16.12.2009   

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 306/56

1.1

Bħalissa l-interess fl-enerġija nukleari qam mill-ġdid minħabba raġunijiet ekonomiċi u l-ħtieġa li jiġu diversifikati s-sorsi tal-provvisti tal-enerġija u li jitnaqqsu l-emissjonijiet ta’ gassijiet b’effett ta’ serra.

1.2

Biex ikun hemm żvilupp nukleari jinħtieġ livell tassew għoli ta’ sikurezza u trasparenza eżemplari.

1.3

F’dan il-kuntest, il-Kumitat jilqa’ b’sodisfazzjoni id-Direttiva, peress li, filwaqt li tħalli l-Istati Membri fil-libertà li jagħżlu jużawx din it-tip ta’ enerġija jew le, għandha importanza teknika u strateġika kbira għas-sikurezza tal-popolazzjoni, tal-ħaddiema fis-settur tal-industrija u tal-ambjent.

1.4

Il-KESE huwa konxju li l-enerġija nukleari ser tiġi żviluppata wkoll lil hinn mill-fruntieri tal-Unjoni Ewropea, xi drabi f’pajjiżi fejn il-kultura teknoloġika u dik tal-ġestjoni tar-riskju hija inqas avvanzata milli fl-Istati Membri. Minħabba f’hekk, il-Kumitat jixtieq li l-UE taqdi rwol proattiv u jkollha l-ħila li tressaq proposti dwar is-sikurezza nukleari lil hinn mill-fruntieri tagħha, kif iseħħ fil-każ tal-pakkett dwar il-klima.

1.5

Is-sikurezza nukleari trid tkun “ġid pubbliku dinji”, peress li inċident nukleari jista’ jħalli impatt fuq il-popolazzjonijiet u l-ambjent li jkunu jinsabu ′l bogħod ħafna mill-istat fejn iseħħ. Għal dan il-għan, l-UE tkun tista’ tesporta l-mudell ta’ sikurezza tagħha lil hinn mill-fruntieri tagħha billi tagħmel il-konformità mal-prinċipji fundamentali tas-sikurezza approvati mill-Istati Membri fi ħdan l-IAEA waħda obbligatorja, permezz tad-Direttiva.

1.6

Il-KESE jidhirlu li l-aħjar approċċ huwa li l-Istati Membri jiġu obbligati jistabbilixxu awtoritajiet nazzjonali ta’ sikurezza kompletament indipendenti, li r-responsabbiltà tas-sikurezza titħalla f’idejn il-pussessuri tal-liċenzja u li jiġi żgurat li l-informazzjoni dwar dawn il-kwistjonijiet tkun trasparenti, u b’hekk jixtieq li dan l-aspett tad-Direttiva jinżamm u li l-approċċ jibqa’ wieħed ikkaratterizzat minn livell għoli ħafna ta’ responsabbiltà.

1.7

Il-KESE huwa partikolarment interessat fil-kostruzzjoni, iż-żamma u l-iżvilupp tal-ħiliet fl-Istati Membri, l-iktar dawk li għandhom ftit jew li m’għandhom l-ebda esperjenza fl-enerġija nukleari. Dawn l-Istati Membri jridu jieħdu ħsieb il-kwistjoni mingħajr dewmien, l-iktar billi jiżviluppaw il-mezzi ta’ taħriġ meħtieġa. Il-KESE jagħti l-parir li titħejja ċertifikazzjoni Ewropea tar-responsabbiltajiet fil-ġestjoni nukleari u li t-taħriġ jingħata kemm fil-qasam tal-ġestjoni teknika kif ukoll f’dik sanitarja tal-konsegwenzi tal-inċidenti nukleari.

1.8

Il-KESE jisħaq li s-sikurezza hija wkoll kwistjoni ta’ kultura industrijali u ta’ mġiba u ma tistax tieqaf biss fl-iżvilupp ta’ regolamenti u restrizzjonijiet.

2.1

Wara l-kriżi tal-1973, l-industrija nukleari żviluppat sewwa fl-UE u ma damitx ma feġġet il-ħtieġa li jiġu armonizzati l-prattiki tas-sikurezza.

2.2

Ir-riżoluzzjoni tal-Kunsill tat-22 ta’ Lulju 1975 dwar il-problemi teknoloġiċi tas-sikurezza nuklear (1) tat lill-Kummissjoni r-rwol ta’ katalista fl-inizjattivi meħuda fil-livell internazzjonali fil-qasam tas-sikurezza nukleari.

2.3

FL-1992 ġiet adottata riżoluzzjoni oħra (2) li fiha l-Kunsill jistieden lill-Istati Membri jkomplu u jżidu l-ħidma tagħhom għall-armonizzazzjonijiet tal-kwistjonijiet ta’ sikurezza. Fis-sentenza tal-każ C–29/99 tal-10 ta’ Diċembru 2002, il-Qorti tal-Ġustizzja Ewropea kkonfermat il-mandat tal-Komunità li tilleġiżla fil-qasam tas-sikurezza nukleari.

2.4

Fit-30 ta’ Jannar 2003, skont l-Artikolu 31 tat-Trattat ta’ Euratom, il-Kummissjoni pproponiet Direttiva dwar is-sikurezza tal-impjanti nukleari (3), li dwarhom il-KESE kienet ħarġet opinjoni (4).

2.5

Peress li ma nkisbitx maġġoranzaz, il-Kunsill ma adottax din id-Direttiva, iżda l-proċess ta’ konsultazzjoni kompla bil-ħolqien fl-2004 tal-grupp ta’ ħidma tal-Kunsill dwar is-sikurezza nukleari.

2.6

Issa l-Kummissjoni għandha l-ħsieb li tagħti spinta ġdida lill-implimentazzjoni ta’ qafas Komunitarju għas-sikurezza nukleari.

3.1

L-għan ġenerali tal-proposta huwa li s-sikurezza nukleari fil-Komunità tinkiseb, tinżamm u tittejjeb kontinwament u biex jissaħħaħ ir-rwol tal-awtoritajiet regolatorji. L-ambitu ta’ applikazzjoni tagħha huwa t-tfassil, l-għażla tas-sit, il-kostruzzjoni, iż-żamma, it-tħaddim u d-diżattivazzjoni tal-impjanti nukleari, li għalihom jeħtieġ li titqies is-sikurezza skont il-qafas leġiżlattiv u regolatorju tal-Istat Membru kkonċernat. Id-dritt ta’ kull Stat Membru li jiddeċiedi jużax l-enerġija nukleari jew le huwa rikonoxxut u rrispettat bis-sħiħ.

3.2

L-istrateġija tad-Direttiva dwar is-sikurezza nukleari hija li ddaħħal regolamenti Komunitarji li jiġbru fihom sett ta’ prinċipji diġà inklużi fil-Konvenzjoni tal-IAEA dwar is-Sikurezza Nukleari, li ġiet aċċettat mill-Istati Membri kollha u li tissupplimentahom b’rekwiżiti ta’ sikurezza oħrajn għal reatturi tal-enerġija nukleari ġodda.

3.3

Għalhekk l-għan huwa li l-prinċipji ta’ sikurezza approvati internazzjonalment, li bħalissa qed jiġu applikati fuq bażi volontarja, isiru obbligatorji (IAEA, CSN, WENRA...).

4.1

Fl-Unjoni Ewropea, l-enerġija mill-fissjoni nukleari bħalissa hija 14.6 % tal-konsum tal-enerġija primarja u 31 % tal-elettriku ġġenerat. Għall-Istati Membri li jużawha (ħmistax (5) minn sebgħa u għoxrin) hija s-sors ta’ enerġija li għandha l-aktar prezz stabbli u waħda mill-iktar produzzjonijiet baxxi ta’ emissjonijiet ta’ CO2. Madankollu, l-użu tal-enerġija nukleari huwa kontroversjali kemm f’xi wħud mill-pajjiżi li jużawha kif ukoll, anziaktar u aktar, fl-Istati Membri li għadhom ma għamluhiex parti mit-taħlita tal-enerġija tagħhom, l-iktar minħabba l-biżgħa tat-tniġġis radjuattiv li jista’ joħroġ minn inċidenti li jistgħu jiġru u mill-ġestjoni tal-iskart nukleari.

4.2

B’konformità mal-perspettivi li jidhru fl-opinjoni tal-KESE dwar “The issues involved in using nuclear power in electricity generation” (l-isfidi tal-użu tal-enerġija nukleari fil-produzzjoni tal-elettriku) (6), illum hemm interess imġedded fl-enerġija nukleari, kemm għal raġunijiet ekonomiċi kif ukoll minħabba l-ħtieġa li jitnaqqsu l-emissjonijiet ta’ gassijiet b’ effett ta’ serra (politiki dwar il-ġlieda kontra l-bidla fil-klima). Fl-UE, xi Stati Membri li kienu ddeċidew li ma jużawx l-enerġija nukleari issa qed jerġgħu jwieżnu d-deċiżjonijiet tagħhom.

4.3

Biex dan l-impetu ġdid fl-enerġija nukleari jiġi aċċettat miċ-ċittadini, jeħtieġ li jiġi żgurat l-aktar livell għoli ta’ sikurezza possibbli.

4.4

Dan it-tiġdid ta’ interess “dinji” jqajjem il-kwistjoni tas-sikurezza nukleari f’dawl ġdid, l-iktar f’dak li għandu x’jaqsam ma’ organizzazzjoni u kontroll. Is-sikurezza nukleari trid tkun“ġid pubbliku dinji”. Għaldaqstant, it-tweġiba wkoll trid tkun waħda“dinjija” għax ir-riskji tal-enerġija nukleari ma jieqfux fil-fruntieri tal-Istati li jużaw din it-teknoloġija.

4.5

L-Unjoni Ewropea tista’ taqdi rwol ċentrali biex jintlaħaq dan il-għan, kemm minħabba l-użu tal-enerġija nukleari fit-territorju tagħha kif ukoll il-kompetenza industrijali tagħha. L-Unjoni Ewropea tista’ tkun ta’ xempju, kif inhi fil-qasam tal-bidla fil-klima, billi tibda milli tieħu passi biex tgħaqqad ir-regolamenti tagħha u l-organizzazzjonijiet responsabbli mis-sikurezza fi ħdanha u billi ssib u tegħleb it-tfixkil għal dan il-għan.

4.6

F’dan il-kuntest, id-Direttiva tal-Kummissjoni tasal fil-waqt it-tajjeb. Il-KESE jinsab sodisfatt bid-Direttiva u jemmen li hija ta’ importanza teknika u strateġika kbira għas-sikurezza tal-popolazzjoni, il-ħaddiema fis-settur nukleari u l-ambjent, kemm fl-Istati Membri li għażlu li jużaw l-enerġija nukleari kif ukoll f’dawk li dan irrifjutawha.

4.6.1

Il-KESE jaqbel mal-approċċ il-ġdid tal-Kummissjoni li, sabiex jintlaħaq kunsens ikbar, jħalli r-responsabbiltà kollha f’idejn l-Istati Membri u l-awtoritajiet regolatorji nazzjonali tagħhom. Fil-fatt l-Istati Membri għandhom storja, organizzazzjoni u prattiċi differenti u approċċ li jobbligahom li jħarsu r-regoli komuni żviluppati fi ħdan l-IAEA, li jistabbilixxu awtoritajiet regolatorji tassew indipendenti u li jħallu r-responsabbiltà kollha f’idejn il-pussessuri tal-liċenzja u ma jħalluhom bl-ebda mod jiddelegaw ir-responsabbiltà tagħhom, huwa bla dubju l-approċċ li l-partijiet interessati differenti kollha jsibu bħala l-iktar aċċettabbli u li huwa l-aħjar biex jiżgura s-sikurezza tal-impjanti nukleari.

4.6.2

Il-KESE jidhirlu wkoll li d-Direttiva hija pass ’il quddiem fiż-żieda tas-sikurezza. Ser ikun meħtieġ li ssir diskussjoni kontinwa u fil-fond sabiex nifhmu u nqisu l-bidliet, iż-żidiet jew il-modifiki li għandu mnejn li jkun meħtieġ li jsiru biex jirriflettu l-iżviluppi fil-kuntesti, it-tekniċi u l-approċċi organiżattivi.

4.6.3

Il-KESE jilqa’ l-fatt li, kemm fid-dispożizzjonijiet ewlenin kif ukoll fl-Artikolu 5 tal-abbozz tal-proposta għal Direttiva, dan it-test jikkonċentra b’mod speċifiku fuq il-ħtieġa li t-tagħrif mogħti lill-pubbliku jkun trasparenti u ta’ min joqgħod fuqu, fil-kuntest tal-proċess tat-teħid ta’ deċiżjonijiet. F’dan is-sens, il-Konvenzjoni ta’ Aarhus (7) dwar l-aċċess għall-informazzjoni, il-parteċipazzjoni tal-pubbliku fit-teħid ta’ deċiżjonijiet u l-aċċess għall-ġustizzja fi kwistjonijiet ambjentali tista’ tkun punt ta’ riferiment għall-atturi tas-soċjetà ċivili.

4.6.4

Lil hinn minn dak li ntqal s’issa u mill-kontenut tal-proposta għal Direttiva, ser ikun meħtieġ li jitqies u jiġi internalizzat il-fatt li s-sikurezza mhijiex biss kwistjoni taż-żieda sfiqa ta’ regolamenti tekniċi u industrijali. Għandha wkoll x’taqsam ma’ kultura, jiġifieri ġabra ta’ prattiċi li jpoġġu s-sikurezza fiċ-ċentru tal-attenzjoni u, lil hinn milli jiġu rispettati kif xieraq il-proċeduri, jesploraw b’mod kontinwu l-modi kif tista’ tiżdied is-sikurezza u jiġu identifikati fatturi, interni kif ukoll esterni, li għandhom mnejn inaqqsuha. Din il-kultura ma tistax tinbena f’ġurnata u biex tirnexxi jridu jipparteċipaw fiha mhux biss l-industrijalisti, l-operaturi u r-regolaturi iżda wkoll il-politiċi responsabbli.

4.7

L-iżvilupp tas-sikurezza għandu mnejn jiffaċċja limitazzjonijiet fejn jidħlu t-teknoloġiji elettronukleari, ġejjin min-nuqqas ta’ esperjenza jew għarfien u minn ambjent xjentifiku u teknoloġiku li mhux adattat kif xieraq. B’hekk ser ikun meħtieġ li jsir sforz kbir fit-taħriġ (8). Jistgħu jiġu organizzati skambji intra-Ewropej ta’ għarfien teoretiku u prattiku u jistgħu jittieħdu miżuri ta’ appoġġ bil-għan li tingħata tweġiba aħjar, l-iktar għall-ħtiġijiet ta’ taħriġ u riżorsi umani msemmija f’artikoli 4, 7 u 9. Trid tiġi żviluppata ċertifikazzjoni Ewropea għat-taħriġ, il-kwalifiki u l-ħiliet fl-enerġija nukleari u fis-sikurezza nukleari.

4.8

Il-Forum Ewropew dwar l-Enerġija Nukleari li nbeda mill-Kummissjoni u kien appoġġjat mill-Kunsill Ewropew ta’ Marzu 2007 jiġbor flimkien rappreżentanti għoljin tal-awtoritajiet pubbliċi, Membri tal-Parlament Ewropew, rappreżentanti tal-KESE, u rappreżentanti tal-produtturi tal-elettriku, tas-setturi tal-industrija nukleari, tal-kosnumaturi, tal-finanzi u tas-soċjetà ċivili. Iservi ta’ ċentru għall-kompetenza u d-diskussjoni dwar l-opportunitajiet u r-riskji marbuta mal-enerġija nukleari. F’Jannar 2009 il-Forum ressaq numru ta’ proposti u kummenti (9) dwar il-proposta għal Direttiva u l-KESE jemmen li ta’ min wieħed jirreferi għalihom, meta titqies il-kwalità u l-importanza tagħhom għall-aċċettazzjoni min-naħa taċ-ċittadini u r-rappreżentanti tagħhom.

5.3.1

Definizzjoni (1) “installazzjoni nukleari”: il-KESE jissuġġerixxi li tiżdied il-frażi “u skart radjuattiv” wara “faċilità għall-ħżin ta’ fjuwil użat”, biex tinqara “faċilità għall-ħżin ta’ fjuwil użat u skart radjuattiv”.

5.3.2

Definizzjoni (8) “korp regolatorju”: il-KESE jħeġġeġ lill-Kummissjoni biex iżżomm bl-eżatt mad-definizzjoni mogħtija fil-glossarju dwar is-sikurezza tal-IAEA ppublikat fl-2007 li ssemmi awtorità jew sistema ta’ awtoritajiet mogħtija setgħat legali mill-gvern tal-istat biex imexxu l-proċess regolatorju, inklużi il-liċenzjar, u b’hekk ir-regolamentazzjoni tas-sikurezza nukleari, ir-radjazzjoni, l-iskart radjuattiv u s-sikurezza tat-trasport.

5.3.3

Definizzjoni (10) “reatturi tal-enerġija nukleari”: il-KESE jippreferi li ssir referenza għall-kostruzzjoni tal-impjanti wara l-implimentazzjoni tad-Direttiva. L-iżviluppi li jseħħu fil-bidu tal-proċess ta’ kostruzzjoni jistgħu jitqiesu mill-pussessuri tal-liċenzja. Min-naħa l-oħra, ikun aktar diffiċli li jsiru bidliet wara l-kostruzzjoni jekk l-installazzjoni ma tkunx tfasslet u nbniet biex isir dan. L-eżistenza ta’ ċerti każijiet speċifiċi ta’ impjanti tal-enerġija li l-kostruzzjoni tagħhom twaqqfet u trid titkompla twassal lill-KESE biex jipproponi li l-kliem jitpoġġa kif ġej: “ reatturi tal-enerġija nukleari ”, reatturi tal-enerġija nukleari li l-kostruzzjoni tagħhom hija awtorizzata (jew li l-kostruzzjoni tagħhom titkompla wara waqfa ta’ għall-inqas 5 snin) wara d-dħul fis-seħħ tad-Direttiva .

5.4.1

Il-KESE jissuġġerixxi li dan l-artikolu għandu jibda billi jiddefinixxi mill-ġdid il-qafas tas-sikurezza, li huwa l-aspett ġenerali, u mbagħad ir-responsabbiltà tat-tħaddim tiegħu. Jagħti parir ukoll li f’dan l-artikolu ssir ukoll referenza għall-possibbiltà li l-liċenzja tiġi rtirata jekk jinkisru r-regoli ta’ sikurezza, peress li dan huwa parti mill-qafas ġenerali u jsaħħaħ is-setgħa tal-korp regolatorju. B’hekk, ma jifdalx il-bżonn għall-Artikolu 8. Il-Kumitat ifakkar li l-Kummissjoni għandha s-setgħa li tikkontrolla kif id-Direttiva tiġi trasposta u jekk meħtieġ tista’ tniedi proċedura ta’ ksur tal-liġi kontra l-Istati Membri li ma jkunux ħarsu dawn il-prinċipji.

5.4.2

L-Artikolu 3 mbagħad jinkiteb kif ġej:

5.5.1

Il-Kumitat jagħti ħafna importanza lill-indipendenza tal-korp regolatorju u jippreferi kieku l-kliem jitpoġġa b’dan il-mod: L-Istati Membri għandhom jiżguraw li l-korp regolatorju, li l-uniku għan tiegħu huwa s-sikurezza, jkun effetivament indipendenti minn kull organizzazzjoni li xogħlha jkun li tippromwovi jew tħaddem installazzjonijiet nukleari. Dan għandu jkun ħieles minn kull element li jista’ jaffetwa d-dmirijiet regolatorji tiegħu. Ir-referenza għall-kompitu ta’ organizzazzjoni li “tiġġustifika l-benefiċċji tagħhom għas-soċjetà” huwa żejjed f’dak li għandu x’jaqsam mal-kunċett tal-promozzjoni tal-installazzjonijiet nukleari u, jekk din ir-referenza tinżamm, ikollhom jissemmew ukoll il-korpi li jiġġieldu kontra l-użu tal-enerġija nukleari.

6.1

L-għanijiet tal-anness għad-Direttiva huma:

6.2

L-anness fih sitt prinċipji:

6.2.1

L-Istati Membri għandhom jiżguraw li r-responsabbiltà għas-sikurezza tal-installazzjonijiet nukleari tinġarr mill-pussessur tal-liċenzja.

6.2.2

Ir-responsabbiltà u l-ġestjoni tas-sikurezza jridu jiġu stabbiliti fl-ogħla livelli tal-intrapriża.

6.2.3

Il-valutazzjoni tas-sikurezza trid issir mill-bidu tal-kostruzzjoni ta’ installazzjoni nukleari u tul il-ħajja kollha tagħha.

6.2.4

L-Istati Membri jridu jiżguraw li l-installazzjonijiet nukleari jittejbu biex jiżguraw l-ogħla livell ta’ sikurezza li jista’ jinkiseb b’mod raġonevoli.

6.2.5

L-Istati Membri kollha jridu jiżguraw li jsiru l-isforzi kollha meħtieġa biex jiġu evitati u mnaqqsa l-inċidenti nukleari.

6.2.6

L-Istati Membri kollha jridu jiżguraw li jsiru l-arranġamenti għat-tħejjija u r-reazzjoni għal sitwazzjonijiet ta’ emerġenza minħabba inċidenti nukleari, f’konformità mad-Direttiva 96/29/Euratom.