1. 

Włoskie władze wprowadziły wymóg, by na skórze poddanej dokonywanym za granicą procesom obróbki (takim jak garbowanie ( 2 )) umieszczać etykietę wskazującą kraj pochodzenia skóry, jeśli na wykonanych z tej skóry wyrobach skórzanych, w szczególności obuwiu, użyto włoskich terminów „cuoio” (skóra), „pelle” (skóra) lub „pelliccia” (futro) (lub terminów od nich pochodnych lub ich synonimów). Dwie organizacje wszczęły przed Tribunale di Milano (sądem w Mediolanie) postępowanie zmierzające do zakazania podmiotom gospodarczym wprowadzania do obrotu we Włoszech obuwia, które nie spełnia powyższych wymogów etykietowania. Celem przedłożonego wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym jest uzyskanie odpowiedzi Trybunału na pytanie, czy wspomniana zasada etykietowania jest sprzeczna z art. 34–36 TFUE, dotyczącymi swobodnego przepływu towarów, lub z dyrektywą 94/11/WE ( 3 ) (zwaną dalej „dyrektywą w sprawie etykietowania obuwia”), lub ze zmodernizowanym kodeksem celnym ( 4 ). Niezależnie od powyższego drugą istotną kwestią, która nie została wskazana wprost przez sąd odsyłający, jest to, czy przepisy dyrektywy 98/34/WE ( 5 ) mogły spowodować bezskuteczność krajowej zasady etykietowania.

2.

Artykuł 34 TFUE zakazuje ograniczeń ilościowych w przywozie i wszelkich środków o skutku równoważnym między państwami członkowskimi. Artykuł 35 wprowadza podobne zastrzeżenie w odniesieniu do wywozu. Artykuł 36 stanowi, że państwa członkowskie mogą wprowadzać odpowiednie ograniczenia przepływu towarów, jeśli jest to uzasadnione określonymi dopuszczalnymi względami ( 6 ).

3.

Artykuł 36 zmodernizowanego kodeksu celnego ( 7 ) jest jednym z przepisów, które ustanawiają reguły określania niepreferencyjnego pochodzenia towarów do celów stosowania Wspólnej taryfy celnej, środków (pozataryfowych) ustanowionych w przepisach wspólnotowych regulujących określone dziedziny wymiany towarowej lub innych środków wspólnotowych dotyczących pochodzenia towarów ( 8 ). Zgodnie z art. 36 towar całkowicie uzyskany w danym kraju lub na danym terytorium uznawany jest za pochodzący z tego kraju lub terytorium ( 9 ). Towar, w którego produkcji bierze udział więcej niż jeden kraj lub więcej niż jedno terytorium, uznaje się za pochodzący z kraju lub terytorium, w którym został poddany ostatniemu istotnemu przetworzeniu ( 10 ).

4.

W postanowieniu odsyłającym Tribunale di Milano powołuje się na art. 60 rozporządzenia (UE) nr 952/2013 ( 11 ). Brzmienie art. 60 ust. 1 pokrywa się z brzmieniem art. 36 ust. 1 rozporządzenia nr 450/2008. Artykuł 60 ust. 2 stanowi: „[t]owar, w produkcję którego zaangażowane są więcej niż jeden kraj lub więcej niż jedno terytorium, uznaje się za pochodzący z kraju lub terytorium, w którym towar ten został poddany ostatniemu istotnemu, ekonomicznie uzasadnionemu przetwarzaniu lub obróbce, w przedsiębiorstwie przystosowanym do tego celu, co spowodowało wytworzenie nowego produktu lub stanowiło istotny etap wytwarzania”. Jednak w rozważanym okresie przepis ten jeszcze nie obowiązywał ( 12 ). Omówię zatem wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym jako odwołujący się do art. 36 rozporządzenia nr 450/2008 ( 13 ).

5.

Dyrektywa ta została wprowadzona w celu rozwiązania problemów występujących w międzywspólnotowym handlu produktami obuwniczymi. W poszczególnych państwach członkowskich obowiązywały różne wymogi dotyczące etykietowania, co skutkowało ponoszeniem przez podmioty gospodarcze wyższych kosztów i utrudniało swobodny obrót ( 14 ). Uważano, że najskuteczniejszym rozwiązaniem tych problemów mogłoby być podjęcie działań na szczeblu Unii Europejskiej. W związku z powyższym prawodawca wprowadził środek harmonizujący ustanawiający jedynie takie wymogi, jakie uznano za niezbędne dla swobodnego obrotu obuwiem ( 15 ).

6.

Dyrektywa w sprawie etykietowania obuwia przewiduje, że ma ona zastosowanie do etykietowania materiałów używanych w głównych częściach składowych obuwia przeznaczonego do sprzedaży konsumentom, oraz definiuje „obuwie” jako „wszelkie artykuły posiadające podeszwy, przeznaczone do ochrony lub okrycia stopy” (art. 1 ust. 1) ( 16 ). Etykieta dostarcza informacji odnoszących się do trzech części obuwia określonych w załączniku I ( 17 ), to jest przyszwy, podbicia i wkładek do butów oraz zewnętrznej podeszwy (art. 1 ust. 2). Elementy składowe obuwia wskazuje się na podstawie piktogramów lub pisemnych wskazówek dla poszczególnych materiałów, tak jak to zostało przewidziane w załączniku I ( 18 ). Informacja ta musi także spełniać wymogi w zakresie etykietowania określone w art. 4.

7.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 państwa członkowskie podejmą wszelkie niezbędne środki w celu zapewnienia, że obuwie wprowadzone do obrotu spełnia wymogi w zakresie etykietowania określone w dyrektywie w sprawie etykietowania obuwia, bez uszczerbku dla innych odnośnych przepisów prawa Unii.

8.

Artykuł 3 stanowi: „Bez uszczerbku dla innych odnośnych przepisów wspólnotowych, państwa członkowskie nie będą zakazywać ani utrudniać wprowadzania do obrotu obuwia, które spełnia wymogi dotyczące etykietowania określone w niniejszej dyrektywie, stosując niezharmonizowane przepisy krajowe regulujące zasady etykietowania niektórych typów obuwia lub obuwia w ogóle”.

9.

Wymogi w zakresie etykietowania określone w art. 4 ust. 1 są następujące: „[…] informacj[a] o materiale, ustalon[a] zgodnie z załącznikiem I, który stanowi przynajmniej 80% powierzchni przyszwy, podbicia i wkładek do butów oraz przynajmniej 80% objętości zewnętrznej podeszwy. Jeśli żaden z materiałów nie stanowi 80%, należy podać informacje o dwóch głównych materiałach stosowanych jako elementy składowe obuwia”. Artykuł 4 ust. 2 przewiduje, że wymienione informacje umieszcza się na obuwiu za pomocą „piktogram[ów] lub pisemn[ych] wskazów[ek] w języku lub językach, które mogą zostać ustalone, zgodnie z traktatem, przez państwo członkowskie, w którym następuje wprowadzenie do obrotu, w sposób określony w załączniku I”. Państwa członkowskie zapewnią w swych przepisach krajowych, by konsumenci byli właściwie informowani o znaczeniu tych piktogramów, zapewniając jednocześnie, by przepisy takie nie tworzyły barier celnych. Etykietowanie obejmuje również umieszczanie wymaganych informacji na przynajmniej jednym bucie z każdej pary; etykiety muszą być widoczne, umieszczone w sposób trwały na danym obuwiu i łatwo dostępne, a także nie mogą wprowadzać konsumenta w błąd (art. 4 ust. 3 i 4).

10.

Artykuł 5 stanowi: „Jeśli będzie to potrzebne, informacjom wymaganym na mocy niniejszej dyrektywy mogą towarzyszyć dodatkowe informacje opisowe. Państwa członkowskie nie mogą jednak zakazywać ani utrudniać wprowadzania do obrotu obuwia spełniającego wymogi niniejszej dyrektywy, zgodnie z art. 3”.

11.

Dyrektywa 98/34 ma na celu zapobieganie tworzeniu nowych barier w handlu na rynku wewnętrznym. Wprowadza ona mechanizm przejrzystości oraz kontroli prewencyjnej poprzez nałożenie na państwa członkowskie obowiązku informowania o projektach przepisów technicznych przed ich przyjęciem, a następnie, co do zasady, przestrzegania okresu obowiązywania klauzuli standstill wynoszącego co najmniej trzy miesiące (zob. pkt 14 poniżej) przed przyjęciem danych przepisów w celu umożliwienia innym państwom członkowskim i Komisji zgłoszenia uwag dotyczących potencjalnych barier w handlu ( 19 ).

12.

Istotne znaczenie na gruncie niniejszej sprawy mają następujące definicje zawarte w art. 1:

„1)   »produkt« oznacza każdy wyprodukowany przemysłowo produkt lub każdy produkt rolniczy […];

[…]

3)   »specyfikacja techniczna« oznacza specyfikację zawartą w dokumencie, który opisuje wymagane cechy produktu, takie jak: poziom jakości […], włącznie z wymaganiami mającymi zastosowanie do produktu w zakresie […] opakowania, oznakowania i etykietowania […];

[…]

11)   »przepisy techniczne«, specyfikacje techniczne […], których przestrzeganie jest obowiązkowe, de iure lub de facto […] zakazujące produkcji, przywozu, wprowadzania do obrotu i stosowania produktu […].

[…]”.

13.

Zgodnie z art. 8 państwa członkowskie niezwłocznie przekazują Komisji wszelkie projekty przepisów technicznych, które chcą przyjąć. Przekazują Komisji także podstawę prawną konieczną do przyjęcia uregulowań technicznych, jeżeli nie zostały one wyraźnie ujęte w projekcie. Komisja niezwłocznie informuje pozostałe państwa członkowskie o projekcie i wszelkich dokumentach, które zostały jej przekazane. Artykuł 8 ust. 2 stanowi, że Komisja i państwa członkowskie mogą zgłaszać uwagi zgłaszającemu państwu członkowskiemu. Państwo to uwzględnia te uwagi tak dalece, jak to możliwe, w kolejnych pracach nad projektem przepisów technicznych. Zgodnie z art. 8 ust. 3 państwa członkowskie niezwłocznie przekazują Komisji ostateczny tekst przepisów technicznych.

14.

Artykuł 9 ust. 1 stanowi, że przyjęcie projektu przepisów technicznych przekazanego zgodnie z art. 8 ust. 1 jest odraczane o trzy miesiące (okres zwany dalej „okresem obowiązywania klauzuli standstill”). Okres ten jest przedłużany do sześciu miesięcy, jeżeli Komisja lub inne państwo członkowskie wyda szczegółową opinię stwierdzającą, że przewidziany środek może stworzyć bariery w swobodnym przepływie towarów w obrębie rynku wewnętrznego (art. 9 ust. 2). Okres obowiązywania klauzuli standstill jest przedłużany do 12 miesięcy, jeżeli w ciągu trzech miesięcy od przekazania zgodnie z art. 8 ust. 1 Komisja ogłosi swój zamiar zgłoszenia wniosku lub przyjęcia aktu prawnego w sprawie, która jest przedmiotem projektu przepisu technicznego (art. 9 ust. 3) ( 20 ).

15.

Ustawa nr 8/2013 z dnia 14 stycznia 2013 r. ustanawiająca nowe przepisy w zakresie używania terminów „cuoio”, „pelle” i „pelliccia”, a także terminów od nich pochodnych lub ich synonimów została opublikowana w Gazzetta Ufficiale della Repubblica italiana nr 25 z dnia 30 stycznia 2013 r. i weszła w życie w dniu 14 lutego 2013 r. Artykuł 3 ust. 2 ustawy nr 8/2013 wprowadza obowiązek umieszczania etykiety wskazującej kraj pochodzenia produktów, jeśli zostały one otrzymane przez obróbkę za granicą, a wyprodukowana w ten sposób skóra oznaczona jest przy użyciu powyższych włoskich terminów. W postanowieniu odsyłającym Tribunale di Milano wskazuje, że ustawa nr 8/2013 została przekazana Komisji w dniu 21 grudnia 2012 r. pod numerem 2012/667/I ( 21 ). Miał do niej zatem zastosowanie co najmniej podstawowy okres obowiązywania klauzuli standstill, wynoszący, zgodnie z art. 9 ust. 1 dyrektywy 98/34, trzy miesiące ( 22 ).

16.

FS Retail srl, Luna srl i Gatsby srl, pozwani w postępowaniu głównym, są podmiotami gospodarczymi, które wprowadzają do obrotu we Włoszech obuwie. Obuwie będące przedmiotem sprawy oznakowane jest na wnętrzu podeszwy za pomocą włoskich napisów „pelle” czy „vera pelle” (prawdziwa skóra). Część obuwia, o którym mowa, jest produkowana w Chińskiej Republice Ludowej. Pochodzenie takiego obuwia jest wskazane na plastikowej etykiecie umieszczonej na zewnętrznej podeszwie. W postępowaniu głównym nie ustalono, czy pozostałe obuwie będące przedmiotem sprawy (którego etykiety nie wskazują, że pochodzi ono z Chin) pochodzi z innych państw członkowskich, czy też z państw trzecich.

17.

W dniu 27 września 2013 r. Unione nazionale industria conciaria (zwane dalej „UNIC”), stowarzyszenie przedsiębiorców z sektora garbarstwa, oraz Unione Nazionale dei Consumatori di Prodotti in Pelle, Materie Concianti, Accessori e Componenti (zwana dalej „UNI.CO.PEL”), organizacja działająca na rzecz ochrony interesów konsumentów we Włoszech (zwane dalej łącznie „stroną skarżącą”), wytoczyły przeciwko stronie pozwanej postępowanie przed Tribunale di Milano, żądajac zastosowania środków tymczasowych z uwagi na naruszenie art. 3 ust. 2 ustawy nr 8/2013. Strona skarżąca uważa, że używanie włoskich terminów do opisu skóry, z której wykonane jest wnętrze podeszwy, bez wskazywania jej pochodzenia wprowadza konsumentów w błąd, ponieważ sugeruje, iż użyta skóra lub cały produkt pochodzą z Włoch. Ponadto praktyka używania włoskich terminów w przypadku tego rodzaju produktów stanowi nieuczciwą konkurencję ze strony producentów spoza obszaru Unii na szkodę włoskiej branży skórzanej i obuwniczej, gdyż włoskie pochodzenie wykorzystanej skóry oznacza jakość, która występuje jedynie w przypadku obuwia wykonanego z włoskiej skóry.

18.

Wszyscy trzej pozwani wnieśli o oddalenie wniosku o zastosowanie środka tymczasowego, powołując różne podstawy: (i) że obuwie będące przedmiotem sprawy spełnia wymogi wynikające z dyrektywy w sprawie etykietowania obuwia oraz (ii) że w zakresie, w jakim określone sztuki obuwia posiadają etykiety wskazujące Chiny jako kraj ich pochodzenia, są one zgodne z ustawą nr 8/2013, a włoscy konsumenci są prawidłowo informowani co do pochodzenia przedmiotowych produktów, a zatem produkty te powinny być dopuszczone do obrotu we Włoszech (Gatsby); (iii) że ustawa nr 8/2013 została notyfikowana Komisji jako przepisy techniczne zgodnie z dyrektywą 98/34, ale została przyjęta przed upływem wstępnego okresu obowiązywania klauzuli standstill, o którym mowa w art. 9 tejże dyrektywy, co powoduje, że jest ona bezskuteczna w postępowaniu głównym (Luna); oraz (iv) że ustawa nr 8/2013 narusza zasadę proporcjonalności, ponieważ producenci mają swobodę wskazywania z własnej inicjatywy, czy ich produkty pochodzą z Włoch (FS Retail).

19.

W tym stanie faktycznym Tribunale di Milano wystąpił do Trybunału z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w przedmiocie sześciu powiązanych ze sobą pytań, które być może łatwiej będzie zrozumieć w formie streszczenia.

20.

Pytania prejudycjalne dotyczą różnych sytuacji, w których prawo Unii może wykluczać zastosowanie art. 3 ust. 2 ustawy nr 8/2013 w odniesieniu do produktów wykonanych ze skóry:

21.

W obu powyższych sytuacjach, jak wskazuje sąd odsyłający, art. 3 ust. 2 ustawy nr 8/2013 wprowadza obowiązek umieszczania etykiety wskazującej kraj pochodzenia, jeśli (jak ma to miejsce w niniejszej sprawie) produkt opatrzony jest włoskim słowem „pelle”. Sąd odsyłający zastanawia się, czy wymóg ten może być wyłączony na mocy:

22.

UNIC i UNI.CO.PEL, Gatsby, rządy niemiecki, niderlandzki i szwedzki oraz Komisja przedstawiły swoje uwagi na piśmie. W dniu 15 stycznia 2015 r. odbyła się rozprawa, którą poprzedziło wezwanie Trybunału, by strony ustosunkowały się do podniesionej przez Komisję w uwagach na piśmie kwestii, czy ustawa nr 8/2013 była bezskuteczna z uwagi na fakt, iż została przyjęta z naruszeniem przepisów dotyczących okresu obowiązywania klauzuli standstill, zawartych w art. 9 ust. 1 dyrektywy 98/34. Pozostałe strony, które przedstawiły swoje uwagi na piśmie, nie odniosły się do tej kwestii, a pytanie w tym przedmiocie nie zostało zadane przez sąd odsyłający. Podczas rozprawy UNIC i UNI.CO.PEL, Republika Czeska, Niemcy i Komisja przedstawiły swoje stanowiska ustnie.

23.

Na rozprawie, przed odniesieniem się do pytań Trybunału, UNIC i UNI.CO.PEL podniosły, że Trybunał powinien w pierwszej kolejności zbadać, czy wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym powinien zostać cofnięty z uwagi na fakt, że krajowe ramy prawne opisane w postanowieniu odsyłającym w międzyczasie uległy zmianie. UNIC i UNI.CO.PEL wskazały, że ustawa nr 8/2013 została uchylona z dniem 10 listopada 2014 r., a nowy dekret ustawodawczy dotyczący wyrobów skórzanych został notyfikowany Komisji zgodnie z dyrektywą 98/34 ( 23 ).

24.

Cofnięcie wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym nie leży w gestii Trybunału, lecz stanowi prerogatywę sądu odsyłającego. W każdym razie nie uważam, aby niniejsze odesłanie należało rozpatrywać na tej podstawie.

25.

Sąd odsyłający wyjaśnia, że wniosek o zastosowanie środka tymczasowego złożony przez stronę skarżącą oparto na ustawie nr 8/2013, która w ocenie tego sądu w istotnym dla sprawy czasie stanowiła właściwe ramy prawne. Pytania dotyczące wykładni prawa Unii, z którymi sąd krajowy zwrócił się w ramach stanu prawnego i faktycznego, za którego ustalenie jest on odpowiedzialny – przy czym prawidłowość tych ustaleń nie podlega ocenie Trybunału – korzystają z domniemania, że mają one znaczenie dla sprawy ( 24 ). Powyższe wynika z faktu, że tryb postępowania przewidziany w art. 267 TFUE opiera się na całkowitym rozdziale zadań sądów krajowych i Trybunału, przy czym Trybunał jest wyłącznie właściwy do rozstrzygania w przedmiocie wykładni lub ważności aktów prawa Unii wymienionych w tym artykule. Do Trybunału nie należy ocena wykładni przepisów krajowych czy też rozstrzyganie, czy wykładnia nadana im przez sąd odsyłający jest prawidłowa. Trybunał jest zobowiązany uwzględnić stan faktyczny i prawny, w jaki wpisują się pytania prejudycjalne sformułowane w postanowieniu odsyłającym. Ustalenie mających zastosowanie przepisów krajowych jest zagadnieniem wykładni prawa krajowego, a zatem nie jest objęte właściwością Trybunału ( 25 ).

26.

W tym stanie rzeczy, jeśli chodzi o zastosowanie odpowiednich uregulowań prawa krajowego, Trybunał powinien rozstrzygać spór w oparciu o okoliczności, które zdaniem sądu krajowego są ustalone ( 26 ). Z powyższego wynika, że Trybunał powinien odpowiedzieć na przedłożone pytania prejudycjalne.

27.

Co do zasady, sąd odsyłający chce uzyskać odpowiedź na pytanie, czy prawo Unii, w szczególności art. 34–36 TFUE, dyrektywa w sprawie etykietowania obuwia lub zmodernizowany kodeks celny, wykluczają stosowanie ustawy nr 8/2013 w postępowaniu głównym. Pytania zadane przez sąd nie dotyczą stosowania dyrektywy 98/34.

28.

Niemniej jednak w swoich uwagach na piśmie Komisja twierdzi, że naruszenie wymogów dotyczących klauzuli standstill wynikających z dyrektywy 98/34 skutkuje również w każdym przypadku bezskutecznością ustawy nr 8/2013. Na rozprawie rząd niemiecki wskazał, że podziela to stanowisko.

29.

Zgadzam się z tym poglądem. Ja również uważam, że ustawa nr 8/2013 jest niezgodna zarówno z art. 34–36 TFUE, jak i z dyrektywą w sprawie etykietowania obuwia ( 27 ).

30.

Czy udzielając odpowiedzi na pytania przedłożone przez sąd odsyłający, Trybunał powinien odnieść się do dyrektywy 98/34?

31.

Po pierwsze, jest oczywiste, że sąd odsyłający mógłby rozstrzygnąć postępowanie główne w oparciu o odpowiedź Trybunału, zgodnie z którą dyrektywa 98/34 wykluczała stosowanie ustawy nr 8/2013.

32.

Po drugie, w kontekście zakazu, na gruncie art. 34 TFUE, dotyczącego ograniczeń ilościowych w przywozie i środków o równoważnym skutku dyrektywa 98/34 stanowi instrument sui generis, który ma na celu ochronę swobodnego przepływu towarów i promowanie sprawnego funkcjonowania wewnętrznego rynku towarów i usług ( 28 ). Zapewnia ona, że Komisja i państwa członkowskie są powiadamiane przed przyjęciem nowych przepisów technicznych, które mogą tworzyć bariery w handlu. Dyrektywa 98/34 funkcjonuje zatem w oparciu o kontrolę prewencyjną ( 29 ). Ponadto o ile prawdą jest, że dyrektywa 98/34 ustanawia procedurę przejrzystości oraz wymiany informacji dotyczących standardów i przepisów technicznych, nie ustanawiając przy tym przepisów prawa materialnego, o tyle naruszenie okresu obowiązywania klauzuli standstill stanowi istotne uchybienie proceduralne skutkujące brakiem możliwości zastosowania takiego przepisu technicznego ( 30 ).

33.

Chociaż z utrwalonego orzecznictwa wynika, że Trybunał nie może modyfikować pytań zadanych przez sąd krajowy ( 31 ), odpowiedź na te pytania powinna zostać udzielona w świetle wszystkich przepisów prawa Unii, które mogą być istotne dla rozstrzygnięcia sprawy będącej przedmiotem postępowania głównego ( 32 ). W kontekście wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym na podstawie art. 267 TFUE, którego przedmiotem jest wykładnia przepisów prawa Unii, Trybunał powinien udzielić sądowi krajowemu odpowiedzi, która będzie temu sądowi przydatna i która pozwoli mu na rozstrzygnięcie zawisłej przed nim sprawy. Zadaniem Trybunału jest bowiem dokonanie wykładni wszystkich przepisów prawa Unii, jakie są niezbędne sądom krajowym do rozstrzygnięcia zawisłych przed nimi sporów, nawet jeżeli przepisy te nie są wyraźnie wskazane w pytaniach zadanych Trybunałowi przez te sądy ( 33 ). Zasada ta ma zastosowanie szczególnie w sytuacji, gdy istnieje oczywiste zagadnienie prawne, które może mieć istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy przez sąd krajowy. W takim przypadku (jak ma to miejsce w niniejszej sprawie) Trybunał może wówczas zająć stanowisko w sprawie.

34.

Odmienna sytuacja ma miejsce, gdy Trybunał ma za zadanie orzec w przedmiocie ważności aktu unijnego. Wówczas Trybunał nie jest zobowiązany do zbadania podstawy, która nie została podniesiona przez sąd krajowy ( 34 ).

35.

Odesłanie w niniejszej sprawie dotyczy kwestii związanych z wykładnią prawa Unii, nie zaś z jego ważnością. Dokonując wykładni stosownych przepisów dyrektywy 98/34, Trybunał wykonałby po prostu ciążący na nim obowiązek rozważenia przedłożonych pytań w świetle wszystkich przepisów unijnych, które mają znaczenie dla rozstrzygnięcia sporu w postępowaniu głównym.

36.

Niemniej jednak na rozprawie Republika Czeska podniosła inny zarzut. Zgodnie z jej stanowiskiem przed rozstrzygnięciem kwestii tego, czy dyrektywa 98/34 pociaga za sobą bezskuteczność ustawy nr 8/2013, należy najpierw odpowiedzieć na pytanie, czy sąd krajowy powinien zbadać tę kwestię z urzędu. Republika Czeska podnosi, że sądy krajowe nie mają takiego obowiązku z trzech powodów: (i) zgodnie z zasadą dyspozycyjności w postępowaniu cywilnym (jest to zasada powszechnie uznana w krajowych przepisach proceduralnych) sądowi nie wolno wykraczać poza zakres działań podjętych przez strony ( 35 ); (ii) wyjątek od zasady autonomii proceduralnej państw członkowskich ukształtowany w orzecznictwie Trybunału dotyczącym ochrony konsumentów ( 36 ) nie powinien być stosowany do dyrektywy 98/34 poprzez analogię; oraz (iii) wymaganie od sądów krajowych ustalenia, w okolicznościach takich jak w niniejszej sprawie, czy przepisy krajowe stanowiły przepisy techniczne w rozumieniu art. 1 pkt 11 wyżej wymienionej dyrektywy 98/34, byłoby nierealne i uciążliwe.

37.

W mojej ocenie zarzuty te nie mogą się ostać.

38.

Po pierwsze, wydaje mi się, że rząd czeski chce, aby Trybunał rozstrzygnął odnośną kwestię na podstawie ogólnego założenia, że strony postępowania są gospodarzami procesu i że w cywilnej procedurze obowiązuje ogólna krajowa proceduralna zasada dyspozycyjności. Trybunał nie posiada jednak informacji co do tego, czy w procedurze włoskiej zasada taka obowiązuje. W tej sytuacji Trybunał nie może analizować roli takiej zasady (o ile ona obowiązuje) w postępowaniu głównym, trybu tego postępowania i jego szczególnych cech postrzeganych jako całość ( 37 ). Trybunał nie może w mojej opinii dokonać oceny w oderwaniu od stanu faktycznego.

39.

Po drugie, z postanowienia odsyłającego jasno wynika, że fakt notyfikowania Komisji ustawy nr 8/2013 został podniesiony w postępowaniu głównym ( 38 ), a z akt sądu odsyłającego wynika, że Luna podniosła na swoją obronę w postępowaniu głównym zarzut, iż ustawa nr 8/2013 jest bezskuteczna, ponieważ została przyjęta z naruszeniem wymogów dotyczących okresu obowiązywania klauzuli standstill, o którym mowa w art. 9 ust. 1 dyrektywy 98/34 ( 39 ). Jest zatem jasne, że jeśli włoska procedura uznaje zasadę dyspozycyjności w postępowaniu cywilnym, to sąd odsyłający nie naruszyłby tej zasady, odwołujując się w niniejszej sprawie do dyrektywy 98/34. Dlatego też nie doszłoby do utworzenia nowego wyjątku od zasady autonomii proceduralnej państw członkowskich.

40.

Po trzecie, w pewnym stopniu podzielam twierdzenie Republiki Czeskiej, że czynienie przez sądy krajowe w każdej sprawie z urzędu ustaleń co do tego, czy określony środek krajowy stanowi przepis techniczny objęty zakresem dyrektywy 98/34, byłoby nadmiernie uciążliwe. Na pytanie to nie zawsze łatwo będzie odpowiedzieć.

41.

Odnosząc się do powyższego argumentu, pragnę podkreślić, że w okolicznościach faktycznych sprawy obciążenie, o którym tu mowa, nie występuje: zagadnienie ewentualnego znaczenia dyrektywy 98/34 dla rozstrzygnięcia sprawy zostało już wcześniej podniesione przed sądem odsyłającym.

42.

W ujęciu bardziej ogólnym nie sugeruję, że w każdej sprawie sąd krajowy jest bezwzględnie zobowiązany badać z urzędu, czy określony środek objęty jest zakresem dyrektywy 98/34.

43.

Uważam raczej, że obowiązek badania dyrektywy 98/34 powstaje w każdym przypadku, gdy: (i) stan faktyczny i okoliczności są tego rodzaju, że sąd odsyłający posiada informacje wskazujące, iż przepisy krajowe będące przedmiotem sprawy zostały przekazane Komisji na podstawie art. 8 ust. 1 dyrektywy 98/34 lub (ii) strona postępowania podnosi, że środek, który stanowi podstawę roszczeń przeciwko niej, jest środkiem, do którego dyrektywa 98/34 ma zastosowanie. Sąd krajowy jest zatem zobowiązany w takiej sytuacji zbadać daną kwestię, a także – gdy ma to znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy – uwzględnić obowiązek przestrzegania wymogów dotyczących okresu obowiązywania klauzuli standstill na mocy art. 9 oraz konsekwencje bezskuteczności wobec osób fizycznych. Stoję na stanowisku, że obowiązek ten istnieje nawet wówczas, gdy jedna ze stron w postępowaniu głównym nie powołuje się wprost na bezskuteczność przepisu krajowego będącego przedmiotem sprawy z uwagi na naruszenie przepisów dyrektywy 98/34.

44.

Obuwie stanowi „produkt” w rozumieniu art. 1 pkt 1 dyrektywy 98/34. Wymogi w zakresie etykietowania zawarte w ustawie nr 8/2013 stanowią „specyfikację techniczną” w rozumieniu art. 1 pkt 3, ponieważ odnoszą się one do pakowania, wprowadzenia do obrotu lub etykietowania produktu – obuwia – i tym samym opisują wymagane cechy tego produktu. Oczywiste jest, że sama ustawa nr 8/2013 objęta jest zakresem art. 1 pkt 11 jako przepis techniczny. Włochy miały zatem obowiązek przekazania ustawy nr 8/2013 na mocy art. 8 ust. 1 i zachowania okresów obowiązywania klauzuli standstill, o których mowa w art. 9.

45.

Brzmienie art. 8 i 9 dyrektywy 98/34 jest jasne w tym znaczeniu, że przepisy te tworzą procedurę umożliwiającą Unii Europejskiej kontrolowanie projektów przepisów krajowych, przy czym data wejścia w życie takich przepisów jest uzależniona od braku sprzeciwu Komisji lub innych państw członkowskich. Trybunał uznał, że skuteczność tej kontroli prewencyjnej jest tym silniejsza, że dyrektywę należy interpretować w ten sposób, iż naruszenie obowiązku notyfikacji stanowi poważne uchybienie proceduralne, powodujące bezskuteczność spornych przepisów technicznych wobec jednostek ( 40 ). Z utrwalonego orzecznictwa wynika ponadto, że jeśli przepis techniczny zostanie przyjęty z naruszeniem wymogu przestrzegania okresu obowiązywania klauzuli standstill, o którym mowa w art. 9 ust. 1 dyrektywy 98/34, to również jest on bezskuteczny wobec jednostek ( 41 ).

46.

Komisja otrzymała informację na temat projektu ustawy nr 8/2013 w dniu 29 listopada 2012 r. ( 42 ). W następstwie tej notyfikacji rząd rumuński zgłosił uwagi na mocy art. 8 ust. 1 dyrektywy 98/34. Rządy niemiecki i hiszpański przedstawiły szczegółowe opinie na podstawie art. 9 ust. 2 tiret drugie ( 43 ). Na rozprawie Komisja poinformowała Trybunał, że wstępny trzymiesięczny okres obowiązywania klauzuli standstill upłynął w dniu 1 marca 2013 r., przy czym okres obowiązywania klauzuli standstill został przedłużony do dnia 30 maja 2013 r. z uwagi na szczegółowe opinie. Sąd odsyłający wyjaśnia, że ustawa nr 8/2013 została (mimo to) przyjęta w dniu 14 lutego 2013 r. Data jej przyjęcia w sposób oczywisty narusza okres obowiązywania klauzuli standstill określony w art. 9 ust. 1 dyrektywy 98/34.

47.

W związku z powyższym ustawa nr 8/2013 nie może być stosowana w postępowaniach między jednostkami.

48.

Sąd odsyłający wyjaśnia, że ustawa nr 8/2013 ma zastosowanie do ogólnie pojętych wyrobów skórzanych i, jak rozumiem, pytania przedłożone Trybunałowi dotyczą wszystkich produktów wykonanych ze skóry, a nie jedynie obuwia. Ponieważ wykładni dyrektywy w sprawie etykietowania obuwia należy dokonywać w świetle art. 34–36 TFUE, wygodniej będzie rozpocząć od rozważenia tych właśnie przepisów traktatu.

49.

Wymóg etykietowania, ze wskazaniem kraju pochodzenia, w odniesieniu do wyrobów skórzanych otrzymanych przez obróbkę dokonaną za granicą i wykorzystujących włoskie oznaczenia terminami „cuoio”, „pelle” lub „pelliccia” (lub terminami od nich pochodnymi lub ich synonimami) jest środkiem o skutkach równoważnych do ograniczeń ilościowych w przywozie, utrudniającym swobodny przepływ takich towarów lub czyniącym go bardziej kosztownym. Od dawna uznaje się, że celem wskazywania pochodzenia produktów jest umożliwienie konsumentom odróżnienia towarów krajowych od importowanych, a to z kolei umożliwia im między innymi wyrażenie wszelkich uprzedzeń, jakie mogą mieć wobec produktów z zagranicy. W ramach jednolitego rynku wymóg oznaczania kraju pochodzenia nie tylko sprawia, że wprowadzanie do obrotu w jednym państwie członkowskim towarów wyprodukowanych w innym państwie członkowskim w omawianych sektorach jest trudniejsze, lecz również skutkuje zwolnieniem procesu wzajemnego przenikania się gospodarek poprzez utrudnianie sprzedaży towarów wyprodukowanych na skutek podziału pracy między państwami członkowskimi ( 44 ).

50.

Wymóg etykietowania podobny do tego wynikającego z art. 3 ust. 2 ustawy nr 8/2013 posiada powyższe cechy.

51.

Wymóg tego rodzaju utrudnia swobodny przepływ wyrobów skórzanych, ponieważ w przypadku gdy zagraniczne wyroby objęte tym wymogiem są wprowadzane na rynek włoski, (i) mogą być one postrzegane negatywnie przez konsumentów na skutek wymogu etykietowania i (ii) mogą nie zostać dopuszczone na rynek włoski, jeśli wymóg etykietowania nie jest spełniony.

52.

Powyższy wymóg może również powodować podwyższenie kosztów obrotu wyrobami skórzanymi poddanymi obróbce poza granicami Włoch. Podmioty gospodarcze wprowadzające takie wyroby na rynek włoski mogą być zatem zmuszone ponieść wyższe koszty etykietowania niż ich konkurenci (którzy wprowadzają na rynek wyroby skórzane poddane obróbce we Włoszech), ponieważ mogą być zmuszone do wytwarzania specjalnych lub dodatkowych etykiet i umieszczania ich na swoich produktach przeznaczonych na rynek włoski. Sytuacja taka miałaby miejsce w szczególności, gdyby art. 3 ust. 2 ustawy nr 8/2013 wprowadzał obowiązek oznaczania na etykietach kraju pochodzenia nawet wówczas, gdy etykieta przeznaczona jest na cały rynek Unii Europejskiej i posługuje się słowem „skóra” w różnych językach lub zawiera piktogram symbolizujący skórę zatwierdzony na mocy dyrektywy w sprawie etykietowania obuwia (tekst jest niejasny w tym względzie).

53.

Ustawa nr 8/2013 jest ponadto środkiem dyskryminującym, ponieważ ma ona zastosowanie jedynie do wyrobów skórzanych wytwarzanych poza granicami Włoch i niewytworzonych z włoskiej skóry. Wyroby produkowane we Włoszech nie podlegają obowiązkowi dodatkowego etykietowania, nawet jeśli użyto skóry, która nie pochodzi z Włoch, a do jej opisu użyto terminów włoskich.

54.

Uzasadnieniem ustawy nr 8/2013 nie może być także żaden z ograniczonych wyjątków wymienionych w art. 36 TFUE ( 45 ). Nie można się tu powołać na ochronę konsumenta – ten wyjątek od zasady swobodnego obrotu towarami ma zastosowanie tylko w przypadku środków niedyskryminujących ( 46 ). Dodać mogę, że jak zauważył Trybunał w wyroku Komisja/Zjednoczone Królestwo ( 47 ), jeśli włoskie pochodzenie skóry użytej do produkcji obuwia budzi u konsumentów skojarzenia z pożądaną jakością, to w interesie producentów tych wyrobów leży wskazanie takiego pochodzenia na samych wyrobach lub na ich opakowaniu.

55.

W rezultacie stosowanie ustawy nr 8/2013 jest wyraźnie wyłączone na mocy art. 34 TFUE i nie może być dopuszczone na podstawie art. 36 TFUE ( 48 ).

56.

Poprzez pytania trzecie i czwarte sąd odsyłający chce uzyskać odpowiedź, czy dyrektywa w sprawie etykietowania obuwia zabrania państwom członkowskim wprowadzenia wymogu etykietowania ze wskazaniem kraju pochodzenia, jeśli włoskie słowo „pelle” (lub jego synonimy) zostało użyte na etykiecie umieszczonej na danych wyrobach skórzanych. Rozumiem, że pytania te dotyczą jedynie obuwia, nie zaś ogólnie pojętych wyrobów skórzanych ( 49 ).

57.

W orzecznictwie utrwalił się pogląd, że gdy jakaś dziedzina jest przedmiotem wyczerpującej harmonizacji unijnej, wszystkie związane z nią przepisy krajowe powinny być oceniane w świetle tych przepisów harmonizujących, a nie traktatu ( 50 ).

58.

W mojej opinii dyrektywa w sprawie etykietowania obuwia nie reguluje w sposób wyczerpujący wszystkich aspektów etykietowania obuwia. W związku z powyższym art. 5 wyraźnie wskazuje, że dodatkowa informacja tekstowa może towarzyszyć informacji wymaganej na podstawie dyrektywy, a motyw siódmy stanowi, że dyrektywa w sprawie etykietowania obuwia „określa tylko te wymogi, które są niezbędne dla swobodnego przepływu produktów, do których ma zastosowanie”. Dyrektywa ta reguluje jednak w sposób wyczerpujący etykietowanie materiałów używanych w głównych częściach składowych obuwia. Wskazując, że dane obuwie wykonane jest ze skóry, należy użyć właściwego słowa (w języku włoskim jest to „cuoio”) lub przedstawiającego skórę piktogramu wskazanego w pkt 2 lit. a) ppkt (i) załącznika I.

59.

Artykuły 1 i 4 w związku z załącznikiem I do dyrektywy w sprawie etykietowania obuwia wskazują, że dyrektywa ta nie ustanawia wymogów minimalnych, lecz raczej zasady w sposób wyczerpujący regulujące odnośną kwestię. Państwa członkowskie nie mogą zatem przyjmować bardziej rygorystycznych wymogów. Ponadto art. 3 wyraźnie zabrania państwom członkowskim zakazywania lub utrudniania wprowadzania do obrotu obuwia, które spełnia określone w tej dyrektywie wymogi w zakresie etykietowania.

60.

Mając na uwadze powyższe, w przypadku gdy obuwie spełnia wymogi dotyczące etykietowania określone w dyrektywie w sprawie etykietowania obuwia, prawo włoskie nie może uzależniać wprowadzenia tego obuwia do obrotu na rynku wewnętrznym od wskazania również kraju pochodzenia skóry.

61.

Sąd odsyłający chce uzyskać w szczególności odpowiedź na pytanie, czy wyłączone jest nakładanie przez państwa członkowskie wymogu dotyczącego etykietowania takiego jak ten będący przedmiotem postępowania głównego w stosunku do produktów wytworzonych poza granicami Włoch i wykonanych ze skóry pochodzącej z innych państw członkowskich lub państw trzecich, które zostały w sposób zgodny z prawem wprowadzone na rynek wewnętrzny (pytanie trzecie) lub które nie zostały wcześniej wprowadzone zgodnie z prawem na rynek wewnętrzny (pytanie czwarte).

62.

W mojej ocenie art. 3 dyrektywy w sprawie etykietowania obuwia w sposób niebudzący wątpliwości zabrania nakładania w środkach krajowych takich jak ustawa nr 8/2013 dodatkowych wymogów dotyczących etykietowania obuwia wykonanego ze skóry, która została poddana obróbce w innych państwach członkowskich lub została wprowadzona w sposób zgodny z prawem na rynek w tych państwach. (Obowiązek ten jest niezgodny także z art. 34 TFUE z powodów wskazanych w pkt 48–55 powyżej). Podobnie niezgodne z dyrektywą w sprawie etykietowania obuwia jest stosowanie takiego środka w przypadku wyprodukowanego w państwach trzecich obuwia ze skóry, która została poddana obróbce w tych krajach, jeśli obuwie zostało następnie zgodnie z prawem przywiezione na rynek wewnętrzny.

63.

Postanowienie odsyłające nie wskazuje, czy obuwie będące przedmiotem postępowania głównego spełnia wymogi dyrektywy w sprawie etykietowania obuwia. W szczególności Trybunał nie posiada wiedzy, czy słowa „pelle” lub „vera pelle” na wewnętrznej podeszwie spornego obuwia zostały podane obok informacji wymaganych na podstawie art. 4 i załącznika I, czy też obuwie to jest oznakowane jedynie tymi słowami i nie umieszczono na nim piktogramu symbolizującego skórę wskazanego w pkt 2 lit. a) ppkt (i) załącznika I lub pisemnej wskazówki dla skóry w języku włoskim („cuoio”).

64.

Dla porządku dodam, że jeśli sporne produkty nie spełniają wymogów wynikających z dyrektywy w sprawie etykietowania obuwia, to należałoby zbadać tę kwestię w sposób bardziej ogólny w świetle art. 34 TFUE ( 51 ).

65.

W mojej opinii analiza kwestii tego, czy ustawa nr 8/2013 jest zgodna z przepisami regulującymi ustalenie pochodzenia produktów na mocy zmodernizowanego kodeksu celnego, nie jest konieczna (pytania piąte i szóste). Artykuł 36 rozporządzenia nr 450/2008 dotyczy ustalenia niepreferencyjnego pochodzenia towarów w pewnych okolicznościach określonych w art. 35 ( 52 ). Wydaje się, że przepisy te nie mogą zakazywać ani wykluczać stosowania art. 3 ust. 2 ustawy nr 8/2013. Ponadto poza sporem jest, że skóra używana do wytwarzania odnośnych wyrobów skórzanych nie pochodzi z Włoch. W związku z powyższym według mnie pytania piąte i szóste nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, a tym samym nie ma potrzeby udzielenia na nie odpowiedzi.

66.

W świetle powyższych rozważań wyrażam opinię, iż na pytania zadane w trybie prejudycjalnym przez Tribunale di Milano (Włochy) Trybunał powinien udzielić odpowiedzi w następujący sposób:

Przepis krajowy nakładający obowiązek umieszczania etykiety wskazującej kraj pochodzenia wyrobów skórzanych otrzymanych przez obróbkę dokonaną za granicą, jeśli wyroby takie są opisywane za pomocą terminów takich jak „skóra” czy „futro” (lub terminów od nich pochodnych lub ich synonimów) w języku lub językach danego państwa członkowskiego, jest przepisem technicznym w rozumieniu art. 1 pkt 11 dyrektywy 98/34/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 czerwca 1998 r. ustanawiającej procedurę udzielania informacji w dziedzinie norm i przepisów technicznych oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego. Jego przyjęcie z naruszeniem okresu odroczenia przewidzianego w art. 9 ust. 1 tej dyrektywy stanowi istotne uchybienie proceduralne skutkujące jego bezskutecznością.

Przepis taki stanowi w każdym przypadku środek dyskryminujący posiadający skutek równoważny do ograniczenia ilościowego w przywozie, który jest zakazany na podstawie art. 34 TFUE i nie mieści się w ramach żadnego z wyjątków wymienionych w art. 36 TFUE. Nie ma on zatem zastosowania w postępowaniu cywilnym między jednostkami.

W końcu przepis taki, w zakresie, w jakim ma on zastosowanie do obuwia, które spełnia wymogi dotyczące etykietowania wynikające z dyrektywy 94/11/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 marca 1994 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich odnoszących się do etykietowania materiałów używanych w głównych częściach składowych obuwia przeznaczonego do sprzedaży konsumentom, jest niezgodny w szczególności z art. 3 i 5 tej dyrektywy.

Załącznik I do dyrektywy 94/11/WE