EUR-Lex Access to European Union law

Back to EUR-Lex homepage

This document is an excerpt from the EUR-Lex website

Document 62015CJ0598

Wyrok Trybunału (piąta izba) z dnia 7 grudnia 2017 r.
Banco Santander, SA przeciwko Cristobalinie Sánchez López.
Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Juzgado de Primera Instancia de Jerez de la Frontera.
Odesłanie prejudycjalne – Dyrektywa 93/13/EWG – Umowy zawierane z konsumentami – Nieuczciwe warunki umowne – Uprawnienia sądu krajowego – Skuteczność ochrony przyznanej konsumentom – Umowa pożyczki hipotecznej – Pozasądowe postępowanie egzekucyjne z zabezpieczenia hipotecznego – Sądowe postępowanie uproszczone uznawania praw rzeczowych nabywcy z licytacji.
Sprawa C-598/15.

Court reports – general

ECLI identifier: ECLI:EU:C:2017:945

WYROK TRYBUNAŁU (piąta izba)

z dnia 7 grudnia 2017 r. ( *1 )

Odesłanie prejudycjalne – Dyrektywa 93/13/EWG – Umowy zawierane z konsumentami – Nieuczciwe warunki umowne – Uprawnienia sądu krajowego – Skuteczność ochrony przyznanej konsumentom – Umowa pożyczki hipotecznej – Pozasądowe postępowanie egzekucyjne z zabezpieczenia hipotecznego – Sądowe postępowanie uproszczone uznawania praw rzeczowych nabywcy z licytacji

W sprawie C‑598/15

mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Juzgado de Primera Instancia de Jerez de la Frontera (sąd pierwszej instancji w Jerez de la Frontera, Hiszpania) postanowieniem z dnia 9 listopada 2015 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 16 listopada 2015 r., w postępowaniu:

Banco Santander SA

przeciwko

Cristobalinie Sánchez López,

TRYBUNAŁ (piąta izba),

w składzie: J.L. da Cruz Vilaça, prezes izby, E. Levits (sprawozdawca), A. Borg Barthet, M. Berger i F. Biltgen, sędziowie,

rzecznik generalny: N. Wahl,

sekretarz: L. Carrasco Marco, administrator,

uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 26 kwietnia 2017 r.,

rozważywszy uwagi przedstawione:

w imieniu Banco Santander SA przez J.M. Rodrígueza Cárcama i A.M. Rodríguez Conde, abogados,

w imieniu rządu hiszpańskiego przez M.J. Garcíę-Valdecasas Dorrego, działającą w charakterze pełnomocnika,

w imieniu Komisji Europejskiej przez J. Baquera Cruza, N. Ruiza Garcíę i D. Roussanova, działających w charakterze pełnomocników,

po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 29 czerwca 2017 r.,

wydaje następujący

Wyrok

1

Niniejszy wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 3, 6 i 7 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U. 1993, L 95, s. 29 – wyd. spec. w jęz. polskim, rozdz. 2, t. 2, s. 288).

2

Wniosek ten został złożony w ramach sporu między Banco Santander SA a Cristobaliną Sánchez López w przedmiocie procedury uznawania praw rzeczowych wynikających z nabycia lokalu mieszkalnego Cristobaliny Sánchez López przez Banco Santander w ramach procedury przyznania własności.

Ramy prawne

Dyrektywa 93/13

3

Artykuł 1 ust. 2 dyrektywy 93/13 jest sformułowany następująco:

„Warunki umowy odzwierciedlające [bezwzględnie] obowiązujące przepisy ustawowe lub wykonawcze oraz postanowienia lub zasady konwencji międzynarodowych, których stroną są państwa członkowskie lub [Unia Europejska], zwłaszcza w dziedzinie transportu, nie będą podlegały przepisom niniejszej dyrektywy”.

4

Artykuł 3 ust. 1 tej dyrektywy stanowi:

„Warunki umowy, które nie były indywidualnie negocjowane, mogą być uznane za nieuczciwe, jeśli stoją w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta”.

5

Artykuł 6 ust. 1 wspomnianej dyrektywy:

„Państwa członkowskie stanowią, że na mocy prawa krajowego nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków”.

6

Artykuł 7 ust. 1 tej dyrektywy przewiduje:

„Zarówno w interesie konsumentów, jak i konkurentów państwa członkowskie zapewnią stosowne i skuteczne środki mające na celu zapobieganie stałemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez sprzedawców i dostawców z konsumentami”.

Prawo hiszpańskie

7

W art. 250 ust. 1 Ley 1/2000, de Enjuiciamento Civil (ustawy nr 1/2000 – kodeks postępowania cywilnego, BOE nr 7 z dnia 8 stycznia 2000 r., s. 575, zwanej dalej „kodeksem postępowania cywilnego”) przewidziano:

„W postępowaniu uproszczonym rozpoznawane są, niezależnie od wartości, następujące powództwa:

[…]

7)

wniesione przez osoby, którym przysługują prawa rzeczowe wpisane do rejestru nieruchomości, w których dochodzi się skuteczności tych praw względem osób, które im się sprzeciwiają lub zakłócają ich wykonywanie, nie mając wpisanego tytułu uzasadniającego sprzeciw lub zakłócanie.

[…]”.

8

Zgodnie z art. 444 ust. 2 kodeksu postępowania cywilnego pozwany na wniosek powoda wnosi określoną przez sąd kaucję, aby uzyskać możliwość podniesienia sprzeciwu wobec wniosku złożonego w ramach postępowania, o którym mowa w art. 250 ust. 1 pkt 7 tego kodeksu. Ponadto podstawy sprzeciwu, na które pozwany może się powołać, zostały wymienione wyczerpująco w art. 444 ust. 2 wspomnianego kodeksu. Nie ma wśród nich podstawy dotyczącej występowania nieuczciwych warunków w umowie o kredyt hipoteczny, na której opiera się pozasądowa sprzedaż zabezpieczonej nieruchomości.

9

Zgodnie z art. 440 ust. 2 kodeksu postępowania cywilnego, jeśli pozwany nie stawi się przed sądem lub jeśli stawi się, nie wnosząc ustalonej przez sąd kaucji, sąd po wysłuchaniu tego pozwanego nakazuje „wydanie” nieruchomości i eksmisję jej mieszkańca.

10

Wykonywanie praw wynikających z wpisu hipotecznego jest regulowane między innymi w art. 41 Decreto por el que se aprueba la nueva redacción oficial de la Ley Hipotecaria (dekretu zatwierdzającego nowe urzędowe brzmienie ustawy o hipotece) z dnia 8 lutego 1946 r. (BOE nr 58 z dnia 27 lutego1946 r., s. 1518, zwanego dalej „ustawą o hipotece”). Przepis ten w brzmieniu obowiązującym w postępowaniu głównym przewidywał:

„Sprawy z zakresu prawa rzeczowego wynikające z praw wpisanych do rejestru mogą być wytaczane w postępowaniu uproszczonym uregulowanym w [kodeksie postępowania cywilnego] przeciwko osobom, które, nie mając wpisanego tytułu, sprzeciwiają się tym prawom lub zakłócają ich wykonywanie. […]”.

11

Artykuł 129 ust. 1 ustawy o hipotece w brzmieniu obowiązującym w postępowaniu głównym był sformułowany w następujący sposób:

„Egzekucję wierzytelności zabezpieczonej hipoteką można przeprowadzić:

a)

bezpośrednio z mienia obciążonego hipoteką, zgodnie z przepisami […] [kodeksu postępowania cywilnego][…].

b)

lub w drodze pozasądowej sprzedaży mienia obciążonego hipoteką zgodnie z art. 1858 kodeksu cywilnego, pod warunkiem że zostało to przewidziane w akcie ustanawiającym hipotekę jedynie w wypadku braku spłaty kapitału lub odsetek od gwarantowanej kwoty”.

12

Przepisy dotyczące pozasądowej sprzedaży zawarte w art. 129 ustawy o hipotece zostały zmienione art. 3 ust. 3 Ley 1/2013 de medidas para reforzar la protección a los deudores hipotecarios, reestructuración de deuda y alquiler social (ustawy nr 1/2013 o środkach służących wzmocnieniu ochrony dłużników hipotecznych oraz o restrukturyzacji długu i najmie socjalnym) z dnia 14 maja 2013 r. (BOE nr 116 z dnia 15 maja 2013 r., s. 36373). Zmiany te mają zastosowanie w przypadkach sprzedaży pozasądowej mienia obciążonego hipoteką rozpoczętych po wejściu w życie ustawy nr 1/2003, niezależnie od daty podpisania aktu ustanawiającego hipotekę. Zgodnie z tymi zmianami w przypadkach sprzedaży pozasądowych rozpoczętych przed wejściem w życie tej ustawy i sprzedaży, w których własność mienia obciążonego hipoteką nie została przyznana, notariusz zawiesza sprzedaż, jeżeli w terminie zawitym jednego miesiąca od dnia następującego po dniu wejścia w życie wspomnianej ustawy jedna ze stron wykaże, że zaskarżyła do właściwego sądu, zgodnie z przepisami art. 129 ustawy o hipotece, nieuczciwy charakter jednego z warunków umowy o kredyt hipoteczny stanowiącego podstawę sprzedaży pozasądowej lub określającego kwotę wymagalną.

13

W art. 234 i nast. Decreto de 14 de febrero de 1947 por el que se aprueba el Reglamento Hipotecario (rozporządzenia w sprawie hipoteki, BOE nr 106 z dnia 16 kwietnia 1947 r., s. 2238) określono przebieg procedury sprzedaży pozasądowej, o której mowa w art. 129 ustawy o hipotece. Owe przepisy rozporządzenia w sprawie hipoteki nie zostały zmienione w następstwie zmian wniesionych do art. 129 ustawy o hipotece ustawą nr 1/2013.

14

Zgodnie z art. 234 rozporządzenia w sprawie hipoteki:

„1.   Prowadzenie egzekucji pozasądowej wierzytelności zabezpieczonej hipoteką przewidzianej w art. 129 [ustawy o hipotece] wymaga, by akt ustanowienia hipoteki przewidywał, że strony poddają się temu postępowaniu, oraz aby wymieniał:

1)

szacowaną przez strony wartość nieruchomości, która ewentualnie będzie służyć jako cena wywoławcza przy licytacji […];

2)

adres wskazany przez dłużnika hipotecznego dla celów wezwań i doręczeń […];

3)

osobę, która w wypadku sprzedaży pozasądowej powinna podpisać akt sprzedaży nieruchomości w imieniu dłużnika hipotecznego, przy czym można wskazać dla tych celów samego wierzyciela.

2.   Klauzula, w której strony ustanawiające pożyczkę i zabezpieczenie hipoteczne poddają się procedurze pozasądowej egzekucji wierzytelności zabezpieczonej hipoteką, winna być wyodrębniona od innych klauzul tego aktu”.

15

Artykuł 236-I tego rozporządzenia stanowi:

„1.   Po zweryfikowaniu najlepszej oferty lub przyznania własności i w razie potrzeby po złożeniu ceny kupna do depozytu notariusz wpisuje akt na roczną listę uwierzytelnianych przez niego dokumentów, zaś oferujący najlepszą cenę lub osoba, której własność została przyznana, z jednej strony i właściciel mieszkania z drugiej strony stwierdzają zawarcie ich umowy w formie aktu notarialnego.

[…]

3.   Akt notarialny jest wystarczającym tytułem do dokonania wpisu [w rejestrze nieruchomości] na rzecz osoby, która wygrała licytację lub której przyznano własność […]”.

16

Artykuł 236-m wspomnianego rozporządzenia stanowi:

„Osoba, której przyznano własność, może domagać się objęcia w posiadanie nabytego mienia przed sądem pierwszej instancji miejsca, w którym jest ono położone”.

17

Artykuł 236-ñ tego rozporządzenia stanowi, że notariusz zawiesza postępowanie wyłącznie w razie wykazania dokumentami, że zostało wszczęte postępowanie karne dotyczące sfałszowania danego tytułu hipotecznego lub w razie powiadomienia przez organ prowadzący rejestr nieruchomości o późniejszym złożeniu dokumentu dotyczącego wykreślenia hipoteki. W takich przypadkach notariusz zawiesza pozasądową egzekucję wierzytelności zabezpieczonej hipoteką do czasu, odpowiednio, zakończenia postępowania karnego lub postępowania rejestrowego. Pozasądowa egzekucja wierzytelności zabezpieczonej hipoteką zostaje wznowiona na wniosek dochodzącego swoich praw wierzyciela, jeżeli nie zostanie stwierdzone sfałszowanie aktu lub nie zostanie wpisane wykreślenie hipoteki.

18

Artykuł 236-o rozporządzenia w sprawie hipoteki brzmi następująco:

„Do wszystkich pozostałych zarzutów dłużnika, posiadaczy będących osobami trzecimi i innych zainteresowanych osób należy stosować przepisy pięciu ostatnich ustępów art. 132 [ustawy o hipotece], jeśli ma on zastosowanie”.

Postępowanie główne i pytania prejudycjalne

19

W dniu 21 grudnia 2004 r. C. Sánchez López zawarła z Banco Español de Crédito SA, obecnie Banco Santander umowę pożyczki na zakup mieszkania z zabezpieczeniem hipotecznym.

20

W klauzuli 11 tej umowy, zatytułowanej „Postępowanie pozasądowe”, przewidziano:

„W wypadku gdyby realizacja zabezpieczenia hipotecznego nastąpiła w postępowaniu pozasądowym, do którego odsyłają art. 129 [ustawy o hipotece] i 234 i nast. [rozporządzenia w sprawie hipoteki], strony poza faktem, że godzą się wyraźnie na poddanie się temu postępowaniu, wskazują: 1.- Wartości, na podstawie których są szacowane mieszkania obciążone hipoteką w celu określenia ceny wywoławczej przy licytacji, są takie same jak wskazane w pkt 1 ust. 2 klauzuli poprzedniej; 2.- Adres wskazany przez strony ustanawiające pożyczkę i zabezpieczenie hipoteczne dla celów ewentualnych wezwań i doręczeń jest taki sam jak wskazany w tym celu w poprzedniej klauzuli; 3.- Strona ustanawiająca zabezpieczenie hipoteczne wskazuje bank, aby podpisał w jej imieniu za pośrednictwem swych przedstawicieli statutowych lub prawnych akt sprzedaży mieszkań obciążonych hipoteką”.

21

Z inicjatywy Banco Santander pozasądowa egzekucja z zabezpieczenia hipotecznego została wszczęta przed notariuszem w dniu 24 marca 2011 r. i zakończyła się w dniu 15 grudnia 2011 r. przyznaniem wierzycielowi mieszkania obciążonego hipoteką za 59,7% wartości, jaka została oszacowana na potrzeby realizacji zabezpieczenia hipotecznego. Cristobalina Sánchez López nadal była winna kwotę 13482,97 EUR.

22

Notariusz sporządził w dniu 23 lutego 2012 r. akt sprzedaży mieszkania na rzecz Banco Santander bez udziału C. Sánchez López, która była w tym celu reprezentowana przez sam Banco Santander, zgodnie z klauzulą 11 umowy o kredyt hipoteczny.

23

Na podstawie wynikającego z aktu sprzedaży z dnia 23 lutego 2012 r. wpisu do rejestru nieruchomości w dniu 23 września 2014 r. Banco Santander złożył do sądu odsyłającego, Juzgado de Primera Instancia de Jerez de la Frontera (sądu pierwszej instancji w Jerez de la Frontera, Hiszpania), pozew na podstawie art. 250 ust. 1 pkt 7 kodeksu postępowania cywilnego z zamiarem uzyskania orzeczenia sądowego nakazującego objęcie spornego mieszkania w swoje posiadanie oraz eksmisję C. Sánchez López z tego mieszkania.

24

Ponadto Banco Santander zażądał, aby kwota kaucji, jaką dłużniczka powinna wpłacić, aby podnieść sprzeciw wobec jego pozwu, została ustalona na 10000 EUR.

25

W ramach tego postępowania C. Sánchez López nie stawiła się przed sądem odsyłającym.

26

Ów sąd odsyłający ma wątpliwości co do zgodności z dyrektywą 93/13 przepisów krajowych regulujących pozasądowe postępowanie egzekucyjne z zabezpieczenia hipotecznego oraz procedurę zmierzającą do „objęcia w posiadanie” nieruchomości, mając na względzie okoliczność, że sąd rozpatrujący pozew w ramach postępowania na podstawie art. 250 ust. 1 pkt 7 kodeksu postępowania cywilnego nie może – z urzędu lub na wniosek strony – stwierdzić nieuczciwego charakteru warunku zawartego w umowie pożyczki zabezpieczonej hipoteką, którą poddano egzekucji.

27

W tych okolicznościach Juzgado de Primera Instancia nr 2 de la Frontera (sąd pierwszej instancji w Jerez de la Frontera, Hiszpania) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

„1)

Czy jest sprzeczne z wymienionymi przepisami dyrektywy [art. 3 ust. 1 i 2, art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13] i jej celami uregulowanie takie jak uregulowanie krajowe, które ustanawia postępowanie takie jak postępowanie w trybie art. 250 ust. 1 pkt 7 [kodeksu postępowania cywilnego], w którym sąd ma obowiązek wydania wyroku nakazującego wydanie lokalu mieszkalnego, do którego była prowadzona egzekucja, osobie, której lokal ten został przyznany w pozasądowym postępowaniu egzekucyjnym, w którym to postępowaniu, zgodnie z obowiązującym systemem uregulowanym w art. 129 [ustawy o hipotece] […] i w art. 234–236-o [rozporządzenia w sprawie hipoteki] […], nie było możliwości ani przeprowadzenia z urzędu kontroli sądowej nieuczciwych warunków umownych, ani skutecznego sprzeciwu dłużnika na takiej podstawie, czy to w ramach egzekucji pozasądowej, czy to w ramach odrębnego procesu sądowego?

2)

Czy jest sprzeczne z wymienionymi przepisami dyrektywy [93/13] i jej celami uregulowanie takie jak [wynikające ze zmian wprowadzonych do ustawy o hipotece ustawą 1/2013, które] zezwala na zawieszenie przez notariusza pozasądowego postępowania egzekucyjnego dotyczącego wierzytelności zabezpieczonej hipoteką, które było wszczęte w chwili wejścia w życie ustawy 1/2013 jedynie wówczas, gdy konsument wykaże, że zaskarżył nieuczciwy charakter któregoś z warunków umowy o kredyt hipoteczny stanowiącego podstawę sprzedaży pozasądowej lub określającego kwotę wymagalną, i to o ile to odrębne żądanie zostało wniesione przez konsumenta w terminie jednego miesiąca od opublikowania ustawy 1/2013, mimo braku osobistego doręczenia konsumentowi informacji o tym terminie oraz zanim nastąpi przyznanie własności przez notariusza?

3)

Czy wymienione przepisy dyrektywy [93/13], jej cel oraz obowiązek, jaki nakłada ona na sąd krajowy, polegający na badaniu z urzędu [istnienia] nieuczciwych warunków umownych w umowach konsumenckich bez potrzeby złożenia stosownego wniosku przez konsumenta, należy interpretować w ten sposób, że pozwalają one sądowi krajowemu, w postępowaniu takim jak to ustanowione w art. 250 ust. 1 pkt 7 [kodeksu postępowania cywilnego] lub w procedurze »sprzedaży pozasądowej« uregulowanej w art. 129 [ustawy o hipotece], na niestosowanie prawa krajowego, kiedy nie pozwala ono na kontrolę sądową z urzędu, zważywszy na jasność przepisów […] dyrektywy [93/13] i utrwalone stanowisko [Trybunału] w przedmiocie ciążącego na sądach krajowych obowiązku badania z urzędu istnienia nieuczciwych warunków umownych w sporach dotyczących umów konsumenckich?

4)

Czy jest sprzeczne z wymienionymi przepisami dyrektywy [93/13] i jej celami uregulowanie krajowe takie jak art. 129 [ustawy o hipotece] w brzmieniu nadanym ustawą 1/2013, który jako jedyny skuteczny środek ochrony praw konsumentów usankcjonowanych w dyrektywie [93/13] i w odniesieniu do pozasądowych postępowań egzekucyjnych dotyczących wierzytelności zabezpieczonych hipoteką przewiduje zwykłe uprawnienie notariusza do pouczenia o istnieniu nieuczciwych warunków umownych; lub możliwość, że dłużnik będący konsumentem, przeciwko któremu prowadzona jest egzekucja pozasądowa, założy sprawę w odrębnym postępowaniu sądowym, zanim notariusz przyzna nieruchomość, z której była prowadzona egzekucja?

5)

Czy jest sprzeczne z wymienionymi przepisami dyrektywy [93/13] i jej celami uregulowanie krajowe takie jak art. 129 [ustawy o hipotece] w brzmieniu nadanym ustawą 1/2013 i art. 234–236 [rozporządzenia w sprawie hipoteki], które ustanawia pozasądowe postępowanie egzekucyjne w odniesieniu do kredytów hipotecznych zawartych między przedsiębiorcami a konsumentami, w którym nie istnieje jakakolwiek możliwość badania przez sąd z urzędu nieuczciwych warunków umownych?”.

W przedmiocie pytań prejudycjalnych

W przedmiocie pytań: drugiego, czwartego i piątego

28

Poprzez pytania drugie, czwarte i piąte, które należy rozpatrzyć łącznie, sąd odsyłający zastanawia się nad zgodnością art. 129 ustawy o hipotece, w brzmieniu nadanym mu ustawą 1/2013 i przepisów wykonawczych do niej, z przepisami dyrektywy 93/13.

29

W tym względzie z postanowienia odsyłającego wynika, że pozasądowe postępowanie egzekucyjne z hipoteki, które poprzedziło postępowanie główne, zostało wszczęte w dniu 24 marca 2011 r. i zakończone w dniu 23 lutego 2012 r.

30

Na podstawie ustawy nr 1/2013 zmiany, które ona wprowadza, mają zaś zastosowanie do pozasądowych sprzedaży mienia obciążonego hipoteką, jeśli postępowanie zostało wszczęte po jej wejściu w życie, a mianowicie w dniu 15 maja 2013 r.

31

W konsekwencji, jako że przepisy krajowe, których dotyczą pytania drugie, czwarte i piąte, nie mają zastosowania ratione temporis do sporu w postępowaniu głównym i jako że z odesłania prejudycjalnego nie wynika, z jakich powodów przepisy te mają znaczenie dla rozstrzygnięcia sporu, pytania te należy uznać za niedopuszczalne.

W przedmiocie pytań pierwszego i trzeciego

32

Poprzez pytania pierwsze i trzecie, które należy rozpatrzyć łącznie, sąd odsyłający zmierza w istocie do ustalenia, czy art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwiają się one przepisom krajowym, takim jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, na podstawie których po zakończeniu przewidzianego w tym celu postępowania sąd krajowy jest zobowiązany do przyznania pełnego posiadania nieruchomości nabywcy, mimo że ani pozasądowe postępowanie egzekucyjne z zabezpieczenia hipotecznego udzielonego przez pierwotnego właściciela tej nieruchomości, ani postępowanie regulujące powództwo, które ów nabywca wytoczył przed tym sądem, nie pozwalają owemu pierwotnemu właścicielowi jako konsumentowi powoływać się na występowanie nieuczciwego warunku w umowie o kredyt hipoteczny, która była przedmiotem pozasądowego postępowania egzekucyjnego, a jeżeli tak, to czy do sądu krajowego należy niestosowanie tego ustawodawstwa krajowego.

33

Po pierwsze, Banco Santander i rząd hiszpański nie mogły powołać się na brak stosowania dyrektywy 93/13, opierając się na jej art. 1 ust. 2. W niniejszej sprawie sąd odsyłający nie ma bowiem do czynienia z nieuczciwym charakterem – w rozumieniu art. 3 tej dyrektywy – warunku badanej przez niego umowy o kredyt hipoteczny, lecz zastanawia się on nad następstwami dla skutecznego charakteru ochrony przyznanej konsumentom w dyrektywie 93/13 uproszczonego pozasądowego postępowania egzekucyjnego przewidzianego w art. 129 ustawy o hipotece, do którego zawiera odesłanie wspomniana klauzula umowy, oraz procedury zmierzającej do „objęcia w posiadanie”, przewidzianej w art. 41 ustawy o hipotece i w art. 250 kodeksu postępowania cywilnego, zważywszy na fakt, że konsument nie posiada w ramach tego postępowania uprawnienia do skutecznego powołania się na istnienie w danej umowie nieuczciwego warunku.

34

Po drugie, należy przypomnieć, że zgodnie z art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 konsument nie może być związany nieuczciwymi warunkami zawartymi w umowach zawieranych z przedsiębiorcami.

35

Ponadto na podstawie art. 7 ust. 1 tej dyrektywy zarówno w interesie konsumentów, jak i konkurentów państwa członkowskie zapewnią stosowne i skuteczne środki mające na celu zapobieganie stałemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez sprzedawców i dostawców z konsumentami.

36

System ochrony ustanowiony na mocy dyrektywy 93/13 opiera się bowiem na założeniu, że konsument znajduje się w gorszym położeniu niż przedsiębiorca, zarówno pod względem możliwości negocjacyjnych, jak i ze względu na stopień poinformowania, i w związku z tym godzi on się na warunki sformułowane uprzednio przez przedsiębiorcę, nie mając wpływu na ich treść (wyroki: z dnia 10 września 2014 r., Kušionová, C‑34/13, EU:C:2014:2189, pkt 48; z dnia 1 października 2015 r., ERSTE Bank Hungary, C‑32/14, EU:C:2015:637, pkt 39).

37

W związku z powyższym w braku skutecznej kontroli potencjalnie nieuczciwego charakteru warunków umowy stanowiących podstawę tytułu egzekucyjnego, nie może zostać zagwarantowane poszanowanie praw przyznanych w dyrektywie 93/13 (zob. podobnie wyroki: z dnia 14 marca 2013 r., Aziz, C‑415/11, EU:C:2013:164, pkt 59; z dnia 18 lutego 2016 r., Finanmadrid EFC, C‑49/14, EU:C:2016:98, pkt 46).

38

W szczególności w odniesieniu do prowadzonej przed notariuszem egzekucji z zabezpieczenia hipotecznego należy przypomnieć, że stosowne i skuteczne środki mające na celu zaprzestanie stosowania niedozwolonych warunków w umowach zawieranych z konsumentami powinny obejmować przepisy pozwalające zagwarantować konsumentom skuteczną ochronę sądową poprzez przyznanie im możliwości zaskarżenia spornej umowy, w tym na etapie jej egzekucji, i to w racjonalnych warunkach proceduralnych, w ten sposób, że korzystanie z ich praw nie jest obwarowane warunkami, w szczególności terminem lub kosztami, które czyniłyby praktycznie niemożliwym lub nadmiernie utrudnionym korzystanie z praw gwarantowanych w dyrektywie 93/13 (wyrok z dnia 1 października 2015 r., ERSTE Bank Hungary, C‑32/14, EU:C:2015:637, pkt 59).

39

W niniejszej sprawie należy podkreślić cechy postępowania toczącego się przed sądem odsyłającym, a także szczególny charakter okoliczności sporu w postępowaniu głównym, wynikający z odesłania prejudycjalnego.

40

W związku z powyższym przedmiot sporu w postępowaniu głównym dotyczy ochrony praw rzeczowych w zakresie własności, które zostały nabyte przez Banco Santander w następstwie sprzedaży w drodze przyznania własności.

41

W tym kontekście sąd odsyłający wydaje się jednak uważać, że procedura przewidziana w art. 41 ustawy o hipotece i w art. 250 kodeksu postępowania cywilnego stanowi kontynuację pozasądowego postępowania egzekucyjnego z hipoteki ustanowionej przez C. Sánchez López na rzecz Banco Santander, skutkiem czego, jeżeli chodzi o stosowanie dyrektywy 93/13, to powiązanie umożliwia pominięcie faktu, iż zabezpieczenie hipoteczne zostało wykonane, że nieruchomość została sprzedana i że związane z nią prawa rzeczowe zostały przeniesione.

42

Z informacji przedstawionych Trybunałowi wynika jednak, że zgodnie z ustawodawstwem krajowym przedmiot powództwa wniesionego do sądu odsyłającego ma na celu zapewnienie ochrony praw rzeczowych wpisanych do rejestru nieruchomości, niezależnie od ich sposobu nabycia.

43

Takie postępowanie ma zatem miejsce po przeniesieniu własności nieruchomości i jest wszczynane przez nowego właściciela wspomnianej nieruchomości zgodnie z jego wpisem w tym charakterze do rejestru nieruchomości, przeciwko każdej osobie, która sprzeciwia się tym prawom lub zakłóca ich wykonywanie.

44

Wobec powyższego, po pierwsze, spór w postępowaniu głównym dotyczy nie postępowania egzekucyjnego z zabezpieczenia hipotecznego przewidzianego w umowie kredytu wiążącej C. Sánchez López z Banco Santander, ale ochrony praw rzeczowych związanych z własnością nabytą zgodnie z prawem przez ów bank w wyniku sprzedaży w drodze przyznania własności.

45

Ponadto, mimo że w niniejszej sprawie właścicielem nieruchomości będącej przedmiotem postępowania głównego jest wierzyciel hipoteczny, a mianowicie Banco Santander, nie zmienia to faktu, iż po zakończeniu pozasądowego postępowania egzekucyjnego z hipoteki, które poprzedziło postępowanie przed sądem odsyłającym, wszelkie zainteresowane osoby trzecie mogą stać się właścicielami wspomnianej nieruchomości i w konsekwencji mieć interes prawny w złożeniu pozwu o wszczęcie postępowania dotyczącego „objęcia w posiadanie”. W tych okolicznościach umożliwienie dłużnikowi, który ustanowił hipotekę na takiej nieruchomości, by powołał się względem nabywcy tej nieruchomości na zarzuty dotyczące umowy o kredyt hipoteczny, w stosunku do której to umowy nabywca może jednak być osobą trzecią, mogłoby mieć niekorzystny wpływ na pewność prawa ustalonych stosunków właścicielskich.

46

Po drugie, o ile orzeczono, jeżeli chodzi w szczególności o postępowania egzekucyjne z zabezpieczeń hipotecznych, że, w braku skutecznej kontroli potencjalnie nieuczciwego charakteru warunków umowy zawartych w tytule służącym za podstawę tej egzekucji, nie może zostać zagwarantowane poszanowanie praw przyznanych w dyrektywie 93/13 (zob. podobnie wyroki: z dnia 14 marca 2013 r., Aziz, C‑415/11, EU:C:2013:164, pkt 59; z dnia 18 lutego 2016 r., Finanmadrid EFC, C‑49/14, EU:C:2016:98, pkt 46), o tyle należy podkreślić, że tytułem, na którym opiera się powództwo wniesiono do sądu odsyłającego, jest w niniejszej sprawie prawo własności wpisane do rejestru nieruchomości, a nie umowa o kredyt hipoteczny ustanawiająca przewidziane w niej zabezpieczenie, z którego przeprowadzono egzekucję pozasądową.

47

W tych okolicznościach nie można skutecznie powoływać się na przepisy dyrektywy 93/13 w celu uniemożliwienia uznania i ochrony praw rzeczowych właściciela wspomnianego mienia.

48

W każdym wypadku, po pierwsze, o ile celem dyrektywy 93/13 jest zapewnienie ochrony przyznanej w niej konsumentom do tego stopnia, że nakłada na sąd krajowy obowiązek badania z urzędu nieuczciwego charakteru warunku umownego objętego zakresem zastosowania tej dyrektywy, należy podkreślić, iż nie można skutecznie powoływać się na przepisy wspomnianej dyrektywy w braku jakichkolwiek spójnych przesłanek co do ewentualnego istnienia potencjalnie nieuczciwych warunków w umowie o kredyt hipoteczny będącej przedmiotem pozasądowego postępowania egzekucyjnego.

49

W drugiej kolejności, jak podkreślił rzecznik generalny w pkt 70 opinii i z zastrzeżeniem ustaleń, których powinien dokonać sąd odsyłający, okazuje się, że C. Sánchez López miała możliwość, w toku pozasądowego postępowania w sprawie przeniesienia własności mienia obciążonego hipoteką, sprzeciwić się mu i złożyć wniosek o jego zawieszenie z powodu występowania nieuczciwego warunku w umowie pożyczki hipotecznej, domagając się przy tym przyjęcia środków tymczasowych w celu zawieszenia sprzedaży nieruchomości, której była właścicielką. To w ramach pozasądowego postępowania egzekucyjnego z hipoteki sąd rozpatrujący sprawę mógł zatem przystąpić – w razie potrzeby – do zbadania z urzędu potencjalnie nieuczciwego charakteru warunków zawartych w umowie o kredyt hipoteczny.

50

Z całości powyższych rozważań wynika, że art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 nie znajdują zastosowania do postępowania takiego jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, wszczętego przez nabywcę z licytacji nieruchomości po przeprowadzeniu pozasądowego postępowania egzekucyjnego z zabezpieczenia hipotecznego ustanowionego na tej nieruchomości przez konsumenta na rzecz wierzyciela będącego przedsiębiorcą, przedmiotem którego to postępowania jest ochrona praw rzeczowych nabytych zgodnie z prawem przez tego nabywcę z licytacji w zakresie, w jakim, po pierwsze, postępowanie to jest niezależne od stosunku prawnego wiążącego wierzyciela będącego przedsiębiorcą z konsumentem, i, po drugie, zabezpieczenie hipoteczne poddano egzekucji, nieruchomość została sprzedana i związane z nią prawa rzeczowe zostały przeniesione, a konsument nie skorzystał ze środków prawnych przewidzianych w tym kontekście.

W przedmiocie kosztów

51

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

 

Z powyższych względów Trybunał (piąta izba) orzeka, co następuje:

 

Artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich nie znajdują zastosowania do postępowania takiego jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, wszczętego przez nabywcę z licytacji nieruchomości w ramach pozasądowego postępowania egzekucyjnego z zabezpieczenia hipotecznego ustanowionego na tej nieruchomości przez konsumenta na rzecz wierzyciela będącego przedsiębiorcą, przedmiotem którego to postępowania jest ochrona praw rzeczowych nabytych zgodnie z prawem przez tego nabywcę z licytacji w zakresie, w jakim, po pierwsze, postępowanie to jest niezależne od stosunku prawnego wiążącego wierzyciela będącego przedsiębiorcą z konsumentem, i, po drugie, zabezpieczenie hipoteczne poddano egzekucji, nieruchomość została sprzedana i związane z nią prawa rzeczowe zostały przeniesione, a konsument nie skorzystał ze środków prawnych przewidzianych w tym kontekście.

 

Podpisy


( *1 ) Język postępowania: hiszpański.

Top