Choose the experimental features you want to try

This document is an excerpt from the EUR-Lex website

Document 62010CJ0376

    Wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 13 marca 2012 r.
    Pye Phyo Tay Za przeciwko Radzie Unii Europejskiej.
    Odwołanie – Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa – Środki ograniczające skierowane przeciwko Republice Związku Myanmar – Zamrożenie funduszy mające zastosowanie do osób, podmiotów i organów – Podstawa prawna.
    Sprawa C‑376/10 P.

    Court reports – general

    ECLI identifier: ECLI:EU:C:2012:138

    WYROK TRYBUNAŁU (wielka izba)

    z dnia 13 marca 2012 r. ( *1 )

    „Odwołanie — Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa — Środki ograniczające skierowane przeciwko Republice Związku Myanmar — Zamrożenie funduszy mające zastosowanie do osób, podmiotów i organów — Podstawa prawna”

    W sprawie C-376/10 P

    mającej za przedmiot odwołanie w trybie art. 56 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, wniesione w dniu 23 lipca 2010 r.,

    Pye Phyo Tay Za, zamieszkały w Yangon (Myanmar), reprezentowany przez D. Andersona, QC, S. Kentridge’a, QC, M. Lester, barrister, oraz G. Martina, solicitor,

    wnoszący odwołanie,

    w której pozostałymi uczestnikami postępowania są:

    Rada Unii Europejskiej, reprezentowana przez M. Bishopa oraz E. Finnegan, działających w charakterze pełnomocników,

    strona pozwana w pierwszej instancji,

    Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, reprezentowane przez S. Hathawaya, działającego w charakterze pełnomocnika, oraz D. Bearda, barrister,

    Komisja Europejska, reprezentowana przez S. Boelaert oraz M. Konstantinidisa, działających w charakterze pełnomocników, z adresem do doręczeń w Luksemburgu,

    interwenienci w pierwszej instancji,

    TRYBUNAŁ (wielka izba),

    w składzie: V. Skouris, prezes, A. Tizzano, J.N. Cunha Rodrigues (sprawozdawca), K. Lenaerts, J.C. Bonichot i M. Safjan, prezesi izb, K. Schiemann, G. Arestis, A. Borg Barthet, M. Ilešič, J.J. Kasel, D. Šváby i M. Berger, sędziowie,

    rzecznik generalny: P. Mengozzi,

    sekretarz: L. Hewlett, główny administrator,

    uwzględniając procedurę pisemną i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 6 września 2011 r.,

    po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 29 listopada 2011 r.,

    wydaje następujący

    Wyrok

    1

    W swoim odwołaniu P.P. Tay Za, obywatel Republiki Związku Myanmar, wnosi do Trybunału o uchylenie wyroku Sądu Unii Europejskiej z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie T-181/08 Tay Za przeciwko Radzie, Zb. Orz. s. II-1965 (zwanego dalej „zaskarżonym wyrokiem”), którym sąd ten oddalił jego skargę o stwierdzenie nieważności rozporządzenia Rady (WE) nr 194/2008 z dnia 25 lutego 2008 r. w sprawie przedłużenia obowiązywania i wzmocnienia środków ograniczających wobec Birmy/Związku Myanmar, uchylającego rozporządzenie Rady (WE) nr 817/2006 (Dz.U. L 66, s. 1) (zwanego dalej „spornym rozporządzeniem”), w zakresie, w jakim jego nazwisko widnieje w wykazie osób, podmiotów i organów, do których znajduje zastosowanie to rozporządzenie.

    Okoliczności powstania sporu i sporne rozporządzenie

    2

    Z powodu braku postępów w kierunku demokratyzacji oraz ciągłego łamania praw człowieka w Myanmarze Rada Unii Europejskiej przyjęła w dniu 28 października 1996 r. pewną liczbę środków ograniczających wymierzonych przeciwko temu krajowi na mocy wspólnego stanowiska 96/635/WPZiB (Dz.U. L 287, s. 1). Jako że sytuacja uzasadniająca przyjęcie tego wspólnego stanowiska nie zmieniła się, rozpatrywane środki ograniczające były przedłużane i wzmacniane w ciągu następnych lat.

    3

    W wieku szesnastu lat wnoszący odwołanie został po raz pierwszy objęty środkami ograniczającymi przyjętymi przez Radę w decyzji 2003/907/WPZiB z dnia 22 grudnia 2003 r. wykonującej wspólne stanowisko 2003/297 (Dz.U. L 340, s. 81) i w rozporządzeniu Komisji (WE) nr 2297/2003 z dnia 23 grudnia 2003 r. zmieniającym rozporządzenie Rady (WE) nr 1081/2000 zakazujące sprzedaży, dostaw i wywozu do Birmy/Myanmaru sprzętu, który mógłby zostać użyty w celu stosowania wewnętrznych represji lub terroryzmu, oraz zamrażające środki niektórych osób pełniących ważne funkcje rządowe w tym kraju (Dz.U. L 340, s. 37).

    4

    W dniu 27 kwietnia 2006 r. Rada przyjęła wspólne stanowisko 2006/318/WPZiB w sprawie odnowienia środków ograniczających skierowanych przeciwko Birmie/Związkowi Myanmar (Dz.U. L 116, s. 77). Rada w szczególności nakazała zamrożenie środków finansowych i zasobów gospodarczych członków rządu Republiki Związku Myanmar i każdej osoby fizycznej lub prawnej, podmiotów lub organów z nimi związanych, a także nałożyła zakaz podróży takich członków rządu i osób fizycznych do państw członkowskich. Obowiązywanie wspomnianych środków zostało przedłużone do dnia 30 kwietnia 2008 r. wspólnym stanowiskiem 2007/248/WPZiB z dnia 23 kwietnia 2007 r. przedłużającym obowiązywanie środków ograniczających wobec Birmy/Związku Myanmar (Dz.U. L 107, s. 8).

    5

    Uwzględniając powagę sytuacji w Myanmarze, Rada uznała za konieczne zintensyfikowanie nacisku na reżim wojskowy i przyjęła wspólne stanowisko 2007/750/WPZiB z dnia 19 listopada 2007 r. zmieniające wspólne stanowisko 2006/318 (Dz.U. L 308, s. 1).

    6

    Artykuł 5 ust. 1 i 2 wspólnego stanowiska 2006/318, zmienionego wspólnym stanowiskiem 2007/750, brzmi w sposób następujący:

    „1.   Zamrożone zostają wszystkie środki finansowe i zasoby gospodarcze stanowiące własność lub będące w posiadaniu lub pod kontrolą poszczególnych członków rządu Birmy/Związku Myanmar oraz stanowiące własność lub będące w posiadaniu lub pod kontrolą związanych z nimi osób fizycznych lub prawnych, podmiotów lub organów wymienionych w załączniku II.

    2.   Nie udostępnia się – bezpośrednio ani pośrednio – osobom fizycznym ani prawnym, podmiotom ani organom wymienionym w załączniku II ani też na ich rzecz żadnych środków finansowych ani zasobów gospodarczych”.

    7

    Pod lit. J „Osoby odnoszące korzyści z polityki gospodarczej i inne osoby związane z reżimem” załącznika II do wspólnego stanowiska 2006/318, zmienionego wspólnym stanowiskiem 2007/750, są ujęte w szczególności: nazwisko wnoszącego odwołanie, opatrzone informacją „syn Tay Za” (J1c), i nazwisko jego ojca Tay Za, opatrzone informacją „dyrektor zarządzający, Htoo Trading Co; […]” (J1a).

    8

    W zakresie, w jakim dotyczyło to kompetencji Wspólnot Europejskich, sporne rozporządzenie, które zostało przyjęte na podstawie art. 60 WE i 301 WE, wdrożyło pewne środki ograniczające przewidziane we wspólnych stanowiskach 2006/318 i 2007/750. Załączniki do tego rozporządzenia, zawierające wykazy osób, podmiotów i organów objętych środkami ograniczającymi, zostały zmienione rozporządzeniem Komisji (WE) nr 385/2008 z dnia 29 kwietnia 2008 r. zmieniającym rozporządzenie nr 194/2008 (Dz.U. L 116, s. 5).

    9

    Artykuł 11 ust. 1 i 2 spornego rozporządzenia stanowi:

    „1.   Zamraża się wszystkie fundusze i zasoby gospodarcze należące do poszczególnych członków rządu Birmy/Związku Myanmar oraz do związanych z nimi osób fizycznych lub prawnych, podmiotów lub organów wymienionych w załączniku VI, będące ich własnością, pozostające w ich posiadaniu lub przez nie kontrolowane.

    2.   Zakazuje się bezpośredniego lub pośredniego udostępniania funduszy lub zasobów gospodarczych osobom fizycznym lub prawnym, podmiotom lub organom wymienionym w załączniku VI lub na ich rzecz”.

    10

    Załącznik VI do spornego rozporządzenia jest zatytułowany „Wykaz członków rządu Birmy/Związku Myanmar oraz związanych z nimi osób, podmiotów i organów, o których mowa w art. 11”.

    11

    Pod lit. J wspomnianego załącznika VI do spornego rozporządzenia, zmienionego rozporządzeniem nr 385/2008, wymienione są „[o]soby czerpiące zyski z polityki gospodarczej rządu i inne osoby związane z reżimem”. W pozycjach J1c i J1a są ujęte, odpowiednio, nazwisko wnoszącego odwołanie, opatrzone informacją „syn Tay Za”, i nazwisko jego ojca Tay Za, opatrzone informacją „dyrektor zarządzający, Htoo Trading Co; Htoo Construction Co.”.

    12

    Co się tyczy zasad przekazywania informacji w odniesieniu do załącznika VI spornego rozporządzenia, art. 18 ust. 2 tego rozporządzenia przewiduje opublikowanie zawiadomienia.

    13

    W dniu 11 marca 2008 r. Rada opublikowała zawiadomienie skierowane do osób i podmiotów wymienionych w wykazach, o których mowa w art. 7, 11 i 15 spornego rozporządzenia (Dz.U. C 65, s. 12).

    14

    W pkt 2 tego zawiadomienia Rada uściśliła, że osoby i podmioty wymienione w załączniku VI do spornego rozporządzenia to:

    „a)

    poszczególni członkowie rządu […] Myanmar; lub

    b)

    związane z nimi osoby fizyczne lub prawne, podmioty lub organy”.

    15

    Zgodnie z tymże zawiadomieniem „[z]ainteresowane osoby i podmioty w każdej chwili mogą przesłać do Rady […] wniosek, wraz z dokumentami uzupełniającymi, o ponowne rozważenie decyzji o umieszczeniu i utrzymaniu ich w wykazie”.

    16

    Wnoszący odwołanie mieszkał wraz z matką w Singapurze od 2000 r. do 2007 r., kiedy to wrócił do Myanmaru.

    17

    Pismem z dnia 15 maja 2008 r. wnoszący odwołanie zwrócił się do Rady o przedstawienie elementów stanu faktycznego uzasadniających umieszczenie jego nazwiska w wykazie ujętym w załączniku VI do spornego rozporządzenia oraz o wykreślenie jego nazwiska z tego wykazu.

    18

    Pismem z dnia 26 czerwca 2008 r. Rada odpowiedziała, że wnoszący odwołanie widnieje w wykazie ujętym we wspomnianym załączniku, gdyż jako syn Tay Za należy z tego względu do grupy osób czerpiących zyski z polityki gospodarczej rządu Republiki Związku Myanmar.

    Skarga do Sądu i zaskarżony wyrok

    19

    W skardze złożonej w sekretariacie Sądu w dniu 16 maja 2008 r. wnoszący odwołanie wniósł do Sądu o stwierdzenie nieważności spornego rozporządzenia.

    20

    W uzasadnieniu skargi wnoszący odwołanie podniósł osiem zarzutów, dotyczących, odpowiednio, braku podstawy prawnej spornego rozporządzenia, naruszenia obowiązku uzasadnienia, naruszenia prawa do sprawiedliwego procesu, naruszenia prawa do skutecznej ochrony sądowej, naruszenia prawa własności, naruszenia zasady proporcjonalności, naruszenia zasad prawa wynikających z karnego charakteru zamrożenia aktywów i naruszenia zasady pewności prawa.

    21

    Rada, wspierana przez Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz przez Komisję Europejską, wniosła o oddalenie skargi.

    22

    Zaskarżonym wyrokiem Sąd oddalił wspomnianą skargę w całości.

    Żądania stron przed Trybunałem

    23

    Wnoszący odwołanie wnosi w nim do Trybunału o:

    uchylenie zaskarżonego wyroku;

    stwierdzenie nieważności spornego rozporządzenia w zakresie, w jakim ono go dotyczy, oraz

    obciążenie Rady kosztami postępowania odwoławczego i postępowania przed Sądem poniesionymi przez wnoszącego odwołanie.

    24

    Rada wnosi do Trybunału o:

    oddalenie odwołania oraz

    obciążenie skarżącego kosztami postępowania.

    25

    Zjednoczone Królestwo wnosi do Trybunału o oddalenie odwołania.

    26

    Komisja wnosi do Trybunału o oddalenie odwołania i obciążenie skarżącego kosztami postępowania.

    W przedmiocie odwołania

    27

    Wnoszący odwołanie podnosi cztery zarzuty dotyczące naruszeń prawa popełnionych przez Sąd w odniesieniu w pierwszej kolejności do podstawy prawnej spornego rozporządzenia, w drugiej kolejności do ciążącego na Radzie obowiązku uzasadnienia, w trzeciej kolejności do prawa do obrony, a w czwartej kolejności do poszanowania prawa własności i zasady proporcjonalności.

    28

    Jeśli chodzi o zarzut pierwszy, dotyczący naruszania prawa przy wykładni podstawy prawnej spornego rozporządzenia, dotyczy on następujących punktów zaskarżonego wyroku:

    „57

    […] należy stwierdzić, że przedmiotem spornego rozporządzenia jest przedłużenie obowiązywania i wzmocnienie środków ograniczających wobec Związku Myanmar. Z motywu 6 spornego rozporządzenia wynika bowiem, że przez ponad dziesięć lat przed przyjęciem spornego rozporządzenia Rada i członkowie międzynarodowej wspólnoty nieustannie potępiali praktyki stosowane przez reżim wojskowy Myanmaru, w szczególności ograniczanie podstawowych praw, a przy uwzględnieniu długotrwałych i nieustannych przypadków poważnego naruszania praw podstawowych przez ten reżim środki ograniczające podjęte przez Radę zmierzały do wspierania poszanowania podstawowych praw człowieka, służąc tym samym realizacji celu, jakim była ochrona moralności publicznej.

    58

    Z tego względu sporne rozporządzenie ogólnie skierowane jest wyraźnie przeciwko państwu trzeciemu, to znaczy Związkowi Myanmar.

    […]

    61

    W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z orzecznictwem pojęcie państwa trzeciego w rozumieniu art. 60 WE i 301 WE może obejmować przywódców takiego państwa, jak również osoby fizyczne i podmioty, które są z tymi przywódcami powiązane lub przez nich bezpośrednio lub pośrednio kontrolowane [wyrok z dnia 3 września 2008 r. w sprawach połączonych C-402/05 P i C-415/05 P Kadi i Al Barakaat International Foundation przeciwko Radzie i Komisji, Zb. Orz. s. I-6351, pkt 166]. Aby można było uznać daną osobę za powiązaną z przywódcami państwa trzeciego, między nią a odnośnym reżimem musi istnieć wystarczająca więź.

    […]

    66

    Należy także stwierdzić, że Rada słusznie uznała, że kierujący ważnymi przedsiębiorstwami reżimu wojskowego w Myanmarze, tacy jak ojciec skarżącego, czyli dyrektor zarządzający przedsiębiorstw Htoo Trading Co. i Htoo Construction Co., mogą być uważani za osoby związane z tym reżimem. W Myanmarze działalność gospodarcza wspomnianych przedsiębiorstw nie może bowiem być rozwijana bez korzystania z przychylności wspomnianego reżimu. Kierujący tymi przedsiębiorstwami poprzez zajmowane stanowiska czerpią korzyści z polityki gospodarczej tego państwa. Z tego względu istnieje ścisła więź pomiędzy kierującymi tymi przedsiębiorstwami a reżimem wojskowym.

    67

    Co się tyczy członków rodziny tych kierujących, można domniemywać, że czerpią korzyści z funkcji wykonywanych przez tych kierujących, tak że nic nie stoi na przeszkodzie, aby dojść do wniosku, że oni również czerpią zyski z polityki gospodarczej rządu.

    68

    Jednakże domniemanie, zgodnie z którym członkowie rodziny kierujących ważnymi przedsiębiorstwami państwa trzeciego czerpią także korzyści z polityki gospodarczej rządu tego państwa trzeciego, może zostać obalone, jeżeli danemu skarżącemu uda się wykazać, że nie łączy go ścisła więź z kierującym, który jest członkiem jego rodziny.

    69

    W tym względzie należy zauważyć, że skarżący nie wykazał, iż odsunął się od ojca, tak że stanowisko jego ojca jako kierującego ważnymi przedsiębiorstwami nie pozwalało mu na czerpanie korzyści z polityki gospodarczej rządu Myanmaru. Oczywiście, w toku rozprawy skarżący potwierdził, że od trzynastego roku życia mieszkał ze swoją matką w Singapurze, że nigdy nie pracował dla swojego ojca i nie miał żadnych akcji w spółkach Myanmaru. Jednakże nie sprecyzował, z jakiego źródła pochodzą fundusze, które pozwoliły mu na zostanie akcjonariuszem w dwóch spółkach, które jego ojciec założył w Singapurze w latach 2005–2007.

    70

    Ponadto na mocy art. 301 WE działanie Wspólnoty może nawet obejmować całkowite zerwanie stosunków gospodarczych z państwem trzecim. Rada mogłaby z tego względu podjąć pilne i niezbędne środki w odniesieniu do przepływu kapitału i płatności, aby wdrożyć takie działanie zgodnie z art. 60 WE. Ogólne embargo handlowe wobec państwa trzeciego dotyczyłoby wszystkich osób w Myanmarze, a nie tylko tych, które czerpią zyski z polityki gospodarczej reżimu wojskowego Myanmaru ze względu na swoją sytuację osobistą w tym państwie. W niniejszym przypadku należy a fortiori uznać, że środki ograniczające na podstawie ukierunkowanych i selektywnych sankcji obejmujących pewne kategorie osób uznawanych przez Radę za związane z odnośnym reżimem, w tym członków rodziny kierujących ważnymi przedsiębiorstwami danego państwa trzeciego, wchodzą w zakres stosowania art. 60 WE i 301 WE.

    […]

    72

    Ponadto należy zauważyć, że zaliczenie członków rodziny do kategorii osób objętych środkami ograniczającymi podjętymi wobec Związku Myanmar jest uzasadnione względami skuteczności […]. Zaliczenie członków rodziny kierujących ważnymi przedsiębiorstwami zapobiega obejściu rzeczonych środków ograniczających poprzez przeniesienie aktywów tych kierujących na członków ich rodziny”.

    Argumentacja stron

    29

    Wnoszący odwołanie twierdzi, że art. 60 WE i 301 WE nie przyznaje Radzie uprawnienia do zamrażania jego aktywów finansowych ze względu na niewystarczającą więź pomiędzy nim a rządem Republiki Związku Myanmar. Jego zdaniem z pkt 166 ww. wyroku w sprawach połączonych Kadi i Al Barakaat International Foundation przeciwko Radzie i Komisji wynika, że tylko przywódcy państwa trzeciego lub osoby z nimi powiązane bądź przez nie kontrolowane mogą podlegać środkom ograniczającym przyjętym na podstawie art. 60 WE i 301 WE. Nie może być dopuszczone nakładanie takich środków na jednostki na tej tylko podstawie, że domniemywa się, iż czerpią one zyski z polityki gospodarczej danego reżimu ze względu na swoje więzi z osobami, co do których z uwagi na ich przynależność do środowisk gospodarczych domniemywa się, że same czerpią korzyści z tego reżimu.

    30

    Powołując się na wyrok Sądu z dnia 23 października 2008 r. w sprawie T-256/07 People’s Mojahedin Organization of Iran przeciwko Radzie, Zb. Orz. s. II-3019, wnoszący odwołanie utrzymuje, że na Radzie ciąży obowiązek przedstawienia dowodu, iż zamrożenie funduszy jest uzasadnione. Jego zdaniem z wyroku tego wynika, że decyzja o umieszczeniu zainteresowanego w danym wykazie powinna być oparta na poważnych i wiarygodnych dowodach, a instytucje powinny przekazać uzasadnienie zainteresowanej osobie do wiadomości.

    31

    W zaskarżonym wyroku Sąd zarzucił wnoszącemu odwołanie, że nie obalił on domniemania ciążącego na nim ze względu na niesprecyzowanie, z jakiego źródła pochodzą fundusze, które pozwoliły mu w latach 2005–2007 na zostanie akcjonariuszem w dwóch spółkach, które jego ojciec założył w Singapurze. Wnoszący odwołanie przypomina, że nie był on posiadaczem takich akcji, gdy został po raz pierwszy umieszczony w rozpatrywanym wykazie w 2003 r., ani w 2008 r., w chwili przyjęcia spornego rozporządzenia, i że nie miał zupełnie żadnych związków z interesami handlowymi swojego ojca.

    32

    Wnoszący odwołanie podnosi, że umieszczenie w takim wykazie członków rodziny osób, których dotyczy sporne rozporządzenie, w celu zapobieżenia ryzyku obejścia zamrożenia funduszy nie jest przekonującym uzasadnieniem, gdyż takie umieszczenie nie uniemożliwia prewencyjnego przeniesienia aktywów finansowych ani na dalszych członków rodziny, ani na osoby trzecie.

    33

    Co się tyczy upoważnienia Wspólnoty do nakładania ukierunkowanych środków ograniczających obejmujących niektóre kategorie osób, wnoszący odwołanie zauważa, że w ww. wyroku w sprawach połączonych Kadi i Al Barakaat International Foundation przeciwko Radzie i Komisji Trybunał orzekł, że o ile art. 60 WE i 301 WE zezwalają na zastosowanie sankcji wobec kraju trzeciego, o tyle nie wynika jednak z tego z mocy prawa upoważnienie do przyjmowania środków selektywnych wobec osób fizycznych.

    34

    Rada odpowiada na te argumenty, że wbrew temu, co twierdzi wnoszący odwołanie, jego nazwisko widnieje w wykazie ujętym w spornym rozporządzeniu ze względu na to, że należy on do szczególnej kategorii osób określonych w tym rozporządzeniu, a nie na podstawie cech indywidualnych. W braku przeciwnego wskazania domniemywa się, że członkowie rodziny osób związanych z reżimem wojskowym Republiki Związku Myanmar czerpią zyski z polityki gospodarczej tego państwa. Wnoszący odwołanie jest zatem faktycznie powiązany z tym reżimem w rozumieniu ww. wyroku w sprawach połączonych Kadi i Al Barakaat International Foundation przeciwko Radzie i Komisji. Ponadto wnoszący odwołanie zawsze określał się jako student i w żadnym momencie nie dawał do zrozumienia, że jest finansowo niezależny od swojego ojca.

    35

    Co do ryzyka obejścia środków ograniczających Rada twierdzi, że okoliczność jednoczesnego umieszczenia w rozpatrywanym wykazie kierującego przedsiębiorstwem i członków jego rodziny skutkuje właśnie zamrożeniem całości odnośnych aktywów, w tym tych, które mogą być uprzednio przeniesione na takich członków. Przy uwzględnieniu stopnia zaufania potrzebnego do dokonania takiego przeniesienia kierujący przedsiębiorstwami są mniej skłonni do czynienia tego na rzecz osób trzecich.

    36

    Zjednoczone Królestwo, które ograniczyło swoją interwencję do niniejszego zarzutu, i Komisja uważają, że Sąd nie naruszył prawa, orzekając, iż sporne rozporządzenie opiera się na właściwej podstawie prawnej. W świetle brzmienia i celu wspólnego stanowiska 2006/318 i spornego rozporządzenia, a także konieczności zapobieżenia obchodzeniu istotnych środków określenie „[…] osoby związane […]” z członkami rządu Republiki Związku Myanmar widniejące w art. 11 wspomnianego rozporządzenia należy interpretować jako obejmujące członków rodziny tych osób oraz członków rodziny osób czerpiących zyski z polityki gospodarczej tego rządu.

    37

    Zdaniem Komisji wnoszący odwołanie zdaje się podważać sam mechanizm „ukierunkowanych sankcji” zastosowany przez Radę. Tymczasem do sądów Unii nie należy kontrolowanie takiego szczególnego mechanizmu zastosowanego w celu wdrożenia embarga handlowego wobec państw trzecich.

    38

    W systemie prawnym Unii Rada dysponuje szerokim zakresem swobodnego uznania w odniesieniu do okoliczności podlegających uwzględnieniu w celu podjęcia środków w postaci sankcji ekonomicznych i finansowych na podstawie art. 60 WE i 301 WE zgodnie ze wspólnym stanowiskiem przyjętym w ramach wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa.

    39

    W związku z tym, że sąd unijny w szczególności nie może zastąpić oceny Rady własną oceną dowodów, faktów i okoliczności uzasadniających przyjęcie takich środków, sprawowana przez Sąd kontrola legalności decyzji o zamrożeniu funduszy powinna być ograniczona do badania zgodności z wymogami proceduralnymi i obowiązkiem uzasadnienia, dokładności ustaleń faktycznych oraz tego, czy nie zachodzi oczywisty błąd w ocenie lub nadużycie władzy. Tymczasem wnoszący odwołanie nie wykazał zdaniem Komisji, że Sąd niesłusznie oddalił jego argumenty, zgodnie z którymi wymogi proceduralne i powody przywoływane przez Radę w uzasadnieniu przyjęcia spornego rozporządzenia były dotknięte błędem.

    40

    W opinii Komisji kwestia tego, czy istnieje wystarczająca więź między wnoszącym odwołanie a przywódcami Republiki Związku Myanmar, oraz ocena stanu faktycznego dokonana przez Sąd, zgodnie z którą wnoszący odwołanie nie przedstawił wystarczających dowodów bądź argumentów w celu podważenia swojego bezpośredniego lub pośredniego związku z reżimem wojskowym tego kraju, nie stanowią kwestii prawnych.

    Ocena Trybunału

    Uwagi wstępne

    41

    Nie podnosząc w sposób jednoznaczny zarzutu niedopuszczalności w odniesieniu do tej podstawy odwołania, Komisja twierdzi, że kwestia tego, czy między wnoszącym odwołaniem a przywódcami Republiki Związku Myanmar istnieje wystarczająca więź, która mogłaby uzasadniać zastosowanie rozpatrywanych środków ograniczających, stanowi kwestię faktyczną, a nie prawną. Jako że wnoszący odwołanie nie wykazał, by Sąd dokonał niedokładnych ustaleń lub przeinaczył dowody, ustalenia faktyczne, które poczynił, winny być z tego względu utrzymane przez Trybunał.

    42

    Nie można zgodzić się z tą argumentacją.

    43

    Jak bowiem przypomniał Sąd w pkt 61 zaskarżonego wyroku, zgodnie z orzecznictwem Trybunału pojęcie państwa trzeciego w rozumieniu art. 60 WE i 301 WE może obejmować przywódców takiego państwa, jak również osoby fizyczne i podmioty, które są z tymi przywódcami powiązane lub przez nich bezpośrednio lub pośrednio kontrolowane (zob. ww. wyrok w sprawach połączonych Kadi i Al Barakaat International Foundation przeciwko Radzie i Komisji, pkt 166).

    44

    To w świetle tego orzecznictwa Sąd zbadał, czy pomiędzy wnoszącym odwołanie a Republiką Związku Myanmar istnieje wystarczająca więź, która może uzasadniać przyjęcie środków ograniczających wobec wnoszącego odwołanie na podstawie art. 60 WE i 301 WE.

    45

    W niniejszym postępowaniu odwoławczym chodzi o ustalenie, czy orzekając w pkt 66 i 67 zaskarżonego wyroku, iż istnieje domniemanie, zgodnie z którym członkowie rodziny kierujących ważnymi przedsiębiorstwami reżimu wojskowego w Myanmarze czerpią korzyści z funkcji wykonywanych przez tych kierujących, tak że dozwolone jest przyjęcie, że czerpią oni także korzyści z polityki gospodarczej rządu tego państwa, Sąd właściwie zastosował orzecznictwo Trybunału dotyczące zakresu art. 60 WE i 301 WE, wynikające w szczególności z ww. wyroku w sprawach połączonych Kadi i Al Barakaat International Foundation przeciwko Radzie i Komisji.

    Co do istoty

    46

    Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału wybór podstawy prawnej aktu wspólnotowego musi opierać się na obiektywnych czynnikach, które mogą zostać poddane kontroli sądowej, a do których należą w szczególności cel i treść aktu (zob. w szczególności wyrok z dnia 16 listopada 2011 r. w sprawie C-548/09 P Bank Melli Iran przeciwko Radzie, Zb. Orz. s. I-11381, pkt 66).

    47

    Artykuł 60 ust. 1 WE przewiduje, że jeżeli w przypadkach przewidzianych w artykule 301 WE działanie Wspólnoty uważane jest za niezbędne, Rada może podjąć w stosunku do danych państw trzecich pilne i niezbędne środki w odniesieniu do przepływu kapitału i płatności.

    48

    Na mocy art. 301 WE, jeżeli wspólne stanowisko lub wspólne działanie przyjęte na podstawie postanowień Traktatu o Unii Europejskiej dotyczących wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa przewidują działanie Wspólnoty zmierzające do zerwania lub ograniczenia w części lub w całości stosunków gospodarczych z jednym lub większą liczbą państw trzecich, Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną na wniosek Komisji, podejmuje niezbędne pilne środki.

    49

    Sporne rozporządzenie dotyczy przyjęcia środków ograniczających wobec Republiki Związku Myanmar.

    50

    Z motywu 6 spornego rozporządzenia wynika, że z uwagi na nieustanne przypadki poważnego naruszania praw podstawowych przez reżim rządzący w tym kraju środki ograniczające zawarte w tym rozporządzeniu mają kluczowe znaczenie dla wspierania poszanowania podstawowych praw człowieka, służąc tym samym realizacji celu, jakim jest ochrona moralności publicznej we wspomnianym kraju.

    51

    Zgodnie z art. 11 spornego rozporządzenia rozpatrywane środki ograniczające mają przyjąć postać zamrożenia wszystkich funduszy i zasobów gospodarczych należących do poszczególnych członków rządu Republiki Związku Myanmar oraz do związanych z nimi osób fizycznych lub prawnych, podmiotów lub organów.

    52

    Ujęty w załączniku VI do spornego rozporządzenia wykaz członków tego rządu oraz związanych z nimi osób, podmiotów i organów, o których mowa we wspomnianym art. 11, obejmuje w szczególności nazwiska członków państwowej rady pokoju i rozwoju, ministrów, wyższych oficerów oraz osób czerpiących zyski z polityki gospodarczej wspomnianego rządu.

    53

    W tym względzie należy przypomnieć, że Trybunał orzekł już, iż w świetle brzmienia art. 60 WE i 301 WE, w szczególności zawartych w nich wyrażeń „w stosunku do danych państw trzecich” i „z jednym lub większą liczbą państw trzecich”, postanowienia te dotyczą podejmowania środków wobec państw trzecich, przy czym pojęcie to może obejmować przywódców takiego państwa, jak również osoby fizyczne i podmioty, które są z tymi przywódcami powiązane lub przez nich bezpośrednio lub pośrednio kontrolowane (ww. wyrok w sprawach połączonych Kadi i Al Barakaat International Foundation przeciwko Radzie i Komisji, pkt 166).

    54

    W ujętym w lit. J załącznika VI do spornego rozporządzenia wykazie osób, które odnoszą korzyści z polityki gospodarczej rządu Republiki Związku Myanmar i których odpowiednie fundusze i zasoby gospodarcze zostały zamrożone, znajdują się w szczególności nazwiska członków rodziny osób kierujących niektórymi przedsiębiorstwami, w tym nazwisko wnoszącego odwołanie.

    55

    W świetle orzecznictwa Trybunału, wspomnianego w pkt 53 niniejszego wyroku, nie można wykluczyć, iż kierujący niektórymi przedsiębiorstwami mogą podlegać środkom ograniczającym przyjętym na podstawie art. 60 WE i 301 WE, o ile zostanie ustalone, że są oni związani z przywódcami Republiki Związku Myanmar lub że działalność tych przedsiębiorstw znajduje się pod kontrolą tych przywódców.

    56

    Jednakże członkowie rodziny kierujących przedsiębiorstwami, którzy widnieją w wykazie ujętym w załączniku VI do spornego rozporządzenia, objęci są przez środki w postaci zamrożenia funduszy tylko ze względu na to, że należą do rodziny osób związanych z kolei ze wspomnianymi przywódcami państwowymi.

    57

    W odniesieniu do nich w pkt 67 zaskarżonego wyroku Sąd orzekł, że można domniemywać, iż członkowie rodziny kierujących przedsiębiorstwami czerpią korzyści z funkcji wykonywanych przez tych kierujących, tak że nic nie stoi na przeszkodzie, aby dojść do wniosku, iż oni również czerpią zyski z polityki gospodarczej rządu. Sąd orzekł także, że domniemanie to może zostać obalone, jeżeli skarżącemu uda się wykazać, iż nie łączy go ścisła więź z kierującym, który jest członkiem jego rodziny (pkt 68 zaskarżonego wyroku).

    58

    Sąd zatem doszedł do wniosku (pkt 70 zaskarżonego wyroku), że środki ograniczające na podstawie ukierunkowanych i selektywnych sankcji obejmujących pewne kategorie osób uznawanych przez Radę za związane z odnośnym reżimem, w tym członków rodziny osób kierujących ważnymi przedsiębiorstwami danego państwa trzeciego, wchodzą w zakres stosowania art. 60 WE i 301 WE.

    59

    Należy sprawdzić, czy postępując w ten sposób, Sąd dopuścił się błędu co do oceny zakresu art. 60 WE i 301 WE zgodnie z ich wykładnią dokonaną w orzecznictwie Trybunału (zob. w szczególności ww. wyrok w sprawach połączonych Kadi i Al Barakaat International Foundation przeciwko Radzie i Komisji).

    60

    O ile prawdą jest, że w pkt 166 ww. wyroku w sprawach połączonych Kadi i Al Barakaat International Foundation przeciwko Radzie i Komisji Trybunał dokonał rozszerzającej wykładni art. 60 WE i 301 WE w zakresie, w jakim włączył do pojęcia państw trzecich, widniejącego we wspomnianych artykułach, przywódców tych państw, jak również osoby fizyczne i podmioty, które są z tymi przywódcami powiązane lub przez nich bezpośrednio lub pośrednio kontrolowane, o tyle jednak wykładnia taka została podporządkowana warunkom zmierzającym do zapewnienia stosowania art. 60 WE i 301 WE zgodnie z celem, który został im wyznaczony.

    61

    W tym względzie Trybunał odrzucił tezę Komisji, zgodnie z którą wystarczy, by sporne środki ograniczające były skierowane przeciwko osobom lub podmiotom przebywającym na terytorium danego państwa trzeciego lub powiązanym z nim w inny sposób, by móc je uważać za podjęte wobec tego państwa w rozumieniu art. 60 WE i 301 WE (zob. ww. wyrok w sprawach połączonych Kadi i Al Barakaat International Foundation przeciwko Radzie i Komisji, pkt 168).

    62

    Według Trybunału taka wykładnia art. 60 WE i 301 WE oznaczałaby przyznanie tym postanowieniom nadmiernie szerokiego zasięgu i w żaden sposób nie spełniałaby wynikającego z samego ich brzmienia wymogu, że środki zarządzane na podstawie tych postanowień powinny być podejmowane wobec państw trzecich (ww. wyrok w sprawach połączonych Kadi i Al Barakaat International Foundation przeciwko Radzie i Komisji, pkt 168).

    63

    Wynika z tego, że aby środki wobec osób fizycznych mogły zostać przyjęte na podstawie art. 60 WE i 301 WE jako środki ograniczające obejmujące państwa trzecie, muszą one dotyczyć wyłącznie przywódców wspomnianych państw i osób, które są z tymi przywódcami powiązane (zob. ww. wyrok w sprawach połączonych Kadi i Al Barakaat International Foundation przeciwko Radzie i Komisji, pkt 166).

    64

    Wymóg ten prowadzi do zapewnienia istnienia wystarczającej więzi pomiędzy danymi osobami i państwem trzecim, które jest celem środków ograniczających przyjętych przez Unię, uniemożliwiając dokonywanie zbyt szerokiej i z tego względu sprzecznej z orzecznictwem Trybunału wykładni art. 60 WE i 301 WE.

    65

    Uznając za dozwolone domniemanie, że członkowie rodziny kierujących ważnymi przedsiębiorstwami czerpią także korzyści z polityki gospodarczej rządu, Sąd rozszerzył kategorię osób fizycznych, które mogą zostać objęte ukierunkowanymi środkami ograniczającymi.

    66

    Zastosowanie takich środków do osób fizycznych tylko ze względu na ich powiązania rodzinne z osobami związanymi z przywódcami danego państwa trzeciego i niezależnie od ich osobistego zachowania sprzeczne jest z orzecznictwem Trybunału dotyczącym art. 60 WE i 301 WE.

    67

    Nie jest bowiem łatwo wykazać więź, nawet pośrednią, pomiędzy brakiem postępu w demokratyzacji oraz ciągłym naruszaniem praw człowieka w Myanmarze, które to czynniki stanowią – jak to wynika z motywu 1 spornego rozporządzenia – jeden z powodów prowadzących do przyjęcia tego rozporządzenia, a zachowaniem członków rodziny osób kierujących przedsiębiorstwami, które samo w sobie nie jest przedmiotem żadnej krytyki.

    68

    Z drugiej strony Trybunał, orzekając w pkt 168 ww. wyroku w sprawach połączonych Kadi i Al Barakaat International Foundation przeciwko Radzie i Komisji, że środki ograniczające skierowane przeciwko państwu trzeciemu nie mogą dotyczyć osób związanych z tym państwem „w inny sposób”, zamierzał ograniczyć kategorię osób fizycznych, które mogą zostać objęte ukierunkowanymi środkami ograniczającymi, do tych, których powiązanie z danym państwem trzecim narzuca się z całą oczywistością, to znaczy do przywódców państw trzecich i osób z tymi przywódcami związanych.

    69

    Ponadto kryterium zastosowane przez Sąd w celu włączenia członków rodziny osób kierujących przedsiębiorstwami zasadza się na domniemaniu nieprzewidzianym ani w spornym rozporządzeniu, ani we wspólnych stanowiskach 2006/318 i 2007/750, do których rozporządzenie to zawiera odniesienia, i nieodpowiadającym celom tego rozporządzenia.

    70

    W rezultacie środek w postaci zamrożenia funduszy i zasobów gospodarczych należących do wnoszącego odwołanie mógł zostać przyjęty w ramach rozporządzenia mającego na celu nałożenie sankcji na państwo trzecie na podstawie art. 60 WE i 301 WE tylko w oparciu o szczegółowo określone i konkretne okoliczności pozwalające na ustalenie, że wspomniany wnoszący odwołanie czerpie zyski z polityki gospodarczej przywódców Republiki Związku Myanmar.

    71

    Z całości powyższych rozważań wynika, że Sąd naruszył prawo, orzekając, że można domniemywać, iż członkowie rodziny kierujących przedsiębiorstwami czerpią korzyści z funkcji wykonywanych przez tych kierujących, tak że oni również czerpią zyski z polityki gospodarczej rządu, i że w rezultacie istnieje wystarczająca więź dla celów art. 60 WE i 301 WE między wnoszącym odwołanie a reżimem wojskowym w Myanmarze.

    72

    Z powyższego wynika, że zarzut pierwszy odwołania jest zasadny i że zaskarżony wyrok należy uchylić w zakresie, w jakim nie stwierdzono w nim nieważności spornego rozporządzenia w odniesieniu do wnoszącego odwołanie, ze względu na brak podstawy prawnej.

    73

    Wobec uznania za zasadne zarzutu pierwszego, prowadzącego do uchylenia zaskarżonego wyroku, nie zachodzi potrzeba badania pozostałych zarzutów odwołania.

    W przedmiocie skargi przed Sądem

    74

    Zgodnie z art. 61 akapit pierwszy statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, jeśli odwołanie jest zasadne, Trybunał uchyla orzeczenie Sądu. Trybunał może zatem wydać orzeczenie ostateczne w sprawie, jeśli stan postępowania na to pozwala.

    75

    W niniejszym przypadku Trybunał posiada niezbędne dane, by wydać ostateczne rozstrzygnięcie w przedmiocie skargi o stwierdzenie nieważności spornego rozporządzenia wniesionej przed Sądem przez wnoszącego odwołanie.

    76

    W tym względzie wystarczy zauważyć, że z powodów wyrażonych w pkt 60–70 niniejszego wyroku skarga jest zasadna i że należy stwierdzić nieważność spornego rozporządzenia ze względu na brak podstawy prawnej w odniesieniu do wnoszącego odwołanie.

    W przedmiocie kosztów

    77

    Zgodnie z art. 122 akapit pierwszy regulaminu postępowania, jeżeli odwołanie jest zasadne i Trybunał orzeka wyrokiem kończącym postępowanie w sprawie, rozstrzyga on o kosztach.

    78

    Artykuł 69 § 2 tegoż regulaminu, mający zastosowanie do postępowania odwoławczego na podstawie art. 118 regulaminu, stanowi, że kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ wnoszący odwołanie wniósł o obciążenie Rady kosztami postępowania, a Rada przegrała sprawę, należy obciążyć ją kosztami postępowania obydwu instancji.

    79

    W myśl art. 69 § 4 akapit pierwszy regulaminu postępowania, mającego także zastosowanie do postępowania odwoławczego na podstawie art. 118 regulaminu, państwa członkowskie i instytucje interweniujące w sporze pokrywają własne koszty. Zgodnie z tym przepisem należy orzec, że Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz Komisja pokrywają własne koszty poniesione zarówno w postępowaniu przed Sądem, jak i w postępowaniu odwoławczym.

     

    Z powyższych względów Trybunał (wielka izba) orzeka, co następuje:

     

    1)

    Wyrok Sądu Unii Europejskiej z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie T-181/08 Tay Za przeciwko Radzie zostaje uchylony.

     

    2)

    Stwierdza się nieważność rozporządzenia Rady (WE) nr 194/2008 z dnia 25 lutego 2008 r. w sprawie przedłużenia obowiązywania i wzmocnienia środków ograniczających wobec Birmy/Związku Myanmar, uchylającego rozporządzenie Rady (WE) nr 817/2006, w zakresie, w jakim dotyczy ono P.P. Tay Za.

     

    3)

    Rada Unii Europejskiej zostaje obciążona kosztami poniesionymi zarówno w pierwszej instancji, jak i w postępowaniu odwoławczym.

     

    4)

    Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz Komisja Europejska pokrywają koszty własne poniesione zarówno w pierwszej instancji, jak i w postępowaniu odwoławczym.

     

    Podpisy


    ( *1 ) Język postępowania: angielski.

    Top