–

w imieniu slewo – schlafen leben wohnen GmbH przez F. Buchmanna, Rechtsanwalt,

–

w imieniu S. Ledowskiego przez H.G. Klinka, Rechtsanwalt,

–

w imieniu rządu belgijskiego przez P. Cottina oraz J. Van Holm, działających w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu rządu włoskiego przez G. Palmieri, działającą w charakterze pełnomocnika, wspieraną przez P. Garofolego, avvocato dello Stato,

–

w imieniu Komisji Europejskiej przez M. Kellerbauera i N. Ruiza Garcíę, działających w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 6 ust. 1 lit. k) i art. 16 lit. e) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE z dnia 25 października 2011 r. w sprawie praw konsumentów, zmieniającej dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywę 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylającej dyrektywę Rady 85/577/EWG i dyrektywę 97/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz.U. 2011, L 304, s. 64).

2

Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy slewo – schlafen leben wohnen GmbH (zwanym dalej „slewo”) a Saschą Ledowskim dotyczącego skorzystania przez tego ostatniego z przysługującego mu prawa do odstąpienia od umowy w odniesieniu do materaca kupionego na stronie internetowej slewo.

3

Zgodnie z motywami 3, 4, 7, 34, 37, 47 i 49 dyrektywy 2011/83:

[…]

[…]

[…]

[…]

[…]

4

Artykuł 1 tej dyrektywy, zatytułowany „Przedmiot”, stanowi:

„Niniejsza dyrektywa, poprzez osiągnięcie wysokiego poziomu ochrony konsumentów, ma przyczyniać się do właściwego funkcjonowania rynku wewnętrznego w drodze zbliżenia niektórych aspektów przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących umów zawieranych między konsumentami a przedsiębiorcami”.

5

Artykuł 6 wspomnianej dyrektywy, zatytułowany „Wymogi informacyjne dotyczące umów zawieranych na odległość i umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa”, stanowi w ust. 1:

„Zanim konsument zostanie związany umową zawieraną na odległość […], przedsiębiorca w jasny i zrozumiały sposób udziela konsumentowi następujących informacji:

[…]

[…]”.

6

Artykuł 9 omawianej dyrektywy, zatytułowany „Prawo do odstąpienia od umowy”, w ust. 1 stanowi:

„Z zastrzeżeniem przypadków, gdy zastosowanie mają wyjątki przewidziane w art. 16, konsumentowi przysługuje prawo do odstąpienia od umowy w przypadku umowy zawieranej na odległość […] przez okres 14 dni, bez podawania jakichkolwiek powodów i bez ponoszenia jakichkolwiek kosztów innych niż koszty przewidziane w art. 13 ust. 2 i art. 14”.

7

Zgodnie z art. 12 dyrektywy 2011/83, zatytułowanym „Skutki odstąpienia od umowy”:

„Wykonanie prawa do odstąpienia od umowy powoduje wygaśnięcie obowiązków stron, dotyczących:

[…]”.

8

Artykuł 13 omawianej dyrektywy, zatytułowany „Obowiązki przedsiębiorcy w przypadku odstąpienia od umowy”, w ust. 1 stanowi:

„Przedsiębiorca zwraca wszystkie płatności otrzymane od konsumenta, w tym – w przypadku gdy ma to zastosowanie – koszty dostarczenia, bez zbędnej zwłoki, a w każdym razie nie później niż w terminie 14 dni od dnia, w którym został poinformowany o decyzji konsumenta o odstąpieniu od umowy zgodnie z art. 11.

[…]”.

9

Artykuł 14 wspomnianej dyrektywy, zatytułowany „Obowiązki konsumenta w przypadku odstąpienia od umowy”, w ust. 2 stanowi:

„Konsument odpowiada tylko za wszelkie zmniejszenie wartości towarów wynikające z obchodzenia się z towarami w sposób inny niż konieczny do stwierdzenia charakteru, cech i funkcjonowania towarów […]”.

10

Artykuł 16 tejże dyrektywy, zatytułowany „Wyjątki od prawa do odstąpienia od umowy”, brzmi następująco:

„Państwa członkowskie nie mogą przewidzieć prawa do odstąpienia od umowy określonego w art. 9–15 w odniesieniu do umów zawieranych na odległość […] w następujących przypadkach:

[…]

[…]”.

11

slewo jest przedsiębiorstwem prowadzącym sprzedaż internetową, obejmującą między innymi materace.

12

W dniu 25 listopada 2014 r. Sascha Ledowski poprzez stronę internetową slewo zamówił materac dla prywatnych celów, po cenie 1094,52 EUR. Ogólne warunki sprzedaży przytoczone na fakturze sporządzonej przez slewo zawierały „pouczenie dla konsumenta o prawie do odstąpienia od umowy” o następującej treści:

„Ponosimy koszty zwrotu towarów […]. Prawo do odstąpienia wygasa przedwcześnie w następujących przypadkach: w przypadku umów o dostawę zapieczętowanych towarów, które nie nadają się do zwrotu ze względu na ochronę zdrowia lub ze względów higienicznych, jeżeli ich opakowanie zostało otwarte po dostarczeniu”.

13

Zamówiony przez S. Ledowskiego materac w momencie dostawy był zapakowany w folię ochronną, którą to folię S. Ledowski następnie zdjął.

14

Mailem z dnia 9 grudnia 2014 r. S. Ledowski poinformował slewo, że pragnie zwrócić zakupiony materac, i zażądał zorganizowania jego transportu.

15

W związku z tym, że slewo nie zorganizowało tego transportu, S. Ledowski sam pokrył koszty transportu, wynoszące 95,59 EUR.

16

Sascha Ledowski wystąpił do Amtsgericht Mainz (sądu rejonowego w Moguncji, Niemcy) z pozwem przeciwko slewo o zwrot ceny zakupu oraz kosztów transportu zakupionego materaca, w całkowitej wysokości 1190,11 EUR, wraz z odsetkami i kosztami adwokackimi.

17

Wyrokiem z dnia 26 listopada 2015 r. Amtsgericht Mainz (sąd rejonowy w Moguncji) uwzględnił jego powództwo.

18

Wyrokiem z dnia 10 sierpnia 2016 r. Landgericht Mainz (sąd krajowy w Moguncji, Niemcy) utrzymał w postępowaniu odwoławczym w mocy wspomniany wyrok.

19

W tych okolicznościach slewo wniosło skargę rewizyjną do sądu odsyłającego, Bundesgerichtshof (federalnego trybunału sprawiedliwości, Niemcy).

20

Sąd odsyłający twierdzi, że art. 16 lit. e) dyrektywy 2011/83 wyklucza prawo do odstąpienia od umowy tylko w przypadku, gdy po otwarciu zapieczętowanego opakowania zdatność towaru do sprzedaży zostaje definitywnie utracona ze względu na ochronę zdrowia lub ze względów higienicznych, jak w przypadku w szczególności niektórych kosmetyków lub artykułów higienicznych, takich jak szczoteczki do zębów.

21

W tym względzie sąd odsyłający przypomina, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału przepisy stanowiące odstępstwo od uprawnienia przyznanego przez prawo Unii, takiego jak rozpatrywane w sprawie w postępowaniu głównym prawo do odstąpienia od umowy, podlegają ścisłej wykładni.

22

W odróżnieniu zaś od artykułów higienicznych sensu stricto materac zwrócony przez konsumenta po otwarciu zapieczętowanego opakowania nie traci definitywnie zdatności do sprzedaży. Wniosek ten wynika jego zdaniem w szczególności z używania materacy w sektorze hotelarskim, z istnienia, zwłaszcza w Internecie, rynku materacy używanych oraz z możliwości czyszczenia używanych materacy.

23

Zdaniem sądu odsyłającego gdyby art. 16 lit. e) dyrektywy 2011/83 miał być interpretowany w ten sposób, że towary, które mogą wejść w bezpośredni kontakt z ciałem człowieka, takie jak materace, w sytuacji gdy są używane zgodnie z przeznaczeniem, nawet jeżeli przedsiębiorca może uczynić je ponownie zdatnymi do sprzedaży poprzez odpowiednie działania w zakresie czyszczenia, należą do towarów, które nie mogą być zwracane ze względu na ochronę zdrowia lub ze względów higienicznych, o których mowa w tym przepisie, pojawiłoby się pytanie, jakie warunki powinno spełniać opakowanie takich towarów i czy powinno wynikać wyraźnie z konkretnych okoliczności, w szczególności z umieszczenia na opakowaniu słowa „zapieczętowane”, że nie chodzi tu o zwykłe opakowanie na potrzeby transportu, ale że towary zostały zapieczętowane ze względu na ochronę zdrowia lub ze względów higienicznych.

24

Ponadto sąd odsyłający uważa, że art. 6 ust. 1 lit. k) dyrektywy 2011/83 nie zawiera wystarczających uściśleń co do zakresu informacji, jakie przedsiębiorca jest zobowiązany przekazać konsumentowi, zanim konsument zostanie związany umową na odległość, jeśli chodzi o okoliczności, w jakich konsument traci swoje prawo do odstąpienia od umowy zgodnie z art. 16 lit. e) tej dyrektywy.

25

W tych okolicznościach Bundesgerichtshof (federalny trybunał sprawiedliwości) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

26

Poprzez pytanie pierwsze sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 16 lit. e) dyrektywy 2011/83 należy interpretować w ten sposób, że zakresem pojęcia „zapieczętowanych towarów, które nie nadają się do zwrotu ze względu na ochronę zdrowia lub ze względów higienicznych, [a] których opakowanie zostało otwarte po dostarczeniu” w rozumieniu tego przepisu objęty jest towar taki jak materac, którego ochrona została zdjęta przez konsumenta po jego dostarczeniu.

27

Tytułem wstępu należy przypomnieć, po pierwsze, że zgodnie z art. 9 ust. 1 dyrektywy 2011/83, z zastrzeżeniem przypadków, gdy zastosowanie mają wyjątki przewidziane w jej art. 16, prawo do odstąpienia od umowy zawartej na odległość przysługuje konsumentowi przez okres 14 dni, bez podawania jakichkolwiek powodów.

28

Po drugie, należy zaznaczyć, że jak wynika z art. 12 lit. a) tej dyrektywy – wykonanie prawa do odstąpienia od umowy powoduje wygaśnięcie zobowiązania stron do wykonania umowy zawieranej na odległość.

29

Artykuł 16 lit. e) wspomnianej dyrektywy przewiduje wyjątek od prawa do odstąpienia od umowy w odniesieniu do umów zawieranych na odległość w przypadku dostawy zapieczętowanych towarów, które nie nadają się do zwrotu ze względu na ochronę zdrowia lub ze względów higienicznych, a których opakowanie zostało po dostarczeniu otwarte.

30

Przepis ten nie zawiera jednak wskazówek dotyczących dokładnego zakresu tego pojęcia „zapieczętowanych towarów, które nie nadają się do zwrotu ze względu na ochronę zdrowia lub ze względów higienicznych, [a] których opakowanie zostało naruszone po dostarczeniu”, które umożliwiłyby określenie z całą pewnością, jakie towary objęte są tym pojęciem i czy w niniejszym wypadku towar taki jak materac, którego ochrona została zdjęta przez konsumenta po dostarczeniu, objęty jest wspomnianym zakresem.

31

W związku z tym przy wykładni art. 16 lit. e) dyrektywy 2011/83 należy brać pod uwagę nie tylko treść tego przepisu, ale również kontekst, w jaki on się wpisuje, oraz cele zamierzone przez uregulowanie, którego stanowi on część (zob. podobnie wyroki: z dnia 7 sierpnia 2018 r., Verbraucherzentrale Berlin, C‑485/17, EU:C:2018:642, pkt 27; z dnia 13 września 2018 r., Starman, C‑332/17, EU:C:2018:721, pkt 23).

32

W tym względzie – jak wynika z art. 1 dyrektywy 2011/83 w związku z jej motywami 3, 4 i 7 – dyrektywa ta ma na celu zapewnienie wysokiego poziomu ochrony konsumentów. Ponadto w ramach polityk Unii ochrona konsumentów, którzy znajdują się w słabszej pozycji w stosunku do przedsiębiorców, ponieważ należy ich uznać za gorzej poinformowanych, słabszych gospodarczo i mniej doświadczonych pod względem prawnym od ich kontrahentów, została przewidziana w art. 169 TFUE i w art. 38 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zob. podobnie wyroki: z dnia 2 marca 2017 r., Zentrale zur Bekämpfung unlauteren Wettbewerbs Frankfurt am Main, C‑568/15, EU:C:2017:154, pkt 28; z dnia 4 października 2018 r., Kamenova, C‑105/17, EU:C:2018:808, pkt 34; z dnia 23 stycznia 2019 r., Walbusch Walter Busch, C‑430/17, EU:C:2019:47, pkt 34).

33

Prawo do odstąpienia od umowy ma bowiem na celu ochronę konsumenta w szczególnej sytuacji sprzedaży na odległość, w której nie ma on w praktyce możliwości zobaczenia produktu ani upewnienia się co do charakteru usługi przed zawarciem umowy. Poprzez to prawo zostaje zatem wyrównana niekorzystna dla konsumenta sytuacja związana z zawarciem umowy na odległość, ponieważ konsumentowi przysługuje stosowny termin na zastanowienie się, w ramach którego może on obejrzeć i wypróbować zakupiony produkt (wyrok z dnia 23 stycznia 2019 r., Walbusch Walter Busch, C‑430/17, EU:C:2019:47, pkt 45).

34

W tym zakresie art. 16 lit. e) dyrektywy 2011/83, który stanowi wyjątek od prawa do odstąpienia od umowy, jako przepis prawa Unii, który ogranicza prawa przyznane w celu zapewnienia ochrony, podlega ścisłej wykładni (zob. podobnie wyrok z dnia 10 września 2014 r., Kušionová, C‑34/13, EU:C:2014:2189, pkt 77).

35

Na pytanie pierwsze należy więc odpowiedzieć w świetle powyższych uwag.

36

W tym względzie motyw 49 dyrektywy 2011/83 precyzuje, że wyjątek od prawa do odstąpienia od umowy może znaleźć uzasadnienie ze względu na charakter konkretnych towarów.

37

Z powyższego wynika, że w kontekście art. 16 lit. e) tej dyrektywy to charakter towaru może uzasadniać zapieczętowanie jego opakowania ze względu na ochronę zdrowia lub ze względów higienicznych, a co za tym idzie, że otwarcie takiego opakowania pozbawia opakowany towar gwarancji w zakresie ochrony zdrowia lub higieny.

38

Po otwarciu przez konsumenta zapieczętowanego opakowania, a zatem po pozbawieniu towaru gwarancji w zakresie ochrony zdrowia lub higieny, istnieje ryzyko, że towar ten może nie zostać już ponownie użyty przez osobę trzecią, a w związku z tym nie będzie już mógł być ponownie sprzedany przez przedsiębiorcę.

39

W tych okolicznościach przyznanie konsumentowi uprawnienia do wykonania przysługującego mu prawa do odstąpienia od umowy poprzez odesłanie przedsiębiorcy takiego towaru, którego zapieczętowane opakowanie zostało otwarte, byłoby sprzeczne z wolą prawodawcy Unii, wyrażoną w motywie 4 dyrektywy 2011/83, zgodnie z którym dyrektywa ta powinna służyć znalezieniu właściwej równowagi między wysokim poziomem ochrony konsumentów a konkurencyjnością przedsiębiorstw.

40

Należy zatem stwierdzić, że – jak wskazał rzecznik generalny w pkt 33 opinii – prawo do odstąpienia od umowy powinno być wyłączone na podstawie art. 16 lit. e) dyrektywy 2011/83 jedynie wtedy, gdy po otwarciu zapieczętowanego opakowania towar w ten sposób opakowany znajduje się definitywnie w stanie nienadającym się do ponownej sprzedaży ze względu na ochronę zdrowia lub ze względów higienicznych, ponieważ z uwagi na charakter danego towaru jest niemożliwe lub nadmiernie utrudnione, by przedsiębiorca podjął kroki pozwalające na przywrócenie towaru do sprzedaży bez szkody dla jednego lub drugiego z tych wymogów.

41

Z powyższego wynika, że w niniejszym wypadku materac, taki jak ten w postępowaniu głównym, którego ochrona została zdjęta przez konsumenta po dostarczeniu, nie może być objęty zakresem wyjątku od przewidzianego w art. 16 lit. e) dyrektywy 2011/83 prawa do odstąpienia od umowy.

42

Po pierwsze bowiem, materac, nawet potencjalnie używany, nie jest, z uwagi na samą tę okoliczność, definitywnie niezdatny do ponownego użycia przez osobę trzecią lub do ponownej sprzedaży. Wystarczy w tym względzie przypomnieć chociażby, że jeden i ten sam materac służy kolejnym klientom hotelu, że istnieje rynek używanych materacy i że materace, które zostały użyte, mogą zostać dogłębnie wyczyszczone.

43

Po drugie, w świetle prawa do odstąpienia od umowy materac może zostać zrównany z odzieżą.

44

W tym względzie, jak wynika z motywów 37 i 47 dyrektywy 2011/83, zamiarem prawodawcy Unii było umożliwienie nabywcy odzieży, w kontekście sprzedaży na odległość, jej przymierzenia w celu „stwierdzenia [jej] charakteru, cech i funkcjonowania” oraz, w stosownych przypadkach, skorzystania po przymiarce z prawa do odstąpienia od umowy poprzez odesłanie odzieży do przedsiębiorcy.

45

Tymczasem bezsporne jest, że w wielu przypadkach odzież, jeśli jest przymierzana zgodnie z jej przeznaczeniem, może wejść w bezpośredni kontakt z ciałem człowieka – podobnie jak nie można tego wykluczyć w przypadku materacy – a równocześnie nie jest poddana w praktyce wymogom w zakresie specjalnej ochrony w celu uniknięcia tego kontaktu podczas jej przymierzania.

46

Takie zrównanie tych dwóch kategorii towarów, a mianowicie odzieży i materacy, jest – jak zauważył rzecznik generalny w pkt 34 swojej opinii – możliwe, ponieważ nawet w przypadku bezpośredniego kontaktu tych towarów z ciałem człowieka można domniemywać, że przedsiębiorca jest w stanie sprawić, że dzięki czyszczeniu lub dezynfekcji towary te, po tym jak zostały zwrócone przez konsumenta, będą nadawać się do ponownego użycia przez osobę trzecią, a co za tym idzie – do ponownej sprzedaży, bez uszczerbku dla wymogów w zakresie ochrony zdrowia lub higieny.

47

Niemniej jednak zgodnie z art. 14 ust. 2 dyrektywy 2011/83, interpretowanym w świetle motywu 47 tej dyrektywy, konsument odpowiada za wszelkie zmniejszenie wartości towaru wynikające z obchodzenia się z nim w sposób inny niż jest to konieczne do stwierdzenia jego charakteru, cech i funkcjonowania, bez utraty prawa do odstąpienia od umowy (zob. analogicznie wyrok z dnia 3 września 2009 r., Messner, C‑489/07, EU:C:2009:502, pkt 29).

48

W świetle powyższych rozważań na pytanie pierwsze należy odpowiedzieć, że art. 16 lit. e) dyrektywy 2011/83 należy interpretować w ten sposób, iż zakresem pojęcia „zapieczętowanych towarów, które nie nadają się do zwrotu ze względu na ochronę zdrowia lub ze względów higienicznych, [a] których opakowanie zostało otwarte po dostarczeniu” w rozumieniu tego przepisu nie jest objęty towar taki jak materac, którego ochrona została zdjęta przez konsumenta po jego dostarczeniu.

49

Ze względu na odpowiedź udzieloną na pytanie pierwsze nie ma potrzeby udzielania odpowiedzi na pytanie drugie.

50

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (szósta izba) orzeka, co następuje:

Artykuł 16 lit. e) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE z dnia 25 października 2011 r. w sprawie praw konsumentów, zmieniającej dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywę 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylającej dyrektywę Rady 85/577/EWG i dyrektywę 97/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady należy interpretować w ten sposób, że zakresem pojęcia „zapieczętowanych towarów, które nie nadają się do zwrotu ze względu na ochronę zdrowia lub ze względów higienicznych, [a] których opakowanie zostało otwarte po dostarczeniu” w rozumieniu tego przepisu nie jest objęty towar taki jak materac, którego ochrona została zdjęta przez konsumenta po jego dostarczeniu.