62021CJ0203

Dan id-dokument hu mislut mis-sit web tal-EUR-Lex

EUROPA
EUR-Lex Paġna ewlenija
EUR-Lex - 62021CJ0203 - MT

Għajnuna

Pariri għat-tfittxija

Għandek bżonn aktar opzjonijiet ta’ tfittxija? Uża t- Tfittxija Avvanzata

Dokument 62021CJ0203

Għajnuna

Sentenza tal-Qorti tal-Ġustizzja (Ir-Raba' Awla) tal-10 ta’ Novembru 2022.
Proċeduri kriminali kontra DELTA STROY 2003.
Talba għal deċiżjoni preliminari, imressqa mill-Okrazhen sad - Burgas.
Rinviju għal deċiżjoni preliminari – Kooperazzjoni ġudizzjarja f’materji kriminali – Deċiżjoni Qafas 2005/212/ĠAI – Applikabbiltà – Impożizzjoni ta’ sanzjoni pekunjarja fuq persuna ġuridika għal nuqqas ta’ ħlas ta’ dejn fiskali – Kunċett ta’ ‘konfiska’ – Artikoli 48, 49 u 52 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea – Sanzjonijiet ta’ natura kriminali – Prinċipji ta’ preżunzjoni tal-innoċenza, ta’ nullum crimen, nulla poena sine lege u ta’ proporzjonalità ta’ delitti u ta’ pieni – Drittijiet tad-difiża – Impożizzjoni ta’ sanzjoni kriminali fuq persuna ġuridika għal ksur imwettaq mir-rappreżentant ta’ din il-persuna ġuridika – Proċeduri kriminali parallela mhux magħluqa kontra dan ir-rappreżentant – Proporzjonalità.
Kawża C-203/21.

IdentifikaturECLI: ECLI:EU:C:2022:865

Lingwa tal-każ

HTML

PDF

Dokument ippubblikat fir-rapporti diġitali tal-każijiet. Għandhom status uffiċjali.

SENTENZA TAL-QORTI TAL-ĠUSTIZZJA (Ir‑Raba’ Awla)

10 ta’ Novembru 2022 ( *1 )

“Rinviju għal deċiżjoni preliminari – Kooperazzjoni ġudizzjarja f’materji kriminali – Deċiżjoni Qafas 2005/212/ĠAI – Applikabbiltà – Impożizzjoni ta’ sanzjoni pekunjarja fuq persuna ġuridika għal nuqqas ta’ ħlas ta’ dejn fiskali – Kunċett ta’ ‘konfiska’ – Artikolu 48, 49 u 52 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea – Sanzjonijiet ta’ natura kriminali – Prinċipji ta’ preżunzjoni tal-innoċenza, ta’ nullum crimen, nulla poena sine lege u ta’ proporzjonalità ta’ delitti u ta’ pieni – Drittijiet tad-difiża – Impożizzjoni ta’ sanzjoni kriminali fuq persuna ġuridika għal ksur imwettaq mir-rappreżentant ta’ din il-persuna ġuridika – Proċeduri kriminali parallela mhux magħluqa kontra dan ir-rappreżentant – Proporzjonalità”

Fil-Kawża C‑203/21,

li għandha bħala suġġett talba għal deċiżjoni preliminari skont l-Artikolu 267 TFUE, imressqa mill-Okrazhen sad – Burgas (il-Qorti Reġjonali ta’ Burgas, il-Bulgarija), permezz ta’ deċiżjoni tat‑12 ta’ Marzu 2021, li waslet fil-Qorti tal-Ġustizzja fil‑31 ta’ Marzu 2021, fil-proċeduri kriminali kontra

DELTA STROY 2003,

fil-preżenza ta’:

Okrazhna prokuratura – Burgas,

IL-QORTI TAL-ĠUSTIZZJA (Ir-Raba’ Awla),

komposta minn C. Lycourgos (Relatur), President tal-Awla, L. S. Rossi, J.‑C. Bonichot, S. Rodin u O. Spineanu‑Matei, Imħallfin,

Avukat Ġenerali: P. Pikamäe,

Reġistratur: A. Calot Escobar,

wara li rat il-proċedura bil-miktub,

wara li kkunsidrat l-osservazzjonijiet ippreżentati mill-Kummissjoni Ewropea minn M. Wasmeier u I. Zaloguin, bħala aġenti,

wara li semgħet il-konklużjonijiet tal-Avukat Ġenerali fis-seduta tad‑9 ta’ Ġunju 2022,

tagħti l-preżenti

Sentenza

It-talbiet għal deċiżjoni preliminari jirrigwardaw l-interpretazzjoni tal-Artikoli 4 u 5 tad-Direttiva tal-Kunsill 2005/212/ĠAI tal‑24 ta’ Frar 2005 dwar il-Konfiska ta’ Rikavati, Mezzi Strumentali u Proprjetà Konnessi mal-Kriminalità (ĠU 2006, L 159M, p. 223), kif ukoll tal-Artikolu 49 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea (iktar ’il quddiem il-“Karta”).

Din it-talba tressqet fil-kuntest ta’ proċedura mibdija kontra DELTA STROY 2003 EOOD (iktar ’il quddiem “Delta Stroy”) għall-finijiet tal-impożizzjoni ta’ sanzjoni pekunjarja fuq din il-kumpannija minħabba ksur kriminali relatat mat-taxxa fuq il-valur miżjud (VAT) allegata fil-konfront tal-amministratriċi u rappreżentanta tagħha.

Il‑kuntest ġuridiku

Id‑dritt tal‑Unjoni

Id‑Deċiżjoni Qafas 2005/212

L-Artikolu 1 tad-Deċiżjoni Qafas 2005/212, intitolat “Definizzjonijiet”, jipprevedi:

“Għall-finijiet ta’ din id-Deċiżjoni Kwadru:

–	‘rikavati’ tfisser kwalunkwe vantaġġ ekonomiku minn reati kriminali. Dawn jistgħu jikkonsistu minn kwalunkwe forma ta’ proprjetà kif definita fl-inċiż li ġej,

–	‘proprjetà’ tinkludi proprjetà ta’ kwalunkwe deskrizzjoni, kemm jekk korporali jew mhux korporali, kemm mobbli jew immobbli, u d-dokumenti jew l-istrumenti legali li juru t-titolu għal tali proprjetà jew l-interess fiha,

–	‘mezzi strumentali’ tfisser kwalunkwe proprjetà wżata jew intiża li tiġi wżata, bi kwalunkwe mod, kompletament jew parzjalment, sabiex jiġi mwettaq reat kriminali jew jiġu mwettqa reati kriminali,

–	‘konfiska’ tfisser penali jew miżura, ordnata minn qorti b’segwitu għal proċedimenti fir-rigward ta’ reat kriminali jew reati kriminali, li jirriżultaw fil-privazzjoni finali ta’ proprjetà,

[…]”

L-Artikolu 2 ta’ din id-deċiżjoni qafas, intitolat “Konfiska”, jiddisponi:

“1. Kull Stat Membru għandu jieħu l-miżuri neċessarji sabiex ikun jista’ jikkonfiska, kompletament jew parzjalment, mezzi strumentali u rikavati ta’ reati kriminali punibbli bi priġunerija għal żmien ta’ iżjed minn sena, jew bil-privazzjoni ta’ proprjetà ta’ valur korrispondenti għal tali rikavati.

2. Fir-rigward ta’ reati fiskali, l-Istati Membri jistgħu jużaw proċeduri oħra barra l-proċeduri kriminali sabiex jipprivaw lill-awtur tar-reat mir-rikavati tar-reat.”

5	L-Artikolu 4 tal-imsemmija deċiżjoni qafas, intitolat “Rimedji legali”, jistabbilixxi: “Kull Stat Membru għandu jieħu l-miżuri neċessarji sabiex jiżgura li l-partijiet interessati milquta mill-miżuri taħt l-Artikoli 2 u 3 jkollhom rimedji legali effikaċi sabiex jippreżervaw id-drittijiet tagħhom.”

L-Artikolu 5 tal-istess deċiżjoni qafas, intitolat “Protezzjoni”, jiddisponi:

“Din id-Deċiżjoni Kwadru m’għandhiex ikollha l-effett li timmodifika l-obbligu tar-rispett tad-drittijiet fundamentali u l-prinċipji fundamentali, inkluża b’mod partikolari l-preżunzjoni ta’ innoċenza, kif stabbiliti fl-Artikolu 6 tat-Trattat dwar l-Unjoni Ewropea.”

Id‑Deċiżjoni Qafas 2005/214/ĠAI

L-Artikolu 1 tad-Deċiżjoni Qafas tal-Kunsill 2005/214/ĠAI tal‑24 ta’ Frar 2005 dwar l-applikazzjoni tal-prinċipju ta’ rikonoxximent reċiproku ta’ penali finanzjarji (ĠU 2006, L 159M, p. 256), intitolat “Definizzjonijiet”, jiddisponi:

“Għall-finijiet ta’ din id-Deċiżjoni Kwadru:

[…]

(b)

‘penali finanzjarja’ tfisser l-obbligu ta’ ħlas ta’:

(i)	somma ta’ flus imposta b’deċiżjoni wara kundanna fuq reat;

[…]

Penali finanzjarja ma għandhiex tinkludi:

–	ordnijiet għall-konfiska ta’ mezzi jew ta’ qligħ tal-kriminalità,

[…]”

Id‑Direttiva 2014/42/UE

L-Artikolu 2 tad-Direttiva 2014/42/UE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat‑3 ta’ April 2014 dwar l-iffriżar u l-konfiska ta’ mezzi strumentali u r-rikavat minn attività kriminali fl-Unjoni Ewropea (ĠU 2014, L 127, p. 39, rettifika fil-ĠU 2014, L 138, p. 114) jiddisponi:

“Għall-finijiet ta’ din id-Direttiva, japplikaw id-definizzjonijiet li ġejjin:

(1)

‘rikavat’ tfisser kwalunkwe vantaġġ ekonomiku li jirriżulta, direttament jew indirettament minn reat kriminali; dan jista’ jikkonsisti minn kwalunkwe forma ta’ proprjetà u jinkludi kwalunkwe investiment mill-ġdid jew kwalunkwe trasformazzjoni li jsiru sussegwentement ta’ rikavat dirett u kwalunkwe benefiċċju ta’ valur;

(2)	‘proprjetà’ tfisser proprjetà ta’ kwalunkwe deskrizzjoni, kemm jekk materjali kif ukoll jekk immaterjali, mobbli jew immobbli u d-dokumenti jew l-istrumenti legali li jixhdu dritt jew interess fi proprjetà bħal din;

[…]

(4)	‘konfiska’ tfisser ċaħda definittiva minn proprjetà ordnata minn qorti fir-rigward ta’ reat kriminali;

[…]”

L-Artikolu 14(1) ta’ din id-direttiva jipprevedi:

“L-Azzjoni Konġunta 98/699/ĠAI [tat‑3 ta’ Diċembru 1998 adottata mill-Kunsill fuq il-bażi ta’ Artikolu K.3 tat-Trattat ta’ l-Unjoni Ewropea dwar il-money laundering, l-identifikazzjoni, ir-rintraċċar, l-iffriżar, is-sekwestru u l-konfiska ta’ għodda u qligħ mill-kriminalità (ĠU Edizzjoni Speċjali bil-Malti, Kapitolu 19, Vol. 1, p. 97)], il-punt (a) tal-Artikolu 1 u l-Artikoli 3 u 4 tad-Deċiżjoni Kwadru 2001/500/ĠAI [tas‑26 ta’ Ġunju 2001 dwar il-ħasil tal-flus, l-identifikazzjoni, l-intraċċar, l-iffriżar, il-qbid u l-konfiska tal-mezzi u l-qligħ mill-kriminalità (ĠU Edizzjoni Speċjali bil-Malti, Kapitolu 19, Vol. 4, p. 158)], u l-ewwel erba’ inċiżi tal-Artikolu 1 u l-Artikolu 3 tad-Deċiżjoni Kwadru 2005/212/ĠAI, huma sostitwiti b’din id-Direttiva għall-Istati Membri marbuta minn din id-Direttiva, mingħajr preġudizzju għall-obbligi ta’ dawk l-Istati Membri relatati mal-limiti ta’ żmien għat-traspożizzjoni ta’ dawk id-Deċiżjonijiet Kwadru fil-liġi nazzjonali.”

Id‑dritt Bulgaru

Iż-Zann

Iż-zakon za administrativnite narushenia i nakazania (il-Liġi dwar ir-Reati u s-Sanzjonijiet Amministrattivi) (DV Nru 92 tat‑28 ta’ Novembru 1969), fil-verżjoni tagħha applikabbli għall-fatti fil-kawża prinċipali (iktar ’il quddiem iż-“Zann”), tinkludi l-Kapitolu 4, intitolat “Sanzjonijiet amministrattivi ta’ natura kriminali kontra persuni ġuridiċi u imprendituri individwali”, li jinkludi huwa stess l-Artikoli 83, 83a, 83b, u 83d sa 83g ta’ din il-liġi.

L-Artikolu 83 ta’ din il-liġi jiddisponi:

“(1) Fil-każijiet previsti mil-liġi, id-digriet, id-deċiżjoni tal-Kunsill tal-Ministri jew id-deċiżjoni muniċipali rilevanti, tista’ tiġi imposta sanzjoni pekunjarja fuq il-persuni ġuridiċi u fuq l-imprendituri individwali talli naqsu milli jwettqu l-obbligi tagħhom fil-konfront tal-Istat jew tal-muniċipalità fl-eżerċizzju tal-attività tagħhom.

(2) Is-sanzjoni msemmija fil-paragrafu preċedenti hija imposta skont il-modalitajiet previsti minn din il-liġi, meta l-att normattiv korrispondenti ma jipprovdix mod ieħor.”

L-Artikolu 83a tal-istess liġi jipprevedi:

“(1) Kull persuna ġuridika li arrikkixxiet ruħha jew li tista’ tiġi arrikkita wara ksur skont l-Artikolu 255 […] tal-Kodiċi Kriminali kif ukoll kull reat imwettaq, f’isem jew fuq l-inizjattiva ta’ grupp kriminali organizzat, minn:

1.	persuna li għandha s-setgħa torbot lill-persuna ġuridika;

2.	persuna li tirrappreżenta lill-persuna ġuridika;

3.	persuna eletta ma’ korp ta’ kontroll jew ta’ sorveljanza tal-persuna ġuridika, jew

4.	ħaddiem jew impjegat li lilu l-persuna ġuridika tkun attribwixxiet kompitu partikolari, meta l-ksur ikun twettaq fl-eżerċizzju jew fl-okkażjoni ta’ dan il-kompitu,

huwa punibbli b’sanzjoni pekunjarja tal-inqas ugwali għall-valur tal-vantaġġ, sa massimu ta’ 1000000 [lev Bulgaru (BGN), madwar EUR 511000], meta dan ikun vantaġġ patrimonjali […].

2 Is-sanzjoni pekunjarja hija imposta wkoll fuq kull persuna ġuridika li ma jkollhiex l-uffiċċju rreġistrat tagħha fit-territorju tar-Repubblika tal-Bulgarija, meta l-ksur imsemmi fil-paragrafu 1 ikun twettaq fit-territorju tar-Repubblika tal-Bulgarija.

3 Is-sanzjoni pekunjarja għandha tiġi imposta fuq il-persuna ġuridika anki meta l-persuni msemmija fil-punti 1, 2 u 3 ikunu ħeġġew il-ksur indikat jew kienu kompliċi, kif ukoll meta l-ksur ma jkunx qabeż l-istadju tat-tentattiv.

4 Is-sanzjoni pekunjarja hija imposta, indipendentement mill-involviment effettiv tar-responsabbiltà kriminali tal-persuni li pparteċipaw fil-ksur imsemmi fil-paragrafu 1.

5 Il-vantaġġ dirett jew indirett li l-persuna ġuridika kisbet mill-ksur imsemmi fil-paragrafu 1 jiġi adit favur l-Istat jekk ma għandux jitħallas lura jew irrimborsat, jew inkella jiġi adit konformement mal-Kodiċi Kriminali. Meta l-oġġett jew l-attiv li huwa s-suġġett tal-ksur ikun sparixxa jew ġie ttrasferit, jingħata ammont li jikkorrispondi għall-valur tiegħu f’leva (BGN).

[…]”

Skont l-Artikolu 83b taż-Zann:

“(1) Il-proċedura msemmija fl-Artikolu 83a tinbeda, fuq proposta mmotivata tal-prosekutur kompetenti sabiex jeżamina l-każ jew il-fajl relatat mal-ksur inkwistjoni, quddiem l-Okrazhen sad (il-Qorti Reġjonali, il-Bulgarija) tal-post tas-sede tal-persuna ġuridika, u fil-każijiet imsemmija fl-Artikolu 83a(2) quddiem is-Sofiyski gradski sad (il-Qorti tal-Belt ta’ Sofija, il-Bulgarija):

1.	Wara l-preżentata quddiem il-qorti tal-att ta’ akkuża, tad-digriet li jipproponi li jeżenta lill-awtur tar-reat mir-responsabbiltà kriminali u li tiġi imposta fuqu sanzjoni amministrattiva, jew mill-ftehim ta’ negozjar tal-piena;

[…]

(2) Il-proposta għandha:

1.	tinkludi deskrizzjoni tal-ksur, tindika ċ-ċirkustanzi li fihom dan twettaq u turi l-eżistenza ta’ rabta kawżali bejn il-ksur u l-vantaġġ għall-persuna ġuridika;

2.	tindika n-natura u l-valur tal-vantaġġ;

3.	tindika l-isem, l-għan tal-attività, is-sede u l-indirizz tal-amministrazzjoni tal-persuna ġuridika;

4.	tindika d-data personali tar-rappreżentant tal-persuna ġuridika;

5.	tindika d-data personali tal-persuni akkużati bir-reat jew ikkundannati għal din tal-aħħar;

6.	ikun fiha lista ta’ dokumenti bil-miktub li jistabbilixxu ċ-ċirkustanzi msemmija fil-punti 1 u 2, jew kopji ċċertifikati ta’ dawn id-dokumenti;

7.	ikun fiha lista ta’ persuni li għandhom jiġu mħarrka;

8.	tindika d-data u l-post tar-redazzjoni tagħha kif ukoll l-isem, il-funzjoni u l-firma tal-prosekutur.

[…]”

L-Artikolu 83d ta’ din il-liġi jistabbilixxi:

“[…]

(2) Il-qorti, fil-kulleġġ ġudikanti ta’ mħallef uniku, għandha teżamina l-proposta f’seduta pubblika li fiha l-Uffiċċju tal-Prosekutur jieħu sehem u l-persuna ġuridika hija msejħa.

(3) In-nuqqas ta’ dehra tar-rappreżentant tal-persuna ġuridika, meta l-konvokazzjoni kienet regolari, ma jipprekludix lill-qorti milli tieħu konjizzjoni tal-kawża.

(4) Il-qorti għandha tiġbor il-provi ex officio jew fuq talba tal-partijiet.

(5) Il-qorti għandha teżamina l-kawża u, abbażi tal-provi miġbura, tevalwa:

1.	jekk il-persuna ġuridika inkwistjoni tkun kisbet vantaġġ illegali;

2.	jekk teżisti rabta bejn l-awtur tar-reat u l-persuna ġuridika;

3.	jekk teżisti rabta bejn ir-reat u l-vantaġġ miksub mill-persuna ġuridika;

4.	liema huma n-natura u l-valur tal-vantaġġ, jekk dan tal-aħħar huwa patrimonjali.

(6) Il-qorti għandha tiddeċiedi permezz ta’ deċiżjoni li permezz tagħha:

1.	timponi sanzjoni pekunjarja, [jew]

2.	tirrifjuta li timponi sanzjoni pekunjarja.

(7) Id-deċiżjoni msemmija fil-punt 1 tal-paragrafu 6 għandu jkun fiha:

1.	id-data dwar il-persuna ġuridika;

2.	id-data dwar l-oriġini, in-natura, u l-valur tal-vantaġġ;

3.	l-ammont tas-sanzjoni pekunjarja imposta;

4.	id-deskrizzjoni tal-proprjetà li, jekk ikun il-każ, hija kkonfiskata għall-benefiċċju tal-Istat;

5.	l-intaxxar tal-ispejjeż.

[…]”

Skont l-Artikolu 83e tal-imsemmija liġi:

“[…]

(1) Id-deċiżjoni tal-Okrazhen sad [(il-Qorti Reġjonali)] skont l-Artikolu 83d(6) tista’ tiġi kkontestata permezz ta’ rikors [tal-persuna ssanzjonata] jew permezz ta’ lment (“protest”) [tal-Uffiċċju tal-Prosekutur] quddiem l-Apelativen sad [(il-Qorti tal-Appell, il-Bulgarija)], f’terminu ta’ 14‑il jum min-notifika tagħha lill-partijiet.

(2) Il-kawża hija eżaminata f’seduta pubblika li fiha jieħu sehem l-Uffiċċju tal-Prosekutur. Il-persuna ġuridika hija msejħa wkoll għas-seduta.

(3) Fil-proċedura […], huma biss il-provi bil-miktub li huma ammessi.

(4) L-Apelativen sad [(il-Qorti tal-Appell)] għandha tiddeċiedi permezz ta’ deċiżjoni li permezz tagħha hija tista’:

1.	tannulla d-deċiżjoni tal-Okrazhen sad [(il-Qorti Reġjonali)] u tibgħat lura l-kawża sabiex din tiġi eżaminata mill-ġdid, meta jkun twettaq ksur sostanzjali tar-regoli proċedurali matul il-proċedura fl-ewwel istanza;

2.	tannulla d-deċiżjoni tal-Okrazhen sad [il-Qorti Reġjonali] u timponi sanzjoni pekunjarja;

3.	tannulla d-deċiżjoni tal-Okrazhen sad [il-Qorti Reġjonali] u tirrifjuta li timponi sanzjoni pekunjarja;

4.	temenda d-deċiżjoni tal-Okrazhen sad [il-Qorti Reġjonali];

5.	tikkonferma d-deċiżjoni tal-Okrazhen sad [il-Qorti Reġjonali].

(5) Id-deċiżjoni tal-Apelativen sad [(il-Qorti tal-Appell)] hija finali.”

L-Artikolu 83f taż-Zann huwa fformulat kif ġej:

“[…]

(1) Il-proċedura li biha l-Okrazhen sad (il-Qorti Reġjonali) jew l-Apelativen sad (il-Qorti tal-Appell) taw deċiżjoni definittiva tista’ terġa’ tinfetaħ meta:

1.	tiġi stabbilita permezz ta’ sentenza jew sentenza li għandha l-awtorità ta’ res judicata li ċerti provi bil-miktub li abbażi tagħhom ingħatat id-deċiżjoni huma foloz jew jinkludu informazzjoni falza;

2.	huwa stabbilit permezz ta’ sentenza jew sentenza li għandha l-awtorità ta’ res judicata li l-qorti, l-Uffiċċju tal-Prosekutur, parti jew l-intervenjent fil-proċedura wettqu ksur relatat mal-parteċipazzjoni tiegħu fil-proċedura;

wara d-dħul fis-seħħ tad-deċiżjoni li tiġi imposta sanzjoni pekunjarja fuq il-persuna ġuridika, il-persuna msemmija fil-punti 1 sa 4 tal-Artikolu 83(1) tkun tħallset permezz ta’ deċiżjoni ġudizzjarja li tkun kisbet l-awtorità ta’ res judicata, jew inkella l-l-Uffiċċju tal-Prosekutur temm il-proċedura preliminari sospiża fil-każijiet imsemmija fil-punt 1 tal-Artikolu 24(1) tal-Kodiċi ta’ Proċedura Kriminali;

4.	jiġu żvelati wara d-dħul fis-seħħ tad-deċiżjoni, iċ-ċirkustanzi jew il-provi li ma kinux magħrufa mill-parti u mill-qorti u li għandhom importanza sinjifikattiva għall-finijiet tal-kawża;

5.	deċiżjoni tal-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem ikkonstatat ksur tal-Konvenzjoni Ewropea għall-Protezzjoni tad-Drittijiet tal-Bniedem u tal-Libertajiet Fundamentali li għandu importanza sinjifikattiva għall-finijiet tal-kawża;

6.	matul il-proċedura twettaq ksur sostanzjali tar-regoli tal-proċedura.

(2) It-talba għal ftuħ mill-ġdid tista’ titressaq f’terminu ta’ sitt xhur mill-għarfien tal-fatt taxxabbli, u, fil-każijiet imsemmija fil-punt 6 tal-paragrafu 1, mid-data tad-dħul fis-seħħ tad-deċiżjoni tal-Okrazhen sad [(il-Qorti Reġjonali)] jew tal-Apelativen sad [(il-Qorti tal-Appell)].

(3) It-talba għal ftuħ mill-ġdid ma tissospendix l-eżekuzzjoni tad-deċiżjoni li daħlet fis-seħħ, sakemm il-qorti ma tiddeċidix mod ieħor.

(4) Jistgħu jressqu talba għall-ftuħ mill-ġdid tal-proċeduri:

1.	il-Prosekutur Pubbliku reġjonali;

2.	il-persuna ġuridika li ġiet imposta sanzjoni pekunjarja fuqha.

(5) It-talba għall-ftuħ mill-ġdid hija eżaminata mill-Apelativen sad [(il-Qorti tal-Appell)] tad-distrett ġudizzjarju li fih tinsab l-awtorità li tat id-deċiżjoni li daħlet fis-seħħ.

(6) L-Apelativen sad [(il-Qorti tal-Appell)] għandha teżamina t-talba f’kulleġġ ġudikanti ta’ tliet Imħallfin. Meta din tirrigwarda deċiżjoni tal-Apelativen sad [(il-Qorti tal-Appell)], it-talba għall-ftuħ mill-ġdid għandha tiġi eżaminata minn awla differenti ta’ din l-Apelativen sad [(il-Qorti tal-Appell)].

(7) Il-kawża hija eżaminata f’seduta pubblika bil-parteċipazzjoni tal-Uffiċċju tal-Prosekutur. Il-persuna ġuridika hija msejħa wkoll għas-seduta.

(8) Meta tqis li t-talba hija fondata, l-Apelativen sad [(il-Qorti tal-Appell)] tannulla d-deċiżjoni u tibgħat lura l-kawża sabiex din tiġi eżaminata mill-ġdid, billi tindika l-att proċedurali li minnu għandu jsir l-eżami.”

17	L-Artikolu 83g ta’ din il-liġi jiddisponi: “Għall-kwistjonijiet li ma humiex irregolati mill-Artikoli 83b u 83d sa 83f, id-dispożizzjonijiet tal-Kodiċi ta’ Proċedura Kriminali huma applikabbli.”

Il‑Kodiċi Kriminali

L-Artikolu 255(1) tan-Nakazatelen kodeks (il-Kodiċi Kriminali) jiddisponi:

“Kull min jevita l-iffissar jew il-ħlas ta’ debiti fiskali ta’ ammonti għoljin, sa fejn:

[…]

2.	jipprovdi informazzjoni falza jew jaħbi l-verità fid-dikjarazzjoni li huwa ppreżenta,

3.	jonqos milli joħroġ fattura jew dokument ieħor tal-kontabbiltà,

[…]

huwa punibbli b’piena ta’ priġunerija minn sena sa sitt snin u b’multa sa BGN 2 000.”

Il‑kawża prinċipali u d‑domandi preliminari

ZK hija l-amministratriċi u r-rappreżentanta ta’ Delta Stroy, li hija stabbilita f’Burgas (il-Bulgarija). F’din il-kapaċità, fil‑5 ta’ Awwissu 2019, ZK ġiet akkużata li, f’kundizzjonijiet ta’ ksur kontinwu, evitat il-ħlas ta’ dejn fiskali għal total ta’ BGN 11 388.98 (madwar EUR 5 800), li jikkorrispondi għall-VAT dovuta għall-perijodi fiskali ta’ Marzu, April u Lulju 2009, ksur previst u ssanzjonat mill-punti 2 u 3 tal-Artikolu 255(1) tal-Kodiċi Kriminali. Din il-proċedura kriminali kienet pendenti quddiem l-Okrazhen sad – Burgas (il-Qorti Reġjonali ta’ Burgas, il-Bulgarija), fid-data tat-tressiq ta’ din it-talba għal deċiżjoni preliminari.

Fid‑9 ta’ Diċembru 2020, il-prosekutur tal-okrazhna prokuratura – Burgas (l-Uffiċċju tal-Prosekutur Pubbliku Reġjonali ta’ Burgas, il-Bulgarija) ippropona lil din il-qorti tal-aħħar, fil-kuntest ta’ proċedura separata, li tiġi imposta sanzjoni pekunjarja fuq Delta Stroy, abbażi tal-Artikoli 83a et seq. taż-Zann, għar-raġuni li din il-kumpannija kienet irċeviet vantaġġ patrimonjali mir-reat imwettaq minn ZK. Ma’ din il-proposta ġie mehmuż l-att ta’ akkuża fir-rigward ta’ din tal-aħħar.

L-Okrazhen sad – Burgas (il-Qorti Reġjonali ta’ Burgas) għandha dubji dwar il-konformità mad-Deċiżjoni Qafas 2005/212 kif ukoll mal-prinċipju ta’ nullum crimen, nulla poena sine lege, stabbilit fl-Artikolu 49 tal-Karta, tal-Artikoli 83a et seq. taż-Zann, sa fejn jippermettu lill-qorti kriminali timponi sanzjoni pekunjarja fuq persuna ġuridika minħabba reat li huwa s-suġġett ta’ proċeduri kriminali paralleli li għadhom ma ngħalqux definittivament.

Din il-qorti tfakkar, qabelxejn, li verżjoni preċedenti tad-dispożizzjonijiet rilevanti taż-Zann kienet tipprovdi li sanzjoni pekunjarja ma setgħetx tiġi imposta fuq persuna ġuridika minħabba ksur imwettaq minn persuna fiżika b’rabta mal-attività ta’ din il-persuna ġuridika, ħlief wara li d-deċiżjoni ġudizzjarja li tikkundanna lill-imsemmija persuna fiżika tkun kisbet l-awtorità ta’ res judicata. Issa, wara l-emenda ta’ dawn id-dispożizzjonijiet, tali rekwiżit ma għadux meħtieġ.

L-imsemmija qorti tispjega li, f’din il-kawża, tressqu żewġ proċeduri paralleli, waħda kontra ZK, ibbażata fuq l-Artikolu 255(1) tal-Kodiċi Kriminali, għal reat ta’ natura fiskali li din wettqet, u l-oħra kontra Delta Stroy, ibbażata fuq l-Artikoli 83a et seq. taż-Zann, u intiżi sabiex din il-kumpannija tiġi imposta sanzjoni pekunjarja ta’ ammont ekwivalenti għall-vantaġġ patrimonjali miksub minn dan ir-reat. Din l-istess qorti tirrileva li ż-Zann ma jipprevedix il-possibbiltà li l-proċedura mibdija skont l-Artikoli 83a et seq. tiġi sospiża sakemm il-proċeduri kriminali mibdija kontra ZK jintemmu.

Sussegwentement, il-qorti tar-rinviju tqis li l-fatt li tiġi imposta fuq persuna ġuridika, minħabba t-twettiq ta’ reat minn persuna fiżika, sanzjoni pekunjarja li tikkorrispondi għall-vantaġġ li din il-persuna ġuridika kisbet jew tista’ tikseb minn dan ir-reat jikkostitwixxi konfiska tar-rikavat tar-reat kollu jew parti minnu skont l-Artikolu 2(1) tad-Deċiżjoni Qafas 2005/212.

Fl-aħħar, il-qorti tar-rinviju tfakkar li l-Artikolu 49 tal-Karta jistabbilixxi l-prinċipju ta’ nullum crimen, nulla poena sine lege, li jinkludi projbizzjoni li tiġi imposta sanzjoni qabel ma tkun ġiet stabbilita l-eżistenza tar-reat. Issa, fir-rigward taż-Zann, il-kwistjoni dwar jekk ksur effettivament twettaqx mill-persuna fiżika ma tidhirx fost l-elementi li l-qorti kriminali għandha tevalwa, skont l-Artikolu 83(5) ta’ din il-liġi, sabiex timponi sanzjoni kriminali pekunjarja fuq il-persuna ġuridika.

B’hekk, il-proċedura skont l-Artikolu 83a et seq. taż-Zann tippermetti, fil-prattika, li tiġi imposta sanzjoni fuq persuna ġuridika, ibbażata biss fuq l-elementi tal-akkuża mressqa kontra r-rappreżentant u l-amministratur ta’ din il-persuna ġuridika fir-rigward ta’ ksur partikolari li r-realtà tiegħu tkun għadha ma ġietx stabbilita permezz ta’ deċiżjoni ġudizzjarja li tkun kisbet l-awtorità ta’ res judicata.

F’dawn iċ-ċirkustanzi, l-Okrazhen sad – Burgas (il-Qorti Reġjonali ta’ Burgas) iddeċidiet li tissospendi l-proċedura quddiemha u li tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domandi preliminari li ġejjin:

“1)

L-Artikoli 4 u 5 tad-Deċiżjoni Qafas [2005/212] kif ukoll l-Artikolu 49 tal-[Karta] għandhom jiġu interpretati fis-sens li ma jipprekludux leġiżlazzjoni ta’ Stat Membru li tipprovdi li l-qorti nazzjonali tista’, fi proċedura bħal dik fil-kawża prinċipali, timponi sanzjoni fuq persuna ġuridika għal reat konkret li t-twettiq tiegħu jkun għadu ma ġiex stabbilit minħabba li huwa s-suġġett ta’ proċedura kriminali parallela li għadha ma ġietx konkluża b’mod definittiv?

L-Artikoli 4 u 5 tad-Deċiżjoni Qafas 2005/212 kif ukoll l-Artikolu 49 tal-[Karta] għandhom jiġu interpretati fis-sens li ma jipprekludux leġiżlazzjoni ta’ Stat Membru li tipprovdi li l-qorti nazzjonali tista’, fi proċedura bħal dik fil-kawża prinċipali, timponi sanzjoni fuq persuna ġuridika filwaqt li tistabbilixxi, bħala l-ammont ta’ din is-sanzjoni, il-valur tal-vantaġġ li seta’ nkiseb minn reat konkret, li t-twettiq tiegħu jkun għadu ma ġiex stabbilit minħabba li huwa s-suġġett ta’ proċedura kriminali parallela li għadha ma ġietx konkluża b’mod definittiv?”

Fuq id‑domandi preliminari

Fuq l‑ewwel domanda

Kummenti preliminari

Skont ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti tal-Ġustizzja, fil-kuntest tal-proċedura ta’ kooperazzjoni bejn il-qrati nazzjonali u l-Qorti tal-Ġustizzja stabbilita fl-Artikolu 267 TFUE, hija din tal-aħħar li għandha tagħti lill-qorti nazzjonali risposta utli li tippermettilha tiddeċiedi t-tilwima li tressqet quddiemha. Minn din il-perspettiva, huwa l-kompitu, jekk ikun il-każ, tal-Qorti tal-Ġustizzja li tifformula mill-ġdid id-domandi magħmula lilha. Fil-fatt, il-missjoni tal-Qorti tal-Ġustizzja hija li tinterpreta d-dispożizzjonijiet kollha tad-dritt tal-Unjoni li l-qrati nazzjonali jeħtieġu sabiex jiddeċiedu t-tilwimiet li jkollhom quddiemhom, anki jekk dawn id-dispożizzjonijiet ma jkunux ġew espressament imsemmija fid-domandi magħmula lilha (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tas‑7 ta’ Lulju 2022, Pensionsversicherungsanstalt (Perijodi ta’ trobbija tal-ulied f’pajjiż barrani), C‑576/20, EU:C:2022:525, punt 35 u l-ġurisprudenza ċċitata).

F’dan ir-rigward, fl-ewwel lok, għandu jiġi rrilevat li, għalkemm, permezz tal-ewwel domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi dwar l-interpretazzjoni tal-Artikoli 4 u 5 tad-Deċiżjoni Qafas 2005/212, li tirrigwarda l-konfiska ta’ rikavati, mezzi strumentali u beni relatati mal-kriminalità, il-kawża prinċipali ma tirrigwardax tali proċedura ta’ konfiska.

Fil-fatt, fir-rigward, qabelxejn, tal-kunċett ta’ “konfiska”, għandu jsir riferiment mhux għad-definizzjoni li tinsab fir-raba’ inċiż tal-Artikolu 1 tad-Deċiżjoni Qafas 2005/212, iżda għal dik li tinsab fil-punt 4 tal-Artikolu 2 tad-Direttiva 2014/42, peress li din id-direttiva, bis-saħħa tal-Artikolu 14(1) tagħha, issostitwixxiet, b’mod partikolari, l-ewwel erba’ inċiżi tal-Artikolu 1 ta’ din id-deċiżjoni qafas. Issa, skont din l-aħħar definizzjoni, hija ċ-“ċaħda definittiva minn proprjetà ordnata minn qorti fir-rigward ta’ reat kriminali” li tikkostitwixxi konfiska.

Sussegwentement, l-Artikolu 2(1) tad-Deċiżjoni Qafas 2005/212 jeżiġi li kull Stat Membru għandu jieħu l-miżuri neċessarji sabiex ikun jista’ jikkonfiska, kompletament jew parzjalment, mezzi strumentali u rikavati ta’ reati kriminali punibbli bi priġunerija għal żmien ta’ iżjed minn sena, jew bil-privazzjoni ta’ proprjetà ta’ valur korrispondenti għal tali rikavati.

32	Fl-aħħar nett, mill-punt 1 tal-Artikolu 2 tad-Direttiva 2014/42 jirriżulta li “prodott” jikkorrispondi għal kull vantaġġ ekonomiku minn reati kriminali u jista’ jikkonsisti fi kwalunkwe tip ta’ proprjetà.

F’dan il-kuntest, jekk somma flus tikkostitwixxi “proprjetà”, li tista’ tiġi kkonfiskata (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tal‑21 ta’ Ottubru 2021, Okrazhna prokuratura – Varna, C‑845/19 u C‑863/19, EU:C:2021:864, punt 58), tali proprjetà tista’ tkun is-suġġett ta’ miżura ta’ konfiska, skont l-Artikolu 2(1) tad-Deċiżjoni Qafas 2005/212, biss jekk tikkorrispondi għall-vantaġġ li jirriżulta minn reat kriminali, jiġifieri r-rikavat minn dan ir-reat, jew għall-mezzi strumentali għal dan ir-reat, jiġifieri l-oġġett użat jew intiż li jintuża sabiex jitwettaq l-imsemmi reat.

Għall-kuntrarju, il-kunċett ta’ “sanzjoni pekunjarja”, kif iddefinit fl-Artikolu 1(b)(i) tad-Deċiżjoni Qafas 2005/214, jindika kull obbligu ta’ ħlas ta’ somma flus wara l-kundanna għal reat, impost fil-kuntest ta’ deċiżjoni fil-qasam kriminali. Din id-dispożizzjoni tippreċiża li dan il-kunċett ma jkoprix, b’mod partikolari, id-deċiżjonijiet ta’ konfiska tal-mezzi strumentali jew tar-rikavat mill-kriminalità.

F’dan ir-rigward, għandu jiġi rrilevat li l-ammont tas-sanzjoni pekunjarja mhux ser jikkorrispondi neċessarjament għall-valur tal-vantaġġ ekonomiku miksub mir-reat li din is-sanzjoni tissanzjona. Tali sanzjoni tista’ fil-fatt tiġi ffissata għal ammont inqas, ugwali jew ogħla mill-valur ta’ dan il-vantaġġ u tista’ wkoll tiġi imposta fl-assenza ta’ tali vantaġġ jew b’mod konkomitanti mal-konfiska tar-rikavat li ġej mir-reat kriminali. Barra minn hekk, tali sanzjoni pekunjarja lanqas ma tista’ tiġi assimilata mal-konfiska tal-mezzi strumentali li permezz tiegħu twettaq ir-reat li qed jiġi kkunsidrat.

Għalhekk jidher li l-leġiżlatur tal-Unjoni, meta adotta d-Deċiżjonijiet Qafas 2005/212 u 2005/214, ried jiddistingwixxi l-miżuri relatati mal-konfiska ta’ proprjetà, li jikkostitwixxu r-rikavat jew il-mezzi strumentali ta’ reati kriminali, minn dawk relatati mas-sanzjoni pekunjarja marbuta ma’ tali reati.

F’dan il-każ, il-qorti tar-rinviju tqis li l-fatt li tiġi imposta fuq persuna ġuridika, minħabba t-twettiq ta’ reat minn persuna fiżika, sanzjoni pekunjarja li tikkorrispondi għall-vantaġġ li din il-persuna ġuridika kisbet jew tista’ tikseb minn dan ir-reat, jikkostitwixxi konfiska tar-rikavat tar-reat kollu jew parti minnu, fis-sens tad-Deċiżjoni Qafas 2005/212. Hija tippreċiża, madankollu, li d-dritt Bulgaru jawtorizza l-impożizzjoni ta’ tali sanzjoni pekunjarja anki meta ebda vantaġġ ma jkun effettivament inkiseb jew anki meta l-vantaġġ ma jkunx ta’ natura patrimonjali, u żżid li l-proċedura stabbilita fl-Artikolu 83a et seq. taż-Zann ma tiffokax esklużivament fuq proprjetà akkwistata illegalment. Barra minn hekk, minn dan l-Artikolu 83a(1) jirriżulta li l-ammont tas-sanzjoni pekunjarja li tista’ tiġi imposta jista’ jaqbeż il-valur tal-vantaġġ miksub.

Fid-dawl ta’ dak li ntqal iktar ’il fuq, sanzjoni pekunjarja, bħal dik prevista fl-Artikolu 83a(1) taż-Zann, ma tikkostitwixxix miżura ta’ konfiska fis-sens tad-Deċiżjoni Qafas 2005/212 u tad-Direttiva 2014/42, anki meta l-ammont ta’ din is-sanzjoni jikkorrispondi għall-valur tal-vantaġġ patrimonjali miksub mir-reat.

39	Minn dan isegwi li din id-deċiżjoni qafas ma hijiex applikabbli għall-kawża prinċipali u li, għaldaqstant, ma hemmx lok li l-Artikoli 4 u 5 tagħha jiġu interpretati fil-kuntest ta’ dan ir-rinviju għal deċiżjoni preliminari.

Fir-rigward, fit-tieni lok, tad-dubji li għandha l-qorti tar-rinviju fir-rigward tal-konformità mal-Artikolu 49 tal-Karta tal-Artikoli 83a et seq. taż-Zann, għandu, l-ewwel, jiġi kkonstatat li l-kawża prinċipali għandha bħala suġġett l-impożizzjoni ta’ sanzjoni pekunjarja fuq kumpannija minħabba vantaġġ patrimonjali illegali miksub minnha minħabba reat kriminali mwettaq mir-rappreżentant u mill-amministratur tagħha fil-qasam tad-dikjarazzjoni tal-VAT.

Il-Qorti tal-Ġustizzja diġà ddeċidiet li, peress li huma intiżi li jiżguraw il-ġbir korrett tal-VAT u l-ġlieda kontra l-frodi, sanzjonijiet amministrattivi imposti mill-awtoritajiet fiskali nazzjonali u proċeduri kriminali miftuħa għal reati fil-qasam tal-VAT jikkostitwixxu implimentazzjoni tad-dritt tal-Unjoni, fis-sens tal-Artikolu 51(1) tal-Karta (ara, f’dan is-sens, is-sentenzi tas‑26 ta’ Frar 2013, Åkerberg Fransson, C‑617/10, EU:C:2013:105, punti 26 u 27, kif ukoll tal‑5 ta’ Mejju 2022, BV, C‑570/20, EU:C:2022:348, punt 26). L-istess japplika għas-sanzjonijiet imposti minn qorti fil-kuntest ta’ tali proċeduri kriminali. Minn dan isegwi li l-Karta hija applikabbli għall-kawża prinċipali.

42	It-tieni, huwa stabbilit li s-sistema ta’ sanzjonijiet inkwistjoni fil-kawża prinċipali hija ta’ natura kriminali. Il-qorti tar-rinviju tindika, b’mod partikolari, li l-proċedura tal-Artikoli 83a et seq. taż-Zann tippreżenta l-karatteristiċi kollha ta’ proċedura kriminali.

It-tielet, l-Artikolu 49 tal-Karta jistabbilixxi, b’mod partikolari, il-prinċipju ta’ nullum crimen, nulla poena sine lege u jikkorrispondi, hekk kif jirriżulta mill-ispjegazzjonijiet dwar il-Karta tad-Drittijiet Fundamentali (ĠU 2007, C 303, p. 17), għall-Artikolu 7 tal-Konvenzjoni Ewropea għall-Protezzjoni tad-Drittijiet tal-Bniedem u tal-Libertajiet Fundamentali, iffirmata f’Ruma fl‑4 ta’ Novembru 1950 (iktar ’il quddiem il-“KEDB”).

Bis-saħħa tal-Artikolu 52(3) tal-Karta, sa fejn din tinkludi drittijiet li jikkorrispondu mad-drittijiet protetti mill-KEDB, is-sens u l-portata tagħhom huma l-istess bħal dawk mogħtija minn din il-konvenzjoni. Il-Qorti tal-Ġustizzja għandha, għalhekk, tiżgura li l-interpretazzjoni li hija tagħti tal-Artikolu 49 tal-Karta tiżgura livell ta’ protezzjoni li ma jmurx kontra dak iggarantit mill-Artikolu 7 tal-KEDB, kif interpretat mill-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tat‑23 ta’ Novembru 2021, IS (Illegalità tad-digriet tar-rinviju), C‑564/19, EU:C:2021:949, punt 101 u l-ġurisprudenza ċċitata).

Issa, kif il-qorti tar-rinviju stess irrilevat, il-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem iddeċidiet li l-Artikolu 7 tal-KEDB jipprekludi li sanzjoni ta’ natura kriminali tista’ tiġi imposta fuq individwu mingħajr ma tiġi stabbilita u ddikjarata minn qabel ir-responsabbiltà kriminali personali tiegħu, taħt piena ta’ ksur ukoll tal-preżunzjoni tal-innoċenza ggarantita fl-Artikolu 6(2) tal-KEDB (Qorti EDB, 28 ta’ Ġunju 2018, G.I.E.M s.r.l et vs L‑Italja, CE:ECHR:2018:0628JUD000182806, punt 251).

46	Sa fejn l-Artikolu 49 tal-Karta għandu jiġi interpretat fis-sens li jinkludi l-istess rekwiżiti bħal dawk li jirriżultaw mill-Artikolu 7 tal-KEDB u li jissemmew fil-punt preċedenti, dan l-Artikolu 49 huwa rilevanti għar-risposta li għandha tingħata għall-ewwel domanda preliminari.

47	Madankollu, kif tikkonferma l-ġurisprudenza mfakkra fil-punt 45 ta’ din is-sentenza, tali rekwiżiti huma ekwivalenti wkoll għal dawk li jirriżultaw mill-prinċipju ta’ preżunzjoni ta’ innoċenza previst fl-Artikolu 6(2) tal-KEDB, li huwa espressament stabbilit fl-Artikolu 48(1) tal-Karta.

Għalhekk, fid-dawl tal-għan ta’ din it-talba għal deċiżjoni preliminari, li tikkonċerna, essenzjalment, l-attribuzzjoni, permezz ta’ preżunzjoni, ta’ responsabbiltà kriminali lil persuna ġuridika minħabba l-aġir tar-rappreżentant u tad-direttur tagħha, huwa biżżejjed, fil-kuntest tar-risposta li għandha tingħata għal din id-domanda, li jsir riferiment mhux għall-Artikolu 49 iżda għall-Artikolu 48(1) tal-Karta, li, bħall-ġurisprudenza ċċitata fil-punt 44 ta’ din is-sentenza, għandu jiġi interpretat billi jiġi żgurat livell ta’ protezzjoni li ma jmurx kontra dak tal-Artikolu 6 tal-KEDB.

49	Fir-rigward tal-Artikolu 48(2) tal-Karta, li jistabbilixxi l-prinċipju ta’ rispett tad-drittijiet tad-difiża, jidher ukoll rilevanti sabiex tingħata risposta utli lill-qorti tar-rinviju.

Għaldaqstant, l-ewwel domanda għandha tiġi fformulata mill-ġdid fis-sens li hija intiża, essenzjalment, sabiex jiġi ddeterminat jekk l-Artikolu 48 tal-Karta għandux jiġi interpretat fis-sens li jipprekludi leġiżlazzjoni nazzjonali li bis-saħħa tagħha l-qorti nazzjonali tista’ timponi fuq persuna ġuridika sanzjoni kriminali għal reat li għalih tkun responsabbli persuna fiżika li għandha s-setgħa li torbot jew tirrappreżenta lil din il-persuna ġuridika, fil-każ fejn din ir-responsabbiltà tkun għadha ma ġietx stabbilita b’mod definittiv.

Fuq il‑mertu

Skont l-Artikolu 48(1) tal-Karta, kull akkużat għandu jkun preżunt innoċenti sa ma l-ħtija tiegħu tiġi stabbilita skont il-liġi. Dan il-prinċipju japplika meta jiġu ddeterminati l-elementi oġġettivi li jikkostitwixxu reat li jista’ jwassal għall-impożizzjoni ta’ sanzjonijiet amministrattivi ta’ natura kriminali (sentenza tad‑9 ta’ Settembru 2021, Adler Real Estate et, C‑546/18, EU:C:2021:711, punt 46 kif ukoll il-ġurisprudenza ċċitata), bħalma huwa l-każ f’dan il-każ, kif ġie kkonstatat fil-punt 42 ta’ din is-sentenza.

Barra minn hekk, l-Artikolu 48(2) tal-Karta jistabbilixxi li r-rispett tad-drittijiet tad-difiża għandu jiġi ggarantit lil kull akkużat. Il-Qorti tal-Ġustizzja diġà ddeċidiet li r-rispett tad-drittijiet tad-difiża jikkostitwixxi, f’kull proċedura li tista’ twassal għal sanzjonijiet, prinċipju fundamentali tad-dritt tal-Unjoni (sentenzi tal‑14 ta’ Settembru 2010, Akzo Nobel Chemicals u Akcros Chemicals vs Il‑Kummissjoni et, C‑550/07 P, EU:C:2010:512, punt 92, kif ukoll tal‑15 ta’ Lulju 2021, Il‑Kummissjoni vs Il‑Polonja (Sistema dixxiplinari tal-imħallfin) C‑791/19, EU:C:2021:596, punt 204).

Skont il-qorti tar-rinviju, mid-dispożizzjonijiet magħquda tal-Artikolu 83(1) kif ukoll tal-Artikoli 83b u 83f taż-Zann jirriżulta li sanzjoni kriminali tista’ tiġi imposta fuq persuna ġuridika fil-każ li din tkun arrikkixxiet ruħha jew tista’ tiġi arrikkita wara reat imputat lil persuna fiżika li għandha s-setgħa li torbotha jew li tirrappreżentaha, anki qabel ma din il-persuna fiżika tkun ġiet ikkundannata definittivament għal dan ir-reat.

Barra minn hekk, mid-deċiżjoni tar-rinviju jirriżulta li l-qorti adita bi proposta tal-prosekutur kompetenti li jimponi sanzjoni pekunjarja fuq persuna ġuridika, skont l-Artikolu 83a(1) taż-Zann, għandha, konformement mal-Artikolu 83d(5) ta’ din il-liġi, teżamina l-kawża abbażi biss tal-elementi msemmija f’din id-dispożizzjoni tal-aħħar, jiġifieri, il-kisba ta’ vantaġġ illegali mill-persuna ġuridika inkwistjoni, l-eżistenza ta’ rabta bejn l-awtur tar-reat u l-persuna ġuridika, l-eżistenza ta’ rabta bejn ir-reat u l-vantaġġ miksub, kif ukoll in-natura u l-valur tal-vantaġġ, jekk dan tal-aħħar huwa patrimonjali. Il-qorti tar-rinviju tenfasizza li dawn l-elementi kollha huma bbażati fuq il-premessa li twettaq reat kriminali u żżid li l-qorti adita bil-proposta tal-prosekutur kompetenti ma hijiex awtorizzata tikkontesta l-fondatezza ta’ din il-premessa, peress li huwa biss fil-kuntest tal-proċeduri kriminali mibdija kontra l-persuna fiżika li l-kwistjoni dwar jekk twettaqx reat kriminali tista’ tiġi ttrattata.

55	Fl-aħħar, mill-proċess li għandha l-Qorti tal-Ġustizzja bl-ebda mod ma jirriżulta li l-persuna ġuridika għandha rimedju ta’ ġurisdizzjoni sħiħa li jippermettilha tikkontesta, fi stadju ulterjuri tal-proċedura miftuħa kontriha, ir-realtà tal-eżistenza ta’ reat.

56	Fil-fatt, għalkemm din il-persuna ġuridika tista’ tappella mill-kundanna tagħha, bis-saħħa tal-Artikolu 83e taż-Zann, il-qorti tal-appell lanqas ma tidher f’pożizzjoni li tevalwa r-realtà tal-imsemmija premessa.

Bl-istess mod, huwa biss f’ċerti ċirkustanzi partikolari ħafna li l-proċedura li wasslet sabiex il-persuna ġuridika tiġi ssanzjonata kriminalment tista’ tinfetaħ mill-ġdid, konformement mal-Artikolu 83 ta’ din il-liġi. Għaldaqstant, mingħajr ma huwa meħtieġ li tingħata deċiżjoni dwar jekk dawn il-kawżi ta’ ftuħ mill-ġdid jagħtux lill-qorti adita bil-kawża kompetenzi iktar estiżi minn dawk li hija kellha meta ddeċidiet, fl-ewwel istanza jew fl-appell, huwa biżżejjed li jiġi kkonstatat li dan huwa rimedju eċċezzjonali li ma jistax jiġi eżerċitat ipso jure mill-persuna ġuridika kkundannata kriminalment bis-saħħa tal-Artikoli 83a et seq. tal-imsemmija liġi.

Minn dan isegwi li, kif irrileva, essenzjalment, l-Avukat Ġenerali fil-punti 50 u 52 tal-konklużjonijiet tiegħu, il-persuna ġuridika tista’ tiġi ssanzjonata kriminalment, b’mod definittiv, bħala konsegwenza ta’ reat imputat lill-persuna fiżika li għandha s-setgħa li torbotha jew li tirrappreżentaha, mingħajr ma l-qorti kompetenti tkun tista’ tevalwa l-eżistenza ta’ dan ir-reat u mingħajr ma l-persuna ġuridika tkun tista’ ssostni b’mod utli l-osservazzjonijiet tagħha f’dan ir-rigward.

59	Tali sitwazzjoni hija ta’ natura li tippreġudika b’mod manifestament sproporzjonat il-prinċipju ta’ preżunzjoni ta’ innoċenza kif ukoll id-drittijiet tad-difiża, li huma ggarantiti lil din il-persuna ġuridika bis-saħħa tal-Artikolu 48 tal-Karta.

Fil-fatt, għalkemm huwa minnu li l-Artikolu 48 tal-Karta ma jipprekludix li Stat Membru jistabbilixxi preżunzjonijiet ta’ fatt jew ta’ liġi, huwa dan l-Istat Membru li għandu jinkludi l-preżunzjonijiet li jinsabu fil-liġijiet repressivi tiegħu f’limiti raġonevoli, billi jieħu inkunsiderazzjoni l-gravità tal-kwistjoni u billi jippreżerva d-drittijiet tad-difiża, taħt piena li jippreġudika b’mod sproporzjonat il-prinċipju ta’ preżunzjoni ta’ innoċenza stabbilit fil-paragrafu 1 ta’ dan l-artikolu (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tad‑9 ta’ Settembru 2021, Adler Real Estate et, C‑546/18, EU:C:2021:711, punt 47).

Bl-istess mod, il-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem iddeċidiet li l-Istati kontraenti jistgħu b’mod partikolari, taħt ċerti kundizzjonijiet, jagħmlu punibbli fatt materjali jew oġġettiv ikkunsidrat fih innifsu. Madankollu, fil-qasam kriminali, il-KEDB tobbligahom josservaw ċertu limitu. Dan il-limitu jinqabeż meta preżunzjoni jkollha bħala effett li ċċaħħad lil persuna minn kull possibbiltà li tiskulpa ruħa fir-rigward tal-fatti imposti fuqha, u b’hekk iċċaħħadha mill-benefiċċju tal-Artikolu 6(2) tal-KEDB (ara, f’dan is-sens, Qorti EDB, 28 ta’ Ġunju 2018, G.I.E.M s.r.l et vs L‑Italja, CE:ECHR:2018:0628JUD000182806, punt 243 u l-ġurisprudenza ċċitata).

Issa, kif ġie enfasizzat fil-punt 54 ta’ din is-sentenza, il-qorti msejħa sabiex tissanzjona lill-persuna ġuridika tista’ biss tiddeċiedi fuq ċerti elementi preċiżi, mingħajr ma tkun tista’ tevalwa r-realtà tar-reat li jista’ jkun il-bażi ta’ tali sanzjoni. Minn dan isegwi li din il-persuna ġuridika ma hijiex f’pożizzjoni li teżerċita utilment id-drittijiet tad-difiża tagħha, peress li hija ma tistax tikkontesta l-eżistenza ta’ dan ir-reat u għandha, fl-aħħar mill-aħħar, tbati l-konsegwenzi tal-eżistenza ta’ proċedura distinta mibdija kontra l-persuna fiżika, li għandha s-setgħa li torbotha jew li tirrappreżentaha.

F’dan ir-rigward, għandu jitfakkar li d-drittijiet tad-difiża għandhom natura suġġettiva, minkejja li huma l-partijiet ikkonċernati stess li għandhom ikunu f’pożizzjoni li jeżerċitawhom effettivament (sentenza tad‑9 ta’ Settembru 2021, Adler Real Estate et, C‑546/18, EU:C:2021:711, punt 59 kif ukoll il-ġurisprudenza ċċitata). Barra minn hekk, diverġenza ta’ interessi bejn il-persuna ġuridika u l-persuna fiżika, li għandha s-setgħa li torbotha jew li tirrappreżentaha, bl-ebda mod ma tista’ tiġi eskluża.

Tali konklużjoni ma tistax tiġi kkontestata mill-possibbiltà, għall-persuna ġuridika, bis-saħħa tal-Artikolu 83f taż-Zann, li titlob il-ftuħ mill-ġdid tal-proċedura sabiex tikseb eżenzjoni mill-ħlas tas-sanzjoni pekunjarja li ġiet imposta fuqha, b’mod partikolari, fil-każ fejn il-persuna fiżika li għandha s-setgħa li torbotha jew tirrappreżentaha tinħeles mill-akkużi kontriha. Fil-fatt, kif ġie rrilevat fil-punt 55 ta’ din is-sentenza, tali rimedju ġudizzjarju ma jistax jiġi assimilat ma’ rikors ta’ ġurisdizzjoni sħiħa li jista’ jiġi eżerċitat ipso jure minn din il-persuna ġuridika.

Barra minn hekk, għalkemm huwa minnu li l-proċedura stabbilita mill-Artikoli 83a et seq. taż-Zann tippermetti li jiġu protetti l-interessi finanzjarji tal-Unjoni billi jiġi żgurat ġbir korrett tal-VAT, xorta jibqa’ l-fatt li tali għan ma jistax jiġġustifika li jkun hemm preġudizzju sproporzjonat għall-garanziji li jinsabu fl-Artikolu 48 tal-Karta (ara, b’analoġija, Qorti EDB, 23 ta’ Novembru 2006, Jussila vs Il‑Finlandja, CE:ECHR:2006:1123JUD007305301, punt 36). Barra minn hekk, ma huwiex stabbilit li proċedura bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali hija neċessarja sabiex jiġi evitat riskju sistematiku ta’ impunità.

66	Minn dan isegwi li proċedura bħal dik prevista fl-Artikoli 83a et seq. taż-Zann tippreġudika b’mod manifestament sproporzjonat id-drittijiet stabbiliti fl-Artikolu 48 tal-Karta.

Mill-kunsiderazzjonijiet preċedenti jirriżulta li l-Artikolu 48 tal-Karta għandu jiġi interpretat fis-sens li jipprekludi leġiżlazzjoni nazzjonali li bis-saħħa tagħha l-qorti nazzjonali tista’ timponi fuq persuna ġuridika sanzjoni kriminali għal reat li għalih tkun responsabbli persuna fiżika li għandha s-setgħa li torbot jew tirrappreżenta lil din il-persuna ġuridika, fil-każ fejn din tal-aħħar ma tkunx tqiegħdet f’pożizzjoni li tikkontesta l-eżistenza ta’ dan ir-reat.

Fuq it‑tieni domanda

68	Fid-dawl tar-risposta għall-ewwel domanda, ma hemmx lok li tingħata risposta għat-tieni domanda.

Fuq l‑ispejjeż

Peress li l-proċedura għandha, fir-rigward tal-partijiet fil-kawża prinċipali, in-natura ta’ kwistjoni mqajma quddiem il-qorti tar-rinviju, hija dik il-qorti li tiddeċiedi fuq l-ispejjeż. L-ispejjeż sostnuti għas-sottomissjoni tal-osservazzjonijiet lill-Qorti tal-Ġustizzja, barra dawk tal-imsemmija partijiet, ma jistgħux jitħallsu lura.

Għal dawn il-motivi, Il-Qorti tal-Ġustizzja (Ir‑Raba’ Awla) taqta’ u tiddeċiedi:

L-Artikolu 48 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea għandu jiġi interpretat fis-sens li jipprekludi leġiżlazzjoni nazzjonali li bis-saħħa tagħha l-qorti nazzjonali tista’ timponi fuq persuna ġuridika sanzjoni kriminali għal reat li għalih tkun responsabbli persuna fiżika li għandha s-setgħa li torbot jew tirrappreżenta lil din il-persuna ġuridika, fil-każ fejn din tal-aħħar ma tkunx tqiegħdet f’pożizzjoni li tikkontesta l-eżistenza ta’ dan ir-reat.

Firem

( *1 ) Lingwa tal-kawża: il-Bulgaru.

Fuq

Agħżel il-karatteristiċi sperimentali li tixtieq tipprova