Sociaal klimaatfonds

KERNPUNTEN

Kwetsbare huishoudens, micro-ondernemingen en vervoersgebruikers

Richtlijn 2003/87/EG zet een systeem op voor de handel in broeikasgasemissierechten om emissiereducties te bevorderen, onder andere van gebouwen en wegvervoer. Drie doelgroepen van het sociaal klimaatfonds worden in Verordening (EU) 2023/955 geïdentificeerd als aanzienlijk getroffen door het kosteneffect van de nieuwe handel in emissierechten voor gebouwen en wegvervoer:

• kwetsbare huishoudens worden gedefinieerd als huishoudens die energiearmoede ervaren, inclusief huishoudens met lage en lagere middeninkomens, en die niet over de middelen beschikken om het gebouw dat ze bewonen te renoveren;
• kwetsbare micro-ondernemingen zijn ondernemingen die niet over de middelen beschikken om het gebouw waarin ze gevestigd zijn te renoveren, emissievrije en -arme voertuigen aan te schaffen of over te schakelen op alternatieve, duurzame vervoerswijzen, waaronder openbaar vervoer;
• kwetsbare vervoersgebruikers worden gedefinieerd als personen en huishoudens die te maken hebben met vervoersarmoede, inclusief personen met lage en lagere middeninkomens, en die niet over de middelen beschikken om nulemissie- of emissiearme voertuigen aan te schaffen of over te stappen op alternatieve duurzame vervoerswijzen, waaronder openbaar vervoer.

Sociale klimaatplannen

Elke lidstaat moet een sociaal klimaatplan indienen bij de Europese Commissie na overleg met lokale en regionale overheden, economische en sociale partners en het maatschappelijk middenveld. De plannen moeten maatregelen en investeringen omvatten om de impact van koolstofbeprijzing voor de bouw- en wegvervoersector op kwetsbare huishoudens, micro-ondernemingen en vervoersgebruikers aan te pakken, zodat verwarming, koeling en mobiliteit betaalbaar blijven.

In aanmerking komende maatregelen en investeringen

De plannen kunnen steun omvatten voor de volgende maatregelen en investeringen die ontworpen moeten worden voor een blijvend effect:

• renovatie van gebouwen, in het bijzonder voor kwetsbare huishoudens en micro-ondernemingen die de slechtst presterende gebouwen bewonen, waaronder huurders en mensen die in sociale woningen wonen;
• toegang tot betaalbare energie-efficiënte huisvesting, inclusief sociale huisvesting;
• decarbonisatie van gebouwen, zoals elektrificatie van verwarming, koeling en koken, door toegang tot betaalbare en energie-efficiënte systemen;
• het integreren van opwekking en opslag van hernieuwbare energie, onder andere via gemeenschappen voor hernieuwbare energie, energiegemeenschappen voor burgers en andere actieve klanten om zelfverbruik van hernieuwbare energie te bevorderen;
• gerichte informatie, educatie, bewustzijn en advies over kosteneffectieve maatregelen en investeringen, beschikbare ondersteuning voor renovatie van gebouwen en energie-efficiëntie en duurzame en betaalbare mobiliteits- en vervoersalternatieven;
• toegang tot nul- en lage-emissievoertuigen en -fietsen, inclusief financiële steun of belastingvoordelen;
• publieke en private infrastructuur, waaronder de aankoop van emissievrije en emissiearme voertuigen, oplaad- en tankinfrastructuur en de ontwikkeling van een markt voor tweedehands emissievrije voertuigen;
• prikkels om betaalbaar en toegankelijk openbaar vervoer te gebruiken;
• private en publieke entiteiten die duurzame mobiliteit op aanvraag, gedeelde mobiliteitsdiensten en actieve mobiliteitsopties ontwikkelen en aanbieden.

De lidstaten kunnen in hun plannen directe inkomenssteun voor kwetsbare huishoudens en vervoersgebruikers opnemen om het effect van de stijging van de prijzen van wegvervoer en verwarmingsbrandstoffen te verminderen. Dergelijke directe steun moet:

• tijdelijk zijn en na verloop van tijd afnemen;
• niet meer dan 37,5 % van de geschatte totale kosten van het plan vertegenwoordigen.

Financiering

Een maximum van 65 miljard EUR vanaf 1 januari 2026 tot 31 december 2032 is toegewezen aan het fonds. Bovendien moeten de lidstaten ten minste 25 % van de geschatte totale kosten van hun plannen bijdragen.

De lidstaten kunnen verzoeken om overdrachten naar het fonds vanuit de cohesiebeleidsprogramma’s onder gedeeld beheer die zijn ingesteld bij Verordening (EU) 2021/1060. De lidstaten kunnen ook tot 15 % van hun toewijzing uit het fonds naar de cohesiebeleidsprogramma’s overdragen.

Informatie

Degenen die steun uit het fonds ontvangen, moeten geïnformeerd worden over waar de fondsen vandaan komen, ook als ze via tussenpersonen van deze fondsen profiteren. De informatie moet het EU-embleem en de woorden “gefinancierd door de Europese Unie — Sociaal klimaatfonds” bevatten.

Transparantie

De Commissie moet de door de lidstaten ingediende plannen en de besluiten gelijktijdig en onder gelijke voorwaarden toezenden aan het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie zonder onnodige vertraging.