Toetreding van de Europese Unie tot het Verdrag van Istanbul

 

SAMENVATTING VAN:

Verdrag van de Raad van Europa inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld Istanbul, 11.V.2011

Besluit (EU) 2017/865 over de ondertekening van het Verdrag van de Raad van Europa inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld, met betrekking tot aangelegenheden die verband houden met justitiële samenwerking in strafzaken

Besluit (EU) 2017/866 over de ondertekening van het Verdrag van de Raad van Europa inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld, met betrekking tot asiel en non-refoulement

Besluit (EU) 2023/1075 over de sluiting van het Verdrag van de Raad van Europa inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld, met betrekking tot de instellingen en het openbaar bestuur van de Unie

Besluit (EU) 2023/1076 over de sluiting van het Verdrag van de Raad van Europa inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld, met betrekking tot aangelegenheden die verband houden met justitiële samenwerking in strafzaken, asiel en non-refoulement

WAT IS HET DOEL VAN HET VERDRAG EN DE BESLUITEN?

• Het Verdrag van Istanbul heeft als doel een wettelijk kader te creëren om vrouwen te beschermen tegen alle vormen van geweld en het gaat in op:
  • wettelijke maatregelen die verschillende vormen van geweld tegen vrouwen strafbaar stellen;
  • de bescherming en ondersteuning van slachtoffers;
  • gendergerelateerd geweld op het gebied van migratie en asiel.
• Besluiten (EU) 2017/865 en 2017/866 machtigen de Europese Unie (EU) om het verdrag te ondertekenen.
• Besluiten (EU) 2023/1075 en 2023/1076 ratificeren het verdrag namens de EU. De EU is nu gebonden aan ambitieuze en uitgebreide regels om geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld te voorkomen en te bestrijden op het gebied van justitiële samenwerking in strafzaken, asiel en non-refoulement, en met betrekking tot haar instellingen en openbaar bestuur.
• De zes EU-lidstaten die het verdrag zelf nog niet hebben geratificeerd, zijn alleen gebonden aan het acquis van de EU, dat het verdrag implementeert. Alle andere zaken die onder het verdrag vallen, blijven onder de bevoegdheid van de lidstaten. Om de volledige bescherming van het verdrag voor vrouwen in deze zes lidstaten te waarborgen, moeten deze lidstaten het verdrag zelf ratificeren naast de EU.

KERNPUNTEN

Definities gebruikt in het verdrag

• Geweld tegen vrouwen wordt beschouwd als een schending van de mensenrechten en een vorm van discriminatie van vrouwen en verwijst naar alle daden van gendergerelateerd geweld die leiden, of waarschijnlijk leiden, tot lichamelijke, seksuele, psychologische of economische schade of leed voor vrouwen, inclusief dreigingen met dergelijke daden, dwang of willekeurige vrijheidsberoving, ongeacht of dit in het openbare leven of in het privéleven gebeurt.
• Onder huiselijk geweld wordt verstaan alle daden van lichamelijk, seksueel, psychologisch of economisch geweld binnen de gezins- of huiselijke eenheid of tussen voormalige of huidige echtgenoten of partners, ongeacht of de dader de woning met het slachtoffer deelt of heeft gedeeld of niet.
• Gender wordt begrepen als de sociaal geconstrueerde rollen, gedragingen, activiteiten en eigenschappen die een bepaalde samenleving geschikt acht voor vrouwen en mannen.
• Gendergerelateerd geweld tegen vrouwen is geweld dat gericht is tegen een vrouw omdat ze een vrouw is of dat vrouwen disproportioneel treft.

Doelstellingen

In het verdrag wordt besloten om:

• vrouwen te beschermen tegen alle vormen van geweld en geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld te voorkomen, te vervolgen en te beëindigen;
• een einde te helpen maken aan discriminatie tegen vrouwen en gelijke behandeling van mannen en vrouwen te bevorderen, onder andere door vrouwen in staat te stellen hun positie te versterken;
• een alomvattend kader, beleid en maatregelen te ontwikkelen om slachtoffers te beschermen en bij te staan;
• internationale samenwerking op dit gebied te bevorderen;
• organisaties en wetshandhavingsinstanties te ondersteunen om met elkaar samen te werken om een einde te maken aan geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld;
• een bewakingssysteem op te zetten om ervoor te zorgen dat de maatregelen effectief worden geïmplementeerd.

Grondrechten, gelijkheid en non-discriminatie

Ondertekenaars moeten wetgevende actie ondernemen om het recht van iedereen, in het bijzonder vrouwen, om te leven zonder geweld in het openbaar en hun privéleven, te bevorderen en te beschermen, onder andere door:

• alle vormen van discriminatie tegen vrouwen te veroordelen en te verbieden;
• het beginsel van gelijkheid tussen vrouwen en mannen in hun nationale grondwet op te nemen;
• wetten en praktijken af te schaffen die vrouwen discrimineren.

Preventie

Preventie omvat het uitbannen van vooroordelen, gewoonten, tradities en andere praktijken die gebaseerd zijn op het idee van de minderwaardigheid van vrouwen of op stereotype rollen voor vrouwen en mannen, onder meer via:

• onderwijs,
• bewustwordingstraining,
• beroepsopleiding,
• preventieve interventie- en behandelingsprogramma’s,
• participatie van de particuliere sector en de media.

Bescherming en ondersteuning

De verdragsluitende partijen moeten slachtoffers beschermen tegen verdere gewelddaden door hun meldingsplicht na te komen en slachtoffers te voorzien van:

• relevante informatie,
• algemene en gespecialiseerde hulpdiensten,
• bijstand bij individuele en collectieve klachten,
• onderdak,
• telefonische hulplijnen,
• steun voor slachtoffers van seksueel geweld,
• bescherming van en steun aan minderjarige getuigen.

Beroepsprocedures

Ondertekenaars moeten slachtoffers rechtsmiddelen bieden tegen daders en tegen overheidsinstanties die hun plicht om te voorkomen en te beschermen niet nakomen (voor zover dit binnen hun toepassingsgebied valt), onder meer door het volgende aan te pakken:

• civiele rechtszaken en rechtsmiddelen,
• vergoeding,
• voogdij over kinderen, bezoekrecht en veiligheid
• civiele gevolgen van een gedwongen huwelijk;
• psychologisch en fysiek geweld,
• stalking,
• seksueel geweld, waaronder verkrachting,
• vrouwelijke genitale verminking,
• gedwongen abortus en gedwongen sterilisatie,
• seksuele intimidatie,
• “eerwraak”,
• sancties.

Onderzoek, vervolging, procesrecht en beschermende maatregelen

Onderwerpen die aan bod komen zijn onder andere:

• onmiddellijke reactie, preventie en bescherming,
• risicobeoordeling en risicobeheer,
• noodverordening, contactverbod en beschermingsbevelen,
• rechtsbijstand,
• de verlenging van de verjaring.

Migratie en asiel

Onderwerpen die aan bod komen zijn onder andere:

• verblijfsstatus,
• gendergerelateerde asielaanvragen,
• non-refoulement.

DATUM VAN INWERKINGTREDING

Het verdrag is op 13 juni 2017 namens de EU ondertekend en de procedure is afgerond met de neerlegging van twee akten van goedkeuring op 28 juni 2023, waardoor het verdrag voor de EU op 1 oktober 2023 in werking treedt.

ACHTERGROND

Zie voor meer informatie:

• Verdrag van Istanbul (Raad van Europa).

BELANGRIJKSTE DOCUMENTEN

Verdrag van de Raad van Europa inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld Istanbul, 11.V.2011 (PB L 143I van 2.6.2023, blz. 7-32).

Besluit (EU) 2017/865 van de Raad van 11 mei 2017 over de ondertekening, namens de Europese Unie, van het Verdrag van de Raad van Europa inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld, met betrekking tot aangelegenheden die verband houden met justitiële samenwerking in strafzaken (PB L 131 van 20.5.2017, blz. 11-12).

Besluit (EU) 2017/866 van de Raad van 11 mei 2017 over de ondertekening, namens de Europese Unie, van het Verdrag van de Raad van Europa inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld, met betrekking tot gendergerelateerd asiel en non-refoulement (PB L 131 van 20.5.2017, blz. 13-14).

Besluit (EU) 2023/1075 van de Raad van 1 juni 2023 over de sluiting, namens de Europese Unie, van het Verdrag van de Raad van Europa inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld, met betrekking tot de instellingen en het openbaar bestuur van de Unie (PB L 143I van 2.6.2023, blz. 1-3).

Besluit (EU) 2023/1076 van de Raad van 1 juni 2023 over de sluiting, namens de Europese Unie, van het Verdrag van de Raad van Europa inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld, met betrekking tot aangelegenheden die verband houden met justitiële samenwerking in strafzaken en met betrekking tot asiel en non-refoulement (PB L 143I van 2.6.2023, blz. 4-6).

GERELATEERDE DOCUMENTEN

Verordening (EU) 2021/692 van het Europees Parlement en de Raad van 28 april 2021 tot vaststelling van het programma “Burgers, gelijkheid, rechten en waarden” en tot intrekking van Verordening (EU) nr. 1381/2013 van het Europees Parlement en de Raad en Verordening (EU) nr. 390/2014 van de Raad (PB L 156 van 5.5.2021, blz. 1-20).

Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s — Een Unie van gelijkheid: Strategie voor gendergelijkheid 2020-2025 (COM(2020) 152 final van 5.3.2020).

Laatste bijwerking 12.10.2023