KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 16.1.2023

COM(2023) 24 final

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

Nowy Europejski Bauhaus: sprawozdanie z postępów

Spis treści

1. Streszczenie    

2. Finansowanie NEB    

3. Wdrażanie w państwach członkowskich    

4. Wpływ NEB na środowisko polityczne UE    

4.1    NEB w kształtowaniu polityki UE    

4.2    Komisja przechodzi od słów do czynów    

5. Edukacja i umiejętności    

6.    Rosnąca społeczność zwolenników i realizatorów    

6.1    Partnerzy    

6.2    Przyjaciele    

6.3    Okrągły stół wysokiego szczebla    

6.4    Krajowe punkty kontaktowe    

7.    Laboratorium NEB    

7.1    Projekty kierowane przez Komisję    

7.2    Projekty prowadzone przez społeczność    

8. Nagrody Nowego Europejskiego Bauhausu 2021 i 2022    

9. Komunikacja, zaangażowanie społeczne, wydarzenia    

9.1 Komunikacja i zaangażowanie społeczne    

9.2 Wydarzenia w ramach NEB    

9.2.1 Festiwal nowego europejskiego Bauhausu 2022    

9.2.2 Inne wydarzenia w ramach NEB organizowane przez Komisję Europejską    

9.2.3 Wydarzenia związane z NEB organizowane poza Unią Europejską    

1.Streszczenie

Nowy europejski Bauhaus (NEB) uruchomiono, aby umożliwić realizację Europejskiego Zielonego Ładu przez konkretne zmiany w naszym otoczeniu, które będą mieć korzystny wpływ na nasze życie codzienne: w budownictwie i przestrzeniach publicznych, ale także w takich dziedzinach jak moda czy projektowanie mebli. Nowy europejski Bauhaus ma na celu stworzenie nowego stylu życia, zakładającego zgodność wzornictwa z zasadami zrównoważonego rozwoju, wymagającego mniejszych emisji dwutlenku węgla, sprzyjającego włączeniu społecznemu i przystępnego cenowo dla wszystkich, z poszanowaniem różnorodności w Europie i poza jej granicami.

Zaledwie dwa lata po uruchomieniu NEB stał się katalizatorem transformacji zgodnie z celami Europejskiego Zielonego Ładu, przy jednoczesnym zapewnieniu włączenia społecznego i uczestnictwa. Inicjatywa ta przerodziła się w ruch obejmujący aktywną i rosnącą społeczność, którą tworzą mieszkańcy wszystkich państw członkowskich UE i nie tylko.

Jednocześnie, dzięki szerokiemu finansowaniu z różnych programów unijnych, w ramach NEB rozpoczęto wdrażanie realnych zmian. W 2022 r. wybrano i uruchomiono sześć pierwszych projektów demonstracyjnych NEB. Kolejnych 10 zostanie uruchomionych w 2023 r. Chociaż w odniesieniu do NEB nie istnieje żaden konkretny programu UE, w projekty NEB zainwestowano już ponad 100 mln EUR dzięki wsparciu różnych programów WRF, takich jak „Horyzont Europa”, Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR), program LIFE, Program na rzecz jednolitego rynku oraz program „Cyfrowa Europa”. NEB koncentruje się w szczególności na wspieraniu mniejszych inicjatyw i projektów, np. za pomocą nagród NEB, które przyznano już 38 projektom.

Dzięki 600 oficjalnym organizacjom partnerskim, obejmującym zarówno sieci ogólnoeuropejskie, jak i inicjatywy lokalne, NEB dociera do milionów obywateli. Dzięki inicjatywie udało się zgromadzić ludzi z różnych środowisk – od sztuki i designu, sektora kultury i sektora kreatywnego, instytucji dziedzictwa kulturowego, po pedagogów, naukowców i innowatorów, władze lokalne i regionalne oraz inicjatywy obywatelskie – i to właśnie oni odgrywają kluczową rolę w realizacji idei NEB. Na przykład pierwsi przyjaciele (przedsiębiorstwa i podmioty publiczne) wspierają tę inicjatywę na wiele sposobów, w tym przez inwestycje prywatne. Sieć krajowych punktów kontaktowych zajmuje się upowszechnianiem idei NEB na poziomie lokalnym. Przykłady projektów realizowanych w państwach członkowskich przedstawiono w odpowiednich rozdziałach.

Obok działań, wydarzeń i projektów inicjowanych przez samą Komisję w ramach NEB zachęca się i inspiruje ogromną liczbę podmiotów lokalnych, regionalnych i krajowych do tworzenia własnych inicjatyw nowego europejskiego Bauhausu. Nie sposób wymienić ich wszystkich w tym sprawozdaniu, lecz większość projektów i społeczności NEB można znaleźć na portalu NEB 1 , tj. interaktywnej mapie, która będzie rozwijana wraz z powiększaniem się społeczności NEB.

NEB nie tylko stał się ruchem, ale także zainspirował innych do współpracy opartej na wartościach NEB. Przykładowo z inicjatywy europejskiego przemysłu drzewnego uruchomiono Wood4Bauhaus 2 , otwartą platformę skierowaną do branży budowlanej i wszystkich zainteresowanych stron. Niedawno założony Europejski Sojusz na rzecz Mody (ang. European Fashion Alliance) 3 jest kolejnym przykładem ponadnarodowej inicjatywy zainspirowanej przez NEB. Wiodące europejskie organizacje zajmujące się kreatywną modą utworzyły sojusz w celu wspierania dobrze prosperującego, zrównoważonego i zapewniającego włączenie społeczne europejskiego ekosystemu mody.

To tylko kilka przykładów na to, jak NEB przyczynia się do transformacji naszych gospodarek i społeczeństw oraz do osiągnięcia celów klimatycznych. NEB wspiera również inne inicjatywy polityczne Komisji, takie jak zmiana rozporządzenia w sprawie wyrobów budowlanych lub ścieżki transformacji kilku ekosystemów, oraz przyczynia się do ich realizacji. W 2023 r. w ramach nowego europejskiego Bauhausu powstanie Akademia NEB jako wkład w Europejski Rok Umiejętności i uruchomione zostaną szkolenia z zakresu zrównoważonego budownictwa, obiegu zamkniętego i materiałów pochodzenia biologicznego, aby przyspieszyć transformację tego sektora.

NEB rozwinął się w wiarygodną i silną narrację o transformacji, która nie pomija nikogo. Komunikacja odbywa się za pomocą różnych kanałów komunikacyjnych bezpośrednio z obywatelami. Aby zwiększyć zaangażowanie, w 2023 r. utworzony zostanie profil NEB na platformie LinkedIn.

Aby nadać NEB wymierny charakter, potrzebne są jasne kryteria oceny projektów i inicjatyw. Wraz z niniejszym sprawozdaniem Komisja publikuje kompas NEB, czyli pierwsze narzędzie oceny, które pozwala twórcom projektów sprawdzić, w jakim stopniu ich projekty są zgodne z założeniami NEB. W kompasie wyjaśniono znaczenie trzech wartości NEB: zrównoważoność, włączenie społeczne i piękno, a także określono, w jaki sposób mogą być one zintegrowane i połączone z zasadami działania, tj. uczestnictwem i transdyscyplinarnością. Na podstawie tego kompasu opracowane zostaną bardziej szczegółowe narzędzia oceny, w pierwszej kolejności w odniesieniu do środowiska zbudowanego. Pierwsze wyniki powinny być dostępne w 2024 r.

Komisja będzie nadal pracować nad usuwaniem barier, w tym biurokratycznych i prawnych, napotykanych przez osoby realizujące lokalne inicjatywy. W tym kontekście analiza rozwiązań regulacyjnych prowadzona przez laboratorium NEB przyniesie pierwsze rezultaty w 2023 r., na przykład w postaci warsztatów na temat biopochodnych materiałów budowlanych, które to warsztaty będą powiązane również z Akademią NEB. Komisja będzie nadal poszukiwać rozwiązań w zakresie nowych sposobów finansowania mniejszych struktur, którym trudno jest uzyskać dostęp do istniejących systemów finansowania unijnego, za pomocą projektu laboratorium NEB dotyczącego innowacyjnych instrumentów finansowych.

NEB z założenia ma być źródłem inspiracji dla obywateli, dającym wszystkim poczucie pewności, że mogą zabrać głos i uczestniczyć w życiu społecznym. Jednym z ważnych zadań w ramach NEB pozostaje zatem nawiązanie bliższej współpracy z regionami i krajami o niewielkiej dotychczas aktywności w zakresie NEB oraz dotarcie do sektorów niedostatecznie reprezentowanych we Wspólnocie, w tym gospodarki społecznej i młodszych pokoleń. Ponadto NEB będzie w jeszcze większym stopniu angażować się w sektor kultury i sektor kreatywny ze względu na ich kluczową rolę w inicjatywie, w szczególności w zakresie włączenia wartości piękna i upowszechniania nowych znaczeń.

Komisja będzie również kontynuować prace nad włączeniem NEB do głównego nurtu programów UE, w tym w ramach zarządzania dzielonego do polityki spójności, oraz nad zwiększeniem finansowania tej inicjatywy; na szczegółowe zaproszenia do składania wniosków dotyczących inicjatyw NEB w ramach misji i klastrów programu „Horyzont Europa” w latach 2023 i 2024 zostanie przeznaczone 106,3 mln EUR. W kontekście Europejskiego Roku Umiejętności 2023 tematyka kolejnej edycji nagród NEB będzie koncentrować się na edukacji, a jej zasięg geograficzny obejmie oprócz państw członkowskich UE także Bałkany Zachodnie.

NEB będzie coraz częściej wykraczać poza granice i docierać do partnerów w innych częściach świata.

Komisja Europejska będzie nadal wspierać i promować NEB, a jednocześnie oczekiwać, że społeczność NEB będzie z entuzjazmem wspierać i rozpowszechniać ten ruch w sposób organiczny, a także że instytucje unijne i władze krajowe zaangażują się we wspieranie i ułatwianie jego rozwoju, tak aby Nowy Europejski Zielony Ład oznaczał integracyjne, piękne i zrównoważone dziś i jutro dla wszystkich.

2. Finansowanie NEB

Jednym z głównych wyzwań dla inicjatywy NEB było zgromadzenie środków na wsparcie innowacyjnych i transdyscyplinarnych projektów, które odzwierciedlają wartości NEB i umożliwiają realizację założeń Zielonego Ładu w praktyce, oraz zachęcanie do wdrażania tych projektów. Szczególny nacisk położono na innowacje, powiązanie kultury i technologii oraz finansowanie mniejszych inicjatyw i projektów.

W celu realizacji inicjatywy połączono siły kilku programów unijnych. Jej dwa główne filary to program „Horyzont Europa” i Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR). Wsparcie zapewniają również Program na rzecz jednolitego rynku, program „Cyfrowa Europa” oraz program LIFE 4 . Przez skuteczne wykorzystanie różnych programów UE w ramach serii szczegółowych zaproszeń do składania wniosków – o łącznej wartości 106,3 mln EUR – zapewniono wsparcie na realizację projektów NEB w 2021 r. i 2022 r. Inicjatywa NEB pełniła rolę łącznika i promotora istniejących już mechanizmów finansowania i programów politycznych. Przegląd zaproszeń do składania wniosków można znaleźć w poniższych tabelach pogrupowanych według obszaru transformacji 5 .

Jak opisano w komunikacie w sprawie nowego europejskiego Bauhausu, celem NEB jest wprowadzenie namacalnych zmian w praktyce, w otoczeniu sprzyjającym innowacjom, jak również w produktach i usługach, które to zmiany przyczynią się do poprawy jakości życia obywateli, a jednocześnie do zmian w sposobie myślenia w dłuższej perspektywie i realizacji ambicji, które są również odzwierciedlone w celach pierwszej edycji szczegółowych zaproszeń. Przykładowo sześć sztandarowych projektów demonstracyjnych NEB zostanie wdrożonych w 14 miejscach (12 państw członkowskich UE – Belgia, Republika Czeska, Niemcy, Dania, Grecja, Chorwacja, Włochy, Łotwa, Niderlandy, Portugalia, Szwecja i Słowenia – oraz Norwegia i Turcja). Obejmą one między innymi renowację budynków, obieg zamknięty, sztukę, dziedzictwo kulturowe, edukację, inteligentne miasta, obszary przybrzeżne oraz rewitalizację obszarów miejskich i wiejskich. Celem tych sześciu projektów demonstracyjnych jest przeprowadzenie do czasu ich zakończenia głębokich transformacji dzięki wymiernym rezultatom, które można dostosować i wykorzystać jako źródło wiedzy w innych kontekstach, co przyniesie długoterminowe korzyści.

Druga generacja projektów demonstracyjnych będzie realizowana za pomocą Europejskiej inicjatywy miejskiej w ramach polityki spójności. W ramach zaproszenia do składania wniosków, które ogłoszono jesienią 2022 r., udostępniona zostanie kwota 50 mln EUR z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na wsparcie innowacyjnych rozwiązań NEB w zakresie wyzwań miejskich związanych z obszarami miejskimi, między innymi w następujących dziedzinach: budowa i renowacje w duchu obiegu zamkniętego i neutralności pod względem emisji dwutlenku węgla, ochrona i przekształcanie dziedzictwa kulturowego, przystosowanie i przekształcanie budynków na potrzeby rozwiązań w zakresie przystępnych cenowo mieszkań oraz regeneracji przestrzeni miejskich.

W lipcu 2022 r. Komisja i Europejski Bank Inwestycyjny uruchomiły ponadto modelowy instrument finansowy: „model rozwoju terytorialnego w ramach nowego europejskiego Bauhausu”. Ten dobrowolny instrument będzie wspierał instytucje zarządzające działające w obszarze polityki spójności w państwach członkowskich UE w tworzeniu instrumentów finansowych i uruchamianiu programów na rzecz spójności w celu pozyskania środków publicznych i prywatnych na wsparcie projektów NEB.

Przez zaproszenie do składanie wniosków w konkursie ”Wsparcia inicjatyw lokalnych nowego europejskiego Bauhausu” polityka spójności wychodzi naprzeciw potrzebie budowania zdolności władz lokalnych do ułatwiania lokalnych procesów transformacji za pomocą projektów NEB. Zaproszenie to jest również ukierunkowane na transformację przestrzeni fizycznych pod kątem idei NEB, w tym na obszarach wiejskich. 20 mniejszych i średnich gmin otrzymuje obecnie dostosowane do potrzeb, wielodyscyplinarne wsparcie ekspertów na poziomie lokalnym, dzięki któremu mogą realizować swoje pomysły w zakresie NEB. Projekty te obejmują zarówno nowe centra sztuki i kreatywne przestrzenie robocze, jak i włączenie Romów do procesu regeneracji opuszczonych terenów przemysłowych.

Poza bezpośrednim finansowaniem projektów NEB w ramach polityki spójności Komisja, działając pod kierunkiem komisarz Elisy Ferreiry, podpisała ze wszystkimi 27 państwami członkowskimi umowy partnerskie i programy dotyczące wdrażania funduszy objętych polityką spójności na lata 2021–2027 zawierające szczegółowe odniesienia do NEB na poziomie konkretnych umów partnerskich lub programów. To zwiększone zaangażowanie państw członkowskich we wspieranie nowego europejskiego Bauhausu w ramach programów polityki spójności toruje drogę do włączenia idei NEB do głównego nurtu polityki na poziomie regionalnym i lokalnym w okresie 2021–2027. W konkretnych programach operacyjnych przewidziano już wsparcie na rzecz projektów NEB na poziomie lokalnym, czego przykładem jest wsparcie Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji w jednym z niemieckich regionów górniczych w Saksonii-Anhalcie.

Kolejny ważny wymiar transformacji naszej przestrzeni życiowej i naszego stylu życia jest związany z ekosystemami przemysłowymi. W ramach NEB wspierane są również innowacje ukierunkowane na nowe produkty i usługi, w tym rozwiązania cyfrowe w zakresie NEB. Wykorzystywanie rozwiązań cyfrowych na potrzeby wspierania inicjatyw NEB nabiera coraz większego znaczenia i jest przedmiotem projektu digiNEB.eu, którego celem jest łączenie społeczności cyfrowych i społeczności NEB oraz zwiększanie świadomości wszystkich zainteresowanych stron w ramach NEB w zakresie unijnych rozwiązań cyfrowych, co pozwala budować paneuropejski ekosystem cyfrowy NEB.

W ramach inicjatywy NEB wspierane są nie tylko innowacje w rozumieniu nowych osiągnięć technicznych i technologicznych, ale także badane są połączenia nowych i tradycyjnych technologii oraz nowe możliwości przystosowania lokalnego rzemiosła i lokalnej wiedzy. Przykładowo w pierwszym zaproszeniu do składania wniosków dotyczącym projektu partnerskiego WORTH II, które było poświęcone NEB, wyłoniono 65 partnerstw przedsiębiorstw z nowymi pomysłami biznesowymi inspirowanymi designem 6 . W ramach kolejnego zaproszenia do składania wniosków dotyczącego programu EIT Community Booster 2021 w obszarze NEB wybrano 20 obiecujących start-upów i scale-upów, które otrzymają wsparcie na rozwój działalności i usługi pomocnicze o wartości 50 000 EUR.

NEB wspiera również obywateli i społeczności w dążeniu do aktywnego działania na rzecz przyspieszenia zielonej transformacji w ich kontekstach lokalnych. Dzięki podejściu partycypacyjnemu celem inicjatywy NEB jest zaangażowanie społeczeństwa obywatelskiego oraz ludzi w każdym wieku i z różnych środowisk. Dwa szczegółowe zaproszenia do składania wniosków dotyczące projektów wspierających realizację NEB ogłoszone przez wspólnotę EIT nowego europejskiego Bauhausu koncentrowały się na przykład na projektach na małą skalę i były silnie ukierunkowane na współtworzenie rozwiązań społecznościowych z obywatelami. Po sukcesie pierwotnego projektu pilotażowego w 2021 r. w 2022 r. w ramach zaproszeń do składania wniosków dotyczących projektów” Nowy europejski Bauhaus – Współtworzenie przestrzeni publicznej” i „Nowy europejski Bauhaus – Działania na rzecz zaangażowania obywateli” wybrano 18 projektów dotyczących zaangażowania obywatelskiego z 14 krajów.

Oprócz szczegółowych zaproszeń do składania wniosków i działań wspierających realizację NEB szereg zaproszeń do składania wniosków o przyznanie wkładu i działań w ramach nowego europejskiego Bauhausu również służy wspieraniu tej inicjatywy przez włączenie NEB jako elementu kontekstu lub jako priorytetu (bez szczególnego przydziału budżetowego na realizację NEB). Przykładem może być niedawno ogłoszone zaproszenie do składania ofert dotyczące programu wzajemnego uczenia się w zakresie wysokiej jakości architektury i środowiska zbudowanego lub przyszłych zaproszeń do składania wniosków dotyczących rezydencji artystycznych w ramach programu „Kultura dla Europy”.

Ponadto wdrożono szereg działań w ramach NEB, które przyczyniły się do realizacji Europejskiego Roku Młodzieży w 2022 r.: przykładowo Komisja uruchomiła trasę NEB w ramach inicjatywy Erasmus+ Discover EU 7 , aby ułatwić 18-latkom podróżowanie po Europie w sposób ekologiczny.

Tabela 1: Szczegółowe zaproszenia do składania wniosków i działania dotyczące przekształcania miejsc w praktyce, wspierające transformację środowiska zbudowanego i stylów życia na poziomie lokalnym

Tabela 2: Szczegółowe zaproszenia do składania wniosków i działania dotyczące transformacji otoczenia sprzyjającego innowacjom, wspierające innowacje służące włączeniu zrównoważoności, włączenia społecznego i estetyki do nowych rozwiązań i produktów

Tabela 3: Zaproszenia do składania wniosków i działania dotyczące upowszechniania nowych znaczeń, kwestionowania naszych perspektyw i sposobu myślenia wokół podstawowych wartości – estetyki, zrównoważoności i włączenia społecznego

3. Wdrażanie w państwach członkowskich

Coraz więcej państw członkowskich włącza NEB do swoich działań i polityk. Odbywa się to częściowo za pośrednictwem krajowych punktów kontaktowych, ale także za pośrednictwem ministerstw w państwach członkowskich oraz partnerów i przyjaciół NEB. W tym rozdziale przedstawiono kilka przykładów konkretnych działań państw członkowskich:

·W listopadzie 2022 r. rząd Finlandii, we współpracy z Komisją Europejską, rządem Szwecji i rządem Estonii, zorganizował w Espoo (Finlandia) wydarzenie wysokiego szczebla „New European Bauhaus Goes Into the Woods” [„Nowy europejski Bauhaus wkracza do lasów”] 8 . Głównymi tematami wydarzenia były zrównoważone zarządzanie europejskimi lasami oraz potencjał materiałów biopochodnych w kierowaniu sektora budowlanego ku neutralności pod względem emisji dwutlenku węgla. W obecności premierów Finlandii i Estonii, a także wicepremiera Szwecji i komisarza Sinkevičiusa przewodnicząca Komisji Ursula von der Leyen ogłosiła rozpoczęcie działalności Akademii nowego europejskiego Bauhausu. W kontekście Europejskiego Roku Umiejętności 2023 inicjatywa ta ma na celu wspieranie umiejętności ekologicznych i cyfrowych w sektorze budowlanym.

·Szwedzka Rada ds. Zrównoważonych Miast i sześć miast północnej Szwecji zainicjowały również projekt „Visions of the North” [„Wizje północy”] 9 , w ramach którego 11 kreatywnych zespołów pracuje nad przejściem w kierunku neutralnych klimatycznie i zrównoważonych miast, aby opracować podejścia NEB w oparciu o unikalne punkty wyjścia i procesy tych sześciu miast.

·W Hiszpanii NEB był jednym z czynników, które przyczyniły się do szybkiego przyjęcia nowej ustawy o wysokiej jakości architekturze 10  uwzględniającej wartości związane ze zrównoważonością, jakością, włączeniem społecznym i dostępnością. Proces legislacyjny przygotowano w ramach procesu partycypacyjnego, który przebiegał równolegle z etapem współprojektowania NEB i opierał się na synergii z inicjatywą UE.

·NEB został włączony do nowej polityki narodowej Irlandii w zakresie architektury „Places for People” [„Miejsca dla ludzi”] 11 , ogłoszonej w maju 2022 r.

·NEB stanowił inspirację do opracowania nowej strategii na rzecz sektora kultury i sektora kreatywnego Republiki Słowackiej do 2030 r. 12 .

·NEB stanowił tło koncepcyjne słowacko- austriackiego Roku Troski o Klimat 2022 13 , nad którym patronat objął Prezydent Republiki Słowackiej. Kuratorką projektu była Mária Beňačková Rišková, członkini okrągłego stołu wysokiego szczebla NEB. Projekt obejmował serię wydarzeń, których tematem przewodnim była zmiana klimatu i jej wpływ na społeczności, a także na sektory kreatywne. 

·Rząd grecki powołał niedawno w ramach swojej struktury transdyscyplinarną grupę roboczą ds. NEB. Powstała wielopoziomowa grupa, w skład której weszli członkowie Ministerstwa Środowiska i Energii oraz Ministerstwa Kultury, profesorowie ze wszystkich uczelni architektonicznych w Grecji, inżynierowie budownictwa, przedstawiciele Izby Technicznej Grecji i Greckiego Stowarzyszenia Architektów, a także przedstawiciele władz lokalnych.

·W Niemczech niemiecka Agencja Ochrony Środowiska (UBA) rozpoczęła wewnętrzny projekt badawczy, którego celem jest opracowanie zaleceń dotyczących przestrzeni miejskich: „Rozwój nowego europejskiego Bauhausu: mobilność zgodna z zasadami zrównoważonego rozwoju oraz odporne przestrzenie miejskie służące poprawie jakości życia” 14 .

·We Francji w ramach zaproszenia do składania wniosków dotyczącego projektu „Committed to the Quality of Tomorrow’s Housing” 15 [„Zaangażowanie na rzecz jakości budownictwa przyszłości”] ogłoszonego przez francuskie Ministerstwo Kultury i Ministerstwo Mieszkalnictwa wyróżniono 97 projektów budowlanych i przyznano im pieczęć doskonałości za przystępne cenowo i zrównoważone budownictwo mieszkaniowe wysokiej jakości, zgodne z zasadami NEB, a 20 projektów otrzymało dostosowane do potrzeb wsparcie.

·Podczas nieformalnej konferencji ministrów państw członkowskich UE ds. mieszkalnictwa, zorganizowanej w marcu 2022 r. w ramach francuskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej, ministrowie państw członkowskich UE ds. mieszkalnictwa zadeklarowali, że będą promować NEB oraz inne narzędzia i inicjatywy Komisji (takie jak inicjatywa „fala renowacji”), które służą zwalczaniu nadmiernego przejmowania gruntów, a także działania na rzecz zapewniającego włączenie społeczne, dostępnego i odpowiedniego środowiska życia 16 .

·W wielu państwach członkowskich w ramach uruchomienia programów objętych polityką spójności na lata 2021–2027 w 2022 r. odbyły się ponadto spotkania wysokiego szczebla z udziałem komisarz Elisy Ferreiry oraz przedstawicieli rządu, władz regionalnych i lokalnych, podczas których podkreślono m.in. aspiracje i pomysły związane z NEB w nowym okresie programowania.

4. Wpływ NEB na środowisko polityczne UE

4.1 NEB w kształtowaniu polityki UE

Jak podkreślono w komunikacie w sprawie nowego europejskiego Bauhausu, inicjatywa ta jest osadzona w bogatym kontekście politycznym UE. Głównym celem NEB nie jest tworzenie przepisów, lecz raczej inspirowanie innych inicjatyw Komisji oraz włączanie wartości i zasad NEB do procesu kształtowania polityki UE. Odbywa się to częściowo dzięki finansowaniu w ramach szeregu programów UE, a częściowo za sprawą ścisłej współpracy między zespołem ds. NEB a innymi służbami Komisji. Aby wspierać tę wymianę, w komitecie sterującym zasiadają przedstawiciele ponad 20 dyrekcji generalnych oraz członkowie gabinetów 15 komisarzy.

W ramach działań następczych związanych ze strategią przemysłową UE opublikowano szereg ścieżek transformacji, które zawierają odniesienia do NEB, lub są one w trakcie opracowywania:

·W listopadzie 2022 r. uruchomiono ścieżkę transformacji w zakresie gospodarki bliskości i gospodarki społecznej 17 , w której określono działania na rzecz uczynienia unijnej gospodarki społecznej i lokalnych przedsiębiorstw bardziej odpornymi, ekologicznymi i cyfrowymi. W procesie współtworzenia uczestniczyło w sumie ponad 400 zainteresowanych stron związanych z ekosystemem, w tym społeczność NEB, która bezpośrednio uczestniczyła w tworzeniu ostatecznego dokumentu lub wniosła swój wkład przez dedykowane warsztaty zorganizowane wiosną 2022 r. Ta ścieżka transformacji zawiera odniesienia do NEB jako inicjatywy mającej na celu zachęcenie różnych społeczności na poziomie oddolnym do tworzenia zrównoważonych, wzbogacających i zapewniających włączenie społeczne projektów. Warto podkreślić, że w części dotyczącej znaczenia inwestycji w infrastrukturę społeczną w dokumencie odniesiono się do inicjatywy na rzecz przystępności cenowej mieszkań 18 , która jest inicjatywą przewodnią NEB. W ścieżce transformacji podkreślono znaczenie cyfrowych innowacji społecznych i inicjatywy „Tech for Good” [„Technologia dla dobra”] 19 we wspieraniu projektów ukierunkowanych na cele społeczne w ramach podejścia oddolnego.

·W strategii UE na rzecz zrównoważonych wyrobów włókienniczych 20 , opublikowanej w marcu 2022 r., zaproponowano działania na rzecz całego cyklu życia produktów tekstylnych, które to działania wspierają jednocześnie ekosystem w zielonej i cyfrowej transformacji. W strategii stwierdzono, że NEB przekłada Europejski Zielony Ładu na konkretne inicjatywy, które propagują zrównoważony tryb życia, w tym modę, a jednocześnie spełniają oczekiwania związane z estetyką i włączeniem społecznym.

·Ścieżka transformacji na rzecz bardziej odpornego, zielonego i cyfrowego ekosystemu budowlanego 21  przewiduje dalsze możliwości współpracy w zakresie NEB. Dokument roboczy służb Komisji, w którym ogłoszono uruchomienie procesu współtworzenia w grudniu 2021 r. 22 , zawiera kilka odniesień do NEB, w tym nawiązanie do przyspieszenia rocznego tempa gruntownej renowacji. Laboratorium NEB zostało wymienione jako jedno z możliwych narzędzi do stworzenia ram wspierających odporność budownictwa, obejmujących postępowanie w przypadku strategicznych zależności.

Ponadto w kontekście nowych inicjatyw regulacyjnych Komisji służących wsparciu realizacji ambitnych celów Zielonego Ładu we wniosku dotyczącym zmiany dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków uwzględniono odniesienie do NEB jako elementu kontekstu 23 . NEB był również ważnym elementem towarzyszącym zmianie rozporządzenia w sprawie wyrobów budowlanych.

W celu opracowania przyszłościowego programu badań naukowych i innowacji w ramach NEB Komisja zorganizowała warsztaty wysokiego szczebla zatytułowane „Badania naukowe i innowacje w ramach nowego europejskiego Bauhausu”, w wyniku których w lutym 2022 r. opublikowano sprawozdanie dotyczące powiązania między programem „Horyzont Europa” a nowym europejskim Bauhausem 24 . W warsztatach uczestniczyli eksperci z dziedziny architektury, środowiska zbudowanego, projektowania, klimatu i energii. Zalecenia i sugestie zawarte w sprawozdaniu stanowią wkład w rozwój programów prac dotyczących programu „Horyzont Europa”, które zapewniają lepsze wsparcie realizacji założeń NEB. Na podstawie tego sprawozdania opracowano kilka zaproszeń do składania wniosków w ramach programu prac dotyczącego programu „Horyzont Europa” na lata 2023–2024.

Na szczeblu międzyinstytucjonalnym jednym z najważniejszych wydarzeń politycznych było przyjęcie w listopadzie 2021 r. konkluzji Rady w sprawie kultury, wysokiej jakości architektury i środowiska zbudowanego jako kluczowych elementów inicjatywy nowy europejski Bauhaus 25 . W konkluzjach zwrócono się do państw członkowskich, aby propagowały włączenie inicjatywy oraz zasad i podejść gospodarki o obiegu zamkniętym do krajowych strategii rozwoju społeczno-gospodarczego i terytorialnego. Zgodnie z konkluzjami Rady oraz sprawozdaniem grupy ds. OMK obejmującej ekspertów z państw członkowskich UE dotyczącym inwestowania w wysokiej jakości architekturę i środowisko życia dla wszystkich (2021) w przyjętym niedawno planie prac w dziedzinie kultury na lata 2023–2026 określono konkretne działanie polegające na promowaniu inicjatywy NEB poprzez kontakty będące następstwem prac sieci ekspertów ds. otwartej metody koordynacji oraz regularne spotkania europejskich dyrektorów ds. polityki architektonicznej (European Directors for Architectural Policies – EDAP) w celu rozważenia ewentualnych inicjatyw, które pozwoliłyby stworzyć wysokiej jakości środowisko życia dla wszystkich, w tym dla osób mieszkających na obszarach wiejskich i oddalonych, np. w regionach najbardziej oddalonych.

W czerwcu 2022 r. Rada przyjęła ponadto zalecenie w sprawie uczenia się na rzecz zrównoważenia środowiskowego 26 . W zaleceniu wyraźnie stwierdzono, że NEB wnosi kulturowy i kreatywny wymiar do Europejskiego Zielonego Ładu oraz zawarto rekomendacje dotyczące inwestowania w ekologiczne i zrównoważone wyposażenie, zasoby i infrastrukturę (budynki, tereny i technologie) służące uczeniu się, interakcjom społecznym i rekreacji w celu zapewnienia zdrowych i odpornych środowisk edukacyjnych.

We wrześniu 2022 r. Parlament Europejski przyjął sprawozdanie w sprawie nowego europejskiego Bauhausu 27 . W sprawozdaniu Parlamentu wyrażono poparcie dla inicjatywy i wezwano przede wszystkim do zwiększenia jej finansowania. Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) 28 oraz Komitet Regionów (KR) 29  również przyjęły pozytywne opinie.

4.2 Komisja przechodzi od słów do czynów

Komisja Europejska pracuje nad realizacją inicjatyw NEB również w ramach swojej własnej strategii dotyczącej nieruchomości oraz swoich obowiązków jako ważnego podmiotu w dzielnicy europejskiej w Brukseli. Od lutego 2021 r. Komisja wdraża nową długoterminową strategię dotyczącą nieruchomości. Strategia ta obejmuje komunikat Komisji i plan działania w zakresie ekologizacji Komisji 30 , w których uwzględniono zasady Zielonego Ładu, a także doświadczenia z globalnej pandemii, dzięki którym wprowadzono nowe, hybrydowe metody pracy. W komunikacie Komisja przedstawiła plan działania, który pozwoli jej osiągnąć neutralność klimatyczną do 2030 r.

Nowy europejski Bauhaus jest częścią tej nowej strategii i zapewnia nowy kanał interakcji w stosunkach Komisji z lokalnymi partnerami w Brukseli, zarówno na poziomie regionu, jak i miasta, ponieważ uczestnictwo jest zawsze w centrum działań wspierających realizację NEB. Na przykład w ramach opracowywania przez region Brukseli nowego planu dla dzielnicy europejskiej zorganizowano warsztaty w kontekście NEB, aby dowiedzieć się, czego inni mieszkańcy dzielnicy oczekują od podmiotu publicznego, jakim jest Komisja.

W duchu NEB w budynku Charlemagne powstało również nowe Centrum Komisji dla Odwiedzających, które zaprojektowano zgodnie z podejściem skoncentrowanym na potrzebach człowieka i w którym zastosowano zrównoważone materiały pochodzące z obiegu zamkniętego.

Nowa siedziba Wspólnego Centrum Badawczego Komisji Europejskiej w Sewilli ma być pierwszym budynkiem KE, którego projekt w całości i od etapu planowania opiera się na koncepcyjnych ramach NEB 31 . Komisja Europejska wybrała w drodze międzynarodowego konkursu architektonicznego projekt koncepcyjny przyszłej siedziby. Konstrukcja pokryje cały teren JRC chmurą słonecznych zadaszeń, które osłonią dziedziniec, ogród i budynek badawczy na wzór typowych dla Sewilli pergoli.

STREET VIEW © PLAYTIME

Te przykłady to dopiero początek nowego, zrównoważonego podejścia. Biorąc pod uwagę obecne zasoby budowlane i aktualnie realizowane projekty dotyczące dzielnicy europejskiej, w najbliższych latach proces transformacji będzie kontynuowany.

5. Edukacja i umiejętności

Na etapie współtworzenia NEB stało się oczywiste, że umiejętności i wiedza mają zasadnicze znaczenie dla przyspieszenia transformacji społeczeństw i gospodarki oraz włączenia do niej podmiotów realizujących założenia Europejskiego Zielonego Ładu na poziomie zarówno państw członkowskich, jak i UE. W ramach NEB opracowano kilka projektów związanych z umiejętnościami i wiedzą, a Komisja będzie nadal koncentrować się na tym sektorze – również w kontekście Europejskiego Roku Umiejętności w 2023 r. Zgodnie z zapowiedzią przewodniczącej Ursuli von der Leyen na konferencji „Bauhaus into the woods” w listopadzie 2022 r. uruchomiona zostanie Akademia NEB, w ramach której oferowane będą szkolenia i wymiana wiedzy, ze szczególnym uwzględnieniem zrównoważonego budownictwa, materiałów biopochodnych i obiegu zamkniętego. Projekt otrzyma wsparcie w postaci dotacji w wysokości 1 mln EUR w ramach Wspólnego Przedsięwzięcia na rzecz Biotechnologicznej Europy Opartej na Obiegu Zamkniętym.

Obecnie kilka instytucji edukacyjnych proponuje nowe programy nauczania oparte na wartościach NEB albo zatrudnia młodych naukowców do realizacji projektów związanych z NEB. Na Uniwersytecie Technicznym w Delfcie utworzono stanowisko młodszego analityka, który będzie pracował nad sztandarowym projektem NEB STAR. W ramach specjalnego programu stypendialnego dla doktorantów, ufundowanego przez Irlandzką Radę ds. Badań Naukowych, naukowiec z University College Dublin bada potencjał NEB w zakresie promowania sprawiedliwego przejścia na gospodarkę niskoemisyjną jako pożądanego celu w irlandzkich miastach. Inne projekty badawcze oparte na idei NEB realizowane przez University College Dublin we współpracy z władzami lokalnymi i przedstawicielami branży dotyczą takich tematów, jak dziedzictwo kulturowe, adaptacyjne ponowne wykorzystanie opuszczonych budynków sakralnych, projektowanie niskoemisyjne oraz współprojektowanie dzielnic odpornych na zmianę klimatu. Podobnie na Norweskim Uniwersytecie Naukowo-Technicznym utworzono stanowisko doktoranta w zakresie badań artystycznych poświęconych NEB. Europejskie Stowarzyszenie Przemysłów Kreatywnych pracuje obecnie nad wprowadzeniem europejskiego tytułu magistra sztuki, który odzwierciedlałby zasady NEB. Ich celem jest wprowadzenie idei NEB do dużych przedsiębiorstw modowych oraz rozwijanie zielonych i cyfrowych innowacji. NEB jest obecnie przedmiotem zainteresowania stowarzyszenia eCAADe (Education and Research in Computer-Aided Architectural Design in Europe) [Edukacja i badania w zakresie komputerowego wspomagania projektowania architektury w Europie], czyli głównej społeczności edukacyjno-badawczej w Europie zajmującej się cyfrową transformacją architektury. Tegoroczna edycja corocznej konferencji, zorganizowana przez Katolicki Uniwersytet Lowański w Gent, poświęcona była tematowi „Współtworzenie przyszłości: w projektowaniu i przez projektowanie” i obejmowała również specjalną sesję poświęconą tematyce NEB 32 . NEB coraz częściej staje się również integralną częścią programu edukacji w dziedzinie architektury w Europie. W tym roku doroczna konferencja Europejskiego Stowarzyszenia Edukacji Architektonicznej (EAAE) zatytułowana „W kierunku nowego europejskiego Bauhausu” 33 , która odbyła się w Madrycie, była w całości poświęcona temu ruchowi. Walka ze zmianą klimatu i realizacja celów zrównoważonego rozwoju wyznaczają obecnie ramy debaty akademickiej dotyczącej edukacji i zawodu architekta. Ponadto w ramach realizowanego przez laboratorium NEB projektu „NEB goes South” [„NEB wyrusza na południe”] trwają prace nad opracowaniem programu nauczania w zakresie NEB na uniwersytetach.

Wiosną 2022 r. laboratorium NEB ogłosiło zaproszenie do składania wniosków dotyczące projektu „Transformacja miejsc nauki”. Zaproszenie ma na celu propagowanie nowych sposobów wspólnego życia bez dalszego niszczenia środowiska, zwiększenie widoczności małych projektów w ramach inicjatywy nowy europejski Bauhaus oraz stworzenie ponadnarodowej sieci podobnie myślących projektodawców i potencjalnych partnerów. Wymaga to nie tylko nauczenia kolejnych pokoleń szacunku wobec bioróżnorodności i jej ochrony, ale także gotowości do oduczenia się szkodliwych zachowań i zmiany sposobów myślenia. Instytucje edukacyjne odgrywają w tym względzie istotną rolę. Celem zaproszenia jest połączenie inicjatyw, dzięki którym zmieniają się miejsca i sposoby uczenia się – od sal lekcyjnych po ulice, place zabaw i biblioteki. 34 . Zaproszenie to ogłoszono wspólnie z koalicją na rzecz edukacji dla klimatu w lutym 2022 r. i zamknięto pod koniec 2022 r 35 . Przyciągnęło ono ponad 190 uczestników z całej UE i nie tylko – również z Meksyku, Turcji i Ukrainy. Projekty są bardzo zróżnicowane pod względem skali i charakteru i obejmują między innymi uniwersytety, które chcą zaangażować studentów w renowację kampusu czy artystów organizujących warsztaty z zakresu edukacji o klimacie dla dzieci.

Jeden z projektów zgłoszonych w ramach tego zaproszenia – „Szkoła dla uchodźców” – jest częścią polskiego projektu „Otwieramy szkoły”, obejmującego serię działań społecznych mających na celu rozwiązywanie bieżących problemów edukacyjnych poprzez wzornictwo 36 . Ich celem jest przywrócenie dzieciom uchodźców z Ukrainy poczucia bezpieczeństwa i przynależności. W październiku 2022 r. szkołę odwiedziła pierwsza dama Ukrainy Ołena Zełenska. Szkołę nagrodzono na wystawie zorganizowanej przez Stowarzyszenie Architektów Polskich jako projekt odpowiadający na wyzwania w czasie kryzysu, obok rozwiązań takich jak system papierowych przegród zaprojektowany przez japońskiego architekta Shigeru Bana (zob. również projekt laboratorium NEB „Działania dla Ukrainy”).

6.Rosnąca społeczność zwolenników i realizatorów

Dzięki kilkumilionowemu zasięgowi w całej Unii NEB przekształcił się w ruch, który wciąż ma ogromny potencjał do rozwoju. Rolą tej społeczności jest nie tylko nagłaśnianie idei NEB, ale także przekazywanie wiedzy społeczności i wspólne wypracowywanie rozwiązań. Lokalne i międzynarodowe organizacje z całej Europy, działające między innymi w takich dziedzinach, jak kultura, edukacja, architektura, dziedzictwo, leśnictwo, budownictwo i mieszkalnictwo czy moda, spotykają się, aby zaprezentować swoją pracę i przeanalizować możliwości połączenia działań. Sieć podobnie myślących organizacji działających w różnych dziedzinach, o różnym pochodzeniu i różnych rozmiarach, może zapewnić postępy w realizacji programu szybciej niż pojedyncze podmioty.

6.1Partnerzy

Partnerzy to organizacje nienastawione na zysk, obejmujące organizacje pozarządowe, fundacje oraz jednostki edukacyjne i badawcze, takie jak uniwersytety i szkoły wyższe. Od samego początku partnerzy pełnią rolę grup konsultacyjnych i ambasadorów inicjatywy. W procesie współtworzenia NEB byli oni podmiotami uprzywilejowanymi. Z czasem zostali zaproszeni do udziału w kształtowaniu ważnych narzędzi inicjatywy, takich jak laboratorium NEB, w ramach którego partnerzy prowadzą kilka projektów NEB o różnych priorytetach tematycznych. Partnerzy uczestniczyli również w opracowywaniu kompasu NEB (zob. załącznik) oraz w ważnych wydarzeniach takich jak festiwal NEB.

Organizacje partnerskie pochodzą ze wszystkich państw członkowskich i docierają do milionów ludzi. Do sieci dołączyło również kilka podmiotów z państw niebędących członkami UE, takich jak Ukraina, Stany Zjednoczone i Turcja. Niektórzy z partnerów reprezentują duże sieci, inni działają w formie inicjatyw oddolnych. Liczba partnerów wzrosła ponad dwukrotnie od czasu publikacji komunikatu w sprawie nowego europejskiego Bauhausu we wrześniu 2021 r.

Liczba partnerów NEB 37

W krajach, takich jak Belgia, Niemcy, Hiszpania i Włochy, sieć organizacji partnerskich NEB rozszerza się szybciej niż w innych regionach Europy. Wielu partnerów z siedzibą w Belgii to sieci europejskie.

Jednym z ważnych zadań w ramach NEB jest zwiększenie obecności partnerów w regionach i państwach, w tym na obszarach wiejskich 38 , gdzie jak dotąd zaobserwowano niewielką aktywność partnerów tej inicjatywy. Mniejsza liczba partnerów niekoniecznie oznacza mniejszą aktywność NEB. Są też państwa członkowskie, w których NEB jest bardzo popularny, ale działa w nich tylko kilka organizacji partnerskich; przykładem takiego państwa jest Estonia.

Państwa pochodzenia partnerów NEB (09.10.2022)

NEB nie tylko stał się ruchem, ale także zainspirował innych do współpracy opartej na wartościach NEB. Przykładowo z inicjatywy europejskiego przemysłu drzewnego uruchomiono Wood4Bauhaus 39 , otwartą platformę skierowaną do branży budowlanej i wszystkich zainteresowanych stron. Niedawno założony Europejski Sojusz na rzecz Mody 40 jest kolejnym przykładem ponadnarodowej inicjatywy zainspirowanej przez NEB. Podczas dwudniowego szczytu dotyczącego mody, który odbył się w Niemczech w marcu 2022 r., jeden z partnerów NEB, Fashion Council Germany, zaprosił wiodące europejskie organizacje zajmujące się modą do stworzenia sojuszu zmian na rzecz przyszłości mody europejskiej, którego priorytetami będą zrównoważony rozwój i kreatywność. Do sojuszu przystąpiło 25 europejskich organizacji zajmujących się modą, których celem jest wspieranie dobrze prosperującego, zrównoważonego i zapewniającego włączenie społeczne europejskiego ekosystemu mody.

Partnerzy NEB wprowadzają również konkretne zmiany w praktyce na poziomie lokalnym. Centrum Inżynierii i Rozwoju zainicjowało ruch NEBbyAYR 41 w mieście Matosinhos (Portugalia). Centrum angażuje młode pokolenia do udziału we wczesnych stadiach rozwoju projektowania, prototypowania i wdrażania innowacyjnych rozwiązań miejskich, a w 2021 r. otrzymało nagrodę NEB.

W Hiszpanii galicyjska służba zdrowia wykorzystuje narrację NEB i swój status oficjalnego partnera NEB, aby stać się liderem realizowanego w regionie projektu, w ramach którego sektor zdrowia ma być siłą napędową kulturowej i społecznej transformacji opartej na zrównoważonym rozwoju. We Francji ruch Unisson(s) 42 dąży do uruchomienia nowego interdyscyplinarnego nurtu architektonicznego w duchu NEB, którego celem jest zainspirowanie społeczeństwa do zmiany praktyk w kierunku architektury niskoemisyjnej i organicznej. Kilku niderlandzkich partnerów NEB, wraz z ukraińskimi projektantami w Niderlandach, zainicjowało sieć projektowania przestrzennego na rzecz odbudowy Ukrainy 43 . Sieć ma służyć budowaniu zdolności za pomocą dopasowywania ofert zatrudnienia dla Ukraińców, wykładów, konferencji, spotkań i wizyt studyjnych.

6.2    Przyjaciele

Po ustanowieniu podstaw społeczności stało się jasne, że korzystne w kontekście NEB byłoby aktywniejsze zaangażowanie także przedsiębiorstw i organów publicznych, konkretnie w regionach i miastach. W związku z tym wiosną 2022 r. otwarto nowy stały nabór do grona przyjaciół nowego europejskiego Bauhausu. Od tego czasu do sieci dołączyło ich ponad 80. Przyjaciele odgrywają istotne role w społeczności. Mogą zaproponować swój wkład w projekty NEB jako gospodarze lub sponsorzy: finansują albo przyjmują projekty w swoim mieście lub regionie i pomagają w ich realizacji.

Przykładowo kolektyw projektowy Arup zaoferował partnerowi NEB o nazwie Concomitentes pomoc w pracach nad projektem dotyczącym działalności artystycznej i kulturowej, ukierunkowanym na zrównoważony rozwój i zaangażowanie obywateli. Drees&Sommers, wiodący podmiot w sektorze nieruchomości, rozpoczął inicjatywę „Re-Building Europe”, w którą zaangażowane jest szerokie środowisko biznesu. W ramach cyklu warsztatów grono przedsiębiorstw, inwestorów, firm z branży nieruchomości, architektów, inżynierów, gmin i mieszkańców bada rozwiązania, które mogą zapewnić Europie pozycję lidera i innowatora w dziedzinie zrównoważoności, digitalizacji i gotowości.

Przyjaciele wykazują się również inicjatywą w kwestii gromadzenia i aktywizowania lokalnych społeczności zainteresowanych stron, na przykład przez organizowanie nieformalnych śniadań roboczych, jak np. spotkania organizowane przez fińskiego przyjaciela NEB, Maptionnaire, w celu stworzenia platformy do wymiany praktyk z zakresu zaangażowania społeczności dla fińskich zainteresowanych stron NEB 44 .

Ambicją NEB jest wywoływanie realnych zmian w praktyce, a wiele z nich ma miejsce w środowisku lokalnym i regionalnym. W związku z tym główną rolę w zwiększeniu dostępności NEB i zaangażowaniu obywateli w proces transformacji odgrywają obszary wiejskie, miasta i regiony. Wśród podmiotów publicznych, które dołączyły do społeczności NEB jako przyjaciele, znalazły się Autonomiczna Prowincja Bolzano, koordynator projektu „New European Bauhaus of the mountains” [„Nowy europejski Bauhaus w górach”] realizowanego w ramach laboratorium NEB, a także region Hauts-de-France, wdrażający Europejską inicjatywę miejską 45 w ramach polityki spójności. Zwiększenie liczby regionów i lokalnych podmiotów publicznych, które zostają przyjaciółmi NEB, ma zasadnicze znaczenie w kontekście rozpowszechniania lokalnych projektów NEB w całej Europie oraz prosperujących lokalnych społeczności NEB. 

Geograficzne rozmieszczenie przyjaciół jest podobne do rozmieszczenia partnerów. Połowa wszystkich przyjaciół ma siedzibę w czterech państwach członkowskich (Niemcy, Hiszpania, Francja i Włochy). Wielu przyjaciół działa w dziedzinach architektury, projektowania i rozwoju obszarów miejskich. Zróżnicowanie geograficznego rozmieszczenia przyjaciół i poszerzenie społeczności o kolejne podmioty na szczeblu lokalnym i regionalnym, a także podmioty zajmujące się młodzieżą, włączeniem społecznym, sztuką i kulturą to wyzwanie, któremu trzeba będzie sprostać w najbliższej przyszłości. W ramach NEB opracowane zostaną również metody umożliwiające aktywniejsze prowadzenie wymiany i tworzenie sieci kontaktów wśród członków społeczności.

6.3Okrągły stół wysokiego szczebla

Od chwili powstania inicjatywy aż do etapu jej realizacji szeroko korzystano z wkładu 19 członków okrągłego stołu wysokiego szczebla, którego celem jest rozwój inicjatywy poza zakres objęty instrumentami polityki UE 46 . Ich różnorodne europejskie, azjatyckie i afrykańskie tło kulturowe i pochodzenie geograficzne wnoszą do NEB cenne perspektywy. Członkowie pełnią zróżnicowane role i wykonują różne zadania: jako grupa wnieśli wkład w postaci sprawozdania w etap współtworzenia NEB, a także odegrali ważną rolę w opracowaniu komunikatu w sprawie nowego europejskiego Bauhausu z września 2021 r. Pełnią rolę rady konsultacyjnej przewodniczącej Komisji i komisarzy zajmującej się analizą pomysłów i rozwijaniem inicjatywy.

Jako osoby fizyczne członkowie pełnią rolę ambasadorów NEB w swoich państwach i społecznościach oraz uczestniczą w działaniach i wydarzeniach dotyczących NEB, takich jak festiwal NEB w 2022 r., przy czym wielu z nich aktywnie angażuje się w te wydarzenia w charakterze prelegentów lub organizując imprezy towarzyszące. Członkowie okrągłego stołu wysokiego szczebla biorą również aktywny udział w projektach laboratorium NEB. Od niedawna zaczęli powoływać własne grupy robocze w ramach społeczności NEB. Na przykład Pia Maier Schriever rozwija aspekt piękna inicjatywy NEB wraz z grupą ekspertów z różnych środowisk.

6.4 Krajowe punkty kontaktowe 

Wszystkie państwa członkowskie wyznaczyły krajowe punkty kontaktowe ds. NEB w celu dalszego łączenia i koordynowania starań dotyczących inicjatywy na szczeblu krajowym. Punkty te gromadzą informacje na temat istotnych zmian na terytorium kraju i uczestniczą w nieformalnej sieci wymiany informacji i doświadczeń obejmującej całą UE. Odgrywają kluczową rolę w rozpowszechnianiu informacji o NEB w państwach członkowskich.

Tę nową rolę powierzono różnym podmiotom – od krajowych agencji zajmujących się innowacjami i centrów architektury po ministerstwa kultury i sportu, środowiska i energii oraz ministerstwa spraw wewnętrznych. Ta różnorodność instytucjonalna dobrze odzwierciedla transdyscyplinarny i ponadsektorowy wymiar inicjatywy i wzbogaca wymianę w całej sieci. Krajowe punkty kontaktowe odbywają regularne spotkania online oraz organizują jedno spotkanie podczas każdej prezydencji w danym państwie członkowskim. Po pierwszym udanym spotkaniu w Paryżu kolejne odbędzie się w Malmö w czerwcu 2023 r. w ramach prezydencji szwedzkiej. Podczas tej prezydencji przewidziano również organizację wydarzenia dotyczącego NEB, które odbędzie się na największym w kraju wydarzeniu politycznym poświęconym kulturze o nazwie „People and culture” [„Ludzie i kultura”]. Podczas prezydencji czeskiej odbyło się wiele wydarzeń dotyczących NEB, w tym dwa w Brnie.

7.Laboratorium NEB

Laboratorium NEB to ośrodek analityczno-projektowy inicjatywy, którego zadaniem jest współtworzenie, prototypowanie i testowanie narzędzi, rozwiązań i działań w ramach polityki, ułatwiających osiągnięcie pożądanych transformacji w praktyce.

Projekty laboratorium NEB są zgłaszane i realizowane przez Komisję albo konsorcja złożone z różnych członków społeczności NEB 47 . Partnerstwa w ramach tych projektów muszą łączyć różnorodne dyscypliny i odpowiednie kompetencje oraz obejmować uczestników z różnych państw członkowskich UE. Oczekuje się, że w następstwie projektów zainicjowany zostanie proces zmian, a ich rezultaty powinny stanowić źródło informacji dla decydentów politycznych, zapewniać członkom społeczności NEB oparte na otwartym oprogramowaniu możliwości uczenia się oraz nadawać się do testowania i powielania w różnych kontekstach.

W ramach laboratorium nie zapewnia się bezpośredniego finansowania, ale wspiera się rozwój projektów i ułatwia kontakty z potencjalnie zainteresowanymi stronami (służbami Komisji, władzami regionalnymi lub lokalnymi, przedsiębiorstwami, ekspertami itp.).

Od listopada 2022 r. laboratorium NEB bierze udział w pięciu projektach kierowanych przez Komisję i trzech projektach kierowanych przez społeczność.

7.1Projekty kierowane przez Komisję 

Decyzje dotyczące projektów kierowanych przez Komisję podjęto na podstawie wyników etapu współtworzenia. Jako ważne czynniki wspomagające transformację środowiska zbudowanego i realizację projektów NEB społeczność wskazała finansowanie, przepisy, umiejętności i edukację oraz oznaczanie.

W tym rozdziale skupiono się na trzech inicjatywach wybranych spośród projektów kierowanych przez Komisję, które to inicjatywy przyniosły rezultaty już w 2022 r.: strategii oznaczania, czyli projekcie dotyczącym opracowania narzędzi pozwalających scharakteryzować i rozpoznać, co decyduje o tym, że konkretna inicjatywa jest inicjatywą „nowego europejskiego Bauhausu”, projekcie dotyczącym innowacyjnych rozwiązań w zakresie finansowania oraz projekcie wspierającym działania mające na celu zaradzenie sytuacji nadzwyczajnej w Ukrainie 48 . Projekt dotyczący Ukrainy włączono do laboratorium po rozpoczęciu rosyjskiej agresji i jest on wyrazem gotowości społeczności NEB do wsparcia Ukrainy.

Strategię oznaczania opracowano w celu wyjaśnienia ogólnych kryteriów wyboru oraz oceny projektów i inicjatyw NEB 49 . Strategia ta jest realizowana w ramach działania przygotowawczego Parlamentu Europejskiego dotyczącego platformy zarządzania wiedzą NEB. Strategia ma dwa poziomy: pierwszym z nich jest kompas NEB – dokument ramowy zawierający dokładniejsze definicje trzech wartości i zasad NEB, które mogą być stosowane w projektach dotyczących różnych sektorów; drugi obejmuje szczegółowe kryteria dla poszczególnych grup projektów, np. w dziedzinie środowiska zbudowanego lub wyrobów włókienniczych.

Kompas NEB 50 opublikowano jako załącznik do niniejszego sprawozdania. Przedstawiono w nim poziomy ambicji na potrzeby inicjatyw, których projekty są we wczesnej fazie rozwoju, i zapewniono konkretne, prawdziwie partycypacyjne i transdyscyplinarne ramy wytycznych dla decydentów pragnących zastosować filozofię NEB na swoim terytorium. Kompas uwzględnia nie tylko najnowszą literaturę dotyczącą każdej z wartości i zasad NEB, ale także ich wykorzystanie w innych programach unijnych, publikacjach i zobowiązaniach, takich jak sprawozdanie dotyczące otwartych metod koordynacji zatytułowane „W kierunku wspólnej kultury architektury: inwestowanie w wysokiej jakości środowisko życia dla każdego” 51 , deklaracja z Davos, czy wiele filarów Europejskiego Zielonego Ładu, w szczególności fala renowacji. Definicje uzupełniono przykładami, zasadami przewodnimi i narzędziami oceny. Kompas NEB ma również na celu ułatwienie kształtowania polityki publicznej i opracowywania inicjatyw na rzecz finansowania związanych z NEB na szczeblu UE i państw członkowskich.

Na podstawie kompasu w kolejnych latach zostaną opracowane bardziej szczegółowe ramy oceny. Po pierwsze zostaną opracowane kryteria dotyczące budynków i środowiska zbudowanego, które uwzględnią trzy wymiary NEB: zrównoważoność, piękno i włączenie społeczne. Na drugim etapie prace będą dotyczyły sektora włókienniczego. Oznaczenia NEB zostaną opracowane w ścisłym powiązaniu z istniejącymi ramami, takimi jak Level(s), lub oznaczeniem zrównoważonych wyrobów włókienniczych. Pierwsze wyniki powinny zostać przedstawione przed końcem obecnej kadencji Komisji.

W 2022 r. zakończono pierwszy etap projektu laboratorium NEB o nazwie „Innowacyjne rozwiązania w zakresie finansowania”. Celem tego projektu jest finansowe wsparcie mniejszych europejskich beneficjentów, którzy mają trudności z uzyskaniem dostępu do standardowych i często złożonych kanałów finansowania unijnego przez zaproszenia i programy unijne. W 2023 r. zostanie opracowany projekt pilotażowy pod nazwą „NEB Funding Solutions Hub” [„Centrum rozwiązań w zakresie finansowania NEB”], obejmujący zarówno działalność filantropijną, jak i crowdfunding. Centrum to będzie pełniło rolę punktu kompleksowej obsługi zarówno dla filantropów, jak i promotorów projektów, co pozwoli zwiększyć efektywność i ukierunkowanie działań w tym sektorze.

W następstwie rosyjskiej agresji powstał projekt laboratorium NEB o nazwie „Actions for Ukraine” [„Działania dla Ukrainy”]. Rola NEB jako części ekosystemu europejskich programów ukierunkowanych na pomoc Ukrainie polega przede wszystkim na łączeniu różnych realizowanych już inicjatyw, przy ponownym wykorzystaniu siły i zbiorowej inteligencji sieci NEB. Prace w tym projekcie, który został opracowany w ramach laboratorium NEB i we współpracy z partnerami ukraińskimi, są podzielone na trzy osie priorytetowe: pilne potrzeby mieszkaniowe, mieszkania o obiegu zamkniętym oraz budowanie zdolności (webinaria).

W ramach pierwszego działania pilotażowego członkowie okrągłego stołu wysokiego szczebla: Shigeru Ban (Japonia), Hubert Trammer (Polska) i Mária Beňačková Rišková (Słowacja) wraz z partnerami NEB wdrożyli „system papierowych przegród” – proste, a zarazem skuteczne rozwiązanie pozwalające na zwiększenie prywatności w ośrodkach dla cudzoziemców (np. budynkach publicznych czy centrach sportowych), w których przebywają obecnie osoby szukające schronienia.

Następnym krokiem laboratorium NEB na rzecz Ukrainy będzie dalsza współpraca z zainteresowanymi stronami w obszarze budowania zdolności lokalnych gmin. Z pierwszych ocen ekspertów dotyczących najpilniejszych priorytetów, którymi należy się zająć, wynika, że istnieje zapotrzebowanie na wymianę oraz dostosowywanie kompetencji i wiedzy fachowej, np. w zakresie zrównoważonej odbudowy, efektywności energetycznej, ale także procesu partycypacyjnego i urbanistyki. Wiosną 2023 r. zostanie uruchomiony cykl webinariów dla gmin w Ukrainie na temat różnych aspektów odbudowy.

Oprócz projektów kierowanych przez Komisję trzy projekty laboratorium NEB prowadzi społeczność NEB. W ramach tych projektów członkowie społeczności samodzielne podejmują działania w celu wprowadzenia zmian w określonych miejscach lub kontekstach.

7.2 Projekty prowadzone przez społeczność

·NEB goes South 52 to projekt zainicjowany przez sześć uczelni architektonicznych zlokalizowanych w Europie Południowej (Porto, Walencja, Tuluza, Bolonia, Zagrzeb, Ateny). Celem tej inicjatywy jest przeanalizowanie konkretnych problemów, z jakimi borykają się regiony południowoeuropejskie w związku z kryzysem środowiskowym i społecznym, i odpowiedzi na te problemy, a także zainspirowanie zmian w programie nauczania, dzięki którym możliwe będzie propagowanie nowej kultury zawodowej sprzyjającej bardziej zrównoważonemu środowisku zbudowanemu zgodnie z wartościami NEB.

·Projekt „Nordic carbon neutral Bauhaus” 53 [„Nordycki Bauhaus neutralny pod względem emisji dwutlenku węgla”] ma na celu uwolnienie siły kreatywności, która może pomóc w wizualizacji środowiska zbudowanego i miast przyszłości. Jego autorami są rządy pięciu krajów nordyckich (Danii – i Wysp Owczych, stanowiących jej autonomiczną prowincję, Finlandii, Szwecji, Islandii oraz Norwegii). W listopadzie 2022 r. do projektu dołączyła Estonia.

·Projekt  „New European Bauhaus of the mountains” 54 ma na celu wdrażanie idei NEB na szczeblu regionalnym, ze szczególnym uwzględnieniem Tyrolu Południowego. W ramach projektu realizowanie są działania polegające na przekształcaniu miejsc, przestrzeni publicznych i budynków publicznych w górach. 

Dodatkowe projekty zainicjowane przez społeczność NEB staną się częścią laboratorium NEB na początku 2023 r. Do uczestnictwa w projektach laboratorium NEB zachęca się podmioty z państw członkowskich, które dotychczas były niedostatecznie reprezentowane.

8. Nagrody Nowego Europejskiego Bauhausu 2021 i 2022

Nagrody NEB są szczególnym sposobem wspierania inicjatyw w praktyce. Ustanowiono je, aby wyróżniać dotychczasowe osiągnięcia i wspierać młode pokolenia w dalszym rozwoju nowych koncepcji i pomysłów. Za sprawą tych nagród bardziej widoczne stają się przykłady i koncepcje ilustrujące, że w naszych regionach, społecznościach i praktykach istnieją piękne, zrównoważone, sprzyjające włączeniu społecznemu miejsca, które otwierają drogę do przyszłości.

Dwie edycje nagród NEB – w latach 2021 i 2022 (w których łącznie nadesłano ponad 3 000 zgłoszeń) – są do tej pory jednymi z najbardziej widocznych i namacalnych aspektów inicjatywy 55 . W ramach nagród NEB prezentowane są projekty i pomysły, które są zgodne z zasadami NEB i wywierają wpływ wśród społeczności lokalnych zamieszkujących regiony w całej UE, w tym obszary wiejskie. W dwóch edycjach nagród NEB wyłoniono łącznie 38 zwycięzców, a łączna suma nagród pieniężnych wyniosła 795 000 EUR. Podczas obu edycji nagrodzono zarówno ukończone projekty (nagrody NEB), jak również koncepcje i pomysły utalentowanych młodych twórców w wieku do 30. roku życia w ramach konkursu „Wschodzących Gwiazd Nowego Europejskiego Bauhausu”. W 2022 r. koncepcję nagród dostosowano do głównych osi tematycznych, które wyłoniły się na etapie projektowania NEB, określonych w komunikacie w sprawie NEB: powrót do natury; odzyskanie poczucia przynależności; nadanie priorytetu miejscom i ludziom, którzy tego najbardziej potrzebują; potrzeba zapewnienia w ekosystemach przemysłowych długoterminowego myślenia w kategoriach cyklu życia produktu. W tej edycji wspierano dążono również do zrównoważonej reprezentacji geograficznej wśród laureatów nagród. W 2022 r. w głosowaniu publicznym zwyciężył projekt z Cypru, co świadczy o tym, że zasięg działań informacyjnych NEB i uznanie społeczne rozszerzają się na mniejsze państwa członkowskie.

Dla wielu finalistów i zwycięzców nagroda stanowiła zachętę do podjęcia kolejnych działań zgodnych z wartościami NEB. Niezwykłym tego przykładem jest program „Bauhaus in Residence Vienna 2023” [„Bauhaus w rezydencjalnym Wiedniu”] zainicjowany przez austriacką grupę laureatów nagrody NEB 2022 (Gleis 21, einszueins architektur & Schwarzatal). Do udziału w programie zaproszono 52 finalistów nagród NEB 2022. W ramach tego programu czterech finalistów edycji nagród NEB 2022 otrzyma zaproszenie na miesięczny pobyt w Wiedniu, gdzie wspólnie będą pracować pod hasłem „piękno, zrównoważoność, wspólnota”. Grecka organizacja Odyssea Academy – nagrodzona w 2022 r. za projekt na rzecz propagowania zawodowej integracji grup słabszych – również planuje zaprosić innych laureatów nagród NEB do Grecji.

Jeden ze zwycięskich projektów w edycji nagród z 2021 r., hiszpański projekt NEST nagrodzony w kategorii „Rozwiązania z zakresu wspólnej ewolucji środowiska zbudowanego i przyrody”, został następnie również zakwalifikowany do akceleratora dla start-upów prowadzonego przez EIT. Świadczy to o zapoczątkowaniu w ramach NEB metody lejka polegającej na przechodzeniu od pomysłów do biznesu i od start-upów do rozwoju na szeroką skalę przy jednoczesnym tworzeniu synergii z instrumentami UE.

Wielu beneficjentów pierwszych dwóch edycji nagród NEB potwierdziło pozytywny i trwały wpływ tego wyróżnienia na ich projekty. Podkreślali korzyści płynące z przynależności do społeczności wyznającej te same wartości oraz znaczenie nagród NEB i związanego z nimi wsparcia finansowego dla ich projektów, dzięki którym możliwe było wprowadzenie pierwszych widocznych zmian w praktyce. Laureaci nagród NEB są przede wszystkim pionierami udowadniającymi, że zrównoważone, zapewniające włączenie społeczne oraz cechujące się wysoką jakością rozwiązania są możliwe oraz stanowią wzór do naśladowania.

Komisarze Marija Gabriel i Elisa Ferreira z finalistami nagród NEB 2022 podczas ceremonii wręczenia nagród w czerwcu 2022 r., która była częścią festiwalu NEB. © Unia Europejska, 2022

W miarę jak inicjatywa NEB przyczynia się do zmiany naszego środowiska życia i podejścia do podejmowania działań, nagrody NEB są dostosowywane tak, aby odzwierciedlały te zmiany. Zasięg geograficzny edycji nagród NEB 2023 obejmie, oprócz działań realizowanych w państwach UE, projekty wdrażane na Bałkanach Zachodnich, zgodne z długoterminowymi celami NEB dotyczącymi rozpoczęcia globalnej dyskusji, współpracy i wymiany wiedzy na temat zapewniania lokalnych rozwiązań w odpowiedzi na globalne wyzwania. Ponadto w ramach Europejskiego Roku Umiejętności, obok uznanych projektów w kategorii „Mistrzowie Nowego Europejskiego Bauhausu” i wybitnych pomysłów w kategorii „Wschodzące Gwiazdy Nowego Europejskiego Bauhausu” zostanie przyznana nagroda w dodatkowej konkurencji, „Mistrzowie Nowego Europejskiego Bauhausu – Edukacja”, która będzie odnosić się do inicjatyw poświęconych kształceniu i nauce 56 . W konkursie 15 laureatów w tych trzech konkurencjach otrzyma łącznie 345 000 EUR na rozwój i promocję swoich projektów i koncepcji. Zwycięzców poznamy w czerwcu 2023 r. na oficjalnej ceremonii zorganizowanej przez Komisję Europejską.

9. Komunikacja, zaangażowanie społeczne, wydarzenia

9.1 Komunikacja i zaangażowanie społeczne

NEB stanowi wezwanie do podejmowania zbiorowych działań na wielu poziomach i udziału obywateli w tworzeniu piękniejszej, bardziej zrównoważonej i zapewniającej włączenie społeczne przyszłości. Od chwili rozpoczęcia inicjatywy komunikacja była głównym elementem działań wspierających zaangażowanie społeczeństwa.

W 2022 r. cele działań w zakresie komunikacji dotyczącej NEB były następujące:

1.zwiększanie świadomości na temat inicjatywy oraz inspirowanie społeczeństwa poprzez opowiadanie historii i prezentowanie przykładów pozytywnych zmian na poziomie lokalnym 57 ;

2.nawiązywanie kontaktów ze specjalistami w określonych dziedzinach zainteresowanymi dołączeniem do powiększającej się społeczności działającej w ramach inicjatywy;

3.udostępnianie przydatnych treści i informacji na temat wsparcia na rozwój projektu w ramach dostępnych możliwości finansowania. 

Przez cały rok najważniejsze informacje były przekazywane odpowiednim podmiotom, członkom społeczności i obywatelom za pośrednictwem prasy 58 , cyfrowych środków komunikacji masowej (strony internetowej 59 , biuletynów 60 , Instagrama 61 ) oraz podczas różnych wydarzeń 62 (prowadzonych na żywo i online).

W 2022 r. najbardziej znaczące i najsilniej oddziałujące kampanie w ramach inicjatywy dotyczyły nagród NEB 2022 (styczeń–lipiec) i festiwalu NEB (luty–czerwiec). Obie kampanie były prowadzone w wielu językach za pośrednictwem wielu kanałów.

Jednymi z najważniejszych wydarzeń tego roku były uruchomienie laboratorium NEB oraz powiększenie społeczności 63 o przedsiębiorstwa i organy publiczne, co miało miejsce w kwietniu. Dużym zainteresowaniem cieszyło się również ogłoszenie zwycięzcy międzynarodowego konkursu architektonicznego 64 na nowy budynek dla 400 naukowców Wspólnego Centrum Badawczego Komisji w Sewilli zainspirowany ideą NEB. Przez cały rok zainteresowaniem cieszyły się również ogłoszenia dotyczące możliwości finansowania i wyniki zaproszeń do składania wniosków w zakresie nowego europejskiego Bauhausu. Jako przykłady można wymienić otwarte zaproszenia do składania wniosków dotyczące realizacji projektów mających na celu wspieranie obywateli, miast i miasteczek 65 ogłoszone w marcu, zaproszenie do składania wniosków dotyczących sztandarowych projektów demonstracyjnych 66 ogłoszone w maju, sześćdziesiąt miast CrAFT 67 ogłoszonych we wrześniu oraz otwarte zaproszenie do składania wniosków dotyczących projektów w miastach w ramach innowacyjnych działań miejskich wspierających ideę NEB 68 ogłoszone w październiku.

9.2 Wydarzenia w ramach NEB

W minionym roku wydarzenia organizowane przez społeczność NEB i wydarzenia przeznaczone dla tej społeczności stanowiły liczne okazje do wymiany pomysłów, podejmowania dyskusji na tematy związane z NEB oraz poszukiwania możliwości przyszłej współpracy. Dzięki wydarzeniom w ramach NEB można również zapewnić widoczność inicjatywy NEB wśród osób, które jeszcze jej nie znają, zaprezentować przebieg trwających działań oraz połączyć ze sobą różne dziedziny i społeczności. Zgodnie z informacjami Komisji w okresie od listopada 2021 r. do listopada 2022 r. zorganizowano 120 lokalnych/niezależnych wydarzeń NEB, a celem wielu z nich była wymiana dobrych praktyk między członkami społeczności, niezależnie od ich pochodzenia i reprezentowanych przez nich dziedzin 69 . Przedstawicielstwa Komisji w państwach członkowskich również organizowały wydarzenia w ramach NEB we współpracy z lokalnymi i krajowymi zainteresowanymi stronami i organizacjami.

9.2.1 Festiwal nowego europejskiego Bauhausu 2022

Pierwszy festiwal NEB (9–12 czerwca 2022 r.) był dla społeczności NEB największym wydarzeniem od czasu inauguracji inicjatywy i zgromadził ponad 200 000 osób na żywo i za pośrednictwem platform internetowych w Brukseli oraz w państwach członkowskich 70 . Głównymi celami festiwalu były wymiana informacji, wspólne świętowanie i dyskusje na forum lokalnym na temat dobrych praktyk, które sprawiają, że przestrzeń życiowa i codzienne doświadczenia stają się piękniejsze, bardziej zrównoważone i sprzyjające włączeniu społecznemu. Wydarzenie zorganizowano w oparciu o trzy główne filary: FAIR (wystawa inicjatyw NEB), FEST (program kulturalny) oraz FORUM (dyskusja na tematy dotyczące NEB).

Przewodnicząca Ursula von der Leyen oficjalnie otworzyła festiwal z Rzymu, podczas gdy komisarz Marija Gabriel i komisarz Elisa Ferreira dołączyły do uczestników w Brukseli i zamknęły wydarzenie podczas ceremonii wręczenia nagród NEB 2022.

W samym wydarzeniu otwarcia festiwalu i wręczenia nagród NEB wzięło udział ponad 2 000 osób (na żywo i online). W sumie na scenie wystąpiło ponad 100 prelegentów i artystów, a główne wydarzenia i sesje śledziło ponad 200 000 osób.

Festiwal stanowił doskonałą okazję do nawiązania kontaktów zawodowych, wymiany informacji i wspólnego świętowania w różnych dziedzinach – od nauki po sztukę, od projektowania po politykę, od architektury po technologię. Znakomitym przykładem inwestycji społeczności było uruchomienie europejskiej sieci architektów państwowych podczas festiwalu, która powstała w wyniku współpracy czterech architektów państwowych z Irlandii, Niderlandów, Szwecji i Regionu Flamandzkiego w Belgii oraz dwóch architektów państwowych z Brukseli i Groningen 71 .

W programie wydarzenia uwzględniono także nowe tematy, jak np. tragiczna sytuacja w Ukrainie. Zespół ds. NEB zorganizował cykl spotkań z ukraińską społecznością NEB uczestniczącą w festiwalu.

Oprócz bezpośrednich spotkań w Brukseli innym ważnym elementem festiwalu było ponad 200 imprez towarzyszących, które odbyły się w całej Europie. W niektórych z nich wzięło udział ponad 1000 uczestników, ale nie zabrakło też mniejszych imprez, mających bezpośredni wpływ na społeczności.

Niektóre imprezy towarzyszące same w sobie stanowiły małe festiwale. W Ellinikon na Riwierze Ateńskiej, objętej największym w Europie projektem rewitalizacji obszarów miejskich, odbył się grecki festiwal NEB, zorganizowany przez World Human Forum. W wydarzeniu, którego motywem przewodnim było tworzenie ekologicznej przyszłości wzięli udział decydenci wysokiego szczebla oraz uznani eksperci międzynarodowi w dziedzinach ekologii, rozwoju obszarów miejskich, turystyki, rewitalizacji obszarów miejskich oraz zrównoważonego rozwoju. Podczas cyklu sesji tematycznych zaprezentowano nowe lub innowacyjne przykłady oparte na trzech podstawowych wartościach NEB: pięknie, zrównoważoności, wspólnocie.

© World Human Forum, 2022

Kolejna impreza towarzysząca zorganizowana pod hasłem „Kultura transformacji”, która odbyła się w niemieckim mieście Dessau, jednym z miejsc historycznego Bauhausu, była okazją do refleksji nad tym, jak wydarzenia kulturalne mogą przyczynić się do wzmocnienia zmian strukturalnych 72 . Impreza skupiła się na konkretnym przykładzie położonego na obszarze wiejskim w pobliżu Dessau miasteczka Zeitz, w którym po upadku muru berlińskiego nastąpiły gruntowne przemiany gospodarcze i społeczne i które zmaga się obecnie z nowymi wyzwaniami związanymi z planowanym odchodzeniem od węgla.

Podczas festiwalu NEB Komisja zorganizowała również imprezę towarzyszącą w ramach inicjatywy „Intelligent Cities Challenge” 73 [„Wyzwanie dla inteligentnych miast”], zapewniającej wkład w realizację celów NEB w postaci kreatywnych rozwiązań, za pomocą których wprowadza się zasadę obiegu zamkniętego w społecznościach lokalnych w 136 miastach. Podczas sesji zatytułowanej „Rozwój praktyk w zakresie gospodarki o obiegu zamkniętym oraz gospodarki dzielenia się w miastach” pięć miast biorących udział w inicjatywie zaprezentowało swoje inicjatywy 74 . Festiwal NEB był kolejną okazją dla przedstawicieli miast do spotkania się i podjęcia współpracy w zakresie opracowywania zrównoważonych, skalowalnych rozwiązań.

Kolejna edycja festiwalu NEB ma odbyć się w kwietniu 2024 r.

9.2.2 Inne wydarzenia w ramach NEB organizowane przez Komisję Europejską

W ramach NEB dąży się do włączenia tej inicjatywy do głównego nurtu różnych polityk UE. W związku z tym inicjatywa ta była również ważnym tematem podczas kilku innych wydarzeń i konferencji organizowanych przez Komisję:

·pierwszą większą okazją społeczności NEB do spotkania się po opublikowaniu komunikatu było wydarzenie zatytułowane „Program LIFE w ramach nowego europejskiego Bauhausu”. Podczas trzydniowej konferencji zaprezentowano przykładowe projekty finansowane z programów LIFE i „Horyzont 2020”, które są realizowane w duchu NEB i które stanowią pierwsze przykłady NEB w praktyce. Kolejnym celem było przedstawienie pomysłów na wdrożenie zasad NEB w przyszłych projektach;

·Europejski Tydzień Regionów i Miast (październik 2021 r.), którego tematami przewodnimi były komunikat Komisji w sprawie nowego europejskiego Bauhausu i zaangażowanie społeczności;

·konferencja w ramach Europejskiego Tygodnia Zrównoważonej Energii (październik 2021 r.), podczas której skupiono się na komunikacie w sprawie nowego europejskiego Bauhausu i zaangażowaniu społeczności;

·warsztaty pt.: „Nowy europejski Bauhaus: współpraca, społeczność i kultura na rzecz innowacji” podczas Dni Badań Naukowych i Innowacji (wrzesień 2022 r.);

·warsztaty w ramach Europejskiego Tygodnia Regionów i Miast (październik 2022 r.) na temat roli regionów i miast w NEB, pierwsze zaproszenie do składania wniosków dotyczących innowacyjnych działań w regionach i miastach realizowanych w ramach Europejskiej inicjatywy miejskiej, NEB oraz Zielonego Ładu;

·w ramach inicjatywy Europeana, wspierającej instytucje dziedzictwa kulturowego w zakresie transformacji cyfrowej temat NEB uwzględniono 75 w kilku artykułach na blogu, a także na wystawach i w galeriach;

·przedstawicielstwa Komisji w państwach członkowskich we współpracy z podmiotami lokalnymi i krajowymi zorganizowały wydarzenia w całej Europie, np. konferencję „Zielone wyzwania w praktyce planowania przestrzennego”, która jest wynikiem współpracy przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Estonii oraz Estońskiego Stowarzyszenia Architektów. W duchu nowego europejskiego Bauhausu podczas konferencji w Tallinie przeanalizowano możliwości planowania i projektowania miast, budynków i przestrzeni publicznej w sposób zrównoważony i sprzyjający włączeniu społecznemu. Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Austrii i Czechach zorganizowały w zaprojektowanej w stylu Bauhaus Willi Tugendhatów w czeskim Brnie transgraniczne wydarzenie wysokiego szczebla promujące inicjatywę NEB, zatytułowane „Nowy europejski Bauhaus: piękno, zrównoważony rozwój i dziedzictwo kulturowe przez pryzmat Willi Tugendhatów”. Podczas wydarzenia odbyła się dyskusja, której uczestnikami byli komisarz Marija Gabriel, posłanka do parlamentu czeskiego Martina Dlabajová, czeski wiceminister kultury Vlastislav Ouroda oraz konserwator i restaurator Ivo Hammer, a także politycy i urzędnicy sektora architektonicznego, projektów miejskich, budowlanego i kulturalnego.

Wydarzenie „Program LIFE w ramach nowego europejskiego Bauhausu” © Unia Europejska, 2021

9.2.3 Wydarzenia związane z NEB organizowane poza Unią Europejską

Z myślą o stopniowym pogłębianiu wymiaru międzynarodowego NEB inicjatywę tę prezentowano również na arenie międzynarodowej:

·w formie cyfrowej podczas targów EXPO Dubai, na których zaprezentowano projekty/pomysły wyróżnione nagrodą NEB 2021;

·w ramach zorganizowanej przez UE imprezy towarzyszącej podczas COP26, koncentrującej się na globalnym wymiarze NEB oraz

·na sesji poświęconej NEB w ramach Światowego Forum Miejskiego zorganizowanej przez partnera NEB – Program Narodów Zjednoczonych ds. Osiedli Ludzkich.

(1)

Portal NEB: https://web.jrc.ec.europa.eu/dashboard/NEB/  

(2)

  https://wood4bauhaus.eu/  

(3)

  https://www.europeanfashionalliance.org/  

(4)

Inne programy unijne – Kreatywna Europa, Erasmus + i Europejski Korpus Solidarności – uwzględniają nowy europejski Bauhaus jako dodatkowy element kontekstu lub priorytetu, dzięki czemu zapewniają zainteresowanym wnioskodawcom możliwość połączenia ich projektów z tą inicjatywą.

(5)

Więcej szczegółowych informacji na temat zaproszeń do składania wniosków dotyczących projektów wspierających realizację NEB ogłoszonych w latach 2021–2022 oraz prognozę środków finansowych dostępnych na lata 2023–2024 przedstawiono w załączniku 1.

(6)

 Więcej informacji o wybranych projektach i partnerstwach biznesowych można znaleźć na stronie internetowej: https://worth-partnership.ec.europa.eu/worth-partnership-projects/worth-ii-partnership-projects_en

(7)

  https://youth.europa.eu/discovereu_pl  

(8)

  https://www.nordicbauhaus.eu/into-the-woods#/page=1  

(9)

  https://arkdes.se/slutevenemang-visioner-i-norr/  

(10)

  https://www.boe.es/diario_boe/txt.php?id=BOE-A-2022-9837  

(11)

  https://www.gov.ie/en/publication/f9879-places-for-people-national-policy-on-architecture/  

(12)

  https://www.culture.gov.sk/ministerstvo/strategia-kultury-a-kreativneho-priemyslu-2030/  

(13)

  https://yearofclimate.care/en  

(14)

  https://www.umweltbundesamt.de/en/research-project-adneb-advancing-the-new-european  

(15)

  https://www.culture.gouv.fr/en/Thematiques/Architecture/Actualites-de-l-architecture/Appel-a-Manifestation-d-Interet-Engages-pour-la-qualite-du-logement-de-demain  

(16)

  https://presidence-francaise.consilium.europa.eu/en/news/the-27-member-states-the-european-commission-and-stakeholders-in-housing-are-committed-to-supporting-the-ecological-transition-in-construction-for-quality-affordable-and-environmentally-friendly-housing/  

(17)

  https://single-market-economy.ec.europa.eu/sectors/proximity-and-social-economy/proximity-and-social-economy-transition-pathway_en  

(18)

  Inicjatywa na rzecz przystępności cenowej mieszkań (europa.eu) .

(19)

Inicjatywa Tech for Good obejmuje napędzane technologią, przystępne cenowo i godne zaufania rozwiązania i usługi, które wspierają dobro społeczne i środowiskowe.

(20)

  https://environment.ec.europa.eu/publications/textiles-strategy_en  

(21)

  https://single-market-economy.ec.europa.eu/sectors/construction/construction-transition-pathway_en  

(22)

  https://ec.europa.eu/docsroom/documents/47996  

(23)

  https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?qid=1641802763889&uri=CELEX%3A52021PC0802  

(24)

  https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/9f9acd60-8aec-11ec-8c40-01aa75ed71a1/language-en  

(25)

  https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-14534-2021-INIT/pl/pdf  

(26)

  https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-9242-2022-INIT/pl/pdf  

(27)

  https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/A-9-2022-0213_PL.html  

(28)

  https://www.eesc.europa.eu/en/our-work/opinions-information-reports/opinions/new-european-bauhaus  

(29)

  https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52021IR5640  

(30)

  https://commission.europa.eu/about-european-commission/organisational-structure/people-first-modernising-european-commission/people-first-greening-european-commission_pl  

(31)

  https://new-european-bauhaus.europa.eu/new-european-bauhaus-inspired-future-jrc-site-seville_en  

(32)

  https://kuleuven.ecaade2022.be/  

(33)

  Strona główna — EAAE (eaaemadrid2022.es) .

(34)

  https://europa.eu/new-european-bauhaus/get-inspired/inspiring-projects-and-ideas/neb-lab-transformation-places-learning_en  

(35)

  https://education-for-climate.ec.europa.eu/_en  

(36)

  https://otwieramyszkoly.pl/  

(37)

Otwarte zaproszenie do zgłaszania się w charakterze partnerów zostało czasowo zawieszone w okresie letnim w latach 2021 i 2022.

(38)

Przykładowo można zbadać synergie ze społecznością paktu na rzecz obszarów wiejskich, utworzoną w ramach długoterminowej wizji dla obszarów wiejskich UE, skupiającą ponad 1 200 członków z obszarów wiejskich w całej Europie: https://rural-vision.europa.eu/index_en  

(39)

  https://wood4bauhaus.eu/  

(40)

  https://www.europeanfashionalliance.org/  

(41)

  https://www.ceiia.com/ayr  

(42)

  https://www.construction21.org/france/data/sources/users/19148/20220810143309-mouvement-unissons---manifeste-anglais.pdf  

(43)

  https://unun.nu/  

(44)

  https://new-european-bauhaus.europa.eu/get-involved/events/independent-event-building-better-places-people-examples-efficient-stakeholder-engagement-and-2022-10-13_en  

(45)

  Europejska inicjatywa miejska (urban-initiative.eu) .

(46)

  https://new-european-bauhaus.europa.eu/about/high-level-roundtable_en  

(47)

Projekty, które mają szansę trafić do laboratorium NEB, mogą być zgłaszane przez partnerów NEB , członków okrągłego stołu wysokiego szczebla , laureatów i finalistów nagród NEB , krajowe punkty kontaktowe ds. NEB oraz beneficjentów specjalnych zaproszeń do składania wniosków o finansowanie unijne w zakresie NEB. Przyjaciele NEB mogą przedstawić pomysł lub wniosek i w ten sposób wnieść wkład w projekty jako gospodarze lub sponsorzy, ale nie mogą zgłaszać projektów. 

(48)

Dwa dodatkowe projekty dotyczące transformacji miejsc nauki oraz analizy ram prawnych omówiono odpowiednio w rozdziale 5 („Edukacja i umiejętności”) i w streszczeniu.

(49)

  https://europa.eu/new-european-bauhaus/get-inspired/inspiring-projects-and-ideas/neb-lab-labelling-strategy_en  

(50)

Pełna dokumentacja dotycząca kompasu stanowi załącznik do niniejszego sprawozdania i jest również dostępna pod adresem: https://new-european-bauhaus.europa.eu/document/405245f4-6859-4090-b145-1db88f91596d_en  

(51)

  https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/bd7cba7e-2680-11ec-bd8e-01aa75ed71a1/language-en  

(52)

  https://www.up.pt/neb-goes-south/  

(53)

  https://www.nordicbauhaus.eu/#/page=1  

(54)

  http://mountainbauhaus.eu/  

(55)

  https://new-european-bauhaus.europa.eu/get-involved/2022-prizes_en  

(56)

W kolejnych edycjach nagród można zgłaszać propozycje kolejnych konkurencji tematycznych.

(57)

  https://new-european-bauhaus.europa.eu/get-inspired/inspiring-projects-and-ideas_en  

(58)

  https://new-european-bauhaus.europa.eu/press-media_en  

(59)

  https://new-european-bauhaus.europa.eu/index_pl  

(60)

  https://europa.eu/new-european-bauhaus/stay-touch/e-zine_en  

(61)

  https://www.instagram.com/neweuropeanbauhaus/  

(62)

  https://new-european-bauhaus.europa.eu/get-involved/events_en  

(63)

  https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/pl/ip_22_2285  

(64)

  https://new-european-bauhaus.europa.eu/new-european-bauhaus-inspired-future-jrc-site-seville_en  

(65)

  https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/pl/ip_22_2141  

(66)

  https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/pl/ip_22_2780  

(67)

  https://craft-cities.eu/wp-content/uploads/2022/09/Sixty-cities-join-CrAFt_-press-release-29.09.22.pdf  

(68)

  https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/pl/ip_22_6003  

(69)

Zestawienie niezależnych wydarzeń można znaleźć na stronie internetowej: https://new-european-bauhaus.europa.eu/get-involved/events_en Nie uwzględniono w nim ponad 200 imprez towarzyszących organizowanych w kontekście festiwalu nowego europejskiego Bauhausu w czerwcu 2022 r.

(70)

  https://new-european-bauhaus-festival.eu/home  

(71)

  https://english.collegevanrijksadviseurs.nl/projects/new-european-bauhaus/state-architect-network/start-of-european-state-architect-network  

(72)

  https://new-european-bauhaus-festival.eu/side-events/TPp2GonPu07ym1XoARpkW  

(73)

  https://www.intelligentcitieschallenge.eu/

(74)

  https://www.intelligentcitieschallenge.eu/news/icc-cities-share-circular-solutions-festival-new-european-bauhaus  

(75)

  https://www.europeana.eu/en/new-european-bauhaus  

KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 16.1.2023

COM(2023) 24 final

ZAŁĄCZNIK

do

SPRAWOZDANIA KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

Nowy Europejski Bauhaus: sprawozdanie z postępów

Finansowanie unijne i działania na rzecz nowego europejskiego Bauhausu 1

1.Działania związane z transformacjami w praktyce

Nowy europejski Bauhaus (NEB) ma na celu promowanie projektów prowadzących do rzeczywistych zmian w praktyce – na poziomie domów, dzielnic, obszarów miejskich i wiejskich, oraz fizycznych i wirtualnych przestrzeni spotkań. W latach 2021 i 2022 wdrożono następujące działania:

1)Najbardziej widocznym z dotychczasowych działań jest zaproszenie do składania wniosków dotyczące wdrożenia w ramach inicjatywy nowy europejski Bauhaus sztandarowych projektów demonstracyjnych, które zamknięto 25 stycznia 2022 r. 2 i które jest częścią programu prac misji w ramach programu „Horyzont Europa”. Każdy z sześciu wybranych projektów – CULTUURCAMPUS, NEB-STAR (New European Bauhaus STAvangeR), NEBourhoods, DESIRE (Designing the Irresistible Circular Society), EHHUR (EYES HEARTS HANDS Urban Revolution) oraz Bauhaus of the Seas Sails – otrzyma finansowanie w wysokości około 5 mln EUR, przeznaczone na wdrażanie związanych z nimi planów w 12 państwach członkowskich (Belgii, Czechach, Niemczech, Danii, Grecji, Chorwacji, we Włoszech, na Łotwie, w Niderlandach, Portugalii, Szwecji i Słowenii), a także w Norwegii oraz Turcji. Obejmą one między innymi renowację budynków, obieg zamknięty, sztukę, dziedzictwo kulturowe, edukację, inteligentne miasta, obszary przybrzeżne oraz rewitalizację obszarów miejskich i wiejskich.

2)Wsparciem sztandarowych projektów demonstracyjnych NEB będzie działanie koordynujące i wsparcie CRAFT 3 (CReating Actionable FuTures), projekt o budżecie w wysokości 2 mln EUR wybrany w ramach tematu związanego z NEB jako część misji w zakresie neutralnych dla klimatu i inteligentnych miast, skupiający się na opartych na współpracy modelach sprawowania władzy na szczeblu lokalnym związanych z renowacją środowiska miejskiego. W ramach szczegółowego zaproszenia do składania wniosków w ramach programu „Horyzont Europa” dotyczącego „kształtowania bardziej ekologicznego i sprawiedliwego stylu życia w kreatywnych i integracyjnych społeczeństwach poprzez architekturę, projektowanie i sztukę” wybrano dwa projekty będące obecnie na etapie procesu przygotowawczego poprzedzającego zawarcie umowy o udzielenie dotacji. Uruchomienie projektów powinno nastąpić w pierwszej połowie 2023 r. 

3)Komisja wzywa do nadania większej widoczności kwestii przystępnego cenowo i zrównoważonego mieszkalnictwa socjalnego. Przystępność cenowa jest zasadniczym elementem działań, które Komisja zamierza realizować w zakresie mieszkalnictwa, w szczególności w czasie niepewnej sytuacji gospodarczej, rosnącej inflacji, pilnej potrzeby przeciwdziałania zmianie klimatu, a także kryzysu energetycznego i mieszkaniowego w Europie. W tym kontekście zasadnicze znaczenie ma budowa i renowacja mieszkalnictwa socjalnego przystępnego cenowo. NEB stanowi wkład Komisji w odpowiedź na to wyzwanie. „Nadanie priorytetu miejscom i ludziom, którzy tego najbardziej potrzebują” jest jedną z osi tematycznych, na których w najbliższych latach będzie opierała się realizacja NEB. Inicjatywę na rzecz przystępności cenowej mieszkań 4 , będącą inicjatywą przewodnią NEB, opracowano na potrzeby realizacji celów Zielonego Ładu oraz inicjatywy "Fala renowacji", ze szczególnym uwzględnieniem ludzi i innowacji. Celem jednego z projektów rozpoczętego w marcu 2022 r. i wspieranego w ramach Programu na rzecz jednolitego rynku (1,2 mln EUR) jest ustanowienie Europejskiego Konsorcjum na rzecz Przystępności Cenowej Mieszkań 5 oraz prowadzenie pilotażowych projektów w 20 sztandarowych dzielnicach objętych renowacją i budową. W październiku i listopadzie 2022 r. rozpoczęto realizację trzech innych projektów demonstracyjnych — SUPERSHINE, ProLight i drOp 6 — wspieranych w ramach programu „Horyzont Europa” (10 mln EUR). Służy to przejściu na wyższy poziom innowacyjności podczas testowania i wdrażania nowych podejść i metod w ramach projektów w zakresie renowacji i budowy przystępnych cenowo mieszkań (np. projektów dotyczących udziału społeczności, rewitalizacji dzielnic i dobrostanu mieszkańców, współpracy i finansowania o charakterze wielopodmiotowym, wykorzystania technologii cyfrowych czy rozpowszechniania rezultatów). Dwa pierwsze zaproszenia do składania wniosków dotyczące projektów wspierających realizację idei NEB, dotyczące renowacji i budowy mieszkań socjalnych i przystępnych cenowo, są zgodne z podejściem opartym na zintegrowanym i inteligentnym sąsiedztwie. Dzięki temu możliwe jest na przykład wspólne rozpatrywanie aspektów związanych z energią odnawialną, architekturą i zieloną infrastrukturą, przy jednoczesnym podkreśleniu znaczenia regeneracji gospodarczej w tych dzielnicach. Celem tych projektów jest zademonstrowanie pilotaży renowacji, tj. „sztandarowych dzielnic” – zgodnie z zapowiedzią w inicjatywie na rzecz przystępności cenowej mieszkań – które zapewnią wzorce do powielania, stawiając na pierwszym miejscu jakość życia oraz najnowsze innowacje technologiczne i społeczne. Przy zastosowaniu podejścia wielopodmiotowego w ramach projektów zmobilizowane zostaną międzysektorowe partnerstwa przemysłowe na poziomie lokalnym w celu opracowania, dostosowania i zaprojektowania nowych procesów i technologii (np. w zakresie efektywności energetycznej, materiałów o obiegu zamkniętym, budownictwa modułowego, inteligentnego życia, ekoprojektu, wspomagającej automatyki domowej) na potrzeby renowacji i budowy mieszkań socjalnych i przystępnych cenowo na poziomie dzielnic.

4)Komisja wprowadza zmiany w unijnych kryteriach zielonych zamówień publicznych dotyczących budynków biurowych, które będą oparte na Level(s), europejskich ramach oceny efektywności budynków pod względem zrównoważonego rozwoju. Działanie to jest realizowane w ramach fali renowacji i wspiera wartości NEB związane z aspektami zrównoważenia środowiskowego, które stanowią podstawę kryteriów. W odniesieniu do ram Level(s) w 2022 r. zakończono opracowywanie cyfrowych narzędzi na potrzeby e-uczenia się i oceny, które wspierają stosowanie ram i są dostępne w wielu językach.

5)Komisja opracowuje wytyczne na poziomie UE dotyczące budynków odpornych na zmianę klimatu. Wytyczne te zostaną opublikowane w pierwszej połowie 2023 r.

6)Również w tym kontekście tematy w ramach programu Horyzont Europa związane z kierunkiem dotyczącym efektywnego, zrównoważonego i sprzyjającego włączeniu społecznemu wykorzystania energii (klaster 5, kierunek 4 dotyczący budynków) integrują podstawowe wartości NEB, które są również uwzględnione w wizji i misji partnerstwa współprogramowanego Built4People. Przykładowo obecnie trwa realizacja tematu o wartości 1 mln EUR łączącego NEB i partnerstwo Built4People w ramach programu roboczego Horyzont Europa na lata 2021–2022. Celem projektu NEBULA jest współpraca z klastrami innowacyjnymi na rzecz środowiska zbudowanego, przy jednoczesnym analizowaniu kwestii, takich jak dostęp do współfinansowania, wzajemne uczenie się oraz współpraca transgraniczna.

7)W 2022 r. w ramach polityki spójności kontynuowano realizację założeń NEB poprzez:

·włączanie idei NEB do głównego nurtu strategii rozwoju społeczno-gospodarczego i terytorialnego państw członkowskich;

·uruchomienie nowych inicjatyw wspierających realizację konkretnych projektów w ramach NEB oraz

·podkreślenie najlepszych praktyk związanych z NEB (poprzez nagrody NEB i inne inicjatywy).

Przede wszystkim Komisja osiągnęła zwiększone zaangażowanie państw członkowskich we wspieranie NEB w ramach programów polityki spójności, torując tym samym drogę do włączenia idei nowego europejskiego Bauhausu do głównego nurtu polityki w okresie 2021–2027. Wszystkie państwa członkowskie nawiązały do inicjatywy NEB w swoich programach na ten okres.

Konkretne zobowiązania do wspierania NEB obejmują na przykład uwzględnienie wartości NEB w interwencjach dotyczących efektywności energetycznej lub zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich.

Komisja przedstawiła ponadto kilka konkretnych sposobów wspierania instytucji zarządzających w rozwoju inwestycji NEB w praktyce.

W lipcu 2022 r., w ramach zaproszenia do składania wniosków w konkursie „Wsparcie inicjatyw lokalnych NEB” 7 , wybrano 20 mniejszych i średnich gmin, które obecnie otrzymują dostosowane do potrzeb, multidyscyplinarne wsparcie ekspertów na poziomie lokalnym, dzięki któremu mogą przekształcić swoje pomysły w zakresie NEB w konkretne projekty. Wiedza i doświadczenia zdobyte w okresie objętym wsparciem posłużą do stworzenia „zestawu narzędzi” na potrzeby praktyk zawodowych, który będzie można udostępnić innym gminom, a także szerszemu gronu odbiorców zainteresowanych rozwojem nowych projektów w ramach NEB.

W lipcu 2022 r. Komisja i Europejski Bank Inwestycyjny uruchomiły modelowy instrument finansowy: model rozwoju terytorialnego w ramach NEB 8 . Ten dobrowolny instrument będzie wspierał instytucje zarządzające w tworzeniu instrumentów finansowych i uruchamianiu programów na rzecz spójności w celu pozyskania środków publicznych i prywatnych na wsparcie projektów NEB.

11 października 2022 r. w kontekście Europejskiej inicjatywy miejskiej 9 ogłoszono pierwsze zaproszenie do składania wniosków dotyczących miejskich działań innowacyjnych wspierających NEB. W ramach tego zaproszenia przyznane zostaną środki w wysokości do 50 mln EUR na bezpośrednie wsparcie realizacji pionierskich projektów w zakresie transformacji przestrzeni miejskich zgodnie z wartościami i zasadami NEB.

Ponadto Komisja zorganizowała już dwie edycje nagród NEB 10 :w 2021 i 2022 r. W ramach nagród NEB prezentowane są projekty i pomysły zgodne z zasadami NEB oraz wpływające na społeczności lokalne. Mogą one stanowić źródło inspiracji dla obywateli i samorządów, w kontekście polityki spójności na lata 2021–2027. W edycji nagród NEB z 2021 r. nagrodzono 20 laureatów, którzy łącznie otrzymali kwotę 450 000 EUR, zaś podczas ceremonii wręczenia nagród NEB w 2022 r. przekazano łącznie 345 000 EUR 18 laureatom. W kontekście Europejskiego Roku Umiejętności 2023 tematyka kolejnej edycji nagród NEB będzie koncentrować się na edukacji, a jej zasięg geograficzny zostanie rozszerzony na Bałkany Zachodnie.W konkursie przewidziano łączną kwotę 345 000 EUR na wsparcie 15 inicjatyw w celu dalszego rozwoju i promocji realizowanych w ich ramach projektów i koncepcji. Zwycięzców poznamy na oficjalnej ceremonii zorganizowanej przez Komisję Europejską.

2. Działania związane z transformacją otoczenia sprzyjającego innowacjom

Innowacje, także te wykraczające poza technologię i podejścia stymulowane przez siły rynkowe, odgrywają kluczową rolę w urzeczywistnianiu celów NEB. W latach 2021 i 2022 zrealizowano następujące działania wspierające transformację otoczenia sprzyjającego innowacjom:

1)W 2021 r. Europejski Instytut Innowacji i Technologii (EIT) stworzył wspólnotę EIT NEB, która skupia pięć wspólnot wiedzy i innowacji. Instytut opublikował serię zaproszeń do składania wniosków dotyczących projektów wspierających realizację NEB, takich jak:

·zaproszenie do składania wniosków dotyczące projektu „EIT Community Booster” (2021), które ma na celu zwiększenie skali 20 innowacyjnych przedsiębiorstw i przedsiębiorstw typu start-up, aby wzmocnić zrównoważony rozwój oraz poprawić estetykę i włączenie społeczne w ich działalności. 5 kwietnia 2022 r. w ramach projektu „EIT Community Booster” ogłoszono 20 wybranych przedsiębiorstw, które otrzymają wsparcie w obszarze nowego europejskiego Bauhausu. Z puli 1 029 nadesłanych wniosków wybrane innowacyjne europejskie start-upy i scale-upy otrzymają wsparcie na rozwój działalności i usługi pomocnicze o wartości 50 000 EUR;

·zaproszenie do składania wniosków dotyczące projektu „Współtworzenie przestrzeni publicznej” (ogłoszone 30 marca 2022 r. i zamknięte 29 maja 2022 r.), którego celem jest zaradzenie wyzwaniom stojącym przed miastami, jak również obszarami podmiejskimi i wiejskimi, i który koncentruje się na osiach tematycznych NEB. W ramach projektu zachęca się do wprowadzania innowacji i podejmowania działań w przestrzeni publicznej poprzez zaangażowanie obywateli i poszukuje się wniosków, w których wykazane zostaną dogłębne zrozumienie lokalnego ekosystemu (z uwzględnieniem zainteresowanych stron, kultury i dynamiki społecznej) oraz wiedza specjalistyczna w zakresie zaangażowania obywatelskiego oraz innowacji/działań. Zaproszenie to ogłoszono tego samego dnia co zaproszenie do składania wniosków dotyczące projektu „Działania na rzecz zaangażowania obywateli” mającego na celu wspieranie obywateli i użytkowników końcowych we współtworzeniu potencjalnych rozwiązań w oparciu o podejście NEB 11 .

Partnerzy wspólnoty EIT w ramach nowego europejskiego Bauhausu zorganizowali sześć hakatonów we wrześniu i październiku 2022 r., aby wesprzeć innowacyjne rozwiązania mające na celu sprostanie kluczowym wyzwaniom stojącym przed społecznościami w całej Europie:

·Impact Hub Vienna (Austria): 20–21 września;

·Cirka Cph (Dania): 29 września i 6 października;

·Fundacja Innowacji Technologicznych Politechniki Katalońskiej i rada miasta Vitoria-Gasteiz (Hiszpania): 30 września – 2 października;

·Uniwersytet Warszawski (Polska): 4–5 października; 

·Regea – Regionalna energetska agencija Sjeverozapadne Hrvatske (Chorwacja): 3–4 października; 

·Uniwersytet Turyński (Włochy): 20–21 października.

Kluczowe wydarzenie EIT – „Building the New European Bauhaus” [Tworzenie nowego europejskiego Bauhausu] – odbyło się w Berlinie 23 września w ramach Tygodni INNOVEIT. W trakcie wydarzenia dyskutowano o tym, jak polityka, instytucje i przedsiębiorstwa mogą pomóc we wspieraniu cech transformacyjnych.

Ponadto wspólnota EIT w dziedzinie kultury i kreatywności 12 (EIT Culture & Creativity) będzie miała kluczowe znaczenie dla wspierania tematów związanych z NEB.

2)Projekt partnerski WORTH II to największy w UE program inkubacyjny przeznaczony dla projektantów i twórców z branż lifestyle. W ramach tego programu projektanci, MŚP, producenci i dostawcy technologii współpracują ze sobą i rozwijają innowacyjne i inspirowane projektowaniem pomysły biznesowe. Dzięki niemu zwiększają swój potencjał innowacyjny i dokonują wyborów, które przybliżą ich działalność do osiągnięcia neutralności klimatycznej i przewagi cyfrowej. Projektowanie odgrywa kluczową rolę w tworzeniu nowych produktów i usług, które są bardziej zrównoważone, estetyczne i sprzyjające włączeniu społecznemu. Dlatego też jedno z trzech zaproszeń do wyrażenia zainteresowania w ramach projektu partnerskiego Worth II w latach 2021–2022 było poświęcone NEB. 65 partnerstw z innowacyjnymi pomysłami na biznes otrzymało możliwość uczestniczenia w programie inkubacji, który zapewni im: a) wsparcie finansowe; b) coaching w zakresie strategii biznesowej i rozwijania technologii; c) doradztwo prawne w zakresie praw własności intelektualnej i ich ochrony; d) udział w wystawach oraz e) tworzenie sieci kontaktów i relacji branżowych.

Każdy z 65 projektów jest zgodny z trzema podstawowymi wartościami NEB: estetyką, zrównoważonością i włączeniem społecznym. Projekty zakończą proces inkubacji w czerwcu 2023 r. 13

Pomimo niezwykle trudnego i pełnego wyzwań czasu dla ukraińskich twórców i przedsiębiorstw do udzielenia wsparcia wybrano dwa partnerstwa, w których uczestniczy trzech obywateli Ukrainy. Jest to sygnał, że UE wspiera ukraińskich twórców i ukraińskie MŚP.

3)W ramach programu „Cyfrowa Europa” uruchomiono projekt dotyczący stworzenia cyfrowego ekosystemu na potrzeby inicjatywy NEB. Projekt digiNEB.eu wspiera rozwiązania cyfrowe, które będą wspomagać rozwijający się ruch NEB. Projekt łączy społeczności cyfrowe i społeczności NEB oraz przyczynia się do zwiększania świadomości wszystkich zainteresowanych stron w ramach NEB w zakresie unijnych rozwiązań cyfrowych, co pozwala budować paneuropejski ekosystem cyfrowy. W projekcie digiNEB.eu biorą udział członkowie społeczności NEB oraz inni uczestnicy z Włoch, Niderlandów, Szwecji i Belgii. W projekcie będzie ponadto uczestniczyć kilku członków okrągłego stołu wysokiego szczebla, którzy będą pełnić funkcję doradców.

4)Transformacja miejsc zgodnie z zasadami NEB wymaga również dostosowania modeli biznesowych i opracowania nowych podejść. W tym kontekście ekosystem bliskości i gospodarki społecznej może stanowić istotny wkład w tę inicjatywę.

W ramach Programu na rzecz jednolitego rynku na 2021 r. ogłoszono zaproszenie do składania wniosków dotyczących projektu „Gospodarka społeczna i Zielony Ład w wymiarze lokalnym wspierające MŚP w celu zwiększenia ich odporności”. Celem tego zaproszenia było zapewnienie wsparcia na rzecz budowania partnerstw między regionami i miastami w zakresie lokalnych zielonych ładów i gospodarki społecznej w celu zwiększenia odporności terytorialnej i zmiany struktury lokalnego wzrostu gospodarczego zgodnie z założeniami dwojakiej transformacji. W ramach prac nad budowaniem zdolności miast/władz lokalnych i przedsiębiorstw gospodarki społecznej, zaangażowaniem i wzmocnieniem pozycji obywateli w kilku projektach jako główny obszar działań wybrano NEB 14 .

5)Inicjatywa „Wyzwanie dla inteligentnych miast” 15 (ang. Intelligent Cities Challenge) realizowana przez Komisję Europejską zrzesza prężną społeczność 136 miast UE z 21 krajów, reprezentujących 34 mln obywateli UE, które są liderem w dziedzinie ekologicznej i cyfrowej odbudowy oraz odporności społecznej dzięki wykorzystaniu najnowocześniejszych technologii. Inicjatywa ta wyznacza wyraźny kierunek rozwoju przemysłowego, który jest zrównoważony pod względem środowiskowym, sprawiedliwy społecznie i oparty na wiedzy. W jej ramach zapewniane są strategiczne wytyczne dotyczące zrównoważonego i sprzyjającego włączeniu społecznemu rozwoju lokalnego oraz narzędzia służące budowaniu zdolności (np. „Plan działań na rzecz zielonego ładu w wymiarze lokalnym”, „Przewodnik dla miast dotyczący podnoszenia i zmiany kwalifikacji”, platforma Tech4Good Marketplace dla rozwiązań wspierających cele społeczne, środowiskowe i gospodarcze).

6)Europejska Sieć Przedsiębiorczości 16 promuje inicjatywę NEB wśród małych i średnich przedsiębiorstw działających w sektorze budowlanym w UE i innych krajach partnerskich w drodze specjalnych sesji informacyjnych, stanowiących część usług oferowanych przez jej doradców ds. zrównoważonego rozwoju i innowacji.

7)Europejska Platforma Współpracy Klastrów 17 promuje inicjatywę NEB wśród europejskich klastrów, w szczególności tych działających w sektorze budowlanym, cyfrowym, kulturalnym i kreatywnym, jak również w ekosystemach energii odnawialnej. Organizacje klastrów pomagają zatem MŚP w analizowaniu możliwości i łączeniu się w zespoły w celu opracowania nowych produktów, usług i projektów, które spełniałyby ambicje NEB. Euroklastry łączą ponadto organizacje klastrowe z różnych ekosystemów przemysłowych w celu wspólnego planowania, a także wspierają je w tworzeniu sieci kontaktów oraz wprowadzaniu innowacji i procesów i technologii służących wzmacnianiu transformacji w kierunku bardziej ekologicznej i cyfrowej gospodarki. Na przykład euroklaster SUSTAIN tworzy 5 członków z 3 krajów UE, a jego celem jest promowanie środków w zakresie efektywności energetycznej i innowacji w sektorze budowlanym.

8)W zaproszeniu do składania wniosków w ramach programu LIFE (LIFE-2021-SAP-ENV-ENVIRONMENT) przewidziano również pulę środków w wysokości 13 mln EUR, ale wnioski nie zostały pozytywnie ocenione.

3. Podmioty związane z upowszechnianiem nowych znaczeń

Upowszechnianie nowych znaczeń to trzeci poziom transformacji, na którym realizowane są ukierunkowane działania. Aby dać ruchowi inspirację, należy zacząć od wartości. Niezbędna jest współpraca z tymi, którzy oddają się refleksji nad naszymi wartościami, badają je i przekazują – artystami, badaczami społecznymi, wychowawcami, instytucjami edukacyjnymi i organizacjami młodzieżowymi. W latach 2021 i 2022 zrealizowano następujące działania:

1)Zaproszenia do składania wniosków w ramach rocznego programu prac programu „Kreatywna Europa” na 2022 r. obejmowały tematy i priorytety tematyczne związane z NEB. Zaproszenie do składania wniosków dotyczących wsparcia dla projektów współpracy europejskiej ogłoszono na początku lutego 2022 r. Wpłynęła rekordowa liczba blisko 700 wniosków, co świadczy o dużym zainteresowaniu sektora kultury i sektora kreatywnego współpracą oraz ich zapotrzebowaniu na wsparcie finansowe. Wśród projektów wybranych do objęcia finansowaniem około 20 projektów nawiązuje silnie do zasad NEB.

2)Oczekuje się ponadto, że nowy program mobilności dla artystów i osób zawodowo związanych z kulturą uruchomiony pod koniec 2022 r. przyczyni się do realizacji priorytetów NEB. Za pośrednictwem programu „Kultura dla Europy” wspierane będą rezydencje artystyczne i inne rodzaje działalności kulturalnej związane z konkretnym miejscem. Wspieranie transformacji społecznej zgodnie z zasadami i wartościami NEB jest jednym z priorytetów, jakie podmioty przyjmujące mogą wybrać dla swoich rezydencji. Zaproszenia do składania wniosków o przyznanie rezydencji zostaną opublikowane w 2023 r. 

3)W grudniu 2022 r. opublikowano zaproszenie do składania ofert dotyczące opracowania działań polegających na wzajemnym uczeniu się, zgodnie z zapowiedzią w komunikacie Komisji dotyczącym NEB 18 . Działania te mają pomóc władzom lokalnym we włączaniu i wdrażaniu zasad dotyczących jakości w środowisku zbudowanym, opracowanych w ramach procesu z Davos oraz przez grupę ekspertów państw członkowskich ds. wysokiej jakości architektury i środowiska zbudowanego dla wszystkich utworzoną w ramach Nowego europejskiego programu na rzecz kultury.

4)W drodze ogólnego zaproszenia do składania wniosków w ramach programu Erasmus+ na 2022 r. zachęca się podmioty z sektora szkolnictwa wyższego oraz sektor kształcenia i szkolenia zawodowego do zgłaszania sojuszy na rzecz innowacji, które przyczynią się do realizacji inicjatywy NEB oraz zaszczepią innowacyjne, kreatywne i zrównoważone podejście w edukacji.

5)W rocznym programie prac Europejskiego Korpusu Solidarności na 2022 r. 19  (przyjętym 8 listopada 2021 r.) oraz zaproszeniu do składania wniosków 20  (ogłoszonym 17 listopada 2021 r.) zachęca do realizacji projektów dla młodych wolontariuszy w dziedzinie zrównoważenia środowiskowego i NEB.

6)W zaproszeniu do składania wniosków „Europejska młodzież razem” na 2022 r. w ramach programu Erasmus+ dotyczącym projektów przewidziano wsparcie na rzecz partnerstw transnarodowych dla organizacji młodzieżowych, które realizują założenia Europejskiego Zielonego Ładu i NEB.

7)W ramach działania na 2022 r. będącego częścią programu DiscoverEU  Erasmus+ opracowywana jest trasa nowego europejskiego Bauhausu (dla 18-latków podróżujących po Europie). Trasa ma zostać uruchomiona na początku 2023 r.

8)Europejską Nagrodę Innowacyjnego Nauczania (EITA) 2022 21  ustanowiono, aby docenić pasję i troskę nauczycieli i uczniów w europejskich systemach edukacji. W drugiej edycji konkursu Europejską Nagrodą Innowacyjnego Nauczania przyznano 98 projektom w czterech kategoriach: wczesna edukacja i opieka nad dzieckiem, edukacja podstawowa, edukacja ponadpodstawowa oraz szkoły VET. Przewodnim obszarem tematycznym tegorocznej edycji konkursu jest związany z inicjatywą NEB: „Wspólne uczenie się, promowanie kreatywności i zrównoważonego rozwoju”.

9)Tematem przewodnim eTwinning na 2022 r. jest „Nasza piękna, zrównoważona i wspólna przyszłość. Szkoły i nowy europejski Bauhaus: pomysł na kreatywne środowisko edukacyjne w ekologicznych szkołach zapewniających włączenie społeczne”. Zaproszono nauczycieli i pracowników szkoły do zastanowienia się wraz z uczniami nad ich wizją idealnej szkoły (pięknej, zrównoważonej, wspólnej).

Od 26 września do 20 października 2022 r. trwała kampania „eTwinning Weeks”, której celem było zachęcenie uczestników programu do tworzenia nowych jakościowych projektów wokół rocznego tematu przewodniego. Kampania była prowadzona w ramach dedykowanej grupy tematycznej (dostępnej tylko dla uczestników programu) i zapewniała uczestnikom wsparcie w postaci szerokiej oferty działań skupionych wokół tego tematu, takich jak interaktywne webinaria, targi partnerskie, galeria działań projektowych czy forum pytań i odpowiedzi.

W dniach 20–22 października 2022 r. odbyła się coroczna konferencja eTwinning. Celem tego wydarzenia było pogłębienie wiedzy uczestników na temat tego, jak program eTwinning może pomóc nauczycielom wdrożyć w ich szkołach roczny temat przewodni, tj. nowy europejski Bauhaus, oraz przeszkolenie ich w tym zakresie i zaangażowanie ich w realizację tego projektu.

10)Zaproszenie do składania wniosków w ramach działania „Transformacja miejsc nauki” zostało zamknięte 31 grudnia 2022 r. Dotyczyło ono projektów dotyczących transformacji miejsc kształcenia. Taka transformacja ma służyć łączeniu konkretnego miejsca z innowacyjnymi metodami nauczania i społecznością lokalną. Komisja była zainteresowana już realizowanymi lub nowymi projektami w dziedzinach edukacji, szkolenia, młodzieży i wiedzy, odzwierciedlających wartości NEB (zrównoważoność, estetyka, włączenie społeczne) i służące transformacji:

·fizycznego miejsca edukacji i zdobywania wiedzy;

·sposobów nauki i zdobywania wiedzy lub nauczania i podejścia pedagogicznego;

·stosunków ze społecznością lokalną.

4. Finansowanie inicjatywy NEB ze środków UE – tabele podsumowujące

Środki finansowe udostępnione na rzecz inicjatywy, głównie poprzez szczegółowe zaproszenia dotyczące NEB na lata 2021–2022

·Obecnie środki unijne udostępnione na realizację tej inicjatywy są przekazywane za pośrednictwem istniejących programów UE. Ten proces włączania NEB do głównego nurtu polityki zaowocował zaproszeniami w pełni poświęconymi tej inicjatywie (zob. zestawienie w tabeli poniżej).

Orientacyjne środki finansowe udostępnione na rzecz inicjatywy, głównie poprzez szczegółowe zaproszenia do składania wniosków dotyczących NEB na lata 2023–2024

·W latach 2023–2024 kontynuowane będzie włączanie nowego europejskiego Bauhausu do głównego nurtu polityki. Obecnie większość dostępnych informacji dotyczy programu „Horyzont Europa” (zob. tabela poniżej).

Dodatkowe środki finansowe udostępnione za pośrednictwem zaproszeń do składania wniosków o przyznanie wkładu dotyczących NEB

·Zaproszenia do składania wniosków o przyznanie wkładu to zaproszenia częściowo wspierające NEB poprzez włączenie inicjatywy jako elementu kontekstu lub priorytetu (bez szczególnego przydziału budżetowego na realizację NEB).

·Oprócz programu „Horyzont Europa” zaproszenia do składania wniosków o przyznanie wkładu w 2023 r. przewidziano w programach Erasmus+, Kreatywna Europa, Europejski Korpus Solidarności i LIFE (zob. tabela poniżej).

Dodatkowe finansowanie – działania przygotowawcze (proponowane przez Parlament Europejski)

(1)

 Celem niniejszego załącznika jest przedstawienie przeglądu działań służących wdrażaniu lub wspieraniu NEB, szczególnie tych finansowanych ze środków UE. Dokument ten nie ma na celu zapewnienia wyczerpującej listy tych działań, lecz zaprezentowanie najważniejszych działań oraz wskazanie istotnych i reprezentatywnych przykładów innych takich działań.

(2)

W programie prac programu „Horyzont Europa” na lata 2021–2022 uwzględniono szereg tematów z grup 2, 4, 5 i 6 oraz część programu prac poświęconą misjom, która miała bezpośredni wpływ na rozwój NEB. Rezultaty podjęcia tych tematów zaczną być widoczne w najbliższych latach. Stanowi to 44 mln EUR specjalnego finansowania NEB, z wyłączeniem tematów, które obejmowały NEB jako element kontekstu i których wartość wynosi 123 mln EUR.

(3)

  https://research-and-innovation.ec.europa.eu/funding/funding-opportunities/funding-programmes-and-open-calls/horizon-europe/eu-missions-horizon-europe/climate-neutral-and-smart-cities_en

(4)

  https://single-market-economy.ec.europa.eu/sectors/proximity-and-social-economy/social-economy-eu/affordable-housing-initiative_en

(5)

  https://shape-affordablehousing.eu/  

(6)

https://cordis.europa.eu/

(7)

  https://c.ramboll.com/local-support-new-european-bauhaus?utm_source=twitter&utm_medium=social&utm_campaign=twit1  

(8)

  https://ec.europa.eu/regional_policy/en/information/publications/communications/2022/new-european-bauhaus-territorial-development-model-neb-tdm-financial-instrument  

(9)

  https://www.urban-initiative.eu/new-european-bauhaus-topic-first-call  

(10)

  https://new-european-bauhaus.europa.eu/get-involved/2022-prizes_en  

(11)

Informacje na temat 18 nagrodzonych projektów w ramach obu naborów można znaleźć pod adresem: https://eit.europa.eu/news-events/news/eit-community-announces-new-european-bauhaus-citizen-engagement-projects

(12)

  https://eit.europa.eu/news-events/news/multi-million-euro-partnership-culture-and-creativity-launched-eit-culture  

(13)

Więcej informacji o wybranych projektach i partnerstwach biznesowych można znaleźć na stronie internetowej programu: Projekt partnerski WORTH (europa.eu) .

(14)

 Na przykład: projekt SEA4NEB: Funding & tenders (europa.eu) oraz projekt eLabHauSE: Funding & tenders (europa.eu) .

(15)

  https://www.intelligentcitieschallenge.eu/  

(16)

  https://een.ec.europa.eu/  

(17)

  https://clustercollaboration.eu/  

(18)

  https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/pl/IP_21_4626  

(19)

  https://www.solidaritaetskorps.at/wp-content/uploads/2021/11/2022-annual-work-programme_esk.pdf  

(20)

  https://europa.eu/youth/sites/default/files/european_solidarity_corps_guide_2022.pdf  

(21)

  https://innovative-teaching-award.ec.europa.eu/european-innovative-teaching-award-2022_en  

KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 16.1.2023

COM(2023) 24 final

ZAŁĄCZNIK

do

SPRAWOZDANIA KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

Nowy Europejski Bauhaus: sprawozdanie z postępów

Nowy europejski Bauhaus

Kompas

Nowy Europejski Bauhaus

Inicjatywa nowy europejski Bauhaus (NEB) jest czynnikiem umożliwiającym zieloną transformację społeczeństw i gospodarki. Inicjatywę stworzono z myślą o tym, aby pobudzić wszystkich Europejczyków do myślenia o zrównoważonej i sprzyjającej włączeniu społecznemu przyszłości pięknej dla oka, umysłu i duszy oraz do podjęcia działania w celu urzeczywistnienia tej wizji. Jej celem jest przekształcenie różnych sektorów gospodarki, zwłaszcza środowiska zbudowanego, tak aby przyczyniały się do realizacji celów klimatycznych i poprawy jakości życia wszystkich obywateli.

Nowy europejski Bauhaus aktywizuje różne podmioty na różnych poziomach – od dużych przedsiębiorstw po inicjatywy obywatelskie, od rządów krajowych po rady miast. Nowy europejski Bauhaus jest projektem nadziei i nowych perspektyw, który wnosi wymiar kulturowy i kreatywny do Europejskiego Zielonego Ładu – europejskiego programu działań na rzecz klimatu – w celu wzmocnienia zrównoważonych innowacji, technologii i gospodarki. Przynosi korzyści płynące z transformacji ekologicznej dzięki konkretnym doświadczeniom na szczeblu lokalnym. Inicjatywa ta zapewnia przestrzeń, w której można tworzyć i eksperymentować, opartą na następujących wartościach:

·estetyka – jakość doznania i styl, tj. elementy wykraczające poza funkcjonalność;

·zrównoważoność – od celów klimatycznych po obieg zamknięty, zerowy poziom emisji zanieczyszczeń oraz bioróżnorodność;

·włączenie społeczne – od docenienia różnorodności po zapewnienie wszystkim równości, dostępności oraz przystępności cenowej.

Piękno, zrównoważoność, wspólnota

Aby osiągnąć cele Europejskiego Zielonego Ładu i transformacji w kierunku zrównoważonego społeczeństwa, konieczna jest gruntowna zmiana na wielu poziomach.

Zrównoważony rozwój można osiągnąć tylko dzięki zbiorowym staraniom wielu podmiotów.

Na poziomie społecznym innowacje związane ze środowiskiem naturalnym będą możliwe tylko dzięki zmianom w ramach gospodarczych lub stosunkach władzy. Zmianom technologicznym muszą towarzyszyć głębsze przemiany, które dotyczą zachowań, przekonań i paradygmatów.

Na poziomie jednostki zrównoważony rozwój zależy w dużej mierze od współczucia, empatii, jedności, kreatywności i zdolności do zmiany paradygmatów. Ludzie zaakceptują lub zapoczątkują zmiany, jeżeli będą je mogli zobaczyć. Jakość środowiska, w którym żyjemy, ma zasadnicze znaczenie, a sztuka i kultura odgrywają kluczową rolę w jej poprawie. W związku z tym korzystamy z istniejących ram, takich jak mechanizm z Davos dotyczący jakości Baukultur.

Od nadziei do ambicji

Aby wspólnie budować przyjazną dla życia przyszłość, trzeba przekształcić nadzieje w jasne ambicje i wytyczyć spójne ścieżki ich realizacji.

W komunikacie w sprawie nowego europejskiego Bauhausu z 2021 r. Komisja Europejska zapowiedziała opracowanie narzędzi, które pozwolą określić, jak wartości i zasady tej inicjatywy mogą przełożyć się na konkretne projekty. Strategia oznaczania NEB, projekt realizowany przez Komisję w ramach laboratorium NEB, umożliwi dotrzymanie tej obietnicy dzięki zapewnieniu szeregu instrumentów służących do rozpoznawania, charakteryzowania i oceny jakości w odniesieniu do nowego europejskiego Bauhausu. Strategia oznaczania NEB będzie funkcjonować na dwóch różnych, ale powiązanych ze sobą poziomach: kompasu NEB oraz narzędzi (samo)oceny NEB.

·Kompas umożliwia określenie kluczowych cech wzorcowych projektów NEB. Może być stosowany do szerokiego zakresu typologii: budynków, produktów, usług, modeli edukacyjnych itp. Wskazuje również możliwe kierunki zmian, z uwzględnieniem trzech rosnących poziomów ambicji, w celu wsparcia decydentów i autorów projektów na najwcześniejszym etapie ich działań.

·Narzędzia (samo)oceny pozwolą następnie na zwiększenie szczegółowości tych ram i wprowadzą konkretne listy wymiernych kryteriów dotyczących poszczególnych typów projektów.

Niniejszy dokument dotyczący kompasu stanowi zatem pierwszy krok mający pomóc decydentom/autorom projektów spojrzeć na ich projekty z wielu perspektyw i wskazać obszary, w których ich ambicje w zakresie NEB mogłyby zostać wzmocnione.

Czym jest kompas?

Kompas nowego europejskiego Bauhausu stanowi ramy przewodnie dla decydentów i autorów projektów, którzy chcą zastosować zasady i kryteria NEB w swoich działaniach. W kompasie zaproponowano kierunki rozwoju projektów NEB oraz określono podstawy do opracowania bardziej szczegółowych narzędzi oceny.

W kompasie NEB opisano trzy podstawowe wartości inicjatywy oraz prześledzono drogę, jaką musi przebyć projekt, aby mógł nabrać rzeczywistego charakteru „NEB”. W tym celu w kompasie określono również trzy zasady działania, które mają zastosowanie w całym systemie wartości.

Konkretniej rzecz ujmując:

·w kompasie przedstawiono przykłady tego, co oznaczają pojęcia: piękno, zrównoważoność i wspólnota, na trzech poziomach ambicji;

·w kompasie rozszerzono trzy podstawowe zasady, które definiują sposób pracy zgodnie z NEB: proces partycypacyjny, zaangażowanie podmiotów na różnych szczeblach, podejście transdyscyplinarne;

·w kompasie skupiono się na zdolności projektów NEB w zakresie testowania i propagowania nowych wizji i procesów, z uwzględnieniem długoterminowej wizji;

·kompas opiera się na istniejących teoriach i modelach, a jednocześnie pozostaje otwarty na zmiany zgodnie z eksperymentalnym charakterem inicjatywy;

·będzie testowany w drodze interakcji ze społecznością NEB. Od początku istnienia NEB stawia na uczenie się z doświadczeń i doskonalenie w czasie;

·kompas nie zastępuje kryteriów dotyczących zaproszeń do składania wniosków o finansowanie.

Jak działa kompas?

W odniesieniu do każdej wartości i każdej zasady działania w Kompasie NEB przedstawiono trzy poziomy ambicji, aby zapewnić inspirację przy opracowywaniu projektu oraz nadać mu kierunek już na pierwszych etapach jego realizacji. Służą temu głównie pytania i przykłady. Kompas ma na celu zapewnienie praktycznych i przejrzystych ram odniesienia, uwzględniających rozróżnienie na bardziej i mniej ambitne przedsięwzięcia. Każdy decydent i autor projektu może sprawdzić swoje ambicje w zakresie NEB, korzystając z przykładów projektów i pytań przewodnich stanowiących materiały odniesienia.

Pierwszy poziom ambicji wyznacza punkt odniesienia. W tym miejscu kompas określa podstawowe cechy projektu w ramach nowego europejskiego Bauhausu. Dopiero jeśli ten poziom zostanie osiągnięty, można stwierdzić, że dany projekt jest projektem NEB. Poziom drugi i trzeci bazują na definicjach wyjściowych i obejmują rozszerzenie tych definicji w celu uwzględnienia rosnących aspiracji. Im wyższe ambicje, tym bardziej wartości i zasady działania projektu będą się łączyć i pokrywać.

Najwyższe poziomy ambicji pokazują, jaki jest idealny status końcowy danej wartości lub zasady. Każdy projekt będzie cechowała szczególna kombinacja ambicji, w zależności od kontekstu i dostępnych zasobów.

W odniesieniu do każdego poziomu ambicji poszczególnych wartości i zasad określono pytania przewodnie. Niektóre z nich są przydatne tylko na początku realizacji projektu; większość można zastosować również do projektów, które są już w trakcie realizacji lub nawet zostały zakończone. W zależności od charakteru realizowanego projektu można dodać inne pytania, bazujące na opisie wartości i zasad. W przypadku wszystkich pytań odpowiedzi nie powinny brzmieć tylko „tak” lub „nie” – powinny one raczej skłaniać do zastanowienia się nad sposobem realizacji ambicji.

Siła przykładów 

Aby ułatwić zrozumienie poszczególnych poziomów, każdemu opisowi ambicji towarzyszy przykładowy projekt autorstwa finalistów nagród NEB lub innych specjalnych beneficjentów zaproszeń do składania wniosków w ramach NEB. Wspomniane fragmenty tekstów zostały wybrane, ponieważ najlepiej ilustrują praktyczne zastosowanie określonego poziomu ambicji dotyczącego danej wartości lub zasady. Ponadto, aby pokazać, jak można zastosować kompas w projekcie, przeanalizowano sześć projektów pod kątem wszystkich wartości i zasad działania. Podobnie jak inicjatywa nowy europejski Bauhaus również w kompasie odniesiono się do szeregu instrumentów politycznych i aktów prawnych. Na końcu dokumentu znajduje się zestawienie tych odniesień, jak również wykaz źródeł naukowych, które zostały wykorzystane na potrzeby stworzenia systematycznego przeglądu poziomów ambicji.

Włączenie wartości i zasad

Wszystkie wartości i zasady nie są same w sobie nowe, jednak ambicją NEB jest, aby wszystkie sześć zostało włączonych do projektów realizowanych w ramach NEB – przynajmniej na poziomie podstawowym.

Najwyższe poziomy ambicji w przypadku każdej wartości i zasady zawsze zawierają słowo „transformacja”. W przypadku wartości dotyczącej zrównoważoności chodzi o zmianę paradygmatu w kierunku regeneracji i tworzenia nowych pozytywnych relacji z naturą. W przypadku wartości dotyczącej piękna chodzi o znaczące doświadczenia, które działają na rzecz szerszego „my”, a w przypadku wspólnoty – o zerwanie z lokalnymi i globalnymi niesprawiedliwościami oraz przestarzałymi modelami społecznymi.

Zasady działania zapewniają wytyczne dotyczące sposobu realizacji projektów transformacyjnych. Projekty o największych poziomach ambicji w zakresie procesów partycypacyjnych umacniają społeczności w podejmowaniu decyzji i samodzielnym zarządzaniu. W inicjatywach transdyscyplinarnych stosuje się podejście oparte na współpracy w tworzeniu wiedzy między osobami dysponującymi wiedzą na poziomie lokalnym, tradycyjnym i akademickim. Angażują się one na wielu poziomach i łączą lokalne strategie oparte na konkretnych miejscach z globalną siecią podmiotów, a jednocześnie uwzględniają szerszy globalny wpływ inicjatyw.

Kompas jest skonstruowany w taki sposób, że połączenie najwyższych poziomów ambicji każdej wartości i zasady oznacza uruchomienie głębokiej transformacji sposobów organizacji naszych społeczeństw. Nie ma możliwości zastosowania relacji wymiennej pomiędzy poszczególnymi wartościami i zasadami (albo jedna albo druga). Raczej wzmacniają się one wzajemnie w kierunku nowego sposobu życia, integrującego wszystkie aspekty. Może to mieć wpływ na modele gospodarcze, struktury zarządzania i sposoby myślenia – wiele projektów dotyczy tych aspektów.

Oznacza to zmianę paradygmatu od praktyk i sposobów myślenia nastawionych na pozyskiwanie, zanieczyszczanie i eksploatację w kierunku kolektywnego stworzenia sprawiedliwego społeczeństwa dla wszystkich, które przestrzega ograniczeń planety. W obliczu kryzysu klimatycznego, utraty bioróżnorodności, pogłębiających się globalnych nierówności, konfliktów i wojen, które najbardziej dotykają osoby podatne na zagrożenia w naszych społeczeństwach, należy jednocześnie przezwyciężyć wiele wzajemnie powiązanych kryzysów. Kompas zapewnia wskazówki na drodze ku pożądanej i pozytywnej transformacji, w której trzy wartości – zrównoważoność, wspólnota i piękno – wzmacniają się wzajemnie, aby tworzyć nowy sposób życia.

W wielu inicjatywach, które powstały w ciągu ostatnich dwóch lat, znaleziono nowe sposoby, aby zmienić nie tylko same projekty, ale także organizacje i partnerów wokół nich, a w niektórych przypadkach nawet całe społeczeństwo: dzięki znalezieniu nowych sposobów prowadzenia bankowości, zapewniających poszanowanie osób, które najbardziej tego potrzebują; przez organizowanie projektów crowdfundingowych, które rzeczywiście opierają się na podejściu oddolnym; dzięki znalezieniu rozwiązań opartych na przyrodzie, które zwiększają odporność struktury miasta

lub dzięki spojrzeniu z nowej perspektywy na to, co jest wartościowe.

Kompas jest inspiracją dla dalszych działań, dzięki którym możemy wprowadzić w życie wartości i zasady nowego europejskiego Bauhausu w kształtowaniu transformacji, która jest piękna, zrównoważona i łączy ludzi i społeczności.

Piękno

Co sprawia, że usługa, platforma internetowa, ulica czy rzeźba jest piękna?

Sztuka i kultura w całej ich różnorodności odgrywają ważną rolę w czynieniu naszego życia pięknym i znaczącym. W Kompasie określono trzy łączne ambicje dotyczące pięknego projektu: (re)aktywizacja cech danego kontekstu przy zapewnieniu wsparcia dla dobrostanu fizycznego i psychicznego; łączenie różnych miejsc i ludzi oraz wspieranie poczucia przynależności za pomocą znaczących doświadczeń zbiorowych oraz włączenie nowych zrównoważonych wartości kulturowych i społecznych przez tworzenie.

Wychodząc poza osobiste preferencje, w ramach nowego europejskiego Bauhausu za główny element decydujący o pięknie projektu uznaje się związany z nim proces twórczy. Piękny projekt powstaje wtedy, gdy jego autorzy inwestują zbiorową wrażliwość, inteligencję i wiedzę w tworzenie pozytywnego i wzbogacającego doświadczenia dla ludzi, wykraczającego poza funkcjonalność. Projekty, w których rzeczywiście uwzględnia się kontekst i użytkowników, zachęcają do wzajemnej troski i mogą być potężnym motorem zmian.

Piękno

AMBICJA I: aktywizacja

przywrócenie kontekstu • doświadczenie zmysłowe • estetyka

Piękny projekt służy poprawie dobrostanu fizycznego i psychicznego jednostek dzięki uwzględnieniu ich zmysłów i emocji, a także potrzeb. Aktywizuje kulturowe, społeczne i naturalne cechy miejsca, aby stworzyć unikalne i pozytywne doświadczenia. Projekt sprzyja budowaniu świadomości miejsca i dziedzictwa w całej jego różnorodności, a jednocześnie uwzględnia własną estetykę.

PRZYKŁAD

Jak architektura ma oddziaływać na niezwykle piękny krajobraz o ogromnym potencjale estetycznym? Jaskinie w kanionie Caño de Hierro [Hiszpania] przez dziesiątki lat były ukryte pod ruinami i poszyciem. Projekt w Caño de Hierro jest częścią operacji, która ma na celu odtworzenie dziedzictwa Hornachuelos dla jego sąsiadów i podkreślenie ogromnego bogactwa przyrodniczego, historycznego i architektonicznego miasta. Zaproponowano budowę promenady dla pieszych. Zastosowane naturalne deskowanie z trzciny odzwierciedla nieregularny charakter jaskiń. Jego barwa współgra z kolorystyką skał.

MOŻLIWE PYTANIA PRZEWODNIE: 

·Czy projekt uwzględnia komfort użytkowników (np. w zakresie materiałów, światła, powietrza, hałasu)? W jaki sposób go uwzględnia?

·Czy projekt uwzględnia wrażenia zmysłowe (wzrokowe, słuchowe, dotykowe i węchowe) oraz wrażliwość emocjonalną? Jakie doświadczenia oferuje?

·Czy odzwierciedla regionalną/lokalną specyfikę i czy wykorzystano w nim lokalne materiały i umiejętności? W jaki sposób?

·Czy w projekcie dokonuje się swoistych wyborów estetycznych (np. w zakresie kompozycji, kolorów, równowagi lub zgodności materiałowej)? W jaki sposób?

_______________________________________

AMBICJA II: łączenie

połączenie różnych kontekstów • kolektywne doświadczenie • poczucie przynależności

Piękny projekt zwiększa możliwości tworzenia znaczących interakcji społecznych i wspólnych doświadczeń. Wzmacnia poczucie przynależności i wzbogaca życie przez łączenie różnych miejsc i ludzi. Nowe więzi, które powstają dzięki projektowi, sprzyjają otwartości i wzajemnej trosce.

PRZYKŁAD

Multisensoryczne Muzeum [Niderlandy] to projekt na styku nauki i architektury. W ramach projektu wprowadzono społeczne innowacje do procesów architektonicznych dzięki opracowaniu metody współprojektowania, która angażuje osoby z niepełnosprawnościami i architektów we wspólnym przedsięwzięciu twórczym. W rezultacie stworzono atrakcyjną przestrzeń, która przyciąga zwiedzających muzeum przez wszystkie zmysły (dźwięk, dotyk, zapach, wzrok, ruch), zapewniając architektoniczny wyraz włączenia i dialogu oraz nowy sposób doświadczania zwiedzania muzeum.

MOŻLIWE PYTANIA PRZEWODNIE

·Czy projekt zapewnia atrakcyjne i wygodne przestrzenie, które zbliżają ludzi w zróżnicowanym otoczeniu? W jaki sposób?

·Czy projekt zapewnia poczucie wspólnoty ludziom o różnym pochodzeniu i perspektywach? Jak wzmacnia to poczucie wspólnoty?

·Czy projekt stwarza możliwości poznania nowych idei, miejsc lub ludzi? W jaki sposób?

·Czy jest interaktywny? Czy oferuje możliwości spotkań lub odkryć? Jak uczestnicy mogą wejść w interakcję z projektem?

_______________________________________

AMBICJA III: integracja

możliwość tworzenia • reorganizacja wartości • długotrwały ruch

Piękny projekt umożliwia tworzenie i wspólne odkrywanie na nowo miejsc, stylów życia i społeczności, z którymi się identyfikujemy. Włącza nowe wartości kulturowe i społeczne, zwłaszcza przez znaczące doświadczanie szerszego „my” (w tym świata pozaludzkiego). W ten sposób dąży do przewidywania przyszłych przemian i może wytworzyć długotrwały ruch.

PRZYKŁAD

Baubotanik [Niemcy] to innowacyjna forma zrównoważonej architektury, w której techniczne materiały budowlane częściowo zastąpiono żywymi, rosnącymi drzewami. Struktury Baubotanik rozwijają się przez cały okres ich istnienia. Rozwijają się wraz z naturą i przezwyciężają dychotomię między środowiskiem zbudowanym i środowiskiem ożywionym. W tym kontekście pielęgnacja i utrzymanie są rozumiane jako twórczy, wspólny proces kształtujący przyszły rozwój. To wzajemne oddziaływanie działań ludzkich i wzrostu roślin wzmacnia poczucie wspólnoty i eksponuje walory estetyczne – widoki, zapachy, dźwięki i odczucia – natury.

MOŻLIWE PYTANIA PRZEWODNIE

·Czy poprzez projekt uczestnicy mogą zakwestionować i na nowo zaprojektować swój sposób życia? Jak mogą to zrobić?

·Czy projekt generuje nowe satysfakcjonujące nawyki? Jakie są te nawyki i jak się kształtują?

·Czy uwzględnia się przyszłe potrzeby użytkowników projektu? Jak projekt może wpłynąć na takie długofalowe myślenie?

·Czy projekt ma pozytywny, transformujący wpływ na życie uczestników? W jaki sposób zmienia życie?

Zrównoważoność

Kompas NEB kładzie nacisk na cele końcowe, jakie chce się osiągnąć (ambicje), oraz na środowiskowy aspekt zrównoważoności, ponieważ aspekt społeczny jest uwzględniony również w ramach trzeciej wartości NEB – „wspólnota”.

W Kompasie zachowano zatem definicję stosowaną w europejskich ramach kompetencji w zakresie zmiany klimatu i zrównoważonego rozwoju (GreenComp), która brzmi: „[z]równoważony rozwój oznacza nadawanie nadrzędnego znaczenia potrzebom wszystkich form życia i planety przez zapewnianie, aby działalność człowieka nie przekraczała ograniczeń planety”.

Podstawowa ambicja dotycząca zrównoważonego rozwoju w kompasie odnosi się do cech konwencjonalnych, takich jak zdolność do zachowania lub przedłużenia użyteczności, natomiast kolejny poziom uwzględnia cały system projektu. Najwyższą ambicją jest regeneracja i ponowne połączenie z naturą.

Konsekwencje kierowania się tymi trzema wartościami (np. wpływ na styl życia, relacje i gospodarkę, czasami również uwzględniane w szerszej definicji zrównoważonego rozwoju) są wymienione na końcu dokumentu, czyli w miejscu, w którym wartości się łączą.

Zrównoważoność

AMBICJA I: zmiana przeznaczenia

zachowanie • naprawa, ponowne użycie, ograniczenie • modernizacja, odnowienie

Zrównoważony projekt ma na celu zmianę przeznaczenia w celu uniknięcia i zmniejszenia wpływu na środowisko i wspiera trwałość, zdolność adaptacji, zdolność do recyklingu. Jego celem jest przekształcenie usług, produktów i miejsc w taki sposób, aby zmniejszyć zanieczyszczenie i wpływ na emisyjność oraz zminimalizować zużycie zasobów, materiałów i energii. Uwzględnia skalę cyklu życia produktów. W projektach, w ramach których zmienia się przeznaczenie, zwraca się uwagę na wpływ, jaki inicjatywa ma na środowisko, a ich ambicją jest ograniczenie śladu środowiskowego.

PRZYKŁAD

Projekt BUGA Wood Pavilion [Niemcy] stanowi celebrację nowego podejścia do cyfrowego budownictwa z drewna. Imponujący drewniany dach o długości 30 metrów rozpościera się nad miejscem, w którym organizowane są imprezy publiczne. Do jego budowy wykorzystano minimalną ilość materiału, a zarazem stworzono wyjątkową przestrzeń architektoniczną. Dzięki innowacyjnemu systemowi konstrukcyjnemu można go zdemontować i ponownie złożyć w nowym miejscu oraz poddać recyklingowi po zakończeniu okresu użytkowania.

MOŻLIWE PYTANIA PRZEWODNIE

·W jaki sposób projekt mógłby zaspokoić potrzeby w mniej materiałochłonny sposób, np. przez współdzielenie zasobów?

·Czy można przedłużyć okres użytkowania, np. dzięki renowacji lub zapewnieniu możliwości naprawy lub ulepszenia projektu? W jaki sposób można tego dokonać?

·Czy można zmniejszyć wpływ projektu na środowisko, np. poprzez zmniejszenie zużycia energii, wody, pestycydów lub ograniczenie emisji CO2 lub innych szkodliwych substancji? W jaki sposób?

·Czy moduły lub elementy można zastąpić naturalnymi materiałami lub innymi mniej szkodliwymi zasobami? W jaki sposób?

·Czy można nadać priorytet rozwiązaniom w zakresie energii odnawialnej sprzyjającym bioróżnorodności? W jaki sposób?

_______________________________________

AMBICJA II: zamknięcie obiegu

system (przemysłowy) • obieg zamknięty • przetwarzanie odpadów

Zrównoważony projekt ma na celu zamknięcie obiegu, ograniczenie procesów linearnych lub przekształcenie ich na procesy o obiegu zamkniętym w dążeniu do osiągnięcia zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń. Uwzględnia skalę systemu (przemysłowego). Projekty, których celem jest zamknięcie obiegu, aktywnie angażują wszystkie inne podmioty w cykl na etapie projektowania, produkcji, użytkowania i usuwania w ramach inicjatywy.

PRZYKŁAD

System budownictwa modułowego Vivihouse (Austria) otwiera świat budownictwa przed szerszym gronem odbiorców. Ten trwały i elastyczny zestaw budowlany składa się z modułowych drewnianych ram połączonych ze zrównoważonymi materiałami takimi jak bele słomy służące do izolacji. Projekt zachęca użytkowników, projektantów, rzemieślników i przedsiębiorstwa do przyjęcia systemu modułowego i wspólnego odkrywania nowych form tworzenia miast w ramach gospodarki o obiegu zamkniętym.

MOŻLIWE PYTANIA PRZEWODNIE

·Czy inicjatywa jest realizowana zgodnie z zasadami gospodarki o obiegu zamkniętym, np. przez zamknięcie całego cyklu materiałowego lub przetwarzanie odpadów? W jaki sposób?

·Czy wszystkie podmioty uczestniczące w tym cyklu współpracują ze sobą? W jaki sposób?

·Czy analizuje się wpływ na emisję dwutlenku węgla i strumienie odpadów materiałowych i energetycznych lub ścieków przed rozpoczęciem korzystania z produktu, budynku lub interwencji, jak również w trakcie i po zakończeniu ich użytkowania? W jaki sposób?

·Czy opracowano plan działania na rzecz eliminacji zanieczyszczeń, np. wody, powietrza i gleby? Jak będzie realizowany?

·Czy w projekcie zwraca się uwagę na jego pośredni wpływ w czasie i przestrzeni oraz na kompromisy między różnymi środkami w zakresie zrównoważoności? W jaki sposób?

_______________________________________

AMBICJA III: regeneracja

składowanie dwutlenku węgla • zwiększanie bioróżnorodności • odbudowa i ekspansja naturalnych krajobrazów • zmiana paradygmatu, zmiana zachowań

Zrównoważony projekt ma na celu zapewnienie, aby korzyści płynące z jego realizacji były większe koszty, w dążeniu do zwiększenia bioróżnorodności, a nie do jej zubożenia, a także zachęcenia do odbudowy i ekspansji zasobów przyrodniczych.

Zrównoważony rozwój ukierunkowany na odbudowę uwzględnia również sposób, w jaki konteksty i środowiska wpływają na przekonania, paradygmaty i zachowania. Uwzględnia skalę ekosystemu.

W tym wymiarze inicjatywy uwzględniają świadomość całego ekosystemu, w którym są realizowane, i wpływ, jaki dany projekt ma w czasie i przestrzeni na bioróżnorodność i zasoby naturalne.

PRZYKŁAD

Projekt odbudowy systemu wydm nadmorskich (Hiszpania) dotyczy plaż w Barcelonie i w jej okolicy, które są częścią gęsto zaludnionego obszaru pozostającego pod silną presją wynikającą z jego dużej wartości logistycznej, urbanistycznej i turystycznej. Projekt ma na celu ochronę i odbudowę wydm morskich za pomocą szeregu działań zwiększających świadomość na temat znaczenia wydm dla środowiska. Wiąże się on również z poprawą infrastruktury i dostępu do plaż, tak aby wszyscy mogli nadal korzystać z tych cennych naturalnych obszarów.

MOŻLIWE PYTANIA PRZEWODNIE

·Czy korzyści wynikające z realizacji inicjatywy są większe niż koszty, np. dzięki składowaniu dwutlenku węgla w budynkach? W jaki sposób?

·Czy w projekcie wykorzystano wiedzę na temat wewnętrznego działania (naturalnego) ekosystemu, która mogłaby przyczynić się do przywrócenia krajobrazu lub bioróżnorodności? W jaki sposób projekt ma wpływ na tę kwestię?

·Czy projekt przewiduje wizję zmiany społecznej przez zmianę zachowań lub zawiera odniesienie do zmiany paradygmatu? W jaki sposób zostanie uwzględniona ta kwestia?

Wspólnota

Trzecia podstawowa wartość nowego europejskiego Bauhausu opiera się na koncepcji włączenia społecznego i poszerza ją o pojęcia równości, dostępności i przystępności cenowej. W oparciu o te podstawowe cechy w kompasie określono rosnące poziomy ambicji, koncentrując się na zasadniczej idei polegającej na zapewnieniu i zabezpieczeniu równego dostępu do możliwości i zasobów dla wszystkich oraz wspieraniu wymiany między osobami z różnych kultur, o różnej płci i w różnym wieku.

Zgodnie z duchem wspólnoty w kompasie NEB zapewniono pozytywne, otwarte i niedyskryminacyjne podejście, które wykracza poza tworzenie wykazów lub kategoryzowanie grup społecznych na podstawie ich różnic. Nie odnosi się on zatem wyraźnie do żadnej z nich.

Wspólnota

AMBICJA I: włączenie

równość • dostępność • priorytetowe traktowanie osób znajdujących się w niekorzystnej sytuacji

W ramach projektu sprzyjającego włączeniu społecznemu zapewnia się dostępność (fizyczną, poznawczą, psychologiczną itp.) i przystępność cenową dla wszystkich, niezależnie od płci, pochodzenia rasowego lub etnicznego, religii lub przekonań, zdolności, wieku lub orientacji seksualnej. Równe traktowanie i możliwości mają zasadnicze znaczenie, ale nie można ich przyjmować za pewnik, dlatego ważne jest, aby traktować priorytetowo mniej reprezentowane osoby, grupy i społeczności.

PRZYKŁAD

Zielona ulica Cristobal de Moura [Hiszpania] to projekt parku w Barcelonie. Projekt ten obejmuje przystępne cenowo mieszkania publiczne i zapewnia osobom dysponującym bardziej ograniczonymi zasobami gospodarczymi możliwość mieszkania w otoczeniu parku. Projekt obejmuje również przedszkola, ośrodki społeczne, publiczną siłownię, biura coworkingowe oraz inne obiekty społeczne, kulturalne i edukacyjne, z których mogą korzystać różne grupy.

MOŻLIWE PYTANIA PRZEWODNIE

·Czy zapewniono łatwy i równy dostęp do projektu dla wszystkich? W jakim znaczeniu?

·Czy projekt jest przystępny cenowo? W jaki sposób można sprawić, aby projekt był bardziej przystępny cenowo?

·Czy w projekcie uwzględniono potrzeby mniej reprezentowanych społeczności? Których? W jaki sposób?

_______________________________________

AMBICJA II: konsolidacja

przezwyciężanie segregacji • reprezentacja i stabilność społeczna • współdzielenie zasobów i możliwości

Projekt sprzyjający integracji ma na celu wspieranie i wyrównywanie relacji między użytkownikami lub społecznościami, przez co gwarantuje zasadę równego traktowania i sprawiedliwości społecznej przez dłuższy czas. Włączenie społeczne i otwarty dostęp do usług zapewnia się za pomocą formalnych, strukturalnych mechanizmów, takich jak instrumenty finansowania, modele biznesowe, planowanie, polityka, regulacje i inne procesy instytucjonalizacji.

PRZYKŁAD

Miejska szkoła architektury w Borlänge [Szwecja] stanowi narzędzie służące demokracji. W szkole dzieci i młodzież zdobywają wiedzę na temat środowiska fizycznego oraz procesu budowania społeczności. Po przyjęciu do szkoły dzieci stają się członkami grupy eksperckiej, która pomaga planistom w kształtowaniu gminy. Jest to sposób na uwzględnienie perspektywy dziecka w planowaniu, ale także na ustanowienie prawa wszystkich dzieci do swobodnego wyrażania swoich poglądów, we wszystkich sprawach, które mają na nie wpływ, jak np. środowisko zbudowane.

MOŻLIWE PYTANIA PRZEWODNIE

·Czy projekt służy zapewnieniu z czasem sprawiedliwości społecznej? W jaki sposób?

·Czy w ramach projektu oferowane są równe zasoby i możliwości? W jaki sposób?

·Czy projekt pomaga przezwyciężyć segregację pomiędzy różnymi społecznościami? Jakiego rodzaju instrumenty można zastosować, aby osiągnąć ten cel?

_______________________________________

AMBICJA III: transformacja

promowanie wspólnych wartości społecznych • społeczny i kolektywny rozwój • nowe sposoby wspólnego życia

Włączenie społeczne stanowi inspirację dla nowych sposobów wspólnego życia w oparciu o solidarność i współpracę oraz zwiększanie świadomości

w zakresie dyskryminacji i niesprawiedliwości. Projekt sprzyjający włączeniu społecznemu staje się projektem wzorcowym i możliwym do powielenia, a ponadto ma potencjał przełamywania przestarzałych modeli społecznych, tworzenia wartości i przynoszenia korzyści transformacyjnych na poziomie społecznym poprzez wpływ na przekonania, paradygmaty i zachowania społeczne.

PRZYKŁAD

Borgo Sostenibile Figino [Włochy] to jeden z pierwszych projektów budownictwa społecznego i opartego na współpracy we Włoszech. Dzięki eksperymentom, przeprowadzonym na potrzeby opracowania koncepcji i stworzenia tego projektu, udało się zdefiniować sektor mieszkalnictwa socjalnego w Mediolanie, co nie tylko pozwoliło na stworzenie przystępnych cenowo dzielnic mieszkaniowych, ale także zachęciło do rozwoju zrównoważonych społeczności opartych na współpracy. Dzięki dostępności wspólnych przestrzeni i usług mieszkańcy mogą organizować i wykonywać codzienne czynności wraz z sąsiadami, dzięki czemu stają się kluczowymi aktywnymi uczestnikami procesu poprawy warunków życia i otoczenia.

MOŻLIWE PYTANIA PRZEWODNIE

·Czy projekt służy promowaniu nowych sposobów wspólnego życia? Jakiego rodzaju instrumenty można zastosować, aby osiągnąć ten cel?

·Czy w projekcie przewidziano ambicję przełamania przestarzałych i niesprawiedliwych modeli społecznych? Jak planuje się tego dokonać? 

Zasady działania

Projekt NEB powinien uwzględniać trzy zasady działania: proces partycypacyjny, zaangażowanie podmiotów na wielu poziomach i podejście transdyscyplinarne. Zasady te określają proces realizacji i funkcjonowania projektu mający na celu osiągnięcie najwyższego poziomu ambicji w zakresie trzech wartości.

Dzięki współpracy w ramach różnych dyscyplin, sektorów i poziomów zarządzania oraz dzięki włączeniu wszystkich w otwarty i równy sposób projekt ma za zadanie zagwarantować, że sprzyja osiągnięciu sprawiedliwego wyniku transformacji, który jest nie tylko akceptowany, ale również korzystny dla wszystkich i uwzględniający systemowe i ścisłe związki pomiędzy złożonymi czynnikami społecznymi, środowiskowymi i strukturalnymi.

Projekt – dzięki połączeniu tych trzech zasad – powinien również zapewniać wiedzę i wnioski, które mogą być wykorzystane w innych projektach lub dziedzinach wiedzy.

Proces partycypacyjny

Ta zasada odnosi się do stopnia, w jakim społeczności, na które projekt ma wpływ, są zaangażowane na etapie projektowania, podejmowania decyzji i realizacji. Podstawą tej zasady jest założenie, że w projekty NEB zawsze zaangażowani będą przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego lub grup społecznych („zainteresowane strony”) w ramach procesu opartego na wysokim stopniu zaangażowania.

Proces ten powinien zmierzać w kierunku zapewnienia równych relacji w procesie planowania i realizacji projektu oraz umożliwić społeczności lokalnej zarządzanie kluczowymi procesami lub wynikami, bądź też pozwolić jej na inicjowanie przyszłych działań i samodzielne zarządzanie nimi w dłuższej perspektywie czasowej.

Proces partycypacyjny

AMBICJA I: konsultacje

informacje • dialog • konsultacje

W projekcie partycypacyjnym wykorzystuje się już istniejące kanały komunikacji i zaangażowanie zainteresowanych stron. Na tym pierwszym poziomie ambicji uczestnictwo obejmuje wymianę informacji na temat projektu, a także konsultacje stanowiące podstawę podejmowania decyzji. Przepływ informacji jest statyczny i głównie jednostronny: informacje są przekazywane przez właściciela projektu do odbiorców oraz w odwrotnym kierunku.

PRZYKŁAD

W projekcie dotyczącym przeprojektowania otwartych przestrzeni kampusu Uniwersytetu Bauhaus w Weimarze [Niemcy] szczególną uwagę zwrócono na uwzględnienie różnych potrzeb studentów, użytkowników projektu, za pomocą organizowanych co tydzień konsultacji służących zapewnieniu przejrzystej wymiany informacji podczas procesu budowy.

MOŻLIWE PYTANIA PRZEWODNIE

·Czy zainteresowane strony otrzymują na bieżąco informacje na temat projektu? W jaki sposób?

·Czy autorzy mają świadomość, kto może być wykluczony z projektu? Jeśli tak, to kto?

·W jakim stopniu zainteresowane strony będą mogły uczestniczyć w realizacji projektu?

_______________________________________

AMBICJA II: współtworzenie

wymiana • wspólne działania w ramach projektu • współtworzenie

W projekcie partycypacyjnym zainteresowane strony angażują się jako kluczowi partnerzy i doradcy w procesie określania lub współtworzenia zasad i celów projektu. Zainteresowane strony w ramach projektu wspólnie rozwijają pojawiające się pomysły. Przepływ informacji jest dynamiczny, wymiana odbywa się na zasadzie równości, a informacje są współtworzone.

PRZYKŁAD

W procesie współprojektowania, którego celem jest stworzenie wizji przyszłości Pałacu Książęcego w Rivalcie [Włochy], zastosowano procesy partycypacyjne wykraczające poza tradycyjne konsultacje i angażujące członków społeczeństwa oraz liczne grono zainteresowanych stron i ekspertów. Równoległy proces współprojektowania z udziałem decydentów i naukowców posłużył jako źródło informacji na potrzeby tego procesu.

MOŻLIWE PYTANIA PRZEWODNIE

·Czy w projekcie zostanie uwzględniony wkład zainteresowanych stron? W jaki sposób?

·Czy zainteresowane strony, na które projekt ma wpływ, zostały uwzględnione w procesie podejmowania decyzji? W jaki sposób i przy pomocy jakich środków?

·Czy celem projektu jest współpraca z zainteresowanymi stronami? W jaki sposób?

·Czy w ramach projektu udaje się dotrzeć do osób wykluczonych z realizowanych w jego ramach działań? W jaki sposób planuje się tego dokonać?

_______________________________________

AMBICJA III: samodzielne zarządzanie

partnerstwo • wspólne działanie • samodzielne zarządzanie przez społeczność

Projekt partycypacyjny ma na celu zapewnienie zainteresowanym stronom możliwości negocjowania i zawierania kompromisów z podmiotami sprawującymi władzę, na wszystkich etapach cyklu życia projektu (projektowanie, zarządzanie, wdrażanie, monitorowanie i ocena) oraz pozwala społeczności podejmować decyzje i zarządzać projektem.

PRZYKŁAD

Celem modelu uczenia się przez uczestnictwo w szkole Arkki [Finlandia] jest zapewnienie dzieciom możliwości wprowadzania pozytywnych zmian w ich otoczeniu i demokratyzacja procesu projektowania urbanistycznego. Najbardziej znamiennym rezultatem po zakończeniu programu jest to, że niektóre dzieci zdecydowały się nadal pracować nad pomysłami, budować modele, prezentować projekty i ubiegać się o

finansowanie na realizację tych pomysłów w swoim otoczeniu. Wykorzystały zdobytą wiedzę, aby przedstawić swoje pomysły decydentom, i otrzymały polityczne i pieniężne wsparcie na realizację swoich projektów.

MOŻLIWE PYTANIA PRZEWODNIE

·Czy projekt przyczynia się do wzmocnienia i podtrzymania inicjatyw oddolnych po zakończeniu jego realizacji? W jaki sposób?

·Czy celem projektu jest umożliwienie zainteresowanym stronom przejęcia (prawnej) własności? W jaki sposób?

·Czy właściciele projektu dążą do wyłączenia swojego udziału, aby umożliwić społeczności przejęcie inicjatywy? W jaki sposób?

·Jakie środki są podejmowane w ramach projektu w celu włączenia osób, na które projekt ma wpływ, i zapewnienia ich reprezentacji w procesie podejmowania decyzji?

Zaangażowanie podmiotów na wielu poziomach

Zaangażowanie podmiotów na wielu poziomach – w różnych skalach i dziedzinach oraz w różnym czasie – jest niezbędne, aby przewidzieć wpływ, jaki kwestie globalne mogą mieć na wymiar lokalny i odwrotnie (np. wpływ krajowych przepisów w zakresie jakości powietrza na lokalne środowisko, wpływ działania zainicjowanego na poziomie sąsiedzkim mającego na celu oczyszczanie oceanów itp.).

W ramach projektu NEB realizowanego na wielu poziomach należy wdrożyć skuteczną wymianę w wymiarze horyzontalnym (z partnerami), jak również wertykalnym (z innymi podmiotami prowadzącymi działalność w innej skali), a następnie przejść do precyzyjne określonych ram współpracy integrujących te dwa wymiary. Najwyższym poziomem ambicji w projekcie NEB realizowanym na wielu poziomach jest znalezienie sposobów umożliwiających transformację również poza pierwotną skalą projektu oraz połączenie zainteresowanych stron działających w wymiarze lokalnym i globalnym, którzy, choć na różnych poziomach, mają wspólne cele. W ten sposób projekt łączy podejście lokalne z myśleniem systemowym.

Dzięki skutecznej współpracy na wielu poziomach powinny zostać opracowane możliwe do przeniesienia i skalowalne rozwiązania, które posłużą do rozpowszechniania wiedzy w sposób międzysektorowy i pozwolą uruchomić transgraniczne eksperymenty dotyczące nowych pomysłów.

Zaangażowanie podmiotów na wielu poziomach

AMBICJA I: praca na poziomie lokalnym

współpraca między gminami • sieć, koalicje • współpraca nieformalna

Projekt NEB realizowany na wielu poziomach łączy w wymiarze horyzontalnym sieci nieformalne (np. grupy osób, dzielnice itp.) lub instytucje formalne (np. wydziały sektorowe, grupy polityczne itp.) i współpracuje z nimi w celu wywarcia wpływu na lokalne środowisko życia za pomocą podejścia ukierunkowanego na konkretne miejsce.

PRZYKŁAD

Sieć społeczności artystycznej Santa Maria da Feira [Portugalia] utworzona przez miejskie urzędy ds. działań społecznych, edukacji i kultury ma na celu zaangażowanie „lokalnych podmiotów i dostawców usług, organizacji społeczeństwa obywatelskiego, społeczności lokalnych i wiele innych zainteresowanych stron” w sieć zarządzania lokalnego opartego na uczestnictwie, aby umożliwić im współpracę w celu zapewnienia wszystkim lepszego dostępu do sztuki.

MOŻLIWE PYTANIA PRZEWODNIE:

·Czy projekt zakłada interakcję z lokalnymi sieciami i kolektywami? Jakie działania mają służyć takiej interakcji?

·Czy celem projektu jest wywarcie wpływu na lokalne środowisko życia? W jaki sposób?

·Czy w projekcie propaguje się podejście ukierunkowane na konkretne miejsce? W jaki sposób?

______________________________________

AMBICJA II: praca na wielu poziomach

instytucje ponadnarodowe • państwa członkowskie • władze lokalne i regionalne

Projekt NEB realizowany na wielu poziomach łączy w wymiarze wertykalnym sieci nieformalne (np. grupy osób, dzielnice itp.) lub instytucje formalne (np. rząd, administracje itp.) w różnych skalach (np. pojedyncze gminy z władzami regionalnymi, lokalne podmioty badawcze z międzynarodowymi programami badawczymi) i współpracuje z nimi w celu rozszerzenia inicjatyw realizowanych w pojedynczej skali poza ich własny wymiar (np. lokalny, regionalny, krajowy itd.).

PRZYKŁAD

Nowe centrum naukowe Immaginario Scientifico [Włochy] to nowe muzeum, którego celem jest zaangażowanie „ogółu społeczeństwa w życie w międzynarodowej społeczności, która przekształciła Triest w »miasto nauki«”. W zaprojektowanie i powstanie projektu silnie zaangażowały się podmioty regionalne i miejskie oraz włoskie ministerstwo szkolnictwa wyższego i badań naukowych.

MOŻLIWE PYTANIA PRZEWODNIE

·Czy projekt uwzględnia interakcję z sieciami lub instytucjami, które prowadzą działalność poza skalą samych projektów (np. z wymiaru lokalnego do regionalnego, z wymiaru krajowego do międzynarodowego itp.)? Jakie działania mają służyć takie interakcji?

·Czy projekt jest realizowany w różnych skalach (np. dzielnica i miasto, pojedyncza szkoła i krajowa sieć szkół itp.)? W jaki sposób projekt to umożliwia?

·Czy wpływ projektu ma być odczuwalny w różnych skalach? W jaki sposób planuje się tego dokonać?

AMBICJA III: praca na skalę globalną

wpływ wielowymiarowy • współpraca międzysektorowa • relacje między globalną Północą a globalnym Południem

Projekt NEB realizowany na wielu poziomach, który ma zasięg globalny, ma na celu wywarcie wpływu związanego z transformacją na szerszą skalę, wykraczającego poza jego pierwotny lokalny wymiar zastosowania. Projekt łączy sieci lub instytucje (między)rządowe, które na różnych poziomach mają podobne cele w kontekście przyszłości całego ekosystemu.

PRZYKŁAD

Projekt Erasmus+ VITA [Rumunia] to przedsięwzięcie oparte na współpracy ponadnarodowej trzech uniwersytetów z Rumunii, Włoch i Norwegii, którego celem jest wspieranie nauki o zmianach międzykulturowych i zarządzania różnymi tradycjami edukacyjnymi w różnych kulturach. W ramach tego projektu zaangażowano szereg organów regionalnych i krajowych, a także zbudowano sieć partnerów z krajów europejskich borykających się z podobnymi problemami, którzy będą współpracować w trwającym procesie. Projekt ma również na celu rozpowszechnienie ustaleń i metod w całej Europie, ale także w innych dziedzinach i sektorach.

MOŻLIWE PYTANIA PRZEWODNIE

·Czy projekt ma na celu osiągnięcie globalnego, transformacyjnego wpływu? W jaki sposób?

·Czy w projekcie uwzględniono wpływ lokalny w kontekście przyszłości całego ekosystemu? Jakie działania mają temu służyć?

Podejście transdyscyplinarne

Celem projektów NEB powinno być łączenie wiedzy i praktyków z różnych dziedzin. W ich ramach pracuje się nad rozwiązaniami, które mają wpływ na różne aspekty projektu – społeczny, gospodarczy, kulturalny, związany ze sztuką, architekturą, ekologią itp. Transdyscyplinarne sposoby pracy sprzyjają również tworzeniu rozwiązań, które mogą być stosowane w różnych dyscyplinach i dziedzinach, a nie są ograniczone tylko do jednego obszaru.

Projekty NEB, które na początku mają charakter współpracy multidyscyplinarnej, powinny być rozwijane w kierunku integracji wyników z różnych dyscyplin. Docelowo projekty te powinny zapewniać osadzenie wiedzy naukowej w społeczeństwie dzięki wykorzystaniu wiedzy osób niezwiązanych ze środowiskiem akademickim oraz obywateli.

Podejście transdyscyplinarne

AMBICJA I: multidyscyplinarność

różnorodność dyscyplin • zróżnicowane wykształcenie • wspólne określenie problemu

Multidyscyplinarny projekt NEB jest ukierunkowany na rozwiązanie wspólnego problemu w jednej dziedzinie wiedzy. Praca w sposób multidyscyplinarny oznacza niezależne działanie równolegle z działaniami w ramach innych dyscyplin, które dotyczą podobnych tematów.

PRZYKŁAD

Projekt mający na celu przekształcenie budynku mieszkalnego z lat 60. XX wieku położonego w Papagos [Grecja] wspiera „procesy współpracy między zarządem Hellenic Institute of Passive Building (HPHI), certyfikowanymi projektantami domów pasywnych, inżynierami i technikami ze wszystkich sektorów oraz działami handlowymi i technicznymi w przedsiębiorstwach”.

MOŻLIWE PYTANIA PRZEWODNIE

·Czy działania prowadzone w ramach projektu obejmują różne dyscypliny? W jaki sposób łączy się te dyscypliny w ramach projektu?

·Czy między różnymi zainteresowanymi stronami określono wspólny problem, który dotyczy ich wszystkich? W jaki sposób zainteresowane strony określiły wspólny problem?

·Ilu różnych poziomów wykształcenia dotyczy projekt? Czy może dotyczyć większej liczby poziomów?

·Jaki jest dystans między dziedzinami, np. urbaniści pracującymi z architektami (niewielki dystans) lub biolodzy pracujący z artystami (duży dystans)? Jaki system wprowadza się w ramach projektu, aby ten dystans zmniejszyć? 

_______________________________________

AMBICJA II:    interdyscyplinarność

tworzenie wiedzy • intensywność komunikacji • integracja wyników

Interdyscyplinarny projekt NEB jest ukierunkowany na rozwiązanie wspólnych problemów lub kwestii obejmujących co najmniej dwie

dyscypliny akademickie lub dziedziny wiedzy. Praca w sposób interdyscyplinarny oznacza współpracę w zakresie innych dyscyplin ukierunkowaną na osiągnięcie wspólnego celu.

PRZYKŁAD

W projekcie Superosiedla Barcelony [Hiszpania] administracją koordynowały różne wydziały i zespoły interdyscyplinarne złożone ze specjalistów w dziedzinie urbanistyki, terenów zielonych i mobilności oraz geografów, inżynierów, artystów i architektów.

MOŻLIWE PYTANIA PRZEWODNIE

·Jaka jest intensywność komunikacji? Jak się nią zarządza?

·Czy tworzona jest nowa wiedza?

·Czy wyniki są wzajemnie integrowane? W jaki sposób? 

_______________________________________

AMBICJA III:    ponaddyscyplinarność

partnerstwa pozaakademickie • interakcje z osobami niebędącymi pracownikami akademickimi • zaangażowanie społeczne • proces współpracy • poziom(-y) interakcji

Ponaddyscyplinarny projekt NEB jest ukierunkowany na zintegrowanie wiedzy formalnej i pozaformalnej na rzecz osiągnięcia wspólnego celu. Jego założeniem jest łączenie przedstawicieli środowisk politycznych, społecznych i ekonomicznych z członkami społeczeństwa w celu analizowania możliwości i realizacji nowych narracji. Dzięki wykorzystaniu wiedzy lokalnej i tradycyjnej oraz norm i wartości kulturowych projekt ma na celu uzupełnienie i przekształcenie wniosków naukowych z korzyścią dla społeczeństwa.

PRZYKŁAD

Międzynarodowe, interdyscyplinarne programy studiów magisterskich oferowane przez wydział międzynarodowych programów w zakresie zrównoważonego rozwoju (ang. International Programmes in Sustainable Developments) na Uniwersytecie Sztuki Stosowanej w Wiedniu [Austria] mają na celu kształcenie studentów w zakresie sposobów podejmowania globalnych wyzwań przez „uwzględnienie podejścia transdyscyplinarnego angażującego partnerów pozaakademickich i partnerów do współpracy oraz zainteresowane strony ze wszystkich grup społecznych” od początkowego etapu projektu.

MOŻLIWE PYTANIA PRZEWODNIE

·Czy partnerzy w dziedzinie wiedzy pozaformalnej są zaangażowani w proces tworzenia wiedzy? W jaki sposób?

·Czy wiedzy formalnej i wiedzy nieformalnej przypisuje się taką samą wartość? W jaki sposób?

·Czy istnieje wspólny cel? Jaki jest plan dotyczący wspólnego osiągnięcia tego celu?

·Czy wprowadzono proces współpracy, który ułatwia łączenie różnych dziedzin wiedzy? Jak on działa?

Stosowanie kompasu

Każdą wartość i zasadę działania określoną w kompasie można stosować w odniesieniu do szerokiego wachlarza działań w zakresie transformacji. Specyfika tego narzędzia – i nowego europejskiego Bauhausu – polega jednak na połączeniu wszystkich trzech wartości i zasad działania. Kompletny projekt NEB musi obejmować wszystkie trzy wartości i zasady działania przynajmniej na poziomie 1.

Na kolejnych stronach przedstawiono szereg studiów przypadków, zróżnicowanych pod względem charakteru (środowisko zbudowane, produkt, model kształcenia, zaangażowanie społeczności), skali i etapu rozwoju. Projekty są umieszczane w kompasie w oparciu o ambicje, o których autorzy informują w różnych środkach przekazu (aplikacjach, komunikatach prasowych itp.). Najwyższe poziomy ambicji zawsze obejmują wspomniane wcześniej cechy – nie jest zatem możliwe, aby projekt „przeskoczył” na trzeci poziom ambicji bez podjęcia wyzwań przypisanych poziomowi pierwszemu i drugiemu. W odniesieniu do każdego studium przypadku pokrótce opisano sposób, w jaki w ramach danego projektu osiągnięto – lub nie – trzy kolejne poziomy ambicji. Zmieniające się logo kompasu odzwierciedla ogólną pozycję projektu w kompasie.

Korzo Zálesie

Rewitalizacja nabrzeża

Małego Dunaju na potrzeby aktywności w czasie wolnym

Słowacja (2022)

Opis projektu

Projekt Korzo Zálesie to opowieść o odkryciu na nowo Małego Dunaju w Zálesiu. Jest to wieloletni projekt, którego celem jest przekształcenie zaniedbanego nabrzeża rzeki w tętniącą życiem wiejską promenadę. W projekcie przewidziano stworzenie przestrzeni do spacerów na łonie natury, odkrywania fauny i flory oraz odpoczynku dla kajakarzy, turystów, rowerzystów i mieszkańców. Miejsce, które kiedyś było złomowiskiem nad brzegiem rzeki, stało się atrakcyjną częścią regionu. Walory estetyczne interwencji z czasem wtopią się w otaczającą przyrodę.

Wszystkie fotografie: Korzo Zálesie © Unia Europejska, 2022

Korzo Zálesie

Rewitalizacja nabrzeża

Małego Dunaju na potrzeby aktywności w czasie wolnym

Słowacja (2022)

Piękno

AMBICJA III: integracja

Połączenie różnych elementów architektonicznych prowadzi do uzyskania efektu synergii, dzięki któremu promenada zaczęła regularnie przyciągać nowych odwiedzających i zachęcać ich do rekreacji i wypoczynku [ambicja I]. Ważnym celem projektu było zapewnienie, aby promenada wizualnie i estetycznie współgrała z naturalnym charakterem rzeki oraz łączyła ludzi, aby mogli doświadczać piękna nietkniętej przyrody i cieszyć się nią [ambicja II]. Dzięki rewitalizacji nabrzeża rzeki zwiększono jego walory estetyczne i jakościowe oraz nadano nowe znaczenie temu miejscu, które będzie mogło być również miejscem wydarzeń kulturalnych (wystaw, koncertów, sesji poświęconych edukacji ekologicznej itp.) [ambicja III].

Zrównoważoność

AMBICJA I: zmiana przeznaczenia

Ochrona przyrody jest priorytetem projektu dotyczącego obszaru Małego Dunaju, którego głównym celem jest stworzenie długoterminowej i zrównoważonej harmonijnej relacji między wsią a przyrodą, zbudowanej w oparciu o jej odbudowę po latach dewastacji i zaniedbań [ambicja I].

Wspólnota

AMBICJA I: włączenie

Projekt ten jest pozbawiony barier. Został opracowany w taki sposób, aby był swobodnie i w pełni dostępny dla zróżnicowanych grup ludzi, ze szczególnym uwzględnieniem włączenia dzieci i osób starszych [ambicja I]. Celem projektu jest również stworzenie społeczności, w której różne grupy mogą w spokoju spędzać razem czas, spotykać się i współdziałać [ambicja III]. Projekt stanowi również wyraz innowacyjnego sposobu myślenia o relacjach między ludźmi i przyrodą, wsią i obszarem chronionym. Uwrażliwia społeczność na jej odpowiedzialność za stan środowiska oraz stanowi pozytywny i łatwy do naśladowania przykład rewitalizacji terenu [ambicja III].

Korzo Zálesie

Rewitalizacja nabrzeża

Małego Dunaju na potrzeby aktywności w czasie wolnym

Słowacja (2022)

Proces partycypacyjny

AMBICJA III: samodzielne zarządzanie

W ramach projektu wprowadzono system aktywnego uczestnictwa oddolnego, począwszy od mieszkańców wsi Zálesie. Najpierw osoby aktywnie zaangażowane i twórcy wymyślają projekt, współpracują ze społecznością [I], wspólnie ubiegają się o wsparcie ze strony gminy, pozyskują środki finansowe [II], wdrażają działania i dbają o wspólną pracę w społeczności [III] oraz opracowują inne projekty.

Zaangażowanie podmiotów na wielu poziomach

AMBICJA II: praca na wielu poziomach

Lokalni aktywiści dobrowolnie realizują i osiągają cele, które wyznaczyli na początku [I], ale potem projekt jest zarządzany we współpracy z ekspertami i przedstawicielami państwa, stowarzyszeniami pracowników oraz przedstawicielami wsi i regionu samorządowego [III]. W ramach projektu przydzielane są również środki finansowe na realizację z różnych programów krajowych lub z fundacje bądź od darczyńców, ale także ze źródeł unijnych (program Interreg) [II].

Podejście transdyscyplinarne

AMBICJA III: ponaddyscyplinarność

Wokół projektu gromadzi się stabilna społeczność aktywnych osób w każdym wieku, posiadających różny poziom wiedzy, doświadczenia i umiejętności [II]. Projekt w innowacyjny sposób łączy społeczność kulturę, ochronę przyrody, edukację i turystykę w jedną harmonijną całość [III].

Hal5

Miejsce aktywności sąsiedzkiej o różnym przeznaczeniu

Belgia (2017)

Opis projektu

Projekt Hal5 to samowystarczalna pod względem finansowym tymczasowa restrukturyzacja opuszczonej, chronionej hali kolejowej. Inicjatorem projektu jest dzielnica. W ramach projektu stworzono przystępną przestrzeń i zaproszono organizacje społeczne, przedsiębiorstwa i sąsiadów do współpracy. Projekt obejmuje strefę gastronomiczną z barem, społeczny sklep spożywczy, miejsca do organizacji wydarzeń, hale parkourowe dla dorosłych i małych dzieci, przestrzeń dla organizacji społecznych, palarnię kawy, piekarnię charakteryzującą się krótkim łańcuchem dostaw, strefę rolnictwa miejskiego oraz ogród, w którym można zbierać kwiaty. 

Hal5

Miejsce aktywności sąsiedzkiej o różnym przeznaczeniu

Belgia (2017)

Piękno

AMBICJA III: integracja

Twórcy projektu oferują ciepłe, przyjazne i piękne środowisko miejskie, które udało się stworzyć pomimo niskiego budżetu dostępnego na rozwój projektu [I]. Rolą architektury w tym projekcie polega na zapewnieniu przyjaznej, wspólnej przestrzeni dla ludzi [II], zidentyfikowaniu i wskazaniu możliwości, dostosowaniu budynku do potrzeb mieszkaniowych, ponownym zintegrowaniu go z miastem oraz zapewnieniu jego szerokiego wykorzystania. Jest to swoisty pomnik symbolizujący jakość życia miejskiego [III].

Zrównoważoność

AMBICJA III: regeneracja

W kontekście rozwoju środowiskowego projekt zrealizowano przy użyciu przede wszystkim materiałów ponownie wykorzystanych (cegieł, kontenerów itp.). Zastosowanie nowych pomp ciepła pozwoliło na osiągnięcie ogólnego zużycia energii elektrycznej i gazu na poziomie poniżej średniej [I]. Co więcej, woda z dachu jest ponownie wykorzystywana w przestrzeni ekologicznego rolnictwa miejskiego i w ogrodzie kwiatowym [II], które również w aktywny sposób przyczyniają się do zwiększenia bioróżnorodności w dzielnicy [III].

Wspólnota

AMBICJA III: transformacja

Projekt ma na celu zapewnienie przystępnych cenowo przestrzeni i usług [I] przeznaczonych dla szerokiego grona mieszkańców miasta (członków lokalnej społeczności, przedsiębiorców, wolontariuszy itp.) o zróżnicowanym poziomie dochodów („hipsterów”, rodzin potrzebujących itp.), a także stworzenie nowego sposobu na wspólne życie [III]. Niektórzy przedsiębiorcy prowadzący działalność wewnątrz hali (sklep spożywczy, kluby sportowe, centra kultury) oferują korzystne warunki dla mniej uprzywilejowanych użytkowników i wprowadzają systemy takie jak podwójne cenniki. Dzięki programom zatrudnienia prowadzonym przez organizację społeczną młodzi ludzie, którzy mieli trudności na rynku pracy, znaleźli zatrudnienie w Hal5 [II].

Hal5

Miejsce aktywności sąsiedzkiej o różnym przeznaczeniu

Belgia (2017)

Proces partycypacyjny

AMBICJA III: samodzielne zarządzanie

Projekt powstał dzięki zaangażowaniu społeczeństwa obywatelskiego. Organizacja nienastawiona na zysk skupiła swoje działania wokół tych samych celów i połączyła różnych najemców i inne zainteresowane strony (partnerów społecznych i kulturalnych, przedsiębiorców, dzielnice). W ten sposób powstała silna (prawnie uznana) sieć, która w ciągu ostatnich lat została rozszerzona i do której dołączyli inwestorzy, dostawcy i nowe partnerstwa, w tym partnerstwo z władzami lokalnymi. Dzięki HAL 5 zacierają się granice między architektami, klientami i wykonawcami.

Zaangażowanie podmiotów na wielu poziomach

AMBICJA II: praca na wielu poziomach

Projekt ten zapoczątkowała grupa lokalnych mieszkańców [I]: dostrzegli oni potencjał tego miejsca i dzięki swojej wyobraźni, inteligencji projektowej oraz zdolności przywódczej potrafili zjednoczyć mieszkańców, stowarzyszenia i władze. W kontekście rozwoju kulturalnego Hal5 i miasto Leuven współpracowały również w celu zapewnienia przystępnej cenowo przestrzeni do organizacji wydarzeń dla organizacji lokalnych [II]. Dzięki aktywnemu zaangażowaniu społeczeństwa obywatelskiego (i władz lokalnych) powstała również baza wiedzy i wsparcia na rzecz trwałej przebudowy tego chronionego zabytku, która potencjalnie mogłaby zostać powielona w innych miejscach w Europie [III].

Podejście transdyscyplinarne

AMBICJA III: ponaddyscyplinarność

Sukces projektu polega na współpracy pomiędzy różnymi specjalistami: członkami społeczeństwa, architektami, przedsiębiorcami, nauczycielami, muzykami, specjalistami z branży spożywczej itd. Tej niejednorodnej grupie ludzi udało się zastosować wiedzę formalną i nieformalną do osiągnięcia wspólnego celu [III].

MadreProject

Szkoła miejsc i wypieku chleba

Włochy (2021)

Opis projektu

MadreProject to jedyna w swoim rodzaju szkoła zachęcająca uczestników do potraktowania praktyki wypieku chleba jako sposobu na połączenie lokalnych społeczności, miejsc i praktyk. Ideą jest nauczenie członków społeczności dbania o środowisko oraz wyszkolenie przyszłych przedsiębiorców, którzy mogą wywierać wpływ społeczny i utrzymywać dialog z otoczeniem, w którym działają, oraz wytwórców chleba, którzy są świadomi powiązań, których są częścią i korzyści płynących z wszechstronnego podejścia.

MadreProject

Szkoła miejsc i wypieku chleba

Włochy (2021)

Piękno

AMBICJA III: integracja

Projekt MadreProject przyczynia się do (ponownej) aktywizacji ekosystemu miejsc w Chiaravalle [I] przez lokalizowanie działań szkoły w różnych odnowionych i przekształconych budynkach (dawne gospodarstwo, zabytkowy budynek Padiglione itp.). Łączy uczestników [II] w twórczym i wspólnym doświadczeniu, jakim jest wypiekanie chleba [III], i zachęca ich do angażowania się w ich kulturowe, społeczne i naturalne środowisko, co sprzyja budowaniu poczucia przynależności [II]. Projekt jest ponadto skonstruowany jako partycypacyjny performance artystyczny, dzięki czemu uczniowie mogą go współtworzyć (np. tymczasowa piekarnia) [III].

Zrównoważoność

AMBICJA III: regeneracja

Autorzy projektu MadreProject oferują model kształcenia, w ramach którego uczestnicy uczą się chronić [I] ich otoczenie. Zakres tego projektu jest jednak znacznie szerszy, ponieważ w jego ramach wprowadzono nauczanie o myśleniu systemowym i ekologii człowieka, co w połączeniu z konkretnymi działaniami może zmienić światopogląd i zachowania uczestników [III]. Projekt obejmuje ponadto plan dotyczący rewitalizacji 10 hektarów opuszczonych pól rolnych [III], który umożliwiłby skrócenie łańcucha dostaw [II] i zwiększenie możliwości zatrudnienia na obszarze wiejskim Chiaravalle (Mediolan).

Wspólnota

AMBICJA II: konsolidacja

Projekt opiera się na solidarności i współpracy [I], dzięki którym można osiągnąć jego cele: rozpoczęcie kampanii crowdfundingowej doprowadzi w końcu do otwarcia szkoły piekarniczej, która ma potencjał do rewitalizacji dzielnicy pod względem kulturalnym i społecznym. Zebrane pieniądze posłużą również do sfinansowania stypendiów, które przyciągną uczniów znajdujących się w niekorzystnej sytuacji [II].

MadreProject

Szkoła miejsc i wypieku chleba

Włochy (2021)

Proces partycypacyjny

AMBICJA III: samodzielne zarządzanie

Podczas tygodnia pilotażowego w ramach projektu MadreProject uczestnicy wzięli udział w procesie współtworzenia [II], aby wyznaczyć kierunek rozwoju szkoły „w oparciu o inteligencję zbiorową”. Zaproponowano w nim, aby każdy uczeń budował własną ścieżkę edukacyjną w oparciu o swoje potrzeby i zainteresowania [II]. Szkoła stosuje horyzontalny, autorefleksyjny model kształcenia [III]. Projekt MadreProject otrzymał również wsparcie w ramach miejskiej kampanii crowdfundingu obywatelskiego Mediolanu, który jest innowacyjnym mechanizmem finansowania projektów oddolnych angażujących organizacje nienastawione na zysk i mieszkańców. Dzięki kampanii crowdfundingowej uzyskano wsparcie 360 darczyńców uprawnionych do realizacji projektu [III].

Zaangażowanie podmiotów na wielu poziomach

AMBICJA I: praca na poziomie lokalnym

Projekt MadreProject opiera się na różnorodnej koalicji podmiotów (organizacja nienastawiona na zysk, akcelerator dla start-upów) działających na szczeblu lokalnym, regionalnym i krajowym. Projekt został wybrany przez miasto Mediolan do skorzystania z innowacyjnego mechanizmu finansowania, a jednocześnie jest silnie osadzony na poziomie dzielnicy, w Chiaravalle. 360 darczyńców, którzy dzięki kampanii crowdfundingowej sfinansowali projekt, oraz wiele zaangażowanych organizacji tworzy lokalnie zakorzenioną sieć formalną i nieformalną [I].

Podejście transdyscyplinarne

AMBICJA III: ponaddyscyplinarność

Projekt powstał dzięki współpracy (...) organizacji nienastawionej na zysk specjalizującej się w rewitalizacji przez kulturę, akceleratora dla start-upów o wpływie społecznym oraz mistrza wypieku chleba, hodowcy zbóż i współzałożyciela stowarzyszenia miejskich piekarzy (Panificatori Agricoli Urbani, PAU). Podmioty te łączą swoją międzysektorową wiedzę fachową i przekazują ją [II], aby stawiać czoła wspólnym wyzwaniom [II]. Zaangażowanie uczestników z różnych środowisk i dysponujących różnym poziomem znajomości sztuki pieczenia chleba umożliwia wzajemne uczenie się i wykorzystanie wiedzy formalnej i pozaformalnej [III].

Flaux

Kwiatowy materiał

Niemcy (2022)

Opis projektu

Innowacyjny materiał włókienniczy wykonany z odpadów kwiatowych stanowi rozwiązanie pozwalające na zmniejszenie ilości odpadów związanych z kwiatami. W tym celu odpady kwiatowe zamiast trafiać na składowiska odpadów, są wykorzystywane do produkcji materiałów przyjaznych dla środowiska, a odpady nadające się do recyklingu, które pochodzą z kwiatów, są poddawane odpowiednim procesom recyklingu, co stanowi alternatywę dla niezrównoważonych materiałów i umożliwia zapewnienie obiegu zamkniętego w przemyśle.

Flaux

Kwiatowy materiał

Niemcy (2022)

Piękno

AMBICJA I: aktywizacja

Celem projektu Flaux jest zapewnienie użytkownikom niepowtarzalnego doświadczenia [I] przez projektowanie z wykorzystaniem naturalnych procesów i materiałów.

Zrównoważoność

AMBICJA II: zamknięcie obiegu

Celem projektu jest ograniczenie ilości odpadów kwiatowych za pomocą gospodarki o obiegu zamkniętym i podejścia od kołyski do kołyski oraz poprzez walkę z utratą bioróżnorodności. Projekt ma na celu złagodzenie i zmniejszenie negatywnego wpływu niezrównoważonych rozwiązań alternatywnych [II] dla wykorzystania odpadów kwiatowych, a nie odbudowę ekosystemów.

Wspólnota

AMBICJA I: włączenie

Celem projektu jest podnoszenie świadomości i zapewnienie większej równości płci w przedsiębiorczym ekosystemie start-upów dla kobiet-przedsiębiorców pochodzących z mniejszości etnicznych, które obecnie są niedostatecznie reprezentowane [II]. Twórcy projektu są również świadomi problemu pracy dzieci i pracy przymusowej w innych częściach świata, w związku z czym dążą do stworzenia struktury biznesowej, która zapewnia równości, przejrzystość i identyfikowalność procesu.

Flaux

Kwiatowy materiał

Niemcy (2022)

Proces partycypacyjny

AMBICJA I: konsultacje

Projekt jest obecnie na etapie upowszechniania koncepcji i modelu biznesowego, który ma zostać stworzony [I]. Projekt ma na celu stworzenie silnej społeczności lokalnych zainteresowanych stron z branży kwiatów ciętych, w której to społeczności wszystkie strony są w równym stopniu i sprawiedliwie zaangażowane w system upcyklingu.

Zaangażowanie podmiotów na wielu poziomach

AMBICJA III: praca na skalę globalną

W ramach projektu na pierwszym etapie przewiduje się realizację pilotażowego przedsięwzięcia w Tajlandii, a następnie zastosowanie koncepcji w Europie i stworzenie sieci zainteresowanych stron, w tym powiązań z rynkami kwiatowymi oraz potencjalnymi inwestorami i podmiotami wspierającymi za pomocą sprawozdania zawierającego dane dotyczące projektu pilotażowego.

Podejście transdyscyplinarne

AMBICJA I: multidyscyplinarność

Projekt jest realizowany w sposób wewnątrzsektorowy i wewnątrzdyscyplinarny, jest prowadzony przez dwóch przyszłych przedsiębiorców, ekspertów branżowych, organizację pozarządową oraz inkubatory działające w tej samej branży.

BUGA Wood Pavilion

autorstwa ICD/ITKE i Uniwersytetu w Stuttgarcie

Niemcy (2019)

Opis projektu

Projekt BUGA Wood Pavilion stanowi celebrację nowego podejścia do cyfrowego budownictwa z drewna. Imponujący drewniany dach o długości 30 metrów rozpościera się nad miejscem, w którym organizowane są imprezy publiczne. Do jego budowy wykorzystano minimalną ilość materiału, a zarazem stworzono wyjątkową przestrzeń architektoniczną. Projekt pawilonu został opracowany przez interdyscyplinarny zespół składający się z architektów, inżynierów, naukowców, rzemieślników i zainteresowanych podmiotów publicznych. Dzięki innowacyjnemu systemowi konstrukcyjnemu można go zdemontować i ponownie złożyć w nowym miejscu oraz poddać całkowitemu recyklingowi po zakończeniu okresu użytkowania.

BUGA Wood Pavilion

autorstwa ICD/ITKE i Uniwersytetu w Stuttgarcie

Niemcy (2019)

Piękno

AMBICJA III: integracja

Pawilon zaprojektowano w sposób zapewniający użytkownikom pozytywne doświadczenia zmysłowe, a szczególną uwagę zwrócono na światło, akustykę, atmosferę i jakość przestrzeni [I]. Konstrukcja jest inspirowana muszlą jeżowca. Wszechstronność tego obiektu sprawia, że można w nim organizować wydarzenia z udziałem dużych grup ludzi, a ponadto oferuje ono wysokiej jakości doświadczenie zbiorowe [II]. Architektura tego miejsca może być traktowana jako „nośnik kultury”, oferujący możliwość poszerzenia wiedzy na temat myślenia o cyklu życia i ponownego wykorzystania w projektowaniu [III].

Zrównoważoność

AMBICJA II: regeneracja

Przy projektowaniu pawilonu uwzględniono zdolność do recyklingu [I], ale także zasady dotyczące ponownego wykorzystania i obiegu zamkniętego [II]: można go albo zdemontować i postawić w nowym miejscu (wielokrotnie), albo wykorzystać do wytworzenia nowej energii w procesie regeneracji termicznej. Elementy konstrukcji wykonane są z drewna i zostały wyprodukowane w sposób odpowiedzialny, dzięki czemu charakteryzują się ujemnym śladem węglowym [III].

Wspólnota

AMBICJA I: włączenie

Pawilon z założenia ma charakter sprzyjający włączeniu społecznemu: nie stwarza żadnych barier fizycznych oraz może być publicznie i w pełni dostępny dla wszystkich, bez wprowadzania jakiegokolwiek rozróżnienia [I].

BUGA Wood Pavilion

autorstwa ICD/ITKE i Uniwersytetu w Stuttgarcie

Niemcy (2019)

Proces partycypacyjny

AMBICJA I: konsultacje

Zespół ds. projektu prowadził stały dialog ze społeczeństwem oraz aktywnie informował o postępach dokonywanych w zakresie badań za pośrednictwem prezentacji, publikacji i rozmów [I]. Projekt pawilonu od początku był opracowywany z przedstawicielami publicznymi, lokalnymi stolarzami i integratorami systemów robotycznych.

Zaangażowanie podmiotów na wielu poziomach

BRAK JASNEGO ODNIESIENIA

W opisie projektu nie odniesiono się otwarcie do wymiarów zaangażowania podmiotów na wielu poziomach w rozumieniu przyjętym w kompasie.

Podejście transdyscyplinarne

AMBICJA III: ponaddyscyplinarność

Projekt łączy środowiska akademickie z przemysłem i lokalnymi rzemieślnikami dzięki innowacyjnemu podejściu opartemu na współprojektowaniu, co pozwala zintegrować produkcję cyfrową z kulturą budowlaną tradycyjnego rzemiosła [III]. Współpraca robotów i ludzi daje nowe możliwości w zakresie projektowania, inżynierii i produkcji.

Model uczenia się przez uczestnictwo
w szkołach Arkki

Finlandia (2007)

Opis projektu

Model uczenia się przez uczestnictwo w szkole Arkki to powstały w Finlandii model kształcenia partycypacyjnego mający na celu włączenie dzieci w proces tworzenia projektów urbanistycznych. W ramach testowania modelu w Wietnamie (2018) i Bangkoku (2020) dzieci zostały zaangażowane w tworzenie przyjaznych dzieciom koncepcji miejskich.

Model uczenia się przez uczestnictwo
w szkołach Arkki

Finlandia (2007)

Piękno

AMBICJA III: integracja

Projekt ma na celu połączenie kwestii etycznych, społecznych i ekologicznych w procesie nauczania za pomocą koncepcji projektowych. W procesie tym uczestnicy oceniają, co jest dla niż ważne w życiu. Głównym celem projektu jest wspieranie rozwoju dzieci tak, aby stały się etycznie odpowiedzialnymi członkami społeczeństwa i ludzkości [III]. Ponadto projekt sprzyja kreatywności i refleksji nad tym, jak kształtowanie środowiska wpływa na życie ludzi. Cel ten jest realizowany w drodze zbiorowego doświadczenia współpracy między dorosłymi i dziećmi [II] oraz przez rozwijanie osobistego i wspólnotowego postrzegania piękna za pomocą interakcji.

Zrównoważoność

AMBICJA I: zmiana przeznaczenia

Perspektywa projektu w zakresie zrównoważoności nie jest jasno określona, ale wskazuje na kompleksowe podejście do zrównoważonych procesów i rozwiązań w domenie miejskiej. Dzieci uczestniczące w projekcie poznają i proponują innowacyjne i możliwe do wdrożenia rozwiązania dotyczące materiałów, energii słonecznej i transportu publicznego.

Wspólnota

AMBICJA II: konsolidacja

Kluczowe cele w zakresie włączenia społecznego obejmują: uwzględnienie opinii i propozycji dzieci w planowaniu przestrzeni miejskiej już na wczesnych etapach [I], budowanie umiejętności, które pozwolą dzieciom stać się aktywnymi obywatelami [II] oraz zrozumienie koncepcji środowiska zbudowanego obejmującego szereg kluczowych obszarów i dziedzin.

Model uczenia się przez uczestnictwo
w szkołach Arkki

Finlandia (2007)

Proces partycypacyjny

AMBICJA III: samodzielne zarządzanie

Istotą modelu jest ustanowienie i przetestowanie podejścia partycypacyjnego, które umożliwia włączenie dzieci na każdym etapie planowania przestrzeni miejskiej [I], do opracowywania projektów oraz budowania umiejętności obywatelskich i zdolności do wywierania wpływu. Dzieci nie tylko uczestniczą w konsultacjach, ale są także włączane do etapu współprojektowania, w którym proponują własne rozwiązania, a ich pomysły są realizowane [II]. Nauka i doświadczenie dzieci pozwoliły niektórym z nich wymyślić projekt dotyczący transformacji w ich dzielnicy, przedstawić go decydentom i pozyskać pieniądze na jego realizację [III].

Zaangażowanie podmiotów na wielu poziomach
AMBICJA III: praca na skalę globalną

Projekt jest realizowany w różnych skalach i we współpracy z wieloma zainteresowanymi stronami, dzięki czemu z powodzeniem udało się wdrożyć kluczowe zasady i wnioski z innych projektów w Wietnamie, Tajlandii i Grecji. W ciągu 20 lat istnienia model wdrażano we współpracy z władzami lokalnymi, szkołami i społecznościami z poszczególnych państw, a także organizacjami międzynarodowymi takimi jak Unicef i Save the Children.

Podejście transdyscyplinarne

AMBICJA III: ponaddyscyplinarność

Model uczenia się w szkole Arkki wykracza poza dyscypliny, ponieważ umożliwia postrzeganie architektury i urbanistyki jako zjawiska multidyscyplinarnego oraz kompleksowe łączenie dziedzin STEAM (nauk przyrodniczych, technologii, inżynierii, sztuki i matematyki) z naukami humanistycznymi i społecznymi, a także wspiera interdyscyplinarne uczenie się [II]. Po drugie projekt jest osadzony w rzeczywistych procesach i opiera się na wiedzy i poglądach społeczności, dzieci, różnych grup użytkowników [III] itp.

Laboratorium twórcze Krater

Słowenia (2021)

Opis projektu

KRATER to prowadzona przez społeczność przestrzeń produkcyjna przeznaczona dla działaczy ekospołecznych, która powstała w miejscu zaniedbanego, przypominającego krater placu budowy w pobliżu centrum Lublany. Stanowiska produkcyjne dostosowane do konkretnych miejsc – warsztat papierniczy, warsztat stolarski, laboratorium projektowania z wykorzystaniem grzybów i azyl dla porzuconych roślin doniczkowych – mają na celu tworzenie przyjaznych dla środowiska materiałów, praktyk i sojuszy, które zachęcają społeczności miejskie, aby otworzyły oczy i na nowo spojrzały na ziemię i siebie nawzajem.

Laboratorium twórcze Krater

Słowenia (2021)

Piękno

AMBICJA II: łączenie

Celem projektu Krater było stworzenie wizualnie atrakcyjnych interwencji przestrzennych, które stanowią odzwierciedlenie założeń projektu. W ramach projektu współpracujący ze sobą projektanci i architekci równoważyli swoje kreatywne propozycje dotyczące zasad zero-waste, low-tech, partycypacji i permakultury. Praca na opuszczonym placu budowy i planowanie interwencji infrastrukturalnych z wykorzystaniem przedmiotów używanych lub resztek materiałów stanowiły wyzwanie do stworzenia silnego języka estetycznego, który mógłby pomóc grupom docelowym wyjść poza ich stereotypowe postrzeganie miejskich nieużytków [I]. Aby nowe interwencje przestrzenne uwzględniały interesy istot innych niż ludzie, projekt Krater dołączył do ruchu zoonomicznego [II].

Zrównoważoność

AMBICJA III: regeneracja

Głównym celem projektu Krater jest przedstawienie nowych ścieżek dla ekologicznych kultur materialnych w środowiskach miejskich. Przekształcenie opuszczonego placu budowy pomogło wydobyć jego potencjał w zakresie zrównoważonego pozyskiwania materiałów [I] i ich przetwarzania [II] oraz regeneracji biokulturowej [III]. Nowe jednostki produkcyjne powstały w celu: wprowadzenia ludzi w tematykę cyklów produkcyjnych, od której są zazwyczaj odsuwani; zbadania i opracowania zrównoważonych procedur dotyczących projektowania z wykorzystaniem włókien, drewna i gleby oraz zaangażowania ludzi w działania, takie jak przetwarzanie roślin inwazyjnych na masę papierową do produkcji ręcznie robionych arkuszy papieru lub doniczek na sadzonki.

Wspólnota

AMBICJA II: konsolidacja

Projekt Krater jest nieodzownym elementem społeczności miejskiej, a procesy decyzyjne są prowadzone przez grupę mieszkańców, którzy koordynują codzienną działalność przestrzeni [II]. Ponieważ grupa osób zaangażowanych w realizację projektu jest zróżnicowana, Krater jest w pełni zdolny do przyciągania mieszanych grup użytkowników do udziału w programie publicznym oferowanym w ramach projektu. Warsztaty twórcze, dni otwarte, rozmowy i spotkania w laboratorium Krater są bezpłatne, a więc są w pełni dostępne dla ogółu społeczeństwa. Laboratorium Krater oferuje miejsca parkingowe dla rowerzystów oraz podjazd umożliwiający łatwy dostęp do obiektu osobom o ograniczonej zdolności poruszania się [I]. Promocja działalności laboratorium twórczego Krater odbywała się za pośrednictwem różnych kanałów komunikacyjnych z myślą o zapewnieniu dostępności programu dla użytkowników takich jak osoby starsze, lokalni mieszkańcy i młodzież.

Laboratorium twórcze Krater

Słowenia (2021)

Proces partycypacyjny

AMBICJA II: współtworzenie

Krater powstał w wyniku pięcioletniego projektu badawczego z zakresu działań partycypacyjnych prowadzonego przez kolektyw Trajna, którego celem było przeanalizowanie sposobu zarządzania gatunkami inwazyjnymi w krajobrazie miejskim. Do realizacji projektu przyczyniły się liczne udane partnerstwa, dzięki którym powstała społeczność osób i grup, które wspólnie chciały wspierać i łączyć swoje interdyscyplinarne praktyki. W ramach projektu Krater, we współpracy ze Słoweńskim Stowarzyszeniem Permakultury i prostoRož, zorganizowano sesje poszukiwania lokalizacji i planowania przestrzeni oraz ponad 15 warsztatów w zakresie współtworzenia [II]. Cotygodniowe sesje – otwarte dla ogółu społeczeństwa, aby przyciągnąć przyszłych użytkowników tego miejsca, obejmowały takie działania, jak tworzenie ścieżek spacerowych, projektowanie mebli zewnętrznych i budowa oczyszczalni ścieków.

Zaangażowanie podmiotów na wielu poziomach
AMBICJA II: praca na wielu poziomach

Dzięki testom procesów partycypacyjnych w zakresie zagospodarowania przestrzennego laboratorium Krater zgromadziło decydentów, mieszkańców, twórców, badaczy i organizacje pozarządowe [I], aby wypracować nowe podejście do pracy z miejską przyrodą. Na wzór projektu Krater samorządom udało się obniżyć wydatki na utrzymanie terenów zielonych dzięki udostępnieniu ich organizacjom zainteresowanym aktywizacją ich materialnego i ekologicznego potencjału.

Podejście transdyscyplinarne

AMBICJA III: ponaddyscyplinarność

Partnerów projektu zachęca się do przenoszenia swojej wiedzy dyscyplinarnej na nowe obszary działalności, co pozwala tworzyć hybrydowe metody widoczne w wynikach projektu. W obliczu aktualnych wyzwań globalnych, które wymagają połączenia nauk społecznych i przyrodniczych [II], w ramach projektu Krater stworzono przestrzeń do współdziałania interdyscyplinarnych zasobów wiedzy i podejść. Projektanci uczestniczący w projekcie pełnią rolę nie tylko tłumaczy ustaleń naukowych, ale również aktywnych współtwórców badań i innowacyjnych pomysłów [III].
Metoda pracy

Kompas składa się z trzech etapów, które obejmują:

1) analizę losowej próbki wniosków o przyznanie nagród NEB 2021 w celu ustalenia potencjalnych poziomów ambicji wśród różnych aspektów projektów, które można by powiązać z wartościami, zasadami działania i zidentyfikowanymi wymiarami;

2) wskazanie trzech poziomów ambicji w odniesieniu do każdej wartości i zasady, porównanie podstaw koncepcyjnych z istniejącymi modelami naukowymi i literaturą, doprecyzowanie podwymiarów;

3) porównanie ram koncepcyjnych wartości i zasad ze strategicznymi dokumentami programowymi, o których mowa w komunikacie dotyczącym nowego europejskiego Bauhausu z 2021 r., przy jednoczesnym dostosowaniu – w razie potrzeby – języka lub pojęć do istniejących terminów lub zasad politycznych.

Piękno

PRACE NAUKOWE I SPRAWOZDANIA

Beardsley, Monroe (1982), The Aesthetic Point of View (Ithaca, N.Y.: Cornell University Press)

Deklaracja z Davos (2018), https://davosdeclaration2018.ch/

Fisher, Berenice i Joan Tronto (1990), „Towards a Feminist Theory of Care”, [w:] E. Abel i M. Nelson, red., Circles of Care, (Albany, N.Y., State University of New York Press)

Kennedy-Reid, Sherry (2014), Towards Redefining Individual-Collective Transformative Learning: A Duality Approach

Kenrick, Douglas T. i in. (2010), „Renovating the Pyramid of Needs: Contemporary Extensions Built Upon Ancient Foundations”, [w:] Perspectives on psychological science – czasopismo publikowane przez Association for Psychological Science, t. 5, nr 3, s. 292–314, doi:10.1177/1745691610369469

Koltko-Rivera, M.E. (2006) „Rediscovering the Later Version of Maslow’s Hierarchy of Needs: Self-Transcendence and Opportunities for

Theory, Research, and Unification”, Review of General Psychology (2006), 10(4), s. 302–317, doi:10.1037/1089-2680.10.4.302

Lambert N.M., Stillman T.F., Hicks J.A., Kamble S., Baumeister R.F., Fincham F.D. „To Belong Is to Matter: Sense of Belonging Enhances

Meaning in Life”, [w:] Personality and Social Psychology Bulletin, s. 1418–1427, doi:10.1177/0146167213499186

Marković, Slobodan (2012), „Components of aesthetic experience: aesthetic fascination, aesthetic appraisal, and aesthetic emotion”, [w:] i-Perception t. 3, nr 1, s. 1–17, doi:10.1068/i0450aap

Osman, Mariana i Abu Bakar, Aisyah i Bachok, Syahriah i Ibrahim, Mansor i Abdullah, Alias (2015), „Sustainable Wellbeing Objective Indicators: Basic Necessities, Complimentary Needs and Desired Opportunities”

Pallasmaa, Juhani (2019), „Design for Sensory Reality, From Visuality to Existential Experience”, [w:] Architectural Design, wydanie specjalne: „The Identity of the Architect: Culture & Communication”, t. 89, nr 6, s. 22–27.

Panksepp, Jaak i Panksepp, Jules (2013), „Toward a cross-species understanding of empathy”, [w:] Trends in neurosciences, t. 36, nr 8, s. 489–496, doi: 36. 10.1016/j. tins.2013.04.009

Rural Urban Framework i 51N4E (2021), „The Things Around Us: 51N4E and Rural Urban Framework”, (CCA/JOVIS Verlag)

Santayana, Georges (1896), The Sense of Beauty

Shusterman, Richard (2004), „Complexities of Aesthetic Experience: Response to Johnston”, [w:] The Journal of Aesthetic Education, t. 38, nr 4, s. 109–112

Starr, G. Gabriella (2015), Feeling Beauty, The Neuroscience of Aesthetic Experience, (Cambridge Mass.: MIT Press)

Tronto, Joan C. (1998), „An Ethic of Care”, [w:] Generations, t. 22, nr 3

Wong, Paul (2021), „From Viktor Frankl’s Logotherapy to the Four Defining Characteristics of Self-Transcendence (ST)”, doi:10.31234/osf.io/76bm9

Wu, Susie i Fan, Peilei i Chen, Jiquan (2015), „Incorporating Culture into Sustainable Development: A Cultural Sustainability Index Framework for Green Buildings”, Sustainable Development, t. 24, 10.1002/sd.1608

Wuthnow, Robert (1978), „Peak Experiences: Some Empirical Tests”, [w:] Journal of Humanistic Psychology, t. 18, s. 59–76

Zumthor, Peter (2006), Atmospheres: Architectural Environments, Surrounding Objects, Birkhäuser

Dimitrova, Elena, Lavenir, Marie-Laure, McMahon, Paul, Mūrniece, Baiba, Musso, Stefano Francesco, Nagy, Gergely, Rauhut, Christoph, Rourke, Grellan D., Sciacchitano, Erminia i Selfslagh, Bénédicte (wydanie zmienione, listopad 2020), European Quality Principles for EU-funded Interventions with potential impact upon Cultural Heritage

Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Edukacji, Młodzieży, Sportu i Kultury (2021), Towards a shared culture of architecture: investing in a high-quality living environment for everyone: report of the OMC (Open Method of Coordination) group of EU Member State experts, Urząd Publikacji

Zrównoważoność

PRACE NAUKOWE I SPRAWOZDANIA

Bakker, C., den Hollander, M., van Hinte, E., Zijlstra, Y. (2019), Products that Flow, BIS Publishers

Brown, M., Haselsteiner, E., Apró, D., Kopeva, D., Luca, E., Pulkkinen, K., Vula Rizvanolli, B. (red.) (2018), Sustainability, Restorative to Regenerative, COST Action CA16114 RESTORE, Working Group One

Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Badań Naukowych i Innowacji (2021), Evaluating the impact of nature-based solutions: a handbook for practitioners, Luksemburg, Urząd Publikacji Unii Europejskiej

Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Badań Naukowych i Innowacji, Schellnhuber, H., Widera, B., Kutnar, A., Organschi, A., Hafner, A., Hillebrandt, A., Murphy, O. Nakicenovic, N. (2022), Horizon Europe and New European Bauhaus NEXUS report: Conclusions of the High-Level Workshop on ‘Research and Innovation for the New European Bauhaus’, jointly organised by DG Research and Innovation and the Joint Research Centre, Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej

Gibbons, L.V. (2020), „Regenerative – The New Sustainable?”, [w:] Sustainability, t. 12, nr 13: s. 5483, https://doi.org/10.3390/su12135483

Haffmans, S., van Gelder, M., van Hinte, E., Zijlstra, Y. (2018), Products that Last, BIS Publishers

Mang, P., Bill Reed, B. (2017), Update Reneregative Development & Design

Światowa Komisja ds. Środowiska i Rozwoju (1987), Our common future, Oksford, Oxford University Press

Dodd, N., Cordella, M., Traverso, M. and Donatello, S., Level(s) – A common EU framework of core sustainability indicators for office and residential buildings: Part 3: How to make performance assessments using Level(s) (wersja beta v1.0), EUR 28898 EN, Urząd Publikacji Unii Europejskiej, Luksemburg, 2017, ISBN 978-92-79-76907-8, doi:10.2760/95143, JRC109286

Wspólnota

PRACE NAUKOWE I SPRAWOZDANIA

Collins-Foley, J., Ghorkhmazyan, M., Godfrey, L., Whatley, J. (2018), TAAP toolkit and guide for inclusive development Waszyngton, World Learning

Gardner, J., Marpillero-Colomina, A., Begault, L. – Gehl Institute (2019), Inclusive Healthy Places. A Guide to Inclusion & Health in Public Space: Learning Globally to Transform Locally

Gidley, J., Hampson, G., Wheeler, L., Bereded-Samuel, E. (2010), „Social inclusion: Context, theory and practice. Community Interventions”, pobrano 7 kwietnia 2022 r. ze strony internetowej: https://ctb.ku.edu/en/table-of-contents/ analyze/where-to-start/participatory-approaches/main

Logie, C.H, Lacombe-Duncan, A., Lee-Foon, N., Ryan, S., Ramsay, H. (2016), „It’s for us – newcomers, LGBTQ persons, and HIV-positive persons. You feel free to be”: a qualitative study exploring social support group participation among African and Caribbean lesbian, gay, bisexual and transgender newcomers and refugees in Toronto, Canada

Metha, V. (2013), Evaluating Public space

Mey, E. (2021), Using an ecological approach to grasp the complexity of social inclusion around a person with a disability

Ravindran, K., Kawale, K., Sinha, S., Naidu, M. – India Smart Cities Fellowship (2019), „Design and Assessment Tool for Public Space. A citizen based platform to score & co-create public spaces – Project Report”, [w:] Systems, t. 75, s. 229–243

West Sussex County Council, (2021), „West Sussex Inclusion Framework”, [w:] Ambio, t. 48, s. 515–528, https://doi.org/10.1007/s13280-018-1109-9

Zhou Stella, L. (2019), Understanding Inclusiveness in Public Space: Learning from Existing Approaches

Zasady działania

PRACE NAUKOWE I SPRAWOZDANIA

Apostel, G. Berger, A. Briggs & G. Michaud (1972), Interdisciplinarity: Problems of Teaching and Research in Universities, Paryż, publikacje OECD

Arnstein, S. R. (1969), „A Ladder of Citizen Participation” [w:] Journal of the American Institute of Planners, t. 35, nr 4, s. 216–224

Community Tool Box (1994), „Analyzing Community Problems and Designing and Adapting Community Interventions”, rozdział 18 „Deciding Where to Start”, sekcja 2 „Participatory Approaches to Planning Community Interventions”, pobrano 7 kwietnia 2022 r. ze strony internetowej: https://ctb. ku.edu/en/table-of-contents/analyze/where-to-start/participatory- approaches/main

Connor, D. M. (1988), „A New Ladder of Citizen Participation” [w:] National Civic Review, t. 77, nr 3, s. 249–257

Darbellay, F. (2015), „Rethinking inter- and transdisciplinarity: Undisciplined knowledge and the emergence of a new thought style”, [w:] Futures, t. 65, s. 163–174

Ford, A., Barra, R., Dawson, R., Virgoa, J., Batty, M., Hall, J. (2019), „A

multi-scale urban integrated assessment framework for climate change studies: a flooding application”, [w:] Computers, Environment and Urban Systems, t. 75, s. 229–243

Glaas, E., Hjerpe, M., Storbjork, S., Neset, T., Bohman, A., Muthumanickam, P., Johansson, J. (2019), „Developing transformative capacity through systematic assessments and visualization of urban climate transitions”, [w:] Ambio, t. 48, s. 515–528, https://doi.org/10.1007/s13280-018-1109-9

Hassenforder, E., Smajgl A. & Ward, J. (2015), „Towards understanding participatory processes: Framework, application and results”, [w:] Journal of Environmental Management, t. 157, s. 84–95

OECD (2010), „Multi-level Governance: A Conceptual Framework” [w:] Cities and Climate Change, OECD Publishing, Paryż, https://doi.

org/10.1787/9789264091375-11-en.https://doi.org/10.1007/s11625- 021-01080-0

OECD (2020), „Addressing societal challenges using transdisciplinary research”, OECD Science, Technology and Industry Policy Papers, nr 88, OECD Publishing, Paryż, https://doi.org/10.1787/0ca0ca45-en

Parés, M., March, M. (2013), Guide to Evaluating Participatory Processes. Generalitat de Cataluna

Purvis, B., Mao, Y., Robinson, D. (2022), „A multi-scale integrated assessment model to support urban sustainability”, [w:] Sustainability Science, t. 17, s. 151–169, https://doi.org/10.1007/s11625-021-01080-0

Stember, M. (1991), „Advancing the social sciences through the interdisciplinary enterprise” [w:] The Social Science Journal, t. 28, nr 1, s. 1–14

Toomey, A. H., Markusson, N., Adams, E. i Brockett, B. (2015), „Inter- and Trans-disciplinary Research: A Critical Perspective”, [w:] GSDR 2015 Brief

van der Bijl, M. (2018), „Transdisciplinary Innovation and Design”, Medium.com

Visseren-Hamakers, I. J. i in. (2021), „Transformative governance of biodiversity: insights for sustainable development”, [w:] Current Opinion in Environmental Sustainability, t. 53, s. 20–28