52002AE0189

Advies van het Economisch en Sociaal Comité over de "Mededeling van de Commissie aan de Raad, het Europees Parlement, het Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's - e-europa 2002: toegankelijkheid van websites van de overheid en de inhoud daarvan"

(2002/C 94/04)

De Europese Commissie heeft op 25 september 2001 besloten het Economisch en Sociaal Comité overeenkomstig art. 262 van het EG-Verdrag te raadplegen over de voornoemde mededeling.

De afdeling "Vervoer, energie, infrastructuur, informatiemaatschappij", die met de voorbereiding van de desbetreffende werkzaamheden was belast, heeft haar advies op 31 januari 2002 goedgekeurd; rapporteur was de heer Cabra De Luna.

Het Economisch en Sociaal Comité heeft tijdens zijn 388e zitting van 20 en 21 februari 2002 (vergadering van 20 februari 2002) het volgende advies uitgebracht, dat met 117 stemmen vóór, bij 1 onthouding, is goedgekeurd.

1. Inleiding

1.1. Voor de 37 miljoen gehandicapten in de EU, maar ook voor mensen met speciale behoeften, blijft het moeilijk om toegang te krijgen tot informatie en de mogelijkheden van telecommunicatie te benutten.

1.2. Gebrekkige toegankelijkheid is een van de belangrijkste aspecten van de zogenoemde digitale kloof, waaraan de EU in diverse documenten, met name het "e-Inclusion"-rapport(1), aandacht heeft besteed. In de mededeling "Naar een Europa zonder drempels voor mensen met een functiebeperking"(2) ging de Commissie al in op de factoren die de toegang tot de informatietechnologie bemoeilijken.

1.3. Met haar mededeling over de toegankelijkheid van websites van de overheid en de inhoud daarvan wil de Commissie nu overgaan tot concrete maatregelen. Uit onder meer de eurobarometer-enquête(3) blijkt dat men zich steeds meer bewust wordt van de problemen waar gehandicapten mee kampen. Eventuele oplossingen zullen ook andere bevolkingsgroepen ten goede komen.

1.4. Toegang tot informatie is een grondrecht van gehandicapten waar zij van afhankelijk zijn om hun maatschappelijke en politieke rechten te kunnen uitoefenen. Er is dan ook een samenhangende strategie nodig om te zorgen voor een beleid dat de ontwikkeling van alle mensen met speciale behoeften ten goede komt. Dankzij de mededeling van de Commissie, die inziet dat een gebrek aan informatie tot een ernstige vorm van sociale uitsluiting leidt, is de kans groot dat zij voortaan gemakkelijker informatie kunnen vergaren.

1.5. Uit het Commissiedocument blijkt goed hoe de transatlantische dialoog heeft geleid tot praktische maatregelen om iets te doen aan de achtergestelde positie van gehandicapten. Het is een concreet instrument voor de toepassing van het beginsel dat iedereen in gelijke mate toegang moet hebben tot informatie.

2. De mededeling van de Commissie

2.1. Het in juni 2000 door de Europese Raad van Feira vastgestelde actieplan e-Europa 2002(4) is bedoeld om internet in alle sectoren van de Europese samenleving sneller en op grotere schaal ingang te doen vinden. Op die manier kan de Europese bevolking haar voordeel doen met de mogelijkheden van de digitale technologie. Een van de speciale doelstellingen van het actieplan is om de toegang tot het web voor gehandicapten te verbeteren. De mededeling en bijbehorende aanbevelingen van de Commissie hebben met name hierop betrekking.

Veel van de 37 miljoen gehandicapten in Europa stuiten op allerlei problemen als zij proberen toegang te krijgen tot de informatie die zich op de verschillende websites bevindt. Met de ontwikkeling van on line-overheidsdiensten bestaat er dan ook een reëel gevaar dat een belangrijk gedeelte van de bevolking maatschappelijk buitengesloten raakt.

2.2. In het in juni 2000 door de Europese Raad van Feira goedgekeurde actieplan e-Europa 2002 staat hoe Europa ervoor wil zorgen dat de informatie op websites van de overheid voor iedereen toegankelijk is. Doelstelling 2c van dit plan omvat vijf doelen om "deelneming van allen aan de kenniseconomie" te bevorderen. Er wordt met nadruk op gewezen dat "websites van de overheid en de inhoud daarvan in de lidstaten en in de Europese instellingen zo moeten worden ontworpen dat zij toegankelijk zijn, zodat burgers met een handicap toegang tot informatie kunnen krijgen en ten volle kunnen profiteren van het potentieel van digitale dienstverlening door de overheid ('e-overheid')". Het middel om dit te bereiken zijn de Web Accessibility Initiative (WAI) - richtsnoeren voor websites van de overheid, die voor het eind van 2001 moeten worden goedgekeurd.

2.3. Dit initiatief is één van de vijf domeinen van het World Wide Web Consortium (bekend als W3C), dat is samengesteld uit ruim 500 lidorganisaties en deelnemers uit ruim 30 landen telt. Het Web Accessibility Initiative heeft in samenspraak met de sector, onderzoekers, overheid en gehandicaptenorganisaties een aantal richtsnoeren geformuleerd.

Met financiële steun van de Europese Commissie via het vierde kaderprogramma, programma telematicatoepassingen (TAP), en van diverse overheden en andere organisaties zijn richtsnoeren voor de toegankelijkheid van het web tot stand gebracht. De exacte benaming van deze richtsnoeren luidt: World Wide Web Consortium/Web Accessibility Initiative (W3C/WAI) Web Content Accessibility Guidelines version 1.0 (WCAG 1.0) (of WAI/W3C WCAG 1.0). In de mededeling worden zij gewoon de richtsnoeren genoemd. Zij worden erkend als een wereldwijde norm de facto voor het ontwerpen van toegankelijke websites. Of er nieuwe versies van deze richtsnoeren of richtsnoeren voor andere gebieden nodig zijn zal afhangen van de ontwikkeling van de technologie.

2.4. De richtsnoeren zijn tot stand gekomen op basis van overeenstemming tussen uiteenlopende partijen in de sector. Aanbieders van overheidsinformatie krijgen ermee een instrument in handen om op vrijwillige basis een aantal informele regels - beginselen, instrumenten en methoden - toe te passen. Op deze manier zouden informatiebeheerders, webontwerpers en -ontwikkelaars in staat moeten zijn om websites van de overheid voor het publiek toegankelijk te maken. Het is de bedoeling dat de richtsnoeren dienst zullen doen als een dynamische reeks regels die voortdurend kunnen worden aangepast aan de laatste technologische ontwikkelingen en waarmee het bovendien mogelijk is om op toekomstige ontwikkelingen vooruit te lopen.

2.5. In het actieplan e-Europa 2002 wordt voorgesteld om de richtsnoeren goed te keuren als een eerste stap op weg naar toegankelijke Europese overheidssites voor gehandicapten. Uit de goedkeuring van de richtsnoeren moet ook blijken dat er de lidstaten en de Europese instellingen veel aan gelegen is om de toegankelijkheid van het web te verankeren in hun beleid voor overheidsinformatiediensten en -normen, inclusief e-overheid.

2.6. De groep op hoog niveau voor de werkgelegenheids- en sociale dimensie van de informatiemaatschappij (ESDIS), bestaande uit vertegenwoordigers uit alle lidstaten, heeft de opdracht gekregen om de ontwikkeling van het onderdeel "deelneming van allen aan de kenniseconomie" van het actieplan e-Europa 2002 op de voet te volgen. Ter ondersteuning van de werkzaamheden van deze groep is een groep deskundigen op het gebied van de toegankelijkheid van het web ("e-toegankelijkheid") samengesteld.

Het Europees forum voor gehandicapten, de spreekbuis van de Europese gehandicapten, is verzocht om de vergaderingen van deze groep deskundigen als waarnemer bij te wonen.

De groep deskundigen op het gebied van e-toegankelijkheid heeft in kaart gebracht in hoeverre de richtsnoeren door de lidstaten zijn vastgesteld en uitgevoerd. Verder zijn zij overeengekomen om in de vijftien lidstaten toezicht te gaan houden op de voortgang van een en ander en daarbij na te gaan welke voorbeelden navolging verdienen.

2.7. De Commissie is van plan om de diensten die zij via internet aanbiedt te verbeteren. In het kader hiervan zal in de periode 2001-2004 de zogenoemde Europa II-site worden ingevoerd.

De toegankelijkheid van de websites van de EU-instellingen wordt dan ook momenteel herzien met de bedoeling om één van de doelstellingen, namelijk goedkeuring van richtsnoeren eind 2001, te verwezenlijken.

Om het Europese beleid aan te vullen en te ondersteunen is er in de afgelopen tien jaar onderzoek gedaan en technologie ontwikkeld om in de behoeften van gehandicapten te voorzien.

Een van de projecten waaraan de Commissie financiële steun heeft verleend in het kader van het onderzoeks- en ontwikkelingsprogramma telematicatoepassingen 1994-1998 (TAP) was het Web Accessibility Initiative (WAI), dat de totstandkoming van de richtsnoeren en van andere regels en instrumenten voor betere toegankelijkheid van het web een stap dichterbij heeft gebracht.

Als onderdeel van het vijfde kaderprogramma, programma technologieën van de informatiemaatschappij, verleent de Commissie financiële steun aan het project Web Accessibility Initiative-Disign for All (WAI-DA). Voor een groeiend aantal projecten voor onderzoek en technologische ontwikkeling binnen dit programma wordt gebruik gemaakt van de door het Web Accessibility Initiative ontwikkelde richtsnoeren.

2.8. Ten slotte gaat de Commissie in op een aantal ontwikkelingen die zich buiten de EU voltrekken. In landen als Australië, Canada en de Verenigde Staten vormt de toegankelijkheid van het web een integraal onderdeel van het overheidsbeleid op het gebied van informatievoorziening. In sommige landen biedt de wet een belangrijk houvast om de toegankelijkheid van websites af te dwingen. In de Verenigde Staten is de toegankelijkheid van federale websites sinds de amendering van artikel 508 van de Rehabilitation Act in augustus 1998 bij wet verplicht gesteld. De regels in kwesties traden in juni 2001 in werking. Deze wetgeving bevat bovendien belangrijke bepalingen met betrekking tot de aanschaf door de overheid van informatietechnologie die ook voor gehandicapten toegankelijk is.

Tijdens de in mei 2002 in Warschau gehouden Europese ministeriële conferentie werd erop gewezen dat de politieke taken van de Europese Unie moeten worden aangevuld met een door en voor de kandidaat-lidstaten op te stellen actieplan in de geest van e-Europa (e-Europa+). e-Europa+ heeft betrekking op de toegankelijkheid van het web en bevat de aanbeveling om de WAI-richtsnoeren over te nemen(5).

2.9. De mededeling moet als voorbeeld dienen van de gezamenlijke inspanning die nodig is om onder meer de sociale, milieu-, culturele en technische barrières weg te nemen die een volwaardige participatie van gehandicapten in de samenleving in de weg staan. Het uiteindelijke doel is een maatschappij waarin iedereen zonder uitzondering dezelfde kansen heeft en waarin toekomstige technologieën en informatiesystemen geen nieuwe obstakels kunnen opwerpen voor gehandicapten.

De mededeling bevat een aantal conclusies die kunnen worden getrokken uit de ervaringen die tot op heden zijn opgedaan met de richtsnoeren in de lidstaten en in de EU-instellingen.

De belangrijkste conclusies luiden als volgt:

- de lidstaten en de EU-instellingen hebben afgesproken om informatie uit te wisselen en de vooruitgang die zij boeken bij de goedkeuring en uitvoering van de richtsnoeren te toetsen aan wederzijds overeengekomen criteria. De hieruit voortvloeiende toegankelijkheid van overheidssites moet in de gaten worden gehouden en navolgenswaardige voorbeelden moeten in kaart worden gebracht. De resultaten hiervan zal de Commissie verzamelen en verspreiden.

- Nationale overheden dienen voortdurend te streven naar een betere toegankelijkheid van hun webpagina's en te zoeken naar andere, betere manieren om informatie en diensten via internet aan te bieden als nieuwe technologieën en nieuwe versies van de richtsnoeren daar aanleiding toe geven.

- De lidstaten moeten ervoor zorgen dat niet alleen nationale, maar ook lokale en regionale overheidssites aan de richtsnoeren voldoen.

- De Commissie zal de andere EU-instellingen voorstellen om een interinstitutionele groep op te richten die de goedkeuring, toepassing en regelmatige actualisering van de richtsnoeren binnen de EU-instellingen moet bevorderen en toezicht op een en ander dient te houden.

- Zowel in de EU-instellingen als in de lidstaten zou het belang van toegankelijke websites en van hierop toegespitste opleidingen de nodige aandacht dienen te krijgen.

- Organisaties die gefinancierd worden door de EU-instellingen of de lidstaten moeten ertoe worden aangezet om hun websites toegankelijk te maken.

- In 2003, het Europees Jaar van Gehandicapten, zou er via een grootscheeps initiatief voor moeten worden gezorgd dat zowel openbare als particuliere websites algemeen toegankelijk zijn.

- De lidstaten en de EU-instellingen moeten een permanente dialoog aangaan met gehandicapten en hun vertegenwoordigers, zodat zij regelmatig over deze onderwerpen geïnformeerd zullen worden.

3. Algemene opmerkingen

3.1. Het beleidsvoorstel van de Commissie om overheidssites in de EU toegankelijk te maken voor gehandicapten kan op instemming van het ESC rekenen. Steeds meer informatie komt namelijk in elektronische vorm beschikbaar, en wie geen toegang tot deze informatie heeft loopt een grote kans om maatschappelijk buitengesloten te raken.

3.2. Het voorstel van de Commissie moet ervoor zorgen dat iedereen in de EU volledige toegang heeft tot overheidsinformatie, zodat hij of zij als volwaardig burger aan de samenleving kan deelnemen. In dit verband zou verwezen moeten worden naar de artikelen 21 en 25 van het Handvest van Grondrechten van de EU, waarin discriminatie en uitsluiting van gehandicapten wordt verboden. De toegang tot internet zou voor gehandicapten geen extra kosten met zich mee moeten brengen. Lidstaten zouden voorlichtingscursussen hierover moeten financieren en indien nodig ook middelen ter beschikking moeten stellen voor de aanschaf van aanpasbare en ondersteunende technische systemen.

3.3. De EU moet zo snel mogelijk de technische en financiële barrières slechten waardoor gehandicapten momenteel nog geen toegang hebben tot alle overheidsinformatie. In de conclusies van de Raden van Lissabon en Stockholm en in het eEuropa-initiatief heeft zij er zelf op gewezen hoe belangrijk het is dat wordt toegewerkt naar een situatie waarin alle Europese burgers actief kunnen deelnemen aan de democratische besluitvorming. Een en ander dient volgens het ESC zeker ook te gelden voor gehandicapten.

3.4. Als zij actief deelnemen aan de samenleving kunnen gehandicapten ook beter solliciteren naar banen bij de overheid en van de diensten van arbeidsvoorzieningsorganen gebruikmaken. Bovendien zullen gehandicapten dankzij toegankelijker overheidssites beter in staat zijn om informatie over politieke ontwikkelingen te vergaren en een grotere rol in de politiek en dus in de democratische processen van de samenleving te spelen.

3.5. Het eEuropa+-initiatief is al even belangrijk, omdat hierin aandacht zal worden besteed aan zaken als de toegankelijkheid van overheidsinformatie en het recht op deelname aan de samenleving voor gehandicapten in de kandidaat-lidstaten.

3.6. Hoewel het om een vrijwillig toe te passen instrument gaat, brengen de voorstellen een standaardisering van de regels op het gebied van de toegankelijkheid van informatie met zich mee, waardoor gehandicapten uiteindelijk beter gebruik zullen kunnen maken van ondersteunende technologie. Door middel van een toegankelijkheidssysteem waarbij in de hele Unie dezelfde criteria worden aangelegd krijgen zij bovendien de beschikking over handige instrumenten om informatie te vergaren.

3.7. Belangrijk bij de toepassing van de WAI-richtsnoeren is dat de hele bevolking, dus ook gehandicapten en ouderen, worden bereikt en dat niet alleen de nationale overheden, maar ook de lokale en regionale overheden (die dichter bij de burger staan) hierbij een rol spelen. Bovendien zouden de richtsnoeren én een benchmark- en controlesysteem er voor kunnen zorgen dat er eenvoudiger normen en procedures komen, waardoor iedereen gemakkelijker toegang krijgt tot de informatie op internet.

3.8. Hopelijk zal ook het grootscheepse initiatief dat wordt voorgesteld voor het Europees Jaar van Gehandicapten (2003) ertoe bijdragen dat zowel overheids- als particuliere websites toegankelijk worden voor gehandicapten.

3.9. Het is een goede zaak dat het Europees Gehandicaptenforum een rol speelt in het geheel; op deze manier kan er een interactieve dialoog op gang komen tussen de EU-instellingen en gehandicaptenorganisaties in Europa en ook met deskundigen die zelf een handicap hebben.

3.10. Toegankelijke websites zijn van het grootste belang voor ouderen, vooral als zij door de ontwikkelingen van de techniek in een marginale positie zijn terechtgekomen.

3.11. De onderzoeksprogramma's van de EU moeten onder meer worden gebruikt om websites beter toegankelijk te maken voor gehandicapten en ouderen. In dit verband verdienen ook andere initiatieven van de EU vermelding, zoals de e-inclusion-maatregelen in het voorstel voor het 6e O& O-Kaderprogramma(6). Volgens dit programma zullen "onderzoeksactiviteiten in het kader van de informatiemaatschappij voor iedereen worden gericht op systemen die iedereen toegang kunnen bieden, op technologieën voor onbelemmerde deelname aan de informatiemaatschappij en op hulpsystemen waarmee bij handicaps functies worden hersteld of gecompenseerd waardoor de kwaliteit van het bestaan van mensen met bijzondere noden en hun verzorgers wordt verbeterd". De WAI-richtsnoeren zouden moeten worden opgenomen in het IDA-programma voor de interoperabiliteit van en de toegang tot transeuropese netten voor elektronische gegevensuitwisseling tussen overheidsdiensten(7), met name gezien het grotere belang dat sinds kort wordt gehecht aan eindgebruikers, en dan vooral aan gehandicapten en ouderen.

Verder zou er een onderwijsprogramma moeten komen waaraan zowel ontwerpers van websites als vertegenwoordigers van gehandicaptengebruikers deelnemen. Er moet worden gezorgd voor een betere coördinatie tussen de verschillende EU-programma's, bijvoorbeeld wat de veiligheid van websites betreft, om de belangen van gehandicapten beter te kunnen behartigen.

4. Bijzondere opmerkingen

4.1. Voor de onderwerpen die in de mededeling aan de orde komen zouden eigenlijk bindende regels moeten gaan gelden. Niettemin gaat het ESC akkoord met de aanpak waarbij verschillende overheidsniveaus op vrijwillige basis maatregelen nemen; het verwacht het dat de lidstaten zo snel mogelijk alle in de mededeling genoemde maatregelen zullen nemen en hierop systematisch toezicht zullen uitoefenen. Zij zouden bovendien een structurele benchmarking-procedure voor de strategie van Lissabon moeten ontwikkelen.

4.2. Verder is het belangrijk dat de WAI-richtsnoeren onder de aandacht van andere organisaties, zoals vakbonden en werkgeversorganisaties, worden gebracht, zodat ze op grotere schaal kunnen worden toegepast.

4.3. Het ESC belooft zijn eigen website beter toegankelijk en gebruiksvriendelijker te maken, zodat alle mensen met speciale behoeften gemakkelijker informatie kunnen vergaren en aan het publieke debat kunnen deelnemen. Overeenkomstig de WAI-richtsnoeren en zonodig met ondersteuning van de Commissie moet dit vóór 2003, het Europees Jaar van Gehandicapten, zijn beslag hebben gekregen. Dit zou als voorbeeld moeten dienen voor een goede toepassing van de toegankelijkheidsbeginselen.

4.4. In de mededeling zou ook aandacht moeten worden besteed aan het fenomeen e-handel, dat steeds meer problemen oplevert voor gehandicapten. Deze problemen hebben bijvoorbeeld betrekking op de toegankelijkheid van commerciële websites, de bescherming van persoonlijke gegevens en de integriteit van de gegevens.

4.5. De Commissie en de andere EU-instellingen zouden hun eigen websites aan de hand van de WAI-richtsnoeren beter toegankelijk moeten maken.

4.6. De mededeling betekent een krachtig signaal voor nationale, lokale en regionale overheden om niet alleen hun websites beter toegankelijk te maken. Zij zouden bijvoorbeeld ook in onderwijsprogramma's over ICT het "design for all"-beginsel moeten toepassen.

4.7. Als Europese websites beter toegankelijk worden, zullen gehandicapten zich meer verbonden voelen met de Europese eenwording. Tot nu toe was de informatie in kwestie onbereikbaar voor hen.

4.8. Als overheidssites niet toegankelijk zijn, worden degenen die ze niet kunnen gebruiken en dus geen toegang hebben tot de informatie in kwestie gediscrimineerd. Nu het Europees Jaar van Gehandicapten eraan komt, zou er in de voorgestelde gehandicaptenrichtlijn een clausule ter bestrijding van deze vorm van discriminatie moeten worden opgenomen. In het ESC-advies over dit voorstel(8) wordt er al op gewezen dat de voorgestelde richtlijn het beste vóór 2003 gepubliceerd kan worden.

4.9. De mededeling van de Commissie is vooral bedoeld om ervoor te zorgen dat overheidssites in alle sectoren en op alle beleidsterreinen toegankelijk zijn voor gehandicapten, aangezien dit hun integratie ten goede komt. In dit verband zou het initiatief kunnen leiden tot een open methode om in alle lidstaten de beleidsmaatregelen te coördineren en goede praktijken uit te wisselen. Volgens veel lidstaten zal de toepassing van de WAI-richtsnoeren te veel geld gaan kosten. Dat is niet waar: het is alleen in het begin een fractie duurder om de richtsnoeren wél in plaats van niet toe te passen. De nationale regeringen zouden voor de verwezenlijking van de in de mededeling genoemde doelstellingen financiële middelen moeten reserveren. In dit verband zou de aandacht dienen uit te gaan naar alle aspecten en activiteiten, waaronder cursussen voor werknemers en een efficiëntere werkwijze van het openbaar bestuur.

4.10. Ten slotte moeten er toegankelijke electronische terminals komen op alle plaatsen waar gehandicapten hier gebruik van zouden kunnen maken.

Brussel, 26 januari 2002.

De voorzitter

van het Economisch en Sociaal Comité

G. Frerichs

(1) SEC(2001) 1428.

(2) COM(2000) 284 fin van 12 mei 2000.

(3) Eurobarometer, nr. 55 van 2 juni 2001.

(4) Raad en Commissie: "eEurope 2002 - Een informatiemaatschappij voor iedereen - Ontwerpactieplan", 14 juni 2000.

(5) eEuropret 2003: met hulp van de Commissie door de kandidaat-lidstaten voorbereid actieplan, juni 2001, blz. 18.

(6) 2002-2006 COM(2001) 279 def.

(7) CES 25/2002 van 16.1.2002.

(8) COM(2001) 271 def. - 2001/0116 (CNS).