(1)

Unia opiera się na solidarności zarówno obywateli, jak i państw członkowskich. Ta uniwersalna i wspólna wartość przyświeca działaniom Unii i zapewnia jedność niezbędną do stawiania czoła obecnym i przyszłym wyzwaniom społecznym, w których podejmowaniu chcą pomagać młodzi Europejczycy, okazując solidarność w praktyce. W art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) uznaje się solidarność za jedną z kluczowych zasad Unii. Do zasady tej odnosi się również art. 21 ust. 1 TUE, jako do jednej z podstaw działań zewnętrznych Unii.

(2)

Z uwagi na znaczny wzrost globalnych potrzeb humanitarnych oraz z myślą o większym propagowaniu wśród obywateli Unii postaw solidarnościowych i eksponowaniu pomocy humanitarnej należy rozwijać solidarność między państwami członkowskimi oraz solidarność z państwami trzecimi, które zostały dotknięte katastrofami spowodowanymi przez człowieka lub klęskami żywiołowymi.

(3)

Akcje wolontariatu z zakresu pomocy humanitarnej powinny stanowić wkład w opartą na potrzebach reakcję humanitarną i bazować na Konsensusie europejskim w sprawie pomocy humanitarnej określonym we wspólnym oświadczeniu Rady i przedstawicieli rządów państw członkowskich zebranych w Radzie, Parlamentu Europejskiego i Komisji Europejskiej zatytułowanym „Konsensus europejski w sprawie pomocy humanitarnej” (4). Należy propagować międzynarodowe prawo humanitarne i międzynarodowe prawo praw człowieka.

(4)

W stosownym przypadku należy uwzględnić centralną koordynacyjną rolę Biura Narodów Zjednoczonych (ONZ) ds. Koordynacji Pomocy Humanitarnej w promowaniu spójnej międzynarodowej reakcji na kryzysy humanitarne.

(5)

Akcje wolontariatu z zakresu pomocy humanitarnej powinny stanowić wkład w adekwatną reakcję humanitarną, która wzmacnia perspektywę płci w unijnej polityce pomocy humanitarnej i wspiera odpowiednie reakcje humanitarne na szczególne potrzeby kobiet i mężczyzn w każdym wieku. Akcje wolontariatu z zakresu pomocy humanitarnej powinny uwzględniać potrzeby i możliwości osób znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji, w tym kobiet i dzieci, oraz osób najbardziej zagrożonych.

(6)

Akcje wolontariatu z zakresu pomocy humanitarnej powinny w założeniu stanowić wkład w większą skuteczność i wydajność unijnej pomocy humanitarnej, zgodnie z zasadami właściwego udzielania pomocy humanitarnej.

(7)

W orędziu o stanie Unii z dnia 14 września 2016 r. podkreślono, że należy inwestować w osoby młode oraz ogłoszono utworzenie Europejskiego Korpusu Solidarności w celu zapewnienia osobom młodym z całej Unii możliwości wnoszenia znaczącego wkładu w życie społeczne, okazywania solidarności oraz rozwijania swoich umiejętności, umożliwiając im zdobycie nie tylko doświadczenia zawodowego, ale także nabywania cennych doświadczeń.

(8)

W komunikacie z dnia 7 grudnia 2016 r. zatytułowanym „Europejski Korpus Solidarności” Komisja podkreśliła, że należy wzmocnić fundamenty pracy solidarnościowej w całej Europie, zapewnić osobom młodym więcej lepszych możliwości podejmowania działań solidarnościowych o szerokim zasięgu tematycznym oraz wspierać podmioty krajowe, regionalne i lokalne w dążeniach do stawienia czoła różnym wyzwaniom i kryzysom. Komunikatem tym Komisja rozpoczęła pierwszą fazę Europejskiego Korpusu Solidarności, w czasie której zmobilizowano zasoby w ramach różnych programów unijnych w celu zaoferowania osobom młodym z całej Unii możliwości podjęcia wolontariatu, stażu lub pracy.

(9)

W kontekście niniejszego rozporządzenia „solidarność” rozumie się jako poczucie indywidualnej i zbiorowej odpowiedzialności za wspólne dobro, wyrażające się konkretnym działaniem.

(10)

Ważnym wyrazem solidarności jest przyczynianie się do wspomagania osób i społeczności spoza Unii potrzebujących pomocy humanitarnej, na bazie podstawowych zasad: humanitaryzmu, neutralności, bezstronności i niezależności.

(11)

Należy dalej rozwijać solidarność z ofiarami kryzysów i katastrof w państwach trzecich oraz propagować i eksponować wśród obywateli Unii pomoc humanitarną i wolontariat jako działania, które można podejmować na każdym etapie życia.

(12)

Unia i państwa członkowskie zobowiązały się do wdrożenia ‒ zarówno wewnętrznie, jak i w drodze działań zewnętrznych ‒ Agendy ONZ na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 i określonych w niej celów zrównoważonego rozwoju.

(13)

W konkluzjach z dnia 19 maja 2017 r. o wykorzystaniu powiązania między aspektami humanitarnymi a rozwojowymi Rada uznała, że należy wzmocnić odporność poprzez lepsze powiązanie pomocy humanitarnej i współpracy rozwojowej oraz bardziej zacieśnić związki operacyjne między uzupełniającymi się podejściami w zakresie pomocy humanitarnej, współpracy rozwojowej i zapobiegania konfliktom.

(14)

Należy zapewnić osobom młodym łatwo dostępne i inkluzywne możliwości podejmowania działań solidarnościowych, które pozwoliłyby im wyrażać ich zaangażowanie na rzecz społeczności oraz zdobywać doświadczenie, wiedzę, umiejętności i kompetencje przydatne do rozwoju osobistego, edukacyjnego, społecznego, obywatelskiego i zawodowego, a tym samym poszerzać swoje szanse na zatrudnienie. Te działania solidarnościowe powinny także wspierać mobilność młodych wolontariuszy, świadomość międzykulturową i dialog międzykulturowy.

(15)

Działania solidarnościowe oferowane osobom młodym powinny pozwalać na ich konkretny i użyteczny wkład. Działania solidarnościowe powinny stanowić odpowiedź na niezaspokojone potrzeby społeczne i przyczyniać się do wzmacniania społeczności i zaangażowania obywatelskiego. Działania solidarnościowe powinny oferować osobom młodym możliwość zdobycia cennej wiedzy, umiejętności i kompetencji. Działania solidarnościowe powinny być finansowo dostępne dla osób młodych i przeprowadzane w bezpiecznych i zdrowych warunkach.

(16)

Program Europejskiego Korpusu Solidarności (zwany dalej „Programem”) stanowi pojedynczy punkt dostępu do działań solidarnościowych w całej Unii i poza nią. Aby zmaksymalizować skuteczność finansowania unijnego i wpływ programu, Komisja powinna starać się w spójny sposób stworzyć synergie pomiędzy wszystkimi stosownymi programami, jednak synergie te nie powinny skutkować wykorzystywaniem środków finansowych na realizację celów innych niż cele określone w niniejszym rozporządzeniu. Należy zapewnić spójność i komplementarność Programu wobec innych stosownych polityk Unii, np. strategii Unii Europejskiej na rzecz młodzieży na lata 2019–2027 (5), oraz innych odpowiednich programów unijnych, w szczególności programu Erasmus+ ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/817 (6). Program wykorzystuje mocne strony i synergie wcześniejszych i obecnych programów, w szczególności wolontariatu europejskiego, ustanowionego rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1288/2013 (7) i inicjatywy „Wolontariusze pomocy UE” ustanowionej rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 375/2014 (8). Należy zapewnić również komplementarność względem istniejących sieci szczebla unijnego istotnych dla działań Programu, takich jak sieć Eurodesk. Ponadto należy zapewnić komplementarność między odnośnymi istniejącymi programami, zwłaszcza krajowymi programami solidarności, takimi jak programy wolontariatu, służby obywatelskiej i mobilności dla osób młodych a Programem po to, by wzajemnie zwiększać i wzbogacać wpływ i zalety takich programów oraz w stosownym przypadku wykorzystywać dobre praktyki. Program nie powinien zastępować podobnych programów krajowych. Należy zapewnić wszystkim osobom młodym równy dostęp do krajowych działań solidarnościowych.

(17)

W celu dostosowania czasu jego realizacji do okresu obowiązywania wieloletnich ram finansowych na lata 2021–2027 (od dnia 1 stycznia 2021 r. do dnia 31 grudnia 2027 r.), określonych w rozporządzeniu Rady (UE, Euratom) 2020/2093 (9), Program powinien być ustanowiony na okres siedmiu lat.

(18)

Jeśli chodzi o wykładnię odnośnych aktów prawnych Unii, zasadnym jest, by zarówno wolontariat transgraniczny, jak i wolontariat, który nadal będzie wspierany na mocy rozporządzenia (UE) nr 1288/2013, były uznawane za równoważne wolontariatowi realizowanemu w ramach wolontariatu europejskiego.

(19)

Założeniem Programu jest dawanie osobom młodym nowych możliwości podejmowania wolontariatu w dziedzinach solidarnościowych oraz opracowywania i rozwijania projektów solidarnościowych z własnej inicjatywy. Takie możliwości przyczyniają się do rozwoju osobistego, edukacyjnego, społecznego, obywatelskiego i zawodowego osób młodych. Program powinien również wspierać działania służące tworzeniu sieci kontaktów między uczestnikami i uczestniczącymi organizacjami oraz środki zapewniające jakość wspieranych działań i usprawniające walidację efektów uczenia się uzyskanych przez uczestników w ich wyniku. W ten sposób Program ma też na celu przyczynianie się do europejskiej współpracy mającej znaczenie dla osób młodych i do propagowania jej pozytywnego wpływu. Oferowane działania solidarnościowe powinny podlegać jasnej i szczegółowej procedurze, która jest adresowana do uczestników i organizacji uczestniczących, określającej poszczególne elementy wszystkich etapów działań solidarnościowych.

(20)

Działania solidarnościowe powinny mieć potencjalną europejską wartością dodaną i powinny korzystnie wpływać na społeczności oraz sprzyjać rozwojowi osobistemu, edukacyjnemu, społecznemu, obywatelskiemu i zawodowemu uczestników. Działania solidarnościowe powinny być opracowane w odniesieniu do różnorodnych obszarów, takich jak: kształcenie i szkolenie; praca z młodzieżą; zatrudnienie; równość płci; przedsiębiorczość, a w szczególności przedsiębiorczość społeczna; obywatelstwo i udział w procesie demokratycznym; świadomość międzykulturowa i dialog międzykulturowy; włączenie społeczne; włączenie osób z niepełnosprawnościami; środowisko i ochrona przyrody; działania klimatyczne; zapobieganie klęskom żywiołowym; gotowość na wypadek ich wystąpienia i usuwanie ich skutków; rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich; dostarczanie artykułów żywnościowych i nieżywnościowych; zdrowie i dobrostan; kultura, w tym dziedzictwo kulturowe; kreatywność; wychowanie fizyczne i sport; pomoc i opieka społeczna; przyjmowanie i integracja obywateli państw trzecich z uwzględnieniem wyzwań stojących przed osobami ze środowiska migracyjnego; współpraca i spójność terytorialna oraz współpraca transgraniczna. Działania solidarnościowe powinny mieć też solidny wymiar edukacyjno-szkoleniowy w postaci odpowiednich działań oferowanych uczestnikom przed działaniem solidarnościowym, w trakcie jego trwania i po nim.

(21)

Wolontariat, zarówno w Unii, jak i poza Unią, stanowi urozmaicone doświadczenie w kontekście uczenia się pozaformalnego i nieformalnego, sprzyjające rozwojowi osobistemu, społeczno-edukacyjnemu i zawodowemu osób młodych oraz ich aktywnemu obywatelstwu, zaangażowaniu obywatelskiemu i szansom na zatrudnienie. Wolontariat nie powinien negatywnie wpływać na potencjalną lub dotychczasową pracę za wynagrodzeniem ani nie powinien być postrzegany jako jej zamiennik. Komisja i państwa członkowskie powinny współpracować w kwestiach polityki wolontariatu młodzieżowego poprzez otwartą metodę koordynacji.

(22)

Cechujący osoby młode zmysł inicjatywy jest istotną wartością dla społeczeństwa i rynku pracy. Program przyczynia się do pielęgnowania tego zmysłu inicjatywy poprzez oferowanie osobom młodym możliwości opracowywania i rozwijania ich własnych projektów solidarnościowych ukierunkowanych na specyficzne wyzwania i służących społecznościom lokalnym. Projekty solidarnościowe są okazją do wypróbowania pomysłów oraz innowacyjnych rozwiązań dla wspólnych wyzwań z zastosowaniem podejścia oddolnego i wspierają osoby młode w samodzielnym inicjowaniu działań solidarnościowych. Projekty solidarnościowe służą także za punkt wyjścia do dalszego angażowania się w działania solidarnościowe i są pierwszym krokiem na rzecz zachęcenia uczestników do podejmowania samozatrudnienia i kontynuowania aktywności obywatelskiej jako wolontariusze, stażyści lub pracownicy w stowarzyszeniach, organizacjach pozarządowych lub innych podmiotach aktywnych w sektorze solidarnościowym, niezarobkowym i młodzieżowym.

(23)

Uczestnicy wolontariatu (zwani dalej „wolontariuszami”) mogą pomóc w zwiększaniu zdolności Unii do udzielania pomocy humanitarnej opartej na potrzebach i zasadach oraz w podnoszeniu skuteczności sektora humanitarnego, o ile zostaną odpowiednio wyselekcjonowani, przeszkoleni i przygotowani do oddelegowania, tak by mieli niezbędne umiejętności i kompetencje pozwalające w najskuteczniejszy sposób nieść pomoc potrzebującym, oraz o ile będą mogli liczyć na wystarczające wsparcie i nadzór na miejscu. Dlatego ważną rolę w zwiększaniu skuteczności reakcji humanitarnej na miejscu i we wspieraniu wolontariuszy w ramach wolontariatu odgrywają wysoko wykwalifikowani, dobrze wyszkoleni i doświadczeni trenerzy, mentorzy i eksperci. Tacy trenerzy, mentorzy i eksperci mogą uczestniczyć w wolontariacie, aby ukierunkowywać i wspierać wolontariuszy oraz pomagać we wspieraniu komponentów wolontariatu z zakresu rozwoju i budowania zdolności, wzmacniając w ten sposób sieci i społeczności lokalne. Należy zwrócić szczególną uwagę na zdolności organizacji przyjmujących w państwach trzecich oraz na potrzebę osadzenia wolontariatu w kontekście lokalnym i ułatwienia wolontariuszom interakcji z lokalnymi podmiotami humanitarnymi, społecznością przyjmującą i społeczeństwem obywatelskim.

(24)

Istotne jest, aby uczestnicy i organizacje uczestniczące czuli, że należą do wspólnoty osób i podmiotów zaangażowanych we wzmacnianie solidarności w całej Europie. Jednocześnie organizacje uczestniczące potrzebują wsparcia, by móc zwiększać zdolności oferowania dobrej jakości działań solidarnościowych coraz większej liczbie uczestników. Program powinien wspierać działania służące tworzeniu sieci kontaktów, mające na celu zwiększanie zaangażowania osób młodych i organizacji uczestniczących w tę społeczność, pielęgnowanie ducha Programu oraz zachęcanie do wymiany przydatnych praktyk i doświadczeń. Działania służące tworzeniu sieci kontaktów powinny przyczyniać się także do propagowania Programu wśród podmiotów publicznych i prywatnych oraz ułatwiania gromadzenia informacji zwrotnych od uczestników i organizacji uczestniczących na temat funkcjonowania Programu.

(25)

Należy zwrócić szczególną uwagę na zapewnienie jakości działań solidarnościowych i możliwości oferowanych w ramach Programu, w szczególności poprzez oferowanie uczestnikom szkoleń online lub offline, wsparcia językowego i wsparcia administracyjnego przed danym działaniem solidarnościowym, w trakcie jego trwania i po nim, a także zapewnienia ubezpieczenia, w tym od wypadków, chorób i odpowiedzialności cywilnej. Należy zapewnić walidację wiedzy, umiejętności i kompetencji nabytych przez uczestników podczas udziału w Programie. Niezwykle istotne pozostają bezpieczeństwo i ochrona uczestników, organizacji uczestniczących oraz zakładanych beneficjentów. Bezpieczeństwo i ochrona powinny obejmować odpowiednie wymogi dotyczące poświadczeń dla uczestników pracujących z grupami znajdującymi się w trudnej sytuacji zgodnie z mającym zastosowanie prawem krajowym. Wszelkie działania solidarnościowe powinny być zgodne z zasadą „nie szkodzić” i powinny być realizowane z należytym uwzględnieniem skutków nieprzewidzianych okoliczności, takich jak kryzysy środowiskowe, konflikty czy pandemie. Wolontariusze nie powinni być delegowani do operacji prowadzonych w miejscach, w których toczą się międzynarodowe i wewnętrzne konflikty zbrojne, ani w obiektach, które nie spełniają międzynarodowych norm praw człowieka.

(26)

Program powinien respektować zasady określone w wytycznych UE z 2017 r. w sprawie promowania i ochrony praw dziecka oraz w art. 9 Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych.

(27)

Aby zapewnić wpływ działań Programu na osobisty, edukacyjny, społeczny, kulturowy, obywatelski i zawodowy rozwój uczestników, należy właściwie identyfikować i dokumentować wiedzę, umiejętności i kompetencje będące efektami uczenia się uzyskanymi w ramach danego działania. W tym celu należy zachęcać do korzystania ze skutecznych instrumentów szczebla unijnego i krajowego w zakresie uznawania uczenia się pozaformalnego i nieformalnego, takich jak Youthpass i Europass, w stosownym przypadku, zgodnie z krajowymi uwarunkowaniami i specyfiką, jak przewiduje zalecenie Rady z dnia 20 grudnia 2012 r. (10).

(28)

Komisja i agencje narodowe powinny także zachęcać byłych uczestników, by dzielili się doświadczeniami w ramach sieci młodzieżowych, placówek edukacyjnych i warsztatów np. jako ambasadorzy lub członkowie sieci. Byli uczestnicy mogą również pomagać w szkoleniu uczestników.

(29)

Przestrzeganie przez organizacje uczestniczące zasad i wymogów Programu w zakresie praw i obowiązków na wszystkich etapach doświadczenia solidarnościowego powinno być zagwarantowane znakiem jakości.

(30)

Każdy podmiot wyrażający chęć uczestniczenia w Programie powinien uzyskać znak jakości, o ile spełni odpowiednie warunki. Organy wykonawcze Programu powinny prowadzić proces, który skutkuje przyznaniem znaku jakości, w sposób ciągły. Organy wykonawcze Programu powinny okresowo oceniać, czy podmioty wciąż spełniają warunki, na podstawie których przyznano im znaki jakości. Znak jakości powinien być cofany, jeżeli w wyniku przeprowadzonych przez organy wykonawcze Programu kontroli okaże się, że dany podmiot nie spełnia już tych warunków. Procedurę administracyjną przyznania znaku jakości należy ograniczyć do minimum, aby nie zniechęcać mniejszych organizacji.

(31)

Podmiot zamierzający ubiegać się o finansowanie w celu oferowania działań solidarnościowych w ramach Programu powinien najpierw, jako warunek wstępny, uzyskać znak jakości. Taki warunek nie powinien dotyczyć osób fizycznych ubiegających się o wsparcie finansowe w imieniu nieformalnej grupy uczestników na projekty solidarnościowe. Uzyskanie znaku jakości nie powinno automatycznie prowadzić do otrzymania finansowania w ramach Programu.

(32)

Należy przyjąć ogólną zasadę, że wnioski o dotację składa się do agencji narodowej państwa, w którym organizacja uczestnicząca ma swoją siedzibę. Wnioski o dotacje na działania o wymiarze ogólnounijnym lub międzynarodowym, w tym działania solidarnościowe zespołów wolontariuszy w dziedzinach priorytetowych określonych na szczeblu Unii oraz działania solidarnościowe wspierające operacje pomocy humanitarnej w państwach trzecich, mogą w stosownym przypadku być zarządzane centralnie.

(33)

Organizacje uczestniczące mogą pełnić kilka funkcji w ramach Programu. Jako podmiot przyjmujący organizacje uczestniczące powinny wykonywać czynności związane z przyjmowaniem uczestników, obejmujące w stosownym przypadku organizowanie działań oraz zapewnianie uczestnikom doradztwa i wsparcia w trakcie działania solidarnościowego. Jako podmiot wspierający powinny one prowadzić czynności związane z wysyłaniem uczestników, a także ich przygotowywaniem przed wyjazdem, oraz udzielaniem im wskazówek w trakcie działania solidarnościowego i po jego zakończeniu, obejmujące szkolenie uczestników i kierowanie ich do lokalnych organizacji po zakończeniu działania solidarnościowego, w celu zwiększenia możliwości zdobycia dalszego doświadczenia solidarnościowego. Znak jakości powinien odzwierciedlać fakt, że wymogi szczegółowe różnią się w zależności od rodzaju oferowanego działania solidarnościowego i poświadczać, że organizacja jest w stanie zapewnić jakość działań solidarnościowych na wszystkich etapach doświadczenia solidarnościowego, zgodnie z zasadami i celami programu. Podmiot, który dokonuje istotnej zmiany w swoich działaniach, powinien powiadomić o tym właściwy organ wykonawczy Programu, który może ocenić, czy ten podmiot wciąż spełnia warunki, na podstawie których przyznano mu znak jakości.

(34)

Aby móc wspierać działania solidarnościowe wśród osób młodych, organizacje uczestniczące powinny być podmiotami publicznymi lub prywatnymi lub organizacjami międzynarodowymi ‒ nastawionymi lub nienastawionymi na zysk ‒ i mogą obejmować organizacje młodzieżowe, instytucje religijne, stowarzyszenia charytatywne, świeckie organizacje humanistyczne, organizacje pozarządowe lub inne podmioty społeczeństwa obywatelskiego.

(35)

Należy ułatwiać rozszerzanie zasięgu projektów Programu. Należy wdrożyć konkretne środki, aby pomóc promotorom projektów Programu w ubieganiu się o dotacje lub w tworzeniu synergii poprzez wsparcie z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych oraz programów unijnych związanych z migracją, bezpieczeństwem, sprawiedliwością i obywatelstwem, zdrowiem i kulturą.

(36)

Centra zasobów Europejskiego Korpusu Solidarności powinny pomagać organom wykonawczym Programu, organizacjom uczestniczącym oraz uczestnikom w podnoszeniu jakości wdrażania działań Programu oraz w lepszej identyfikacji i walidacji kompetencji nabywanych podczas tych działań, w tym poprzez oferowanie Youthpass.

(37)

Należy stale rozwijać portal Programu, aby zapewnić łatwy dostęp do Programu ‒ zgodnie ze standardami ustanowionymi dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/2102 (11) ‒ i stworzyć w ten sposób punkt kompleksowej obsługi zarówno dla zainteresowanych osób indywidualnych, jak i dla zainteresowanych organizacji, między innymi do celów rejestracji; identyfikacji i dopasowywania profili i możliwości; tworzenia sieci kontaktów oraz kontaktów wirtualnych; szkoleń online; wsparcia językowego oraz wsparcia po zakończeniu działania i do innych przydatnych celów, które mogą się pojawić w przyszłości.

(38)

Należy bardziej rozwinąć portal Programu, uwzględniając europejskie ramy interoperacyjności, określone w komunikacie Komisji z dnia 23 marca 2017 r. zatytułowanym „Europejskie ramy interoperacyjności – strategia wdrażania”, które zawierają szczegółowe wskazówki dotyczące sposobu tworzenia interoperacyjnych usług publicznych i które są wdrażane w państwach członkowskich i innych państwach należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego za pomocą krajowych ram interoperacyjności. Europejskie ramy interoperacyjności zawierają 47 konkretnych zaleceń dla administracji publicznej, które mówią, jak poprawić zarządzanie działaniami związanymi z interoperacyjnością, ustanowić związki między organizacjami, usprawnić procesy wspierające cyfrowe usługi typu koniec-koniec oraz zapewnić, aby zarówno obowiązujące, jak i nowe akty prawne nie zagrażały wysiłkom na rzecz interoperacyjności.

(39)

Do niniejszego Programu stosuje się rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2018/1046 (12) (zwane dalej „rozporządzeniem finansowym). Rozporządzenie finansowe określa zasady wykonania budżetu Unii, w tym zasady dotyczące dotacji, nagród, zamówień, zarządzania pośredniego, instrumentów finansowych gwarancji budżetowych, pomocy finansowej oraz kosztów poniesionych przez ekspertów zewnętrznych.

(40)

Zgodnie z rozporządzeniem finansowym, rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) nr 883/2013 (13), rozporządzeniami Rady (WE, Euratom) nr 2988/95 (14), (Euratom, WE) nr 2185/96 (15) i (UE) 2017/1939 (16) interesy finansowe Unii należy chronić za pomocą proporcjonalnych środków, w tym środków w zakresie zapobiegania nieprawidłowościom ‒ w tym nadużyciom finansowym ‒ ich wykrywania, korygowania i prowadzenia w ich sprawie postępowań, odzyskiwania środków utraconych, nienależnie wypłaconych lub nieodpowiednio wykorzystanych oraz, w stosownych przypadkach, nakładania kar administracyjnych. W szczególności, zgodnie z rozporządzeniami (Euratom, WE) nr 2185/96 i (UE, Euratom) nr 883/2013, Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych (OLAF) jest uprawniony do prowadzenia dochodzeń administracyjnych, w tym kontroli na miejscu i inspekcji, w celu ustalenia, czy miały miejsce nadużycie finansowe, korupcja lub wszelka inna nielegalna działalność na szkodę interesów finansowych Unii. Prokuratura Europejska (EPPO) jest uprawniona zgodnie z rozporządzeniem Rady (UE) 2017/1939 do prowadzenia postępowań przygotowawczych oraz wnoszenia i popierania oskarżeń w sprawie przestępstw naruszających interesy finansowe Unii, jak przewidziano w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1371 (17). Zgodnie z rozporządzeniem finansowym każda osoba lub podmiot, które otrzymują środki finansowe Unii, mają w pełni współpracować w celu ochrony interesów finansowych Unii, przyznać Komisji, OLAF, Trybunałowi Obrachunkowemu oraz, w przypadku państw członkowskich, które uczestniczą we wzmocnionej współpracy na podstawie rozporządzenia (UE) 2017/1939, EPPO, niezbędne prawa i dostęp, a także zapewniać, aby wszelkie osoby trzecie uczestniczące w wykonywaniu środków finansowych Unii przyznały tym organom równoważne prawa.

(41)

Program jest skierowany do osób młodych w wieku od 18 do 30 lat. Aby uczestniczyć w oferowanych przez Program działaniach, od takich młodych osób powinno się wymagać wcześniejszej rejestracji na portalu Programu.

(42)

Z uwagi na szczególne wyzwania wiążące się z działaniami humanitarnymi uczestnicy wolontariatu wspierającego operacje pomocy humanitarnej powinni mieć co najmniej 18 lat i nie więcej niż 35 lat.

(43)

Należy zwrócić szczególną uwagę na to, by działania solidarnościowe były dostępne dla wszystkich osób młodych, a w szczególności osób młodych o mniejszych szansach. Należy wprowadzić środki szczególne promujące włączenie społeczne, a w szczególności uczestnictwo defaworyzowanych osób młodych ‒ w tym racjonalne usprawnienia umożliwiające skuteczne uczestnictwo osób z niepełnosprawnościami na zasadzie równości z innymi osobami zgodnie z art. 27 Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych i z dyrektywą Rady 2000/78/WE (18). Takie środki szczególne powinny uwzględniać ograniczenia wynikające z odizolowania wielu obszarów wiejskich, najbardziej oddalonych regionów Unii oraz krajów i terytoriów zamorskich i z ubóstwa niektórych obszarów podmiejskich. Analogicznie państwa członkowskie, kraje i terytoria zamorskie oraz państwa trzecie stowarzyszone z programem powinny dążyć do przyjęcia wszelkich odpowiednich środków w celu usunięcia prawnych i administracyjnych przeszkód we właściwym funkcjonowaniu Programu. Te środki powinny rozwiązać – w miarę możliwości i bez uszczerbku dla dorobku Schengen i prawa Unii w zakresie wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich – kwestie administracyjne powodujące trudności z uzyskaniem wiz i dokumentów pobytowych oraz w przypadku działań transgranicznych prowadzonych w Unii kwestie związane z uzyskaniem europejskiej karty ubezpieczenia zdrowotnego.

(44)

Odzwierciedlając znaczenie przeciwdziałania zmianie klimatu zgodnie z zobowiązaniami Unii na rzecz realizacji porozumienia paryskiego przyjętego w ramach Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych i celów ONZ dotyczących zrównoważonego rozwoju, Program ma na celu przyczynienie się do uwzględnienia działań w dziedzinie klimatu i do osiągnięcia celu ogólnego zakładającego, że 30 % wydatków budżetowych Unii zostanie przeznaczonych na wspieranie celów klimatycznych. W myśl Europejskiego Zielonego Ładu jako planu działania na rzecz zrównoważonego wzrostu akcje realizowane na mocy niniejszego rozporządzenia powinny być zgodne z zasadą „nie szkodzić” bez zmiany podstawowego charakteru Programu. W trakcie realizacji Programu stosowne akcje powinny być określone i wprowadzone oraz ponownie ocenione w kontekście stosownego procesu ewaluacji i przeglądu. Istotne jest także, by stosowne akcje przyczyniające się do realizacji celów klimatycznych, w tym służące zmniejszaniu wpływu Programu na środowisko, podlegały pomiarom.

(45)

Niniejsze rozporządzenie określa pulę środków finansowych Programu, która ma stanowić główną kwotę odniesienia w rozumieniu pkt 18 Porozumienia międzyinstytucjonalnego z dnia 16 grudnia 2020 r. pomiędzy Parlamentem Europejskim, Radą Unii Europejskiej i Komisją Europejską w sprawie dyscypliny budżetowej, współpracy w kwestiach budżetowych i należytego zarządzania finansami oraz w sprawie nowych zasobów własnych, w tym również harmonogramu wprowadzania nowych zasobów własnych (19) dla Parlamentu Europejskiego i Rady podczas rocznej procedury budżetowej.

(46)

Rodzaje finansowania i metody wykonywania na podstawie niniejszego rozporządzenia powinny być wybierane w zależności od stopnia, w jakim umożliwiają osiągnięcie szczegółowych celów akcji i uzyskanie rezultatów, biorąc pod uwagę w szczególności koszty kontroli, obciążenie administracyjne oraz przewidywane ryzyko nieprzestrzegania przepisów. Dokonując takiego wyboru w odniesieniu do dotacji, należy rozważyć korzystanie z płatności ryczałtowych, stawek zryczałtowanych i stawek jednostkowych.

(47)

Państwa trzecie będące członkami Europejskiego Obszaru Gospodarczego mogą uczestniczyć w programach unijnych w ramach współpracy ustanowionej na mocy Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym (20), które przewiduje realizację programów na podstawie decyzji przyjętej na mocy tego porozumienia. Państwa trzecie mogą również uczestniczyć w tych programach na podstawie innych instrumentów prawnych. W niniejszym rozporządzeniu należy wprowadzić przepis szczególny zobowiązujący państwa trzecie do przyznania właściwemu urzędnikowi zatwierdzającemu, OLAF oraz Trybunałowi Obrachunkowemu praw i dostępu niezbędnych do wykonywania w pełni ich odpowiednich kompetencji. Pełne uczestnictwo państw trzecich w Programie powinno podlegać warunkom ustanowionym w umowach szczegółowych obejmujących kwestię uczestnictwa zainteresowanego państwa trzeciego w Programie. Ponadto pełne uczestnictwo wymaga ustanowienia agencji narodowej i poddania niektórych akcji programu pod zarządzanie pośrednie. Podmioty prawne z państw trzecich, które nie są stowarzyszone z Programem, powinny mieć możliwość uczestnictwa w niektórych akcjach Programu, jak określono w programach prac i opublikowanych przez Komisję zaproszeniach do składania wniosków. Przy realizacji Programu można wziąć pod uwagę szczególne ustalenia dotyczące uczestnictwa podmiotów prawnych z Andory, Liechtensteinu, Monako, San Marino i Stolicy Apostolskiej.

(48)

Aby zmaksymalizować wpływ Programu, należy wprowadzić przepisy umożliwiające państwom członkowskim i państwom trzecim stowarzyszonym z programem i innymi programami Unii udostępnianie dodatkowego finansowania zgodnie z zasadami Programu.

(49)

Zgodnie z decyzją Rady 2013/755/UE (21), osoby i podmioty z siedzibą w krajach i terytoriach zamorskich kwalifikują się do finansowania z zastrzeżeniem zasad i celów programu oraz ewentualnych uzgodnień mających zastosowanie do państwa członkowskiego, z którym dany kraj lub terytorium zamorskie są powiązane.

(50)

W związku z art. 349 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) i zgodnie z komunikatem Komisji z dnia 24 października 2017 r. zatytułowanym „Silniejsze i odnowione partnerstwo strategiczne z regionami najbardziej oddalonymi UE” w Programie należy uwzględnić szczególną sytuację regionów najbardziej oddalonych, o których mowa w tym artykule. Należy zastosować środki w celu zwiększenia uczestnictwa regionów najbardziej oddalonych we wszystkich akcjach, w tym, w stosownym przypadkach, poprzez wsparcie finansowe na akcje w zakresie mobilności. Należy sprzyjać wymianom i współpracy w zakresie mobilności między osobami i organizacjami z tych regionów i państw trzecich, w szczególności państw sąsiadujących. Środki takie należy monitorować i regularnie poddawać ewaluacji.

(51)

Zgodnie z rozporządzeniem finansowym Komisja powinna przyjmować programy prac i informować o nich Parlament Europejski i Radę. Programy prac powinny określać środki niezbędne do ich wdrożenia zgodnie z celami ogólnymi i szczegółowymi Programu, kryteria wyboru i przyznania dotacji, a także inne wymagane elementy. Programy prac i ich zmiany powinny być przyjmowane w drodze aktów wykonawczych zgodnie z procedurą sprawdzającą.

(52)

Zgodnie z pkt 22 i 23 Porozumienia międzyinstytucjonalnego z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa (22) Program powinien być oceniany na podstawie informacji zgromadzonych zgodnie ze szczególnymi wymogami dotyczącymi monitorowania, przy czym należy unikać obciążeń administracyjnych, w szczególności dla państw członkowskich. a także nadmiernej regulacji. Wymogi te powinny, w stosownych przypadkach, obejmować mierzalne wskaźniki stanowiące podstawę oceny skutków w praktyce Programu, w tym wpływu na wyzwania społeczne i humanitarne.

(53)

Należy zapewnić na szczeblu lokalnym, krajowym i europejskim odpowiednie działania informacyjne, promocję i rozpowszechnianie możliwości i rezultatów działań wspieranych przez program. Szczególną uwagę należy zwrócić na przedsiębiorstwa społeczne, zachęcając je do wspierania działań Programu. Działania informacyjne, promocja i rozpowszechnianie powinny być realizowane przez wszystkie organy wykonawcze Programu, w tym w stosownych przypadkach przy wsparciu innych kluczowych interesariuszy. Ponadto w całym cyklu obowiązywania Programu Komisja powinna regularnie współpracować z szerokim gronem interesariuszy, w tym z organizacjami uczestniczącymi, aby ułatwiać wymianę dobrych praktyk i rezultatów projektów oraz zbierać informacje zwrotne na temat Programu. Do udziału w tym procesie powinny zostać zaproszone agencje narodowe.

(54)

Aby skuteczniej realizować cele Programu, Komisja, władze krajowe i agencje narodowe powinny w miarę możliwości ściśle ze sobą współpracować, w stosownym przypadku w partnerstwie z organizacjami pozarządowymi, przedsiębiorstwami społecznymi, organizacjami młodzieżowymi, organizacjami reprezentującymi osoby z niepełnosprawnościami oraz z lokalnymi interesariuszami dysponującymi wiedzą fachową w zakresie działań solidarnościowych.

(55)

Aby zapewnić większą skuteczność komunikacji z opinią publiczną oraz wzmocnić efekt synergii między działaniami komunikacyjnymi podejmowanymi z inicjatywy Komisji, zasoby finansowe przydzielone na komunikację na mocy niniejszego rozporządzenia powinny przyczyniać się również do komunikacji instytucjonalnej na temat priorytetów politycznych Unii, o ile priorytety te są związane z ogólnym celem Programu.

(56)

Aby zapewnić skuteczne i sprawne wykonanie niniejszego rozporządzenia, Program powinien w jak największym stopniu wykorzystywać już istniejące ustalenia w zakresie zarządzania. Ogólną realizację Programu należy zatem powierzyć istniejącym strukturom, mianowicie Komisji i agencjom narodowym wyznaczonym do zarządzania akcjami, o których mowa w rozdziale poświęconym młodzieży rozporządzenia (UE) 2021/817. Akcjami w ramach „uczestnictwa osób młodych w działaniach solidarnościowych związanych z pomocą humanitarną” należy jednak głównie zarządzać bezpośrednio. Komisja powinna regularnie konsultować się z kluczowymi interesariuszami, w tym z organizacjami uczestniczącymi, w sprawie wdrażania Programu.

(57)

Aby zapewnić należyte zarządzanie finansami oraz pewność prawa w państwach członkowskich i państwach trzecich stowarzyszonych z Programem, każda władza krajowa powinna wyznaczyć niezależną instytucję audytową. Jeżeli jest to możliwe i aby zmaksymalizować efektywność, niezależne instytucje audytowe powinny być takie same jak te, które wyznaczono w odniesieniu do akcji, o których mowa w rozdziale poświęconym młodzieży rozporządzenia (UE) 2021/817.

(58)

Państwa członkowskie powinny dążyć do przyjęcia wszelkich odpowiednich środków w celu usunięcia prawnych i administracyjnych przeszkód we właściwym funkcjonowaniu programu. Obejmuje to rozwiązanie – w miarę możliwości i bez uszczerbku dla prawa Unii w zakresie wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich – kwestii powodujących trudności z uzyskaniem wiz i dokumentów pobytowych.

(59)

System sprawozdawczości dotyczącej wykonania powinien zapewniać wydajne, skuteczne i terminowe gromadzenie danych na odpowiednim poziomie szczegółowości na potrzeby monitorowania realizacji i ewaluacji Programu. Takie dane powinny być przekazywane Komisji w sposób zgodny z właściwymi przepisami o ochronie danych.

(60)

W celu zapewnienia jednolitych warunków wykonywania niniejszego rozporządzenia należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 (23).

(61)

Aby uprościć wymagania wobec beneficjentów, należy w możliwie najszerszym zakresie stosować uproszczone dotacje w formie płatności ryczałtowych, finansowania według stawek zryczałtowanych oraz kosztów jednostkowych. W uproszczonych formach wsparcia finansowego na akcje Programu w zakresie mobilności, których wysokość określa Komisja, należy uwzględnić koszty życia i utrzymania w państwie przyjmującym. Należy też zachęcać państwa członkowskie, aby zgodnie z prawem krajowym zwalniały takie wsparcie finansowe z podatków i kosztów socjalnych; w ten sam sposób należy traktować publiczne lub prywatne podmioty prawne udzielające dotacji osobom fizycznym.

(62)

W celu zapewnienia skutecznej oceny postępów Programu w osiąganiu jego celów, należy przekazać Komisji uprawnienia do przyjmowania aktów zgodnie z art. 290 TFUE w celu zmiany załącznika w odniesieniu do wskaźników wykonania Programu. Szczególnie ważne jest, aby w czasie prac przygotowawczych Komisja prowadziła stosowne konsultacje, w tym na poziomie ekspertów, oraz aby konsultacje te prowadzone były zgodnie z zasadami określonymi w Porozumieniu międzyinstytucjonalnym z dnia 13 kwietnia 2016 r. w sprawie lepszego stanowienia prawa. W szczególności, aby zapewnić Parlamentowi Europejskiemu i Radzie udział na równych zasadach w przygotowaniu aktów delegowanych, instytucje te otrzymują wszelkie dokumenty w tym samym czasie co eksperci państw członkowskich, a eksperci tych instytucji mogą systematycznie brać udział w posiedzeniach grup eksperckich Komisji zajmujących się przygotowaniem aktów delegowanych.

(63)

Niniejsze rozporządzenie nie narusza praw podstawowych i jest zgodne z zasadami uznanymi w szczególności w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „Kartą”). Celem niniejszego rozporządzenia jest w szczególności zapewnienie pełnego przestrzegania prawa do równości kobiet i mężczyzn oraz prawa do niedyskryminacji ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, religię lub światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną, pochodzenie społeczno-ekonomiczne oraz promowanie stosowania art. 21 i 23 Karty.

(64)

Do niniejszego rozporządzenia zastosowanie mają horyzontalne zasady finansowe przyjęte przez Parlament Europejski i Radę na podstawie art. 322 TFUE. Zasady te zostały ustanowione w rozporządzeniu finansowym i określają w szczególności procedurę uchwalania i wykonywania budżetu w drodze dotacji, zamówień, nagród i wykonania pośredniego oraz przewidują kontrolę odpowiedzialności podmiotów upoważnionych do działań finansowych. Zasady przyjęte na podstawie art. 322 TFUE obejmują również ogólny system warunkowości służący ochronie budżetu Unii.

(65)

Ponieważ cel niniejszego rozporządzenia, a mianowicie zwiększenie zaangażowania osób młodych i organizacji w wysokiej jakości łatwo dostępne działania solidarnościowe, nie może zostać osiągnięty w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na jego rozmiary i skutki możliwe jest lepsze jego osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 TUE. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tego celu.

(66)

Zgodnie z rozporządzeniem finansowym dotacji można udzielić na akcję, która już się rozpoczęła, pod warunkiem że wnioskodawca może wykazać potrzebę rozpoczęcia akcji przed podpisaniem umowy o udzielenie dotacji. Jednak poza należycie uzasadnionymi sytuacjami wyjątkowymi koszty poniesione przed dniem przedłożenia wniosku o udzielenie dotacji nie są kwalifikowalne do finansowania unijnego. Aby uniknąć zakłóceń w zakresie unijnego wsparcia, które mogłyby zaszkodzić interesom Unii, należy przewidzieć możliwość, by w decyzji w sprawie finansowania – w ograniczonym czasie na początku wieloletnich ram finansowych na okres od dnia 1 stycznia 2021 r. do dnia 31 grudnia 2027 r. (WRF na lata 2021–2027) i wyłącznie w należycie uzasadnionych sytuacjach – dopuścić kwalifikowalność działań i kosztów od dnia 1 stycznia 2021 r., nawet jeżeli działania te zostały zrealizowane, a koszty – poniesione przed przedłożeniem wniosku o udzielenie dotacji.

(67)

Akcje lub inicjatywy, które nie są wspierane na mocy niniejszego rozporządzenia, nie mogą być zamieszczane w programach prac.

(68)

Aby zoptymalizować wartość dodaną inwestycji w całości lub w części finansowanych z budżetu Unii, należy dążyć do synergii, w szczególności między Programem a innymi programami unijnymi, w tymi funduszami wdrażanymi w ramach zarządzania dzielonego. Aby zmaksymalizować te synergie, należy zapewnić kluczowe mechanizmy wspomagające, w tym finansowanie skumulowane w ramach akcji Programu i innego programu unijnego, o ile takie finansowanie skumulowane nie przekracza łącznych kosztów kwalifikowalnych akcji. W tym celu w niniejszym rozporządzeniu należy ustanowić odpowiednie zasady, w szczególności dotyczące możliwości proporcjonalnego deklarowania tych samych kosztów lub wydatków w ramach Programu i innego programu unijnego.

(69)

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1475 (24) powinno utracić moc z dniem 1 stycznia 2021 r.

(70)

W celu zapewnienia ciągłości udzielania wsparcia w odpowiednim obszarze polityki i umożliwienia realizacji Programu od początku obowiązywania wieloletnich ram finansowych na lata 2021–2027, niniejsze rozporządzenie powinno wejść w życie w trybie pilnym i powinno się je stosować z mocą wsteczną od dnia 1 stycznia 2021 r.,