawne gospodarowanie odpadami stanowiło przestępstwo w przypadku, gdy taki czyn dotyczy odpadów niebezpiecznych w znacznej ilości lub dotyczy innych odpadów, które powodują lub mogą spowodować znaczną szkodę dla środowiska lub zdrowia człowieka.

(19)

W związku z wprowadzonym na mocy niniejszej dyrektywy przestępstwem dotyczącym recyklingu statków objętego zakresem rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1257/2013 (6), należy zauważyć, że na mocy prawa Unii obowiązki określone w tym rozporządzeniu mają zastosowanie wyłącznie do właścicieli statków, zgodnie z definicją zawartą w tym rozporządzeniu.

(20)

W odniesieniu do oceny, czy ilość danego produktu lub danego towaru związana z wylesianiem lub degradacją lasów, o których mowa w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1115 (7) jest nieznaczna, państwa członkowskie mogą wziąć pod uwagę na przykład ilość odnośnego towaru lub produktu wyrażoną w masie netto lub, w stosownych przypadkach, objętość lub liczbę rzeczy, lub fakt, czy skala danej działalności jest nieznaczna pod względem ilości. Na potrzeby takiej oceny państwa członkowskie mogłyby również uwzględnić, w stosownych przypadkach, inne elementy wymienione w niniejszej dyrektywie w odniesieniu do niektórych przestępstw, w tym stan ochrony danych gatunków lub koszty naprawienia szkód wyrządzonych środowisku naturalnemu.

(21)

Przestępstwa związane z czynem umyślnym wymienione w niniejszej dyrektywie mogą prowadzić do katastrofalnych skutków, takich jak znaczne zanieczyszczenie, wypadki przemysłowe o poważnych skutkach dla środowiska lub pożary lasów na dużą skalę. Jeżeli takie przestępstwa powodują zniszczenie lub rozległe i znaczne szkody, które są nieodwracalne albo długotrwałe, w ekosystemie o znacznej wielkości lub o znacznej wartości środowiskowej, siedlisku na obszarze chronionym lub powodują zniszczenie lub rozległe i znaczne szkody, które są nieodwracalne albo długotrwałe dla jakości powietrza, gleby lub wody, takie przestępstwa prowadzące do tak katastrofalnych skutków powinny stanowić przestępstwa kwalifikowane i w związku z tym powinny za nie grozić surowsze kary, niż te przewidziane dla innych przestępstw określonych w niniejszej dyrektywie. Te przestępstwa kwalifikowane mogą obejmować czyny porównywalne z „ekobójstwem”, które jest już uregulowane przez prawo niektórych państw członkowskich i jest przedmiotem dyskusji na forach międzynarodowych.

(22)

W przypadku gdy na podstawie niniejszej dyrektywy czyn stanowi przestępstwo wyłącznie, gdy dotyczy znacznej ilości, która przekracza ustawowy próg lub wartość lub inny obowiązkowy parametr, przy ocenie czy rzeczywiście nastąpiło przekroczenie takiego progu, wartości lub parametru, należy uwzględnić między innymi niebezpieczeństwo i toksyczność materiału lub substancji ponieważ im bardziej niebezpieczny lub toksyczny jest dany materiał lub substancja, tym szybciej zostanie osiągnięty próg, wartość lub inny parametr a w przypadku szczególnie niebezpiecznych i toksycznych substancji lub materiałów nawet bardzo niewielka ilość może spowodować znaczną szkodę dla środowiska lub zdrowia człowieka.

(23)

Coraz szybsze tempo zmiany klimatu, utraty różnorodności biologicznej i degradacji środowiska, w połączeniu z namacalnymi przykładami niszczących skutków tych zjawisk, doprowadziło do uznania zielonej transformacji za naczelny cel obecnych czasów i kwestię sprawiedliwości międzypokoleniowej. W przypadku gdy w niniejszej dyrektywie, w celu zdefiniowana przestępstw, stosuje się pojęcia zdefiniowane w unijnym prawie ochrony środowiska do określenia czynów bezprawnych, pojęcia takie należy rozumieć zgodnie z odpowiednimi definicjami zawartymi w odnośnych aktach prawnych Unii objętych niniejszą dyrektywą. Niniejsza dyrektywa powinna obejmować również wszelkie unijne akty zmieniające przepisy lub wymogi istotne do celów definiowania czynu bezprawnego, który wchodzi w zakres przestępstw określonych w niniejszej dyrektywie. Przy opracowywaniu takich zmieniających aktów unijnych wskazane byłoby zawarcie w nich odniesienia do niniejszej dyrektywy. Jeżeli jednak w unijnym prawie ochrony środowiska wprowadzone zostaną nowe rodzaje czynów bezprawnych, które nie były dotychczas objęte zakresem przestępstw określonych w niniejszej dyrektywie, dyrektywę należy zmienić, tak aby włączyć do jej zakresu stosowania te nowe rodzaje czynów bezprawnych.

(24)

Bez uszczerbku dla dynamicznego charakteru niniejszej dyrektywy, Komisja powinna regularnie badać, czy zachodzi potrzeba zmiany zawartego w niniejszej dyrektywie opisu bezprawnego czynu mogącego stanowić przestępstwo na mocy niniejszej dyrektywy. Komisja powinna również badać, czy zachodzi potrzeba określenia innych przestępstw w przypadku wprowadzenia do unijnego prawa ochrony środowiska nowych rodzajów bezprawnych czynów, które nie są jeszcze objęte zakresem stosowania niniejszej dyrektywy.

(25)

W niniejszej dyrektywie należy wprowadzić niewyczerpujący wykaz elementów, które należy w stosownych przypadkach uwzględnić przy ocenie tego, czy osiągnięte zostały jakościowe i ilościowe progi służące zidentyfikowaniu przestępstw. Zapewnienie takiego wykazu powinno ułatwiać spójne stosowanie niniejszej dyrektywy i skuteczniejsze zwalczanie przestępstw przeciwko środowisku, a także zapewniać pewność prawa. Takie elementy kwalifikujące lub ich stosowanie nie powinny jednak nadmiernie utrudniać wykrywania, prowadzenia postępowań przygotowawczych w sprawie przestępstw, wnoszenia i popierania oskarżeń lub orzekania w ich sprawie.

(26)

Jeżeli niniejsza dyrektywa przewiduje, że czyn bezprawny stanowi przestępstwo tylko wtedy, gdy został popełniony umyślnie i powoduje śmierć osoby, pojęcie „zamiaru” należy rozumieć zgodnie z prawem krajowym, z uwzględnieniem odpowiedniego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej („Trybunał Sprawiedliwości”). W związku z tym, do celów niniejszej dyrektywy, „zamiar” można rozumieć jako zamiar spowodowania śmierci osoby lub może on również obejmować sytuację, w której sprawca, mimo iż nie kieruje się chęcią spowodowania śmieci osoby, akceptuje jednak prawdopodobieństwo spowodowania jej i dopuszcza się działania lub zaniechania, dobrowolnie i z naruszeniem określonego obowiązku, powodując w ten sposób śmierć osoby. Taka sama wykładnia, jak przy pojęciu „zamiaru” powinna mieć zastosowanie w przypadku, gdy umyślny bezprawny czyn, określony w niniejszej dyrektywie, powoduje poważne uszkodzenie ciała człowieka, lub zniszczenie lub rozległą i znaczną szkodę, które są nieodwracalne albo długotrwałe, w ekosystemie o znacznej wielkości lub o znacznej wartości środowiskowej, lub w siedlisku na obszarze chronionym, lub powoduje rozległą i znaczną szkodę, które są nieodwracalne albo długotrwałe dla jakości powietrza, gleby lub wody.

(27)

W odniesieniu do przestępstw w rozumieniu niniejszej dyrektywy pojęcie „rażącego niedbalstwa” należy rozumieć zgodnie z prawem krajowym, z uwzględnieniem odnośnego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości. Niniejsza dyrektywa nie wymaga wprowadzenia do prawa krajowego pojęcia „rażącego niedbalstwa” w odniesieniu do każdego elementu przestępstwa, takiego jak posiadanie, sprzedaż lub oferowanie do sprzedaży, wprowadzanie do obrotu itp. W takich sytuacjach państwa członkowskie mogą postanowić, że pojęcie „rażącego niedbalstwa” odnosi się do takich znamion przestępstwa jak status ochrony, „nieznaczna ilość” lub „prawdopodobieństwo”, że dany czyn spowoduje znaczną szkodę.

(28)

W postępowaniach karnych oraz procesach sądowych należy odpowiednio uwzględnić udział zorganizowanych grup przestępczych działających w sposób mający negatywny wpływ na środowisko. W postępowaniu karnym w sprawie przestępstw przeciwko środowisku należy uwzględniać korupcję, pranie pieniędzy, cyberprzestępczość i przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów oraz – w stosunku do działalności gospodarczej – zamiar sprawcy dotyczący maksymalizacji zysków lub oszczędności wydatków. Takie formy przestępczości są często wzajemnie powiązane z poważnymi formami przestępstw przeciwko środowisku i dlatego nie należy ich rozpatrywać oddzielnie. Często powodują też w szczególności znaczne szkody dla środowiska i zdrowia człowieka, włącznie z katastrofalnymi skutkami dla przyrody i społeczności lokalnych. Ponadto, szczególnie niepokojące jest to, że niektóre przestępstwa przeciwko środowisku są tolerowane przez właściwe organy administracji lub urzędników wykonujących obowiązki publiczne bądź popełniane przy ich aktywnym wsparciu. W niektórych przypadkach może to nawet przybierać postać korupcji. Przykłady takich zachowań to przymykanie oczu na naruszenia prawa z zakresu ochrony środowiska lub przemilczanie takich przypadków, celowe pomijanie inspekcji lub kontroli na przykład mających na celu sprawdzenie, czy posiadacz zezwolenia przestrzega jego warunków, popieranie uchwał lub głosowanie za przyznaniem nielegalnych zezwoleń lub wydawanie sfałszowanych lub nieprawdziwych korzystnych sprawozdań.

(29)

Podżeganie do przestępstw oraz pomocnictwo w umyślnym ich popełnianiu także powinny podlegać karze. Usiłowanie popełnienia przestępstwa, które powoduje lub może spowodować śmierć lub poważne uszkodzenie ciała bądź powoduje lub może spowodować znaczną szkodę dla środowiska lub jest w inny sposób uznawane za szczególnie szkodliwe, również powinno stanowić przestępstwo, o ile zostało popełnione umyślnie. Pojęcie „usiłowania” należy rozumieć zgodnie z prawem krajowym. W przypadku przestępstwa zdefiniowanego w niniejszej dyrektywie polegającego na realizacji projektu bez zezwolenia na inwestycję, w związku z faktem, iż realizację przedsięwzięcia należy rozumieć jako obejmującą już rozpoczęcie realizacji takiego przedsięwzięcia, w tym na przykład prac w celu przygotowania gruntu pod budowę lub innych prac wywołujących skutki dla środowiska, niniejsza dyrektywa nie zalicza tego przestępstwa do przestępstw, w przypadku których usiłowanie podlega karze jako przestępstwo.

(30)

Sankcje za przestępstwa określone w niniejszej dyrektywie powinny być skuteczne, odstraszające i proporcjonalne. W tym celu należy ustalić minimalne poziomy maksymalnego wymiaru kary pozbawienia wolności dla osób fizycznych. Maksymalny wymiar kary pozbawienia wolności przewidziany w niniejszej dyrektywie za przestępstwa popełnione przez osoby fizyczne powinien być stosowany co najmniej w przypadku najpoważniejszych form takich przestępstw. Prawo karne wszystkich państw członkowskich zawiera przepisy dotyczące przestępnego spowodowania śmierci, popełnionego umyślnie lub w wyniku rażącego niedbalstwa. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość zastosowania tych przepisów ogólnych, w tym przepisów dotyczących okoliczności obciążających, przy transponowaniu przepisów niniejszej dyrektywy dotyczących przestępstw, które powodują śmierć osób, bez względu na to, czy popełniono je umyślnie, czy w wyniku rażącego niedbalstwa.

(31)

Sankcje lub środki akcesoryjne często postrzega się jako bardziej skuteczne niż sankcje finansowe, zwłaszcza w przypadku osób prawnych. W związku z tym należy wprowadzić możliwość nakładania sankcji lub środków akcesoryjnych w danym postępowaniu. Te sankcje lub środki mogą obejmować obowiązek przywrócenia środowiska do stanu poprzedniego, wykluczenie z dostępu do finansowania publicznego, w tym z procedur przetargowych, dotacji i koncesji, oraz cofnięcie zezwoleń i upoważnień. Nie narusza to przysługującej sędziom lub sądom w postępowaniu karnym swobody uznania w zakresie nakładania innych odpowiednich sankcji w poszczególnych przypadkach.

(32)

Sankcje lub środki akcesoryjne mogłyby, bez uszczerbku dla wymogów dyrektywy 2004/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (8), obejmować wymóg przywrócenia stanu środowiska, w przypadku gdy szkoda jest odwracalna, oraz wymóg wypłaty odszkodowania, jeżeli szkoda jest nieodwracalna lub jeżeli sprawca nie jest w stanie dokonać takiego przywrócenia.

(33)

W zakresie, w jakim czyn stanowiący przestępstwo przeciwko środowisku, zgodnie z definicją w niniejszej dyrektywie, można przypisać osobom prawnym, takie osoby prawne powinny podlegać odpowiedzialności za dane przestępstwo. Aby osiągnąć cele niniejszej dyrektywy, państwa członkowskie, w których w prawie przewidziano odpowiedzialność karną osób prawnych, powinny zapewnić, aby prawo to przewidywało skuteczne, odstraszające i proporcjonalne rodzaje i poziomy sankcji karnych zgodnie z niniejszą dyrektywą. Aby osiągnąć cele niniejszej dyrektywy, państwa członkowskie, w których w prawie nie przewidziano odpowiedzialności karnej osób prawnych, powinny zapewnić, aby w ich prawie przewidziano skuteczne, odstraszające i proporcjonalne rodzaje i poziomy sankcji pozakarnych zgodnie z niniejszą dyrektywą. Maksymalne poziomy grzywien przewidziane w niniejszej dyrektywie za przestępstwa, które zostały w niej określone, powinny mieć zastosowanie co najmniej w przypadku najpoważniejszych form takich przestępstw. Należy uwzględniać wagę czynu, jak również indywidualne, finansowe i inne okoliczności dotyczące danych osób prawnych, aby zapewnić skuteczność, odstraszający charakter i proporcjonalność nałożonej sankcji. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość określania maksymalnych wysokości grzywien albo jako odsetka całkowitego światowego obrotu danej osoby prawnej albo określonych w stałych kwotach. Państwa członkowskie powinny zdecydować, którą z tych możliwości będą stosować przy transponowaniu niniejszej dyrektywy.

(34)

Jeżeli przy określaniu grzywien mających zastosowanie wobec osób prawnych państwa członkowskie postanowią zastosować kryterium całkowitego światowego obrotu osoby prawnej, powinny zdecydować, czy obliczać ten obrót na podstawie roku obrotowego poprzedzającego rok obrotowy, w którym popełniono przestępstwo, czy na podstawie roku obrotowego poprzedzającego rok wydania decyzji o nałożeniu grzywny. Państwa członkowskie powinny także rozważyć ustanowienie przepisów regulujących przypadki, w których wysokości grzywny nie można obliczyć na podstawie całkowitego światowego obrotu uzyskanego przez osobę prawną w roku obrotowym poprzedzającym rok obrotowy, w którym popełniono przestępstwo, ani na podstawie roku obrotowego poprzedzającego rok wydania decyzji o nałożeniu grzywny. W takich przypadkach państwo członkowskie powinno mieć możliwość uwzględnienia innych kryteriów, takich jak całkowity światowy obrót w innym roku obrotowym. Jeżeli przepisy te obejmują określanie stałych kwot grzywien, kwoty te nie muszą być równe wielkościom określonym w niniejszej dyrektywie jako minimalny wymóg dotyczący maksymalnego poziomu grzywien w kwotach stałych.

(35)

Jeżeli państwa członkowskie postanowią wprowadzić maksymalny poziom grzywien określany w kwotach stałych, poziomy takie należy określić w prawie krajowym. Najwyższe poziomy takich grzywien powinny mieć zastosowanie do najpoważniejszych form przestępstw określonych w niniejszej dyrektywie, które zostały popełnione przez osoby prawne o silnej pozycji finansowej. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość określenia metody obliczania tych najwyższych poziomów grzywien, w tym również ich szczegółowych warunków. Państwa członkowskie są zachęcane do dokonywania regularnych przeglądów poziomów grzywien określonych w kwotach stałych przy uwzględnieniu stopy inflacji i innych wahań wartości pieniężnej, zgodnie z procedurami określonymi w ich prawie krajowym. Państwa członkowskie, których walutą nie jest euro, powinny ustanowić maksymalne poziomy grzywien w swojej walucie tak, aby odpowiadały one poziomom określonym w niniejszej dyrektywie w euro w dniu jej wejścia w życie. Państwa te zachęca się do regularnego przeglądu poziomów grzywien również w odniesieniu do zmian kursu wymiany walut.

(36)

Ustanowienie maksymalnego poziomu grzywien nie narusza przysługującej sędziom lub sądom w postępowaniu karnym swobody uznania w zakresie nakładania odpowiednich sankcji w poszczególnych sprawach. Zważywszy że w niniejszej dyrektywie nie ustanawia się minimalnych poziomów grzywien, sędziowie lub sądy powinni w każdym przypadku nakładać odpowiednie sankcje z uwzględnieniem indywidualnych okoliczności finansowych i innych okoliczności dotyczących danej osoby prawnej oraz z uwzględnieniem wagi danego czynu.

(37)

Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby sankcje lub środki karne i pozakarne, które mają zastosowanie do osób prawnych pociągniętych do odpowiedzialności za przestępstwa kwalifikowane określone w niniejszej dyrektywie, były surowsze niż sankcje lub środki mające zastosowanie w przypadku innych przestępstw określonych w niniejszej dyrektywie. W tym celu państwa członkowskie powinny, zgodnie ze swoim prawem krajowym, przewidzieć wyższy poziom grzywien karnych i pozakarnych niż maksymalny poziom grzywien ustanowiony w niniejszej dyrektywie lub w inny sposób przewidzieć surowsze kary lub środki, w tym sankcje i środki karne lub pozakarne, lub ich połączenie.

(38)

Fakt, że osoby prawne są pociągane do odpowiedzialności na mocy niniejszej dyrektywy, nie wyklucza postępowania karnego przeciwko osobom fizycznym, które popełniają przestępstwo, są podżegaczami lub pomocnikami przestępstw, o których mowa w niniejszej dyrektywie. Jeżeli spełnione są warunki odpowiedzialności karnej, osobami fizycznymi są też członkowie organów spółek.

(39)

Państwa członkowskie powinny rozważyć wprowadzenie sankcji lub środków, które są alternatywne wobec kary pozbawienia wolności, aby przyczynić się do przywrócenia środowiska do stanu poprzedniego.

(40)

Należy jeszcze bardziej zbliżyć wysokość nakładanych sankcji, a skuteczność takich poziomów należy wspierać poprzez wprowadzenie wspólnych okoliczności obciążających, które odzwierciedlają wagę popełnionego przestępstwa. Pojęcie „okoliczności obciążających” należy rozumieć jako okoliczności faktyczne pozwalające sędziemu na orzeczenie w sprawie danego przestępstwa surowszych wyroków niż wyrok, który by orzekł normalnie, gdyby takie okoliczności faktyczne nie wystąpiły, lub jako możliwość łącznego rozpatrzenia kilku przestępstw w celu zwiększenia poziomu sankcji. Jeżeli zgodnie z prawem krajowym dane przestępstwa mogą być rozpoznawane jako przestępstwa odrębne, państwa członkowskie nie są zobowiązane do ustanawiania szczególnych okoliczności obciążających, jeżeli prawo krajowe przewiduje już odrębne przestępstwa, za które grożą surowsze sankcje.

(41)

Państwa członkowskie powinny zapewnić, aby co najmniej jedna z okoliczności obciążających i łagodzących przewidzianych w niniejszej dyrektywie została wprowadzona jako okoliczność obciążającą lub łagodzącą zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa krajowego. W każdym przypadku decyzja o zwiększeniu lub zmniejszeniu wymiaru kary powinna pozostawać w zakresie swobody uznania sędziego lub sądu, z uwzględnieniem konkretnych okoliczności danej sprawy.

(42)

Niniejszą dyrektywę należy stosować, nie naruszając ogólnych przepisów i zasad krajowego prawa karnego dotyczących wydawania lub wykonywania wyroków skazujących przy uwzględnieniu konkretnych okoliczności danej sprawy. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość określenia najwłaściwszych rodzajów sankcji lub środków akcesoryjnych. W szczególności, jeżeli prawo krajowe przewiduje możliwość nałożenia obowiązku przywrócenia środowiska do stanu poprzedniego w określonym terminie, pod warunkiem że szkoda jest odwracalna, niniejsza dyrektywa nie wymaga, aby sędzia lub sąd był również odpowiedzialny za monitorowanie wykonania takiego obowiązku. Podobnie, jeżeli cofnięcie zezwoleń i upoważnień na prowadzenie działalności, które doprowadziły do popełnienia przestępstwa, może stanowić sankcję na mocy prawa krajowego, państwa członkowskie powinny zapewnić, by sędziowie lub sądy mogli samodzielnie nakładać taką sankcję lub aby inny właściwy organ był o tym informowany i mógł podjąć działanie zgodnie z krajowymi przepisami proceduralnymi.

(43)

Niniejsza dyrektywa nie wpływa na odpowiedzialność cywilną na mocy prawa krajowego ani na obowiązek naprawienia – zgodnie z prawem Unii lub prawem krajowym – szkody wyrządzonej w wyniku danego przestępstwa zdefiniowanego w niniejszej dyrektywie.

(44)

Publikacja danych osobowych osób skazanych, zawartych w wyrokach sądowych, jest możliwa wyłącznie w należycie uzasadnionych i wyjątkowych przypadkach, po dokonaniu indywidualnej oceny, czy interes publiczny przeważa nad prawem do poszanowania prywatności i ochrony danych osobowych osoby skazanej, o których mowa odpowiednio w art. 7 i 8 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej („Karta”). Publikacja tych danych osobowych powinna być zatem możliwa wyłącznie w przypadku poważnych przestępstw i gdy uzasadnia to potrzeba wywołania poważnego skutku odstraszającego. Indywidualna ocena każdego przypadku może uwzględniać takie elementy jak waga szkód wyrządzonych środowisku naturalnemu, szkoda poniesiona przez osoby fizyczne lub oba te elementy, niezależnie od tego czy przestępstwo popełniono wielokrotnie w tym samym sektorze środowiska, niezależnie od tego, czy przestępstwo zostało popełnione przez duże przedsiębiorstwo prowadzące działalność w kilku państwach członkowskich lub na jego rzecz, czy przez znaczącego uczestnika rynku w danym sektorze środowiska. Przetwarzanie danych osobowych w kontekście niniejszej dyrektywy powinno być zgodne z obowiązującymi przepisami unijnymi i krajowymi dotyczącymi ochrony danych, w szczególności z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 (9) i dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/680 (10). To ustawodawstwo w dziedzinie ochrony danych obejmuje zobowiązanie państw członkowskich do zapewnienia odpowiednich gwarancji dotyczących praw i wolności osób, których dane dotyczą, przy publikacji całości lub części wyroku sądowego dotyczącego popełnionego przestępstwa oraz nałożonych sankcji lub środków. Ponadto publikacja wyroku o nałożeniu sankcji lub środków na daną osobę prawną nie może naruszać przepisów krajowych regulujących anonimizację orzeczeń sądowych lub czasu trwania publikacji.

(45)

Obowiązki przewidziane w niniejszej dyrektywie dotyczące ustanowienia sankcji karnych nie powinny zwalniać państw członkowskich z obowiązku ustanowienia w prawie krajowym sankcji administracyjnych i innych środków w odniesieniu do naruszeń unijnego prawa ochrony środowiska.

(46)

Państwa członkowskie powinny jasno określić zakres egzekwowania prawa administracyjnego i karnego w odniesieniu do przestępstw przeciwko środowisku zgodnie z prawem krajowym. Stosując prawo krajowe transponujące niniejszą dyrektywę, państwa członkowskie powinny zapewnić, aby nakładanie sankcji karnych i administracyjnych było zgodne z zasadami Karty, w tym z zakazem prowadzenia postępowania naruszającego zasadę ne bis in idem.

(47)

Ponadto organy sądowe i administracyjne w państwach członkowskich powinny mieć do dyspozycji szeroki wachlarz sankcji karnych i pozakarnych oraz innych środków, w tym środków zabezpieczających, pozwalających na dostosowane, szybkie, proporcjonalne i skuteczne reagowanie na różne rodzaje czynów przestępczych.

(48)

W przypadku gdy przestępstwa mają charakter ciągły, należy jak najszybciej położyć im kres. Zachęca się państwa członkowskie, aby umożliwiły właściwym organom nakazanie natychmiastowego zaprzestania bezprawnego czynu lub zapobieżenie takiemu czynowi.

(49)

W przypadku gdy sprawcy uzyskali korzyści finansowe, korzyści te należy skonfiskować. Państwa członkowskie powinny przyjąć niezbędne środki, aby umożliwić właściwe zarządzanie zamrożonymi i skonfiskowanymi korzyściami i narzędziami odpowiednio do ich charakteru. Państwa członkowskie powinny rozważyć podjęcie środków umożliwiających wykorzystanie skonfiskowanego mienia, w miarę możliwości, do finansowania odbudowy środowiska lub naprawienia wszelkich wyrządzonych szkód lub do zapewnienia odszkodowania za szkody wyrządzone środowisku naturalnemu, zgodnie z prawem krajowym.

(50)

Państwa członkowskie powinny ustanowić przepisy dotyczące terminów przedawnienia, niezbędne do skutecznego przeciwdziałania przestępstwom przeciwko środowisku, nie naruszając przepisów krajowych, w których nie określono terminów przedawnienia dla postępowania przygotowawczego, wnoszenia i popierania oskarżeń oraz egzekwowania. Co do zasady termin przedawnienia biegnie od momentu popełnienia przestępstwa. Ponieważ jednak niniejsza dyrektywa ustanawia normy minimalne, państwa członkowskie mogą przewidzieć, że termin przedawnienia rozpoczyna się później, a mianowicie od momentu wykrycia przestępstwa, pod warunkiem że taki moment wykrycia jest jasno określony zgodnie z prawem krajowym. Na mocy niniejszej dyrektywy państwa członkowskie mogą ustanowić krótsze terminy przedawnienia niż terminy przedawnienia przewidziane w niniejszej dyrektywie, pod warunkiem że w ich systemach prawnych przewidziano możliwość przerwania lub zawieszenia takich krótszych terminów przedawnienia w przypadku czynów, które można określić zgodnie z prawem krajowym.

(51)

Biorąc pod uwagę w szczególności mobilność sprawców, a także transgraniczny charakter przestępstw określonych w niniejszej dyrektywie oraz możliwość prowadzenia transgranicznych postępowań przygotowawczych, państwa członkowskie powinny ustanowić jurysdykcję w celu skutecznego zwalczania takich przestępstw. Państwa członkowskie powinny współpracować z Eurojustem, w szczególności na podstawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1727 (11), w przypadku potencjalnych sporów kompetencyjnych. Dane państwo członkowskie określa jurysdykcję w odniesieniu do przestępstw popełnionych na pokładzie statku wodnego lub powietrznego zarejestrowanego w tym państwie członkowskim lub działającego pod jego banderą, z uwzględnieniem powiązanych norm na mocy odnośnych konwencji międzynarodowych. Niniejsza dyrektywa nie nakłada na państwa członkowskie obowiązku ustanowienia takiej jurysdykcji po raz pierwszy w odniesieniu do przestępstw, których – ze względu na ich charakter – nie można popełnić na pokładzie statku wodnego lub powietrznego.

(52)

Państwa członkowskie powinny ustanowić jurysdykcję w odniesieniu do przestępstw zdefiniowanych w niniejszej dyrektywie, w przypadku gdy szkoda będąca jednym ze znamion przestępstwa wystąpiła na ich terytorium. Zgodnie z prawem krajowym i zasadą terytorialności państwo członkowskie może ustanowić jurysdykcję w odniesieniu do przestępstw popełnionych w całości lub w części na jego terytorium.

(53)

Aby zapewnić skuteczne egzekwowanie prawa karnego w dziedzinie ochrony środowiska, państwa członkowskie powinny udostępnić właściwym organom skuteczne narzędzia dochodzeniowo-śledcze w odniesieniu do przestępstw przeciwko środowisku, takie jak narzędzia dostępne na mocy ich prawa krajowego do zwalczania przestępczości zorganizowanej lub innych poważnych przestępstw, jeżeli – i w zakresie, w jakim – stosowanie tych narzędzi jest właściwe i proporcjonalne do charakteru i wagi przestępstw określonych w w prawie krajowym. Takie narzędzia mogą obejmować przechwytywanie przekazów telekomunikacyjnych, niejawny nadzór, w tym nadzór elektroniczny, dostawy kontrolowane, monitorowanie rachunków bankowych i inne metody dochodzenia finansowego. Narzędzia te należy stosować zgodnie z zasadą proporcjonalności i z pełnym poszanowaniem Karty. Należy bezwzględnie przestrzegać prawa do ochrony danych osobowych.

(54)

Przestępstwa przeciwko środowisku szkodzą przyrodzie i społeczeństwu. Osoby zgłaszające przypadki naruszenia unijnego prawa ochrony środowiska świadczą usługi w interesie publicznym i odgrywają kluczową rolę w ujawnianiu takich naruszeń i zapobieganiu im, a tym samym w dbaniu o środowisko i dobro społeczeństwa. Osoby fizyczne mające kontakt z organizacją w kontekście działalności zawodowej często jako pierwsze dowiadują się o zagrożeniach lub szkodach dla interesu publicznego i środowiska. Osoby zgłaszające nieprawidłowości nazywa się sygnalistami. Potencjalni sygnaliści są często zniechęceni do zgłaszania swoich obaw lub podejrzeń z obawy przed odwetem. Takie osoby zgłaszające korzystają z wyważonej i skutecznej ochrony na mocy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 (12), której zakres stosowania obejmuje dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/99/WE i 2009/123/WE (13). Po zastąpieniu dyrektyw 2008/99/WE i 2009/123/WE niniejszą dyrektywą osoby zgłaszające naruszenia unijnego prawa ochrony środowiska powinny – na mocy niniejszej dyrektywy – nadal korzystać z tej ochrony zapewnianej przez związane nią państwa członkowskie.

(55)

Również osoby inne niż osoby zgłaszające naruszenia prawa Unii na podstawie dyrektywy (UE) 2019/1937 mogą posiadać cenne informacje dotyczące potencjalnych przestępstw przeciwko środowisku. Mogą to być członkowie dotkniętej społeczności lub członkowie społeczeństwa jako całości biorący aktywny udział w ochronie środowiska. Takie osoby zgłaszające przestępstwa przeciwko środowisku, jak również osoby współpracujące przy ściganiu takich przestępstw, powinny otrzymywać niezbędne wsparcie i niezbędną pomoc w kontekście postępowania karnego, tak aby nie były pokrzywdzone z powodu współpracy, lecz aby otrzymały wsparcie i pomoc. Środki niezbędnego wsparcia i pomocy powinny być udostępniane takim osobom zgodnie z prawami procesowymi przysługującymi im na mocy prawa krajowego i powinny obejmować co najmniej wszystkie środki wsparcia i pomocy dostępne dla osób, którym przysługują analogiczne prawa procesowe w postępowaniu karnym dotyczącym innych przestępstw. Zgodnie z prawami procesowymi przysługującymi w prawie krajowym osoby takie powinny być również chronione przed prześladowaniem za zgłaszanie takich przestępstw przeciwko środowisku lub za współdziałanie w toku postępowania karnego. Treść środków niezbędnego wsparcia i pomocy nie jest ustanowiona w niniejszej dyrektywie i powinny ją określić państwa członkowskie. Państwa członkowskie nie są zobowiązane do udostępniania środków wsparcia i pomocy osobom, które są podejrzane lub oskarżone w kontekście danego postępowania karnego.

(56)

Państwa członkowskie powinny ocenić istnienie potrzeby umożliwienia osobom anonimowego zgłaszania przestępstw przeciwko środowisku, jeżeli taka możliwość nie jest jeszcze przewidziana.

(57)

Ponieważ środowisko nie może reprezentować siebie jako ofiary w postępowaniu karnym, do celów skutecznego egzekwowania prawa członkowie zainteresowanej społeczności powinni mieć możliwość działania w imieniu środowiska jako dobra publicznego zgodnie z prawem krajowym i z zastrzeżeniem odpowiednich przepisów procesowych.

(58)

Niniejsza dyrektywa nie wymaga od państw członkowskich wprowadzania nowych praw procesowych, które przysługiwałyby członkom zainteresowanej społeczności. Jeżeli jednak takie prawa procesowe przysługujące członkom zainteresowanej społeczności istnieją w danym państwie członkowskim w równoważnych sytuacjach dotyczących przestępstw innych, niż przestępstwa określone w niniejszej dyrektywie, jak na przykład prawo udziału w postępowaniu jako strona cywilna, takie prawa procesowe należy również przyznać członkom zainteresowanej społeczności w postępowaniu w sprawie przestępstw przeciwko środowisku określonych w niniejszej dyrektywie. Prawa członków zainteresowanej społeczności nie naruszają praw ofiar, określonych w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/29/UE (14). „Członkowie zainteresowanej społeczności” i „ofiary” powinny pozostać dwoma odrębnymi pojęciami, a państwa członkowskie nie są zobowiązane do stosowania praw przysługujących ofiarom wobec członków zainteresowanej społeczności. Niniejsza dyrektywa nie zobowiązuje państw członkowskich do przyznawania członkom zainteresowanej społeczności praw procesowych w postępowaniu karnym, które państwa te przyznają kategoriom osób innym niż członkowie zainteresowanej społeczności.

(59)

Państwa członkowskie przyjmują odpowiednie środki, takie jak kampanie informacyjne i uświadamiające skierowane do odpowiednich zainteresowanych stron z sektora publicznego i prywatnego, a także programy badawcze i edukacyjne, które mają na celu ogólne ograniczenie przestępstw przeciwko środowisku i ryzyka ich wystąpienia. W stosownych przypadkach państwa członkowskie działają we współpracy z takimi zainteresowanymi stronami. W tym kontekście środki mające na celu poprawę zapobiegania przestępstwom przeciwko środowisku mogłyby obejmować promowanie systemów zgodności i należytej staranności, zachęcanie podmiotów do zatrudniania urzędników ds. zgodności z unijnym prawem ochrony środowiska oraz promowanie przejrzystości w celu poprawy przestrzegania unijnego prawa ochrony środowiska. Ponadto sankcje akcesoryjne nakładane na osoby prawne na mocy niniejszej dyrektywy mogłyby obejmować zobowiązanie przedsiębiorstw do wprowadzenia systemów należytej staranności w celu poprawy przestrzegania norm środowiskowych, co przyczynia się również do zapobiegania dalszym przestępstwom przeciwko środowisku. Ponadto państwa członkowskie mogłyby rozważyć utworzenie funduszu wspierającego środki zapobiegawcze w odniesieniu do przestępstw przeciwko środowisku i ich katastrofalnym skutkom.

(60)

Niedobór zasobów i uprawnień wykonawczych organów krajowych, które wykrywają przestępstwa przeciwko środowisku, prowadzą w ich sprawie postępowania przygotowawcze, wnoszą i popierają oskarżenia lub orzekają, stanowi przeszkodę w skutecznym zapobieganiu przestępstwom przeciwko środowisku i karaniu ich sprawców. W szczególności niedobór zasobów może uniemożliwić organom podjęcie działań lub ograniczyć ich działania w zakresie egzekwowania prawa, pozwalając sprawcom uniknąć odpowiedzialności lub ponieść karę nieadekwatną do wagi przestępstwa. Należy zatem ustanowić minimalne kryteria dotyczące zasobów i uprawnień wykonawczych.

(61)

Skuteczne funkcjonowanie łańcucha egzekwowania prawa zależy od szeregu specjalistycznych umiejętności. Ponieważ złożoność wyzwań związanych z przestępstwami przeciwko środowisku oraz techniczny charakter takich przestępstw wymagają podejścia multidyscyplinarnego, niezbędny jest wysoki poziom wiedzy prawnej i technicznej wiedzy fachowej, wsparcia finansowego, jak również wysoki poziom wyszkolenia i specjalizacji w obrębie wszystkich odpowiednich właściwych organów. Państwa członkowskie powinny zapewnić szkolenia odpowiednie dla członków organów, które wykrywają przestępstwa przeciwko środowisku, prowadzą w ich sprawie postępowania przygotowawcze, wnoszą i popierają oskarżenia lub orzekają. W stosownych przypadkach, uwzględniając tradycje konstytucyjne i strukturę krajowych systemów prawnych, a także inne okoliczności, państwa członkowskie oceniają potrzebę zwiększenia poziomu specjalizacji takich organów w dziedzinie prawa karnego dotyczącego środowiska, zgodnie z prawem krajowym. W przypadku gdy dane państwo członkowskie jest małe i ma jedynie ograniczoną liczbę właściwych organów, w ocenie można stwierdzić, że ze względu na tę ograniczoną liczbę specjalizacja nie jest możliwa lub zalecana. W szczególności, aby zmaksymalizować profesjonalizm i skuteczność łańcucha egzekwowania prawa, państwa członkowskie powinny również rozważyć przydzielenie wyspecjalizowanych jednostek dochodzeniowo-śledczych, prokuratorów i sędziów do zajmowania się sprawami karnymi dotyczącymi środowiska. W powszechnych sądach karnych mogłyby istnieć wyspecjalizowane izby sędziowskie. Wszystkim właściwym organom egzekwowania prawa należy udostępnić techniczną wiedzę fachową.

(62)

Aby zapewnić skuteczny, zintegrowany i spójny system egzekwowania prawa, obejmujący środki z zakresu prawa administracyjnego, cywilnego oraz karnego, państwa członkowskie powinny zorganizować wewnętrzną współpracę i komunikację między wszystkimi jego właściwymi organami, zaangażowanymi w egzekwowanie prawa administracyjnego i karnego, w tymi wszystkimi organami pełniącymi funkcje prewencyjne, karne i naprawcze.

(63)

Zgodnie z mającymi zastosowanie przepisami państwa członkowskie powinny współpracować ze sobą również za pośrednictwem agencji Unii, w szczególności Eurojustu i Europolu, jak również z organami Unii, w tym Prokuraturą Europejską i Europejskim Urzędem ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych, w ich odpowiednich obszarach kompetencji. Bez uszczerbku dla przepisów dotyczących współpracy transgranicznej i wzajemnej pomocy prawnej w sprawach karnych, taka współpraca jest konieczna w celu zapewnienia skutecznego zwalczania przestępstw określonych w niniejszej dyrektywie i powinna oba obejmować pomoc techniczną i operacyjną udzielaną, w stosownych przypadkach, przez Eurojust właściwym organom krajowym, którym może być niezbędna do koordynowania prowadzonych postępowań przygotowawczych. Komisja może udzielić pomocy w stosownych przypadkach. Taka pomoc nie powinna pociągać za sobą udziału Komisji w postępowaniach przygotowawczych lub postępowaniach karnych w poszczególnych sprawach karnych prowadzonych przez właściwe organy krajowe i nie powinna być rozumiana jako forma wsparcia finansowego lub jakiegokolwiek innego zobowiązania budżetowego ze strony Komisji.

(64)

Państwa członkowskie powinny zapewnić wymianę informacji o osobach skazanych za przestępstwa określone w niniejszej dyrektywie między właściwymi organami krajowymi zgodnie z decyzją ramową Rady 2009/315/WSiSW (15).

(65)

Aby zapewnić spójne podejście do zwalczania przestępstw przeciwko środowisku, państwa członkowskie powinny przyjąć, opublikować, wdrożyć i okresowo poddawać przeglądowi krajową strategię zwalczania przestępstw przeciwko środowisku, ustanawiając cele, priorytety oraz odpowiednie środki i potrzebne zasoby. W tej krajowej strategii należy uwzględnić w szczególności cele i priorytety polityki krajowej w dziedzinie przestępstw przeciwko środowisku, metody koordynacji i współpracy między właściwymi organami, procedury i mechanizmy regularnego monitorowania i oceny osiągniętych wyników oraz pomoc europejskich sieci zajmujących się sprawami bezpośrednio związanymi ze zwalczaniem przestępstw przeciwko środowisku i powiązanych naruszeń prawa. Państwa członkowskie powinny mieć możliwość określenia odpowiedniego formatu tej strategii, który może uwzględniać ich tradycyjne konstytucyjne w odniesieniu do podziału władzy i kompetencji, i mieć charakter sektorowy lub stanowić część szerszego dokumentu strategicznego. Bez względu na to, czy państwa członkowskie zdecydują się na przyjęcie jednej strategii czy większej liczby strategii, ogólna treść tych strategii powinna obejmować terytorium całego państwa członkowskiego.

(66)

Aby skutecznie przeciwdziałać przestępstwom przeciwko środowisku określonym w niniejszej dyrektywie, konieczne jest, by właściwe organy w państwach członkowskich gromadziły dokładne, spójne i porównywalne dane statystyczne dotyczące tych przestępstw. Państwa członkowskie powinny zatem zapewnić istnienie odpowiedniego systemu w celu utrwalania, opracowywania i przekazywania istniejących danych statystycznych dotyczących przestępstw określonych w niniejszej dyrektywie. Wspomniane dane statystyczne powinny być wykorzystywane przez państwa członkowskie do strategicznego i operacyjnego planowania działań w obszarze egzekwowania prawa, do analizowania skali przestępstw przeciwko środowisku, a także do informowania obywateli. Państwa członkowskie powinny przekazywać Komisji odpowiednie dane statystyczne dotyczące postępowań w sprawie przestępstw przeciwko środowisku, pochodzące z danych już istniejących na szczeblu scentralizowanym lub zdecentralizowanym w całym państwie członkowskim. Komisja powinna regularnie oceniać i publikować w sprawozdaniu wyniki swojej oceny na podstawie danych statystycznych przekazywanych przez państwa członkowskie.

(67)

Dane statystyczne dotyczące przestępstw przeciwko środowisku przekazywane na mocy niniejszej dyrektywy powinny być porównywalne pomiędzy państwami członkowskimi i pozyskiwane na podstawie wspólnych norm minimalnych. W celu zapewnienia jednolitych warunków wdrażania niniejszej dyrektywy należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze do ustanowienia standardowego formatu przekazywania danych statystycznych. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 (16).

(68)

Standardowy format przekazywania Komisji danych statystycznych dotyczących rodzajów i wysokości kar, w tym informacji na temat powiązanych kategorii przestępstw, powinien zostać ustalony zgodnie z procedurą komitetową przewidzianą w niniejszej dyrektywie.

(69)

Zgodnie z art. 1 i 2 oraz art. 4a ust. 1 Protokołu nr 21 w sprawie stanowiska Zjednoczonego Królestwa i Irlandii w odniesieniu do przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, załączonego do TUE i do TFUE, bez uszczerbku dla art. 4 tego protokołu, Irlandia nie uczestniczy w przyjęciu niniejszej dyrektywy i nie jest nią związana ani jej nie stosuje.

(70)

Zgodnie z art. 1 i 2 Protokołu nr 22 w sprawie stanowiska Danii, załączonego do TUE i do TFUE, Dania nie uczestniczy w przyjęciu niniejszej dyrektywy i nie jest nią związana, ani jej nie stosuje.

(71)

Niniejsza dyrektywa ma na celu zmianę przepisów dyrektywy 2008/99/WE. Biorąc pod uwagę znaczną liczbę i istotny charakter zmian, które mają zostać dokonane, dla celów jasności dyrektywę 2008/99/WE należy zastąpić w całości w odniesieniu do państw członkowskich związanych niniejszą dyrektywą.

(72)

Dyrektywę 2005/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (17) uzupełniono dyrektywą 2009/123/WE o przepisy dotyczące przestępstw i sankcji w przypadku zrzutów substancji zanieczyszczających ze statków. Takie przestępstwa i sankcje powinny wchodzić w zakres niniejszej dyrektywy. W związku z tym, w przypadku państw członkowskich związanych niniejszą dyrektywą, należy zastąpić dyrektywę 2009/123/WE. Zastąpienie to powinno pozostawać bez uszczerbku dla obowiązku tych państw członkowskich w odniesieniu do daty transpozycji tej dyrektywy do prawa krajowego. W związku z tym, w odniesieniu do państw członkowskich związanych niniejszą dyrektywą, odniesienia do tych przepisów dyrektywy 2005/35/WE, które zostały dodane lub zastąpione dyrektywą 2009/123/WE, należy traktować jako odniesienia do niniejszej dyrektywy. Państwa członkowskie, które nie są związane niniejszą dyrektywą, powinny pozostać związane dyrektywą 2005/35/WE zmienioną dyrektywą 2009/123/WE.

(73)

Ponieważ cele niniejszej dyrektywy, a mianowicie zapewnienie wspólnych definicji przestępstw przeciwko środowisku oraz dostępności skutecznych, odstraszających i proporcjonalnych sankcji karnych za poważne przestępstwa, nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu, między innymi, na transgraniczne szkody, jakie dany bezprawne czyn może wyrządzić środowisku, oraz ze względu na skalę i skutki koniecznej reakcji możliwe jest lepsze ich osiągnięcie na poziomie Unii, Unia może przyjąć środki zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 TUE. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsza dyrektywa nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów.

(74)

Obowiązki wynikające z niniejszej dyrektywy pozostają bez uszczerbku dla prawa Unii dotyczącego praw procesowych w postępowaniu karnym, a państwa członkowskie powinny zapewnić pełne przestrzeganie praw procesowych podejrzanych lub oskarżonych w postępowaniu karnym.

(75)

Niniejsza dyrektywa nie narusza praw podstawowych i jest zgodna z zasadami uznanymi w szczególności w Karcie, w tym w zakresie ochrony danych osobowych, wolności wypowiedzi i informacji, wolności prowadzenia działalności gospodarczej, prawa do skutecznego środka odwoławczego i do rzetelnego procesu sądowego, domniemania niewinności i prawa do obrony, a także z zasadami legalności oraz proporcjonalności kar do czynów zabronionych pod groźbą kary oraz prawem do tego, aby nie być ponownie sądzonym ani karanym w postępowaniu karnym za ten sam czyn. Niniejsza dyrektywa służy zapewnieniu pełnego poszanowania tych praw i zasad i powinna być odpowiednio wdrażana,

a)

przestępstwo spowodowało zniszczenie ekosystemu lub nieodwracalną bądź długotrwałą znaczną szkodę w ekosystemie;

b)

przestępstwo zostało popełnione w ramach organizacji przestępczej w rozumieniu decyzji ramowej Rady 2008/841/WSiSW (40);

c)

przestępstwo wiązało się z wykorzystaniem przez sprawcę dokumentów fałszywych lub przerobionych;

d)

przestępstwo popełnił urzędnik publiczny w ramach wykonywania obowiązków;

e)

sprawca został uprzednio skazany prawomocnym wyrokiem za przestępstwa tego samego rodzaju, co przestępstwa, o których mowa w art. 3 lub 4;

f)

przestępstwo spowodowało lub miało spowodować, bezpośrednio lub pośrednio, osiągnięcie znacznych korzyści finansowych lub uniknięcie znacznych wydatków, w zakresie, w jakim takie korzyści lub wydatki można określić;

g)

sprawca zniszczył dowody lub zastraszył świadków lub skarżących;

h)

przestępstwo popełniono na obszarze sklasyfikowanym jako obszar specjalnej ochrony zgodnie z art. 4 ust. 1 lub 2 dyrektywy 2009/147/WE lub na obszarze wyznaczonym jako specjalny obszar ochrony zgodnie z art. 4 ust. 4 dyrektywy 92/43/EWG, lub na obszarze wskazanym jako teren mający znaczenie dla Wspólnoty zgodnie z art. 4 ust. 2 dyrektywy 92/43/EWG.

a)

sprawca przywraca środowisko do poprzedniego stanu, w przypadku gdy takie przywrócenie nie jest obowiązkiem na mocy dyrektywy 2004/35/WE, lub, przed wszczęciem postępowania karnego, podejmuje kroki w celu zminimalizowania wpływu i zakresu szkody lub naprawia szkodę;

b)

sprawca udziela organom administracyjnym lub sądowym informacji, których organy te nie byłyby w stanie uzyskać w inny sposób, a ułatwiających im:

a)

zapewnienie wspólnych priorytetów i zrozumienia relacji między egzekwowaniem prawa karnego i administracyjnego;

b)

wymianę informacji do celów strategicznych i operacyjnych, w granicach określonych w obowiązującym prawie unijnym i krajowym;

c)

konsultacje w poszczególnych postępowaniach przygotowawczych, w granicach określonych w mających zastosowanie przepisach prawa unijnego i krajowego;

d)

wymianę najlepszych praktyk;

e)

udzielanie pomocy europejskim sieciom organów wymiaru sprawiedliwości zajmujących się sprawami związanymi ze zwalczaniem przestępstw przeciwko środowisku i powiązanych naruszeń prawa.