4.2.2014   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 32/25

1.

Op 28 februari 2013 heeft de Commissie de volgende voorstellen vastgesteld (hierna „de voorstellen” genoemd):

2.

Op dezelfde datum zijn de voorstellen ter raadpleging naar de EDPS gezonden. Voorafgaand aan de vaststelling van de voorstellen was de EDPS door de Commissie in de gelegenheid gesteld om informele opmerkingen te maken.

3.

De EDPS verwelkomt de verwijzing naar de raadpleging van de EDPS in de preambule van zowel het EES-voorstel als het RTP-voorstel.

4.

In de mededeling van de Commissie getiteld „De voorbereiding van de volgende stappen in het grensbeheer in de Europese Unie” van 2008 werden nieuwe instrumenten voorgesteld voor het toekomstig beheer van de Europese grenzen, waaronder een inreis-uitreissysteem (hierna „EES” genoemd) voor de elektronische registratie van de datum van inreis en uitreis van onderdanen van derde landen en een programma voor geregistreerde reizigers om grensoverschrijding voor bonafide reizigers te vergemakkelijken (hierna „RTP” genoemd). Ook werd in de mededeling overwogen een elektronisch systeem voor reisvergunningen (ESTA) in te voeren voor niet-visumplichtige onderdanen van derde landen.

5.

Deze voorstellen zijn door de Europese Raad van december 2009 bekrachtigd in het programma van Stockholm (4). In haar mededeling uit 2011 over slimme grenzen nam de Commissie (5) echter het standpunt in dat de invoering van een ESTA voorlopig buiten beschouwing moest worden gelaten „omdat de mogelijke vergroting van de veiligheid van de lidstaten niet kan rechtvaardigen dat persoonsgegevens op die schaal worden verzameld, en niet in verhouding staat tot de kostprijs en de gevolgen voor de internationale betrekkingen” (6). De Commissie kondigde daarnaast aan dat zij voornemens was om in de eerste helft van 2012 voorstellen te presenteren voor een EES en een RTP.

6.

De Europese Raad van juni 2011 verzocht daarop de Commissie snel vooruitgang te boeken met de werkzaamheden op het gebied van „slimme grenzen” en vroeg om de invoering van het EES en het RTP (7).

7.

De Groep voor de bescherming van personen in verband met de verwerking van persoonsgegevens (Groep artikel 29) bracht zijn opmerkingen over de mededeling van de Commissie over slimme grenzen, die voorafging aan de voorstellen, in een brief van 12 juni 2012 over aan commissaris Malmström (8). Meer recentelijk, op 6 juni 2013, bracht de groep een advies uit waarin men de noodzaak van het slimmegrenzenpakket in twijfel trok (9).

8.

Voor het onderhavige advies zijn deze standpunten als uitgangspunt genomen, naast een eerder advies van de EDPS (10) inzake de mededeling van de Commissie uit 2011 over migratie (11) en de voorlopige opmerkingen van de EDPS (12) over drie mededelingen over grensbeheer (2008) (13). Ook is er gebruikgemaakt van input die is geleverd tijdens de rondetafelbijeenkomst van de EDPS over het Pakket Slimme Grenzen en de gevolgen daarvan op het vlak van de gegevensbescherming (14).

9.

Het doel van het EES-voorstel wordt uiteengezet in artikel 4. Het voorstel beoogt het beheer van de buitengrenzen, de bestrijding van onregelmatige migratie, de uitvoering van het geïntegreerde grensbeheerbeleid en de samenwerking en het overleg tussen grens- en immigratieautoriteiten te verbeteren. Het voorziet in een systeem dat:

10.

Het systeem zou moeten helpen de toegestane verblijfsduur in het oog te houden door snel nauwkeurige informatie te verstrekken aan grenswachters en reizigers. Het zou in de plaats komen van het huidige systeem van het handmatig afstempelen van paspoorten, dat als traag en onbetrouwbaar wordt beschouwd, en zo de doelmatigheid van het grensbeheer verbeteren (15).

11.

Doordat in het EES biometrische gegevens worden opgeslagen zou het systeem ook moeten helpen bij het identificeren van personen die niet voldoen aan de voorwaarden om de EU binnen te komen of er te verblijven, vooral wanneer ze niet beschikken over identiteitspapieren. Daarnaast zou het EES een nauwkeurig beeld geven van de reizigersbewegingen en van het aantal personen dat de toegestane verblijfsduur overschrijdt, waardoor er op feiten gebaseerd beleid kan worden ontwikkeld, bijvoorbeeld op het terrein van de visumplicht. De in artikel 4 genoemde statistieken worden voor dit laatstgenoemde doel gebruikt.

12.

Het EES zou de basis vormen voor het RTP, dat grensoverschrijding voor frequente, vooraf aan een veiligheidsonderzoek onderworpen reizigers uit derde landen moet vergemakkelijken. Geregistreerde reizigers zouden beschikken over een token met daarop een unieke identificatiecode die zij bij aankomst en vertrek langs de automatische grenspoort halen. De gegevens op het token, de vingerafdrukken en eventueel het nummer van de visumsticker zouden worden vergeleken met de informatie in het centrale register en andere gegevensbanken. Bij een succesvol verloop van al deze controles zou de reiziger de automatische poort kunnen passeren. Bij problemen zou de reiziger worden geholpen door een grenswachter.

13.

Het doel van het wijzigingsvoorstel, ten slotte, is het aanpassen van Verordening (EG) nr. 562/2006 tot vaststelling van een communautaire code betreffende de overschrijding van de grenzen door personen (hierna „de Schengengrenscode” genoemd) aan de nieuwe EES- en RTP-voorstellen.

14.

Het initiatief om een elektronisch systeem te ontwikkelen dat moet controleren wie wanneer het grondgebied van de EU betreedt en verlaat is niet nieuw. In de verschillende bovengenoemde mededelingen van de Commissie is reeds de weg bereid voor de nu voorliggende voorstellen. Het Pakket Slimme Grenzen moet dan ook worden beoordeeld tegen de achtergrond van deze ontwikkelingen. Daarbij moet in het bijzonder rekening worden gehouden met de volgende elementen.

15.

In het Programma van Stockholm heeft de Commissie het strategische besluit genomen om na te gaan of er behoefte is aan een Europees model voor informatie-uitwisseling dat gebaseerd is op de evaluatie van de huidige instrumenten. Dit model wordt onder andere gebaseerd op een stevige gegevensbeschermingsregeling, gerichte gegevensverzameling en de rationalisatie van de verschillende instrumenten, waaronder de vaststelling van een bedrijfsplan voor grote IT-systemen. In het Programma van Stockholm wordt eraan herinnerd dat de invoering en het beheer van de verschillende informatie-instrumenten moeten aansluiten op de strategie voor de bescherming van persoonsgegevens en het bedrijfsplan voor grote IT-systemen (16).

16.

Een uitgebreide analyse is des te noodzakelijker gegeven het bestaan en de verdere ontwikkeling en invoering van grootschalige IT-systemen, zoals Eurodac (17), VIS (18) en SIS II (19). Een regeling met slimme grenzen is een extra instrument om enorme hoeveelheden persoonsgegevens te verzamelen in het kader van de grenscontrole. Deze globale benadering is recentelijk bevestigd door de Raad Justitie en Binnenlandse Zaken, die onderstreepte dat er van de ervaringen met SIS moet worden geleerd door met name te kijken naar de stijging van de kosten (20). De EDPS heeft tevens opgemerkt dat „een Europees informatiemodel niet op technologische overwegingen mag stoelen”, gezien de bijna onbegrensde mogelijkheden van nieuwe technologieën. Informatie mag uitsluitend worden verwerkt op basis van concrete beveiligingsbehoeften (21).

17.

De analyse van het EES en het RTP vanuit het oogpunt van de privacy en de gegevensbescherming moet plaatsvinden aan de hand van het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie (22) (hierna „het Handvest” genoemd), en in het bijzonder de artikelen 7 en 8 daarvan. Artikel 7, dat vergelijkbaar is met artikel 8 van het Europees Verdrag voor de rechten van de mens (23) (EVRM), geeft eenieder recht op eerbiediging van zijn privéleven en zijn familie- en gezinsleven, en beschermt het individu tegen bemoeienis van overheidsinstanties, terwijl artikel 8 van het Handvest bepaalt dat persoonsgegevens alleen mogen worden verwerkt onder bepaalde gespecificeerde voorwaarden. De twee benaderingen zijn verschillend en vullen elkaar aan. Het Pakket Slimme Grenzen zal aan de hand van deze twee benaderingen worden beoordeeld.

18.

De focus van het onderhavige advies ligt sterk op het EES-voorstel — aangezien dat het meest relevant is vanuit het oogpunt van privacy en gegevensbescherming — en is als volgt opgebouwd:

102.

Het Pakket Slimme Grenzen beoogt de instelling van een nieuw, grootschalig IT-systeem dat een aanvulling moet vormen op de bestaande grenscontrolemechanismen. Het wettige karakter van dit systeem moet worden getoetst aan de beginselen van het Handvest, in het bijzonder artikel 7 over het recht op eerbiediging van het privé-, familie- en gezinsleven en artikel 8 over de bescherming van persoonsgegevens, met het doel te beoordelen in hoeverre de nieuwe regeling strijdig is met de grondrechten, maar ook om de waarborgen op het gebied van gegevensbescherming in de voorstellen aan een beoordeling te onderwerpen.

103.

In dit verband bevestigt de EDPS dat de voorgestelde EES-regeling inbreuk maakt op het recht op eerbiediging van het privé, gezins- en familieleven. De EDPS verwelkomt weliswaar de waarborgen in de voorstellen en erkent het feit dat de Commissie zich in dat opzicht moeite heeft getroost, maar concludeert dat noodzaak het essentiële punt blijft: de kosten/doelmatigheid van het systeem staan op het spel, niet alleen financieel gezien, maar ook ten aanzien van de grondrechten, bekeken in de algemene context van bestaande regelingen en het bestaande grenscontrolebeleid.

104.

De EDPS beveelt voor het EES het volgende aan:

105.

Hoewel het RTP niet dezelfde wezenlijke vragen oproept ten aanzien van de verenigbaarheid met fundamentele rechten als het EES, vraagt de EDPS toch de aandacht van de wetgever voor de volgende aspecten:

106.

Ten aanzien van de veiligheidsaspecten is de EDPS van mening dat voor het EES en het RTP een bedrijfscontinuïteitsplan en praktijken voor risicobeheer bij informatiebeveiliging dienen te worden ontwikkeld om risico’s te in te schatten en te prioriteren. Bovendien dient er te worden gezorgd voor een nauwe samenwerking tussen het agentschap en de lidstaten.