(1)

Ba cheart an Ciste Eorpach Muirí, Iascaigh agus Dobharshaothraithe (“CEMID”) a bhunú don tréimhse ón 1 Eanáir 2021 go dtí an 31 Nollaig 2027 chun a ré a ailíniú le ré an chreata airgeadais ilbhliantúil (“CAI 2021-2027”) a leagtar síos i Rialachán (AE, Euratom) 2020/2093 ón gComhairle (4). Leis an Rialachán seo, ba cheart tosaíochtaí CEMID, a bhuiséad agus na rialacha sonracha maidir le cistiú ón Aontas a sholáthar a leagan síos, agus ar an dóigh sin na rialacha ginearálta is infheidhme maidir le CEMID faoi Rialachán (AE) 2021/1060 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (5) a chomhlánú. Ba cheart é a bheith mar aidhm ag CEMID cistiú ó bhuiséad an Aontais a dhíriú ar thacaíocht a thabhairt don Comhbheartas Iascaigh (CBI), do bheartas muirí an Aontais agus do ghealltanais idirnáisiúnta an Aontais i réimse an rialachais aigéan. Is áis thábhachtach é an cistiú sin le haghaidh iascaigh inbhuanaithe agus chaomhnú acmhainní bitheolaíocha na mara, le haghaidh na slándála bia trí bhíthin earraí bia mara a sholáthar, le haghaidh fás geilleagair ghoirm inbhuanaithe agus le haghaidh farraigí agus aigéin atá sláintiúil, sábháilte, slán, glan agus a bhainistítear go hinbhuanaithe.

(2)

Mar ghníomhaí domhanda aigéan agus mar cheann de na táirgeoirí bia mara is mó ar domhan, tá freagracht mhór ar an Aontas na haigéin agus na hacmhainní atá iontu a chosaint, a chaomhnú agus a úsáid go hinbhuanaithe. Go deimhin, tá sé ríthábhachtach na farraigí agus na haigéin a chaomhnú do dhaonra an domhain, daonra atá ag fás go mear. Is chun leas socheacnamaíoch an Aontais é freisin toisc, le geilleagar gorm inbhuanaithe, cuirtear borradh faoi infheistíochtaí, faoi phoist agus faoin bhfás, cothaítear taighde agus nuálaíocht agus rannchuidítear leis an tslándáil fuinnimh trí fhuinneamh an aigéin. Ina theannta sin, tá rialú éifeachtach ag teorainneacha agus an comhrac domhanda in aghaidh na coireachta muirí riachtanach le haghaidh farraigí sábháilte slána agus aigéin shábháilte shlána, agus mar sin, tugtar aghaidh ar ábhair imní na saoránach i ndáil leis an tslándáil.

(3)

Glacadh Rialachán (AE) 2021/1060 chun feabhas a chur ar an gcomhordú a dhéantar ar thacaíocht ó Chistí faoi bhainistíocht roinnte (“na Cistí”), agus chun comhchuibhiú a dhéanamh ar chur chun feidhme na tacaíochta sin, agus é mar phríomhaidhm dó seachadadh beartas a shimpliú ar bhealach comhleanúnach. Tá feidhm ag an Rialachán sin maidir leis an gcuid de CEMID atá faoi bhainistíocht roinnte. Leis na Cistí, saothraítear cuspóirí comhlántachta agus is ionann modh bainistíochta dóibh ar fad. Dá bhrí sin, le Rialachán (AE) 2021/1060, leagtar síos sraith cuspóirí coiteanna ginearálta agus prionsabail ghinearálta amhail an chomhpháirtíocht agus an rialachas il-leibhéal. Tá eilimintí coiteanna na pleanála straitéisí agus an chlársceidealaithe straitéisigh ann chomh maith, lena n-áirítear forálacha maidir leis an gComhaontú Comhpháirtíochta atá le tabhairt i gcrích le gach Ballstát, agus leagtar amach ann cur chuige coiteann maidir le díriú feidhmíochta na gCistí. Dá réir sin, leagtar amach leis coinníollacha cumasúcháin, athbhreithniú feidhmíochta agus socruithe maidir le faireachán, tuairisciú agus meastóireacht. Lena chois sin, leagtar amach leis forálacha coiteanna maidir le rialacha incháilitheachta, agus bunaítear socruithe speisialta d'ionstraimí airgeadais, d'úsáid InvestEU a bunaíodh le Rialachán (AE) 2021/523 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (6), d'fhorbairt áitiúil faoi stiúir an phobail agus do bhainistíocht airgeadais. Baineann roinnt socruithe bainistíochta agus rialaithe leis na Cistí uile. Ba cheart tuairisc a thabhairt sa Chomhaontú Comhpháirtíochta ar chomhlántachtaí idir na Cistí, lena n-áirítear CEMID, agus cláir eile de chuid an Aontais, i gcomhréir le Rialachán (AE) 2021/1060.

(4)

Tá feidhm ag Rialachán (AE, Euratom) 2018/1046 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (7) (“an Rialachán Airgeadais”) maidir le CEMID. Leis an Rialachán Airgeadais, leagtar síos rialacha maidir le cur chun feidhme bhuiséad an Aontais, lena n-áirítear na rialacha maidir le deontais, duaiseanna, soláthar, bainistíocht indíreach, ionstraimí airgeadais, ráthaíochtaí buiséadacha, cúnamh airgeadais agus aisíocaíocht a dhéanamh le saineolaithe seachtracha.

(5)

Tá feidhm ag rialacha airgeadais cothrománacha arna nglacadh ag Parlaimint na hEorpa agus ag an gComhairle ar bhonn Airteagal 322 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh (CFAE) maidir leis an Rialachán seo. Leagtar síos na rialacha sin sa Rialachán Airgeadais agus cinntear leo go háirithe an nós imeachta maidir leis an mbuiséad a bhunú agus a chur chun feidhme trí dheontais, duaiseanna, bainistíocht indíreach, ionstraimí airgeadais, ráthaíochtaí buiséadacha, cúnamh airgeadais agus aisíocaíocht a dhéanamh le saineolaithe seachtracha, agus déantar foráil leo maidir le seiceálacha ar fhreagracht gníomhaithe airgeadais. Áirítear freisin leis na rialacha arna nglacadh ar bhonn Airteagal 322 CFAE córas ginearálta coinníollachta chun buiséad an Aontais a chosaint.

(6)

Faoi bhainistíocht dhíreach, le CEMID, ba cheart sineirgí agus comhlántachtaí a fhorbairt le cistí agus cláir ábhartha eile de chuid an Aontais. Ba cheart dó maoiniú a cheadú freisin i bhfoirm ionstraimí airgeadais mar chuid d'oibríochtaí measctha arna gcur chun feidhme faoi Rialachán (AE) 2021/523.

(7)

Ba cheart breisluach Eorpach soiléir a bheith ag tacaíocht faoi CEMID, inter alia, trí aghaidh a thabhairt, ar bhealach comhréireach, ar chlistí margaidh nó ar chásanna infheistíochta fo-optamaí agus níor cheart, de dheasca na tacaíochta sin, maoiniú príobháideach a dhúbailt ná a phlódú ná níor cheart an iomaíocht a shaobhadh sa mhargadh inmheánach.

(8)

Ba cheart feidhm a bheith ag Airteagail 107, 108 agus 109 CFAE maidir leis an gcabhair arna deonú ag na Ballstáit do ghnóthais san earnáil iascaigh agus dobharshaothraithe faoin Rialachán seo. Mar sin féin, i bhfianaise shaintréithe na hearnála sin, níor cheart feidhm a bheith ag na hAirteagail sin maidir le híocaíochtaí arna ndéanamh ag Ballstáit de bhun an Rialacháin seo agus a thagann faoi raon feidhme Airteagal 42 CFAE.

(9)

Ba cheart na cineálacha maoinithe agus na modhanna cur chun feidhme faoin Rialachán seo a roghnú ar bhonn an chumais atá iontu na tosaíochtaí a leagtar amach i gcomhair na ngníomhaíochtaí a bhaint amach agus torthaí a bhaint amach, agus, go háirithe, costais na rialuithe, an t-ualach riaracháin agus an riosca neamhchomhlíonta a bhfuiltear ag súil leis á gcur san áireamh. Chuige sin, ba cheart féachaint an bhféadfaí úsáid a bhaint as cnapshuimeanna, rátaí comhréidhe agus costais aonaid, agus as maoiniú nach bhfuil baint aige le costais dá dtagraítear in Airteagal 125(1) den Rialachán Airgeadais.

(10)

Foráiltear i CAI 2021-2027 go bhfuiltear, le buiséad an Aontais, chun leanúint de thacaíocht a thabhairt do bheartais mhuirí agus iascaigh. Ba cheart gur EUR 6 108 000 000 i bpraghsanna reatha a bheadh i mbuiséad CEMID. Ba cheart acmhainní CEMID a roinnt idir bainistíocht roinnte agus bainistíocht dhíreach agus indíreach. Ba cheart EUR 5 311 000 000 a leithdháileadh ar thacaíocht faoi bhainistíocht roinnte agus ba cheart EUR 797 000 000 a leithdháileadh ar thacaíocht faoi bhainistíocht dhíreach agus indíreach. Chun cobhsaíocht a áirithiú, go háirithe i ndáil le cuspóirí CBI a bhaint amach, ba cheart an sainiú ar leithdháiltí náisiúnta faoin bhainistíocht roinnte do chlárthréimhse 2021-2027 a bheith bunaithe ar chuótaí 2014-2020 faoi Rialachán (AE) Uimh. 508/2014 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle maidir leis an gCiste Eorpach Muirí agus Iascaigh (8) (“CEMI”). Ba cheart méideanna sonracha a choimeád do na réigiúin is forimeallaí, do rialú agus forfheidhmiú, agus chun sonraí a bhailiú agus a phróiseáil le haghaidh bainistiú iascaigh agus chun críoch eolaíoch, agus ba cheart uasteorainn a chur le méideanna le haghaidh infheistíochtaí áirithe i soithigh iascaireachta agus le haghaidh scor buan agus scor sealadach de ghníomhaíochtaí iascaireachta.

(11)

Tá breis agus 5 mhilliún duine fostaithe in earnáil mhuirí na hEorpa agus gineann sin beagnach EUR 750 000 000 000 i láimhdeachas agus EUR 218 000 000 000 in oll-bhreisluach in aghaidh na bliana, agus tá poitéinseal san earnáil chéanna i bhfad níos mó post a chruthú. Meastar gurb é EUR 1 300 000 000 000 an luach ar aschur an gheilleagair dhomhanda aigéan, agus d'fhéadfadh sé sin a bheith breis agus a dhá oiread níos mó faoi 2030. An gá spriocanna CO2 a bhaint amach, éifeachtúlacht acmhainní a mhéadú agus lorg an gheilleagair ghoirm ar an gcomhshaol a laghdú, is mór an spreagadh a bhí sa ghá sin don nuálaíocht in earnálacha eile amhail an trealamh muirí, an tógáil long, an bhreathnóireacht aigéan, an dreidireacht, an chosaint cósta agus an tógáil muirí. Cuireadh infheistíocht sa gheilleagar muirí ar fáil trí chistí struchtúracha an Aontais, go háirithe Ciste Forbraíochta Réigiúnaí na hEorpa (CFRE) agus CEMID. D’fhéadfaí úsáid a bhaint as uirlisí nua infheistíochta, amhail InvestEU, chun poitéinseal fáis na hearnála muirí a shásamh.

(12)

Ba cheart CEMID a bheith bunaithe ar cheithre thosaíocht: an t-iascach inbhuanaithe agus athbhunú agus caomhnú acmhainní bitheolaíocha uisceacha a chothú; gníomhaíochtaí dobharshaothraithe inbhuanaithe agus próiseáil agus margaíocht táirgí iascaigh agus dobharshaothraithe a chothú, agus ar an gcaoi sin rannchuidiú le slándáil bia san Aontas; geilleagar gorm inbhuanaithe a chumasú i gceantair chósta, oileánacha agus intíre, agus forbairt na bpobal iascaireachta agus dobharshaothraithe a chothú; an rialachas idirnáisiúnta aigéan a neartú agus farraigí agus aigéin atá sábháilte, slán, glan agus a bhainistítear go hinbhuanaithe a chumasú. Ba cheart na tosaíochtaí sin a shaothrú tríd an mbainistíocht roinnte, dhíreach agus indíreach.

(13)

Ba cheart CEMID a bheith bunaithe ar ailtireacht shimplithe gan bearta agus rialacha mionsonraithe incháilitheachta a réamhshainiú ar leibhéal an Aontais ar bhealach atá saintreorach. Ina ionad sin, ba cheart tuairisc a thabhairt ar réimsí leathana tacaíochta faoi gach tosaíocht. Dá bhrí sin, ba cheart do na Ballstáit a gcláir a ullmhú ina léirítear an bealach is oiriúnaí chun na cuspóirí sin a bhaint amach. D'fhéadfaí tacaíocht a thabhairt do réimse beart a shainaithníonn na Ballstáit sna cláir sin faoi na rialacha a leagtar amach sa Rialachán seo agus i Rialachán (AE) 2021/1060, ar choinníoll go bhfuil siad cumhdaithe leis na cuspóirí sonracha a shainaithnítear sa Rialachán seo. Mar sin féin, is gá liosta d'oibríochtaí neamh-incháilithe a leagan amach chun tionchar díobhálach ar an gcaomhnú iascaigh a sheachaint. Chomh maith leis sin, ba cheart d'infheistíochtaí agus do chúiteamh le haghaidh an chabhlaigh a bheith coinníollach ar bhealach docht ar iad a bheith ag teacht le cuspóirí caomhnaithe CBI.

(14)

I gClár Oibre don Fhorbairt Inbhuanaithe 2030 na Náisiún Aontaithe (“Clár Oibre 2030”), sainaithníodh caomhnú agus úsáid inbhuanaithe na n-aigéan mar cheann de na 17 sprioc forbartha inbhuanaithe (SFInna), eadhon SFI 14 (“Na haigéin, na farraigí agus na hacmhainní muirí a chaomhnú agus a úsáid ar bhealach inmharthana ar mhaithe leis an bhforbairt inbhuanaithe”). Tá an tAontas tiomanta go hiomlán don sprioc sin agus dá cur chun feidhme. Sa chomhthéacs sin, tá sé geallta aige geilleagar gorm inbhuanaithe a chur chun cinn a thagann leis an bpleanáil spásúil mhuirí, le caomhnú na n-acmhainní bitheolaíocha agus le baint amach dea-stádais comhshaoil mar a leagtar amach i dTreoir 2008/56/CE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (9), mar aon le toirmeasc a chur ar chineálacha áirithe fóirdheontas iascaigh a chuireann leis an ró-acmhainneacht agus leis an ró-iascaireacht, deireadh a chur le fóirdheontais a chuireann leis an iascaireacht neamhdhleathach, neamhthuairiscithe agus neamhrialáilte (NNN) agus gan fóirdheontais nua den sórt sin a thabhairt isteach. Ba cheart gurb é sin an dara toradh a thiocfaidh as an idirbheartaíocht laistigh den Eagraíocht Dhomhanda Trádála (EDT) i ndáil le fóirdheontais iascaigh. Chomh maith leis sin, mar chuid d'idirbheartaíocht EDT ag Cruinniú Mullaigh Domhanda 2002 maidir le Forbairt Inbhuanaithe agus ag Comhdháil 2012 na Náisiún Aontaithe maidir le Forbairt Inbhuanaithe (Rio+20), gheall an tAontas go gcuirfí deireadh le fóirdheontais a chuireann leis an ró-acmhainneacht iascaigh agus leis an ró-iascaireacht.

(15)

Mar léiriú ar a thábhachtaí atá sé dul i ngleic leis an athrú aeráide i gcomhréir le gealltanais an Aontais Comhaontú Pháras a chur chun feidhme, agus an tiomantas do Spriocanna Forbartha Inbhuanaithe na Náisiún Aontaithe, ba cheart, leis na gníomhaíochtaí faoin Rialachán seo, rannchuidiú le baint amach na sprice go gcaithfí 30 % den chaiteachas iomlán faoi CAI 2021-2027 ar phríomhshruthú na gcuspóirí aeráide agus ba cheart rannchuidiú freisin leis an uaillmhian go gcuirfí 7,5 % den chaiteachas bliantúil faoi CAI 2021-2027 ar fáil do chuspóirí bithéagsúlachta in 2024 agus go gcuirfí 10 % den chaiteachas bliantúil faoi CAI 2021-2027 ar fáil do chuspóirí bithéagsúlachta in 2026 agus 2027, agus ag an am céanna aon fhorluí atá ann cheana idir na spriocanna aeráide agus bithéagsúlachta a mheas.

(16)

Le CEMID, ba cheart rannchuidiú le cuspóirí an Aontais a bhaint amach maidir leis an gcomhshaol agus an athrú aeráide agus maidir leis an oiriúnú don athrú sin. Ba cheart an rannchuidiú sin a rianú trí mharcóirí comhshaoil agus aeráide an Aontais a chur i bhfeidhm agus ba cheart é a thuairisciú go rialta i gcomhréir le Rialachán (AE) 2021/1060.

(17)

I gcomhréir le hAirteagal 42 de Rialachán (AE) Uimh. 1380/2013 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (10), ba cheart cúnamh airgeadais ón Aontas faoi CEMID a bheith coinníollach ar chomhlíonadh rialacha CBI. Níor cheart iarratais ó thairbhithe a bhfuil sáruithe tromchúiseacha déanta acu ar rialacha CBI a bheith inghlactha.

(18)

Chun aghaidh a thabhairt ar na coinníollacha sonracha de CBI dá dtagraítear i Rialachán (AE) Uimh. 1380/2013 agus chun rannchuidiú le rialacha CBI a chomhlíonadh, ba cheart forálacha sa bhreis ar na rialacha maidir le briseadh, fionraíocht agus ceartuithe airgeadais a leagtar amach i Rialachán (AE) 2021/1060 a leagan amach. I gcás nach gcomhlíonann Ballstát na hoibleagáidí a cuireadh air faoi CBI, nó i gcás ina bhfuil fianaise ag an gCoimisiún a thugann le fios nach bhfuiltear ag comhlíonadh na n-oibleagáidí, ba cheart cead a bheith ag an gCoimisiún, mar bheart réamhchúraim, spriocdhátaí le haghaidh íocaíochta a bhriseadh. Chomh maith le bheith in ann an spriocdháta le haghaidh íocaíochta a bhriseadh, agus chun an riosca go n-íocfaí caiteachas neamh-incháilithe amach a sheachaint, ba cheart cead a bheith ag an gCoimisiún íocaíochtaí a chur ar fionraí agus ceartuithe airgeadais a fhorchur i gcásanna nach gcomhlíonann Ballstát rialacha CBI ar bhealach tromchúiseach.

(19)

Rinneadh bearta le blianta beaga anuas i dtreo stoic éisc a thabhairt ar ais ar leibhéil shláintiúla, i dtreo brabúsacht earnáil iascaireachta an Aontais a mhéadú agus i dtreo éiceachórais mhuirí a chaomhnú. Mar sin féin, tá dúshláin mhóra fós ann maidir le cuspóirí soch-eacnamaíocha agus comhshaoil CBI a bhaint amach ina n-iomláine, go háirithe cuspóirí maidir le líon na speiceas atá á saothrú a athbhunú agus a chothabháil os cionn leibhéil atá in acmhainn an uastáirgeacht inbhuanaithe (UTI) a tháirgeadh, maidir le deireadh a chur le gabhálacha de thaisme agus maidir le limistéir aisghabhála stoc éisc a bhunú. Chun na cuspóirí sin a bhaint amach, tá tacaíocht leanúnach de dhíth tar éis 2020, go háirithe maidir leis na himchuacha farraige ina bhfuil an dul chun cinn níos moille.

(20)

Le CEMID, ba cheart rannchuidiú le cuspóirí comhshaoil, eacnamaíocha, sóisialta agus fostaíochta CBI a bhaint amach, mar a leagtar amach in Airteagal 2 de Rialachán (AE) Uimh. 1380/2013, go háirithe na cuspóirí maidir le líon na speiceas atá á saothrú a athbhunú agus a chothabháil os cionn leibhéil atá in acmhainn UTI a tháirgeadh, maidir le gabhálacha de thaisme a sheachaint agus a laghdú, a mhéid is féidir, agus maidir le tionchair dhiúltacha gníomhaíochtaí iascaireachta ar éiceachóras na mara a íoslaghdú. Le tacaíocht den sórt sin, ba cheart a áirithiú go mbeidh gníomhaíochtaí iascaireachta inbhuanaithe ó thaobh an chomhshaoil san fhadtéarma agus go mbainisteofar iad ar bhealach a bheidh comhsheasmhach leis na cuspóirí a leagtar amach in Airteagal 2 de Rialachán (AE) Uimh. 1380/2013, d'fhonn sochair eacnamaíocha, shóisialta agus fostaíochta a bhaint amach, rannchuidiú le hinfhaighteacht soláthairtí bia sláintiúla agus rannchuidiú le caighdeán cóir maireachtála a bheith acu siúd atá ag brath ar ghníomhaíochtaí iascaireachta, agus aird á tabhairt ar iascaigh chósta agus ar ghnéithe socheacnamaíocha. Ba cheart a áireamh sa tacaíocht sin nuálaíocht agus infheistíochtaí i dtaca le cleachtais agus teicnící iascaireachta ísealtionchair, roghnaíocha, aeráid-díonacha agus ísealcharbóin.

(21)

Tá an t-iascach lárnach i slí mhaireachtála agus oidhreacht chultúrtha go leor pobal cósta san Aontas, go háirithe mar a mbíonn ról tábhachtach ag an iascaireacht chósta ar mhionscála. Toisc go bhfuil formhór na ndaoine i bpobail iascaireachta os cionn 50 bliain ar an meán, tá dúshlán fós ag baint leis an athnuachan glúine agus le gníomhaíochtaí a éagsúlú. Go háirithe, tá dúshláin airgeadais os comhair iascairí óga ó thaobh gníomhaíochtaí eacnamaíocha nua a chruthú agus a fhorbairt san earnáil iascaigh agus is gné í sin ar cheart a chur san áireamh agus cistí faoi CEMID á leithdháileadh agus á ndíriú. Tá forbairt den sórt sin bunriachtanach d'iomaíochas na hearnála iascaigh san Aontas. Dá bhrí sin, ba cheart tacaíocht d'iascairí óga atá ag dul i mbun gníomhaíochtaí iascaireachta a chur ar fáil chun cabhrú lena mbunú. Chun inmharthanacht gníomhaíochtaí eacnamaíocha nua arna dtacú faoi CEMID a áirithiú, ba cheart don tacaíocht a bheith coinníollach ar thaithí agus cáilíochtaí leordhóthanach a fháil. I gcás ina ndeonaítear tacaíocht do bhunú gnó chun soitheach iascaireachta a fháil, níor cheart, leis an tacaíocht sin, rannchuidiú ach leis an gcéad soitheach iascaireachta a fháil nó sciar rialaithe den soitheach sin a fháil.

(22)

Gabhálacha de thaisme a sheachaint, sin ceann de na dúshláin is mó atá ag CBI. I ndáil leis an méid sin, leis an oibleagáid dhlíthiúil gach gabháil a thabhairt i dtír, tháinig athruithe suntasacha tábhachtacha ar chleachtais iascaireachta don earnáil, athruithe a mbaineann costas tábhachtach airgeadais leo uaireanta. Dá bhrí sin, ba cheart a bheith in ann, le CEMID, tacú leis an nuálaíocht agus leis na hinfheistíochtaí a chuireann le cur chun feidhme iomlán na hoibleagáide gabhálacha a thabhairt i dtír, chomh maith le forbairt agus cur chun feidhme na mbeart caomhnaithe a chuireann leis an roghnaíocht. Ba cheart a bheith in ann ráta déine cabhrach is airde ná an ráta a bhfuil feidhm aige maidir le hoibríochtaí eile a dheonú maidir le hinfheistíochtaí i dtrealamh iascaireachta roghnaíche, i bhfeabhas a chur ar bhonneagar calafoirt agus i margaíocht a dhéanamh ar ghabhálacha de thaisme. Ba cheart a bheith in ann freisin uasráta déine cabhrach 100 % a dheonú chun córais thrédhearcacha maidir le deiseanna iascaireachta a mhalartú idir Ballstáit (“babhtáil cuóta”) a dhearadh, a fhorbairt agus a bhainistiú agus chun faireachán agus meastóireacht a dhéanamh orthu, chun éifeacht an “speicis scoir” a eascraíonn as an oibleagáid gabhálacha a thabhairt i dtír a mhaolú.

(23)

Le CEMID, ba cheart é a bheith indéanta tacú leis an nuálaíocht agus le hinfheistíochtaí ar bord shoithí iascaireachta an Aontais. Ba cheart gníomhaíochtaí a bheith san áireamh sa tacaíocht sin a bhfuil sé d'aidhm acu feabhas a chur ar an tsláinte, ar an tsábháilteacht agus ar dhálaí oibre, ar an éifeachtúlacht fuinnimh agus ar cháilíocht na ngabhálacha. Níor cheart a bheith san áireamh inti trealamh a fháil a mhéadaíonn cumas an tsoithigh iascaireachta éisc a aimsiú. Níor cheart méadú ar acmhainn iascaireachta aon soithigh aonair teacht mar thoradh ar thacaíocht den sórt sin, ach amháin más toradh díreach é ar mhéadú in olltonnáiste soithigh iascaireachta a bhfuil gá leis chun an tsábháilteacht, dálaí oibre nó an éifeachtúlacht fuinnimh a fheabhsú. Sna cásanna sin, ba cheart an méadú ar acmhainn iascaireachta an tsoithigh aonair a chúiteamh tríd an méid céanna acmhainne iascaireachta gan cabhair phoiblí, ar a laghad, a tharraingt siar roimh ré ón roinn cabhlaigh chéanna nó ó roinn cabhlaigh nach bhfuil an acmhainn iascaireachta cothrom leis na deiseanna iascaireachta atá ar fáil, ionas nach dtiocfaidh aon mhéadú ar an acmhainn iascaireachta ar leibhéal an chabhlaigh. Thairis sin, níor cheart tacaíocht a dheonú díreach chun ceanglais atá éigeantach faoi dhlí an Aontais a chomhlíonadh, cé is moite de na ceanglais a fhorchuireann Ballstát chun éifeacht a thabhairt d'fhorálacha roghnacha faoi Threoir (AE) 2017/159 ón gComhairle (11) agus maidir le trealamh áirithe a cheannach, a shuiteáil agus a bhainistiú chun críoch rialaithe. Faoi ailtireacht gan bearta saintreoracha, ba cheart gurbh iad na Ballstáit a dhéanfadh na rialacha incháilitheachta beachta a leagan síos le haghaidh na n-infheistíochtaí sin. Maidir leis an tsláinte, an tsábháilteacht agus dálaí oibre ar bord soithí iascaireachta, ba cheart ráta déine cabhrach is airde ná an ráta a bhfuil feidhm aige maidir le hoibríochtaí eile a cheadú.

(24)

Is gá rialacha incháilitheachta sonracha a bhunú le haghaidh infheistíochtaí áirithe eile a dtacaítear leo le CEMID sa chabhlach iascaireachta, ionas nach gcuirfidh na hinfheistíochtaí sin leis an ró-acmhainneacht nó leis an ró-iascaireacht. Go háirithe, maidir le tacaíocht d'iascaire óg an chéad soitheach a fháil, ar soitheach athláimhe é, agus d'inneall soithigh iascaireachta a ionadú nó a nuachóiriú, ba cheart í a bheith faoi réir coinníollacha freisin, lena n-áirítear go mbainfeadh an soitheach le roinn cabhlaigh atá cothrom leis na deiseanna iascaireachta atá ar fáil don roinn sin agus nach mbeadh níos mó cumhachta ag an inneall nua nó nuachóirithe i gcileavatanna (kW) ná mar atá ag an inneall atá á ionadú.

(25)

Tá ról riachtanach ag an infheistíocht i gcaipiteal daonna maidir le hiomaíochas agus feidhmíocht eacnamaíoch na n-earnálacha iascaigh, dobharshaothraithe agus muirí. Dá bhrí sin, le CEMID, ba cheart é a bheith indéanta tacú le seirbhísí comhairleacha, comhar idir eolaithe agus iascairí, oiliúint ghairmiúil, foghlaim ar feadh an tsaoil, chomh maith le hidirphlé sóisialta a chur chun cinn agus eolas a scaipeadh.

(26)

Tá an rialú ar iascach ríthábhachtach maidir le CBI a chur chun feidhme. Dá bhrí sin, le CEMID, ba cheart tacú, faoi bhainistíocht roinnte, le córas rialaithe iascaigh de chuid an Aontais a fhorbairt agus a chur chun feidhme mar a leagtar amach i Rialachán (CE) Uimh. 1224/2009 ón gComhairle (12). Le hoibleagáidí áirithe a bunaíodh sa Rialachán sin, tugtar údar do thacaíocht shonrach ó CEMID, eadhon córais éigeantacha rianaithe soithí agus tuairiscithe leictreonacha, córais éigeantacha chianbhrathadóireachta leictreonacha agus tomhas leanúnach éigeantach na cumhachta tiomána innill agus taifeadadh leanúnach éigeantach ar an gcumhacht tiomána innill. Anuas air sin, d'fhéadfaí infheistíochtaí ó na Ballstáit i sócmhainní rialaithe a úsáid chun críoch faireachais mhuirí agus comhair i dtaobh feidhmeanna garda cósta.

(27)

Braitheann rath CBI ar chomhairle eolaíoch a bheith ar fáil do bhainistiú iascach, agus, mar sin, ar shonraí i dtaca le hiascaigh a bheith ar fáil. I bhfianaise na ndúshlán agus na gcostas a bhaineann le sonraí iontaofa iomlána a fháil, is gá tacú le gníomhaíochtaí na mBallstát chun sonraí a bhailiú agus a phróiseáil i gcomhréir le Rialachán (AE) 2017/1004 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (13) agus chun cur leis an gcomhairle eolaíoch is fearr atá ar fáil. Leis an tacaíocht sin, ba cheart go gcuideofaí le go mbeadh sineirgí ann le cineálacha eile sonraí muirí a bhailiú agus a phróiseáil.

(28)

Le CEMID, ba cheart tacú le cur chun feidhme agus rialachas éifeachtach eolasbhunaithe i ndáil le CBI faoi bhainistíocht dhíreach agus indíreach trí chomhairle eolaíoch a chur ar fáil, trí chomhar réigiúnach maidir le bearta caomhnaithe, trí chóras rialaithe iascaigh de chuid an Aontais a fhorbairt agus a chur chun feidhme, trí fheidhmiú Comhairlí Comhairleacha agus trí ranníocaíochtaí deonacha le heagraíochtaí idirnáisiúnta.

(29)

Chun gníomhaíochtaí iascaireachta atá inbhuanaithe ó thaobh an gheilleagair, na sochaí agus an chomhshaoil de a neartú, le CEMID, ba cheart é a bheith indéanta tacú le hoibríochtaí chun iascaigh agus cabhlaigh iascaireachta a bhainistiú i gcomhréir le hAirteagail 22 agus 23 de Rialachán (AE) Uimh. 1380/2013 agus Iarscríbhinn II a ghabhann leis, chomh maith le hiarrachtaí na mBallstát leithdháileadh a n-acmhainne iascaireachta atá ar fáil a bharrfheabhsú, agus riachtanais a gcabhlach á gcur san áireamh, agus gan a n-acmhainn fhoriomlán iascaireachta a mhéadú.

(30)

I bhfianaise na ndúshlán a bhaineann le cuspóirí caomhnaithe CBI a bhaint amach, is gá uaireanta tacaíocht a thabhairt d'oiriúnú cabhlaigh maidir le ranna cabhlaigh agus imchuacha farraige áirithe. Ba cheart tacaíocht den sórt sin a dhíriú go dlúth ar bhainistiú cabhlach níos fearr agus ar acmhainní bitheolaíocha na mara a chaomhnú agus a shaothrú go hinbhuanaithe, agus é mar aidhm aici cothromaíocht a bhaint amach idir an acmhainn iascaireachta agus na deiseanna iascaireachta atá ar fáil. Dá bhrí sin, le CEMID, ba cheart é a bheith indéanta tacú le scor buan de ghníomhaíochtaí iascaireachta i ranna cabhlaigh nach bhfuil cothromaíocht iontu idir an acmhainn iascaireachta agus na deiseanna iascaireachta atá ar fáil. Ba cheart tacaíocht den sórt sin a bheith ina huirlis de chuid na bpleananna gníomhaíochta chun ranna cabhlaigh inar aithníodh ró-acmhainneacht struchtúrach a choigeartú, dá bhforáiltear in Airteagal 22(4) de Rialachán (AE) Uimh. 1380/2013, agus ba cheart í a chur chun feidhme tríd an soitheach iascaireachta a chur ó úsáid nó trína dhíchoimisiúnú nó trína iarfheistiú le haghaidh gníomhaíochtaí eile. I gcás ina gcuirfeadh an t-iarfheistiú sin tuilleadh brú ar éiceachóras na mara de dheasca na hiascaireachta áineasa, níor cheart tacaíocht a dheonú ach amháin dá mbeadh sí i gcomhréir le CBI agus le cuspóirí na bpleananna ilbhliantúla ábhartha.

(31)

Chun rannchuidiú le cuspóirí caomhnaithe CBI nó chun imthosca eisceachtúla áirithe a mhaolú, le CEMID, ba cheart é a bheith indéanta tacú le cúiteamh as scor sealadach de ghníomhaíochtaí iascaireachta arb iad bearta caomhnaithe áirithe a chur chun feidhme, bearta éigeandála a chur chun feidhme, cur isteach, ar chúiseanna force majeure, ar chur i bhfeidhm comhaontaithe comhpháirtíochta maidir le hiascaigh inbhuanaithe (SFPA), tubaiste nádúrtha, teagmhas comhshaoil nó géarchéim sláinte is cúis leis. Níor cheart an tacaíocht i gcás scor sealadach arb iad bearta caomhnaithe is cúis leis a dheonú ach amháin i gcás ina bhfuil gá, bunaithe ar chomhairle eolaíoch, le laghdú ar an iarracht iascaireachta chun na cuspóirí a leagtar amach in Airteagal 2(2) agus i bpointe (a) d'Airteagal 2(5) de Rialachán (AE) Uimh. 1380/2013 a bhaint amach.

(32)

Ós rud é go bhfuil iascairí neamhchosanta ar rioscaí eacnamaíocha agus comhshaoil atá ag dul i méid, rioscaí atá ann, inter alia, de bharr an athraithe aeráide agus luaineacht praghsanna, le CEMID, ba cheart é a bheith indéanta tacú le gníomhaíochtaí a neartaíonn athléimneacht na hearnála iascaigh, lena n-áirítear trí chistí frithpháirteacha, ionstraimí árachais nó scéimeanna comhchoiteanna eile a chuireann le hacmhainneacht na hearnála rioscaí a bhainistiú agus freagairt ar theagmhais dhíobhálacha.

(33)

Is iad soithí iascaireachta muirí agus intíre ar lú ná 12 mhéadar a bhfad foriomlán agus nach n-úsáideann trealamh iascaireachta tarraingthe, agus iascairí de chois, lena n-áirítear bailitheoirí sliogéisc, a dhéanann iascaireacht chósta ar mhionscála. Cuimsítear leis an earnáil sin beagnach 75 % de na soithí iascaireachta ar fad atá cláraithe san Aontas agus beagnach leath den fhostaíocht ar fad san earnáil iascaigh. Bíonn oibreoirí ó iascaigh chósta ar mhionscála ag brath go háirithe ar stoic shláintiúla éisc mar phríomhfhoinse ioncaim. Agus é mar aidhm aige cleachtas iascaireachta inbhuanaithe a spreagadh, le CEMID, ba cheart cóir fhabhrach a thabhairt do na hoibreoirí sin, trí ráta déine cabhrach uasta 100 %, seachas d'oibríochtaí a bhaineann leis an gcéad soitheach iascaireachta a fháil, inneall a ionadú nó a nuachóiriú agus oibríochtaí lena méadaítear olltonnáiste soithigh iascaireachta chun críoch sábháilteacht, dálaí oibre nó éifeachtúlacht fuinnimh a fheabhsú. Ina theannta sin, ba cheart do na Ballstáit riachtanais shonracha na hiascaireachta cósta ar mhionscála a chur san áireamh ina gclár agus ba cheart dóibh tuairisc a thabhairt ar na cineálacha gníomhaíochtaí atá á meas maidir le hiascaireacht chósta ar mhionscála a fhorbairt.

(34)

Ba cheart gur 70 % den chaiteachas poiblí incháilithe a bheadh in uasráta cómhaoinithe CEMID in aghaidh an chuspóra shonraigh, cé is moite de chúiteamh as costais bhreise sna réigiúin is forimeallaí, áit ar cheart gur 100 % a bheadh ann.

(35)

Ba cheart gur 50 % den chaiteachas incháilithe iomlán an t-uasráta déine cabhrach, ach ba cheart a bheith in ann, i gcásanna áirithe, rátaí maolaitheacha a shocrú.

(36)

Bíonn dúshláin ar leith a bhaineann leis an iargúltacht, an topagrafaíocht agus an aeráid dá dtagraítear in Airteagal 349 CFAE ag na réigiúin is forimeallaí, agus tá sócmhainní ar leith acu freisin lenar féidir geilleagar gorm a fhorbairt. Dá bhrí sin, i gcás gach ceann de na réigiúin is forimeallaí, ba cheart plean gníomhaíochta i ndáil le hearnáil an gheilleagair ghoirm inbhuanaithe a fhorbairt, lena n-áirítear iascaigh agus dobharshaothrú inbhuanaithe, a chur le clár na mBallstát lena mbaineann, agus ba cheart leithdháileadh airgeadais a choimeád chun tacú leis na pleananna gníomhaíochta sin a chur chun feidhme. Chomh maith leis sin, le CEMID, ba cheart é a bheith indéanta tacú le cúiteamh a íoc as na costais bhreise a bhíonn ar oibreoirí ó na réigiúin is forimeallaí mar gheall ar shuíomh nó oileánachas na réigiún sin. Ba cheart teorainn a chur leis an tacaíocht sin mar chéatadán den leithdháileadh foriomlán airgeadais sin. Anuas air sin, ba cheart ráta déine cabhrach is airde ná an ráta a bhfuil feidhm aige maidir le hoibríochtaí eile a chur i bhfeidhm sna réigiúin is forimeallaí. Ba ceart na Ballstáit a bheith in ann maoiniú breise a dheonú chun an tacaíocht sin a chur chun feidhme. Mar Státchabhair, ba cheart maoiniú den sórt sin a chur in iúl don Choimisiún, agus féadfaidh an Coimisiún é a fhormheas faoin Rialachán seo mar chuid den tacaíocht sin.

(37)

Faoi bhainistíocht roinnte, le CEMID, ba cheart é a bheith indéanta tacú leis an mbithéagsúlacht uisceach agus éiceachórais uisceacha, lena n-áirítear in uiscí intíre, a chosaint agus a athbhunú. Chun na críche sin, ba cheart tacaíocht ó CEMID a bheith ar fáil chun cúiteamh a íoc, inter alia, le hiascairí as trealamh iascaireachta a cailleadh agus bruscar muirí a bhailiú go héighníomhach ón bhfarraige, lena n-áirítear feamainn shargasach, agus le haghaidh infheistíochtaí i gcalafoirt chun saoráidí cuí glactha a chur ar fáil i gcomhair trealamh iascaireachta a cailleadh agus bruscar muirí. Ba cheart tacaíocht a bheith ar fáil freisin le haghaidh gníomhaíochtaí chun dea-stádas comhshaoil a bhaint amach nó a choinneáil sa mhuirthimpeallacht mar a leagtar amach i dTreoir 2008/56/CE, le haghaidh bearta cosanta spásúla arna mbunú de bhun na Treorach sin a chur chun feidhme, le haghaidh limistéir NATURA 2000 a bhainistiú agus a athbhunú agus chun faireachán a dhéanamh orthu, i gcomhréir leis na creataí gníomhaíochta tosaíochta arna mbunú de bhun Threoir 92/43/CEE ón gComhairle (14), le haghaidh speicis a chosaint, go háirithe faoi Threoir 92/43/CEE agus Treoir 2009/147/CE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (15), chomh maith le huiscí intíre a athbhunú i gcomhréir leis an gclár beart arna bhunú de bhun Threoir 2000/60/CE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (16). Faoi bhainistíocht dhíreach, le CEMID, ba cheart tacú le farraigí glana sláintiúla a chur chun cinn agus leis an straitéis Eorpach um plaistigh sa gheilleagar ciorclach, a forbraíodh i dTeachtaireacht ón gCoimisiún an 16 Eanáir 2018, a chur chun feidhme, i gcomhréir leis an gcuspóir i ndáil le dea-stádas comhshaoil a bhaint amach nó a chothú sa mhuirthimpeallacht.

(38)

Leis an iascach agus an dobharshaothrú, rannchuidítear le slándáil bia agus le cothú. Mar sin féin, meastar go n-allmhairíonn an tAontas breis agus 60 % dá sholáthar táirgí iascaigh agus, dá bhrí sin, bíonn sé ag brath go mór ar thríú tíortha. Is dúshlán tábhachtach dúinn borradh a chur faoi thomhaltas an phróitéin éisc a tháirgtear san Aontas ar chaighdeáin ardcháilíochta agus é a bheith ar fáil do thomhaltóirí ar phraghasanna inacmhainne.

(39)

Le CEMID, ba cheart é a bheith indéanta tacú le cur chun cinn agus forbairt inbhuanaithe an dobharshaothraithe, lena n-áirítear an dobharshaothrú fionnuisce, le haghaidh saothrú ainmhithe agus plandaí uisceacha chun bia agus amhábhair eile a tháirgeadh. Tá nósanna imeachta riaracháin casta fós i bhfeidhm i mBallstáit áirithe, amhail deacrachtaí rochtana ar spás agus nósanna imeachta támáilte ceadúnaithe, agus fágann sé sin gur deacair don earnáil feabhas a chur ar íomhá agus iomaíochas táirgí saothraithe. Ba cheart tacaíocht ó CEMID a bheith comhleanúnach le pleananna straitéiseacha náisiúnta ilbhliantúla don dobharshaothrú arna bhforbairt ar bhonn Rialachán (AE) Uimh. 1380/2013. Go háirithe, maidir le tacaíocht i ndáil le hinbhuanaitheacht chomhshaoil, infheistíochtaí táirgiúla, nuálaíocht, scileanna gairmiúla a fháil, dálaí oibre a fheabhsú, agus bearta cúitimh lena soláthraítear seirbhísí bainistithe talún agus nádúir criticiúla, ba cheart í a bheith incháilithe. Gníomhaíochtaí sláinte poiblí, scéimeanna árachais do stoic dhobharshaothraithe agus gníomhaíochtaí sláinte agus leasa ainmhithe, ba cheart iad a bheith incháilithe freisin.

(40)

Braitheann slándáil bia ar mhargaí éifeachtúla dea-eagraithe, rud a chuireann feabhas ar thrédhearcacht, cobhsaíocht, cáilíocht agus éagsúlacht i dtaobh an tslabhra soláthair, agus ar fhaisnéis do thomhaltóirí. Chun na críche sin, le CEMID, ba cheart é a bheith indéanta tacú le margaíocht an iascaigh agus na dtáirgí dobharshaothraithe, i gcomhréir leis na cuspóirí a leagtar amach i Rialachán (AE) Uimh. 1379/2013 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (17). Go háirithe, ba cheart tacaíocht a bheith ar fáil le haghaidh eagraíochtaí táirgeoirí a chruthú, pleananna táirgeachta agus margaíochta a chur chun feidhme, asraonta margaidh nua a chur chun cinn agus faisnéis mhargaidh a fhorbairt agus a scaipeadh.

(41)

Bíonn ról ag tionscal na próiseála maidir le táirgí iascaigh agus dobharshaothraithe a bheith ar fáil agus maidir le cáilíocht na dtáirgí sin. Le CEMID, ba cheart é a bheith indéanta tacú le hinfheistíochtaí spriocdhírithe sa tionscal sin, ar choinníoll go rannchuidítear leo le cuspóirí chomheagrú na margaí a bhaint amach. I gcás eintitis nach fiontair bheaga agus mheánmhéide (FBManna) iad, níor cheart an tacaíocht sin a chur ar fáil ach trí ionstraimí airgeadais nó trí InvestEU níor cheart í a chur ar fáil trí dheontais.

(42)

Le CEMID, ba cheart é a bheith indéanta tacú le cúiteamh d'oibreoirí san earnáil iascaigh agus dobharshaothraithe i gcás imeachtaí eisceachtúla a mbeadh suaitheadh suntasach sna margaí mar thoradh orthu.

(43)

Braitheann cruthú post i réigiúin chósta go mór ar an bhforbairt faoi thionchar an phobail a dhéantar ar gheilleagar gorm inbhuanaithe lena dtugtar beocht do chreatlach shóisialta na réigiún sin. Is dócha gur mó an fás a thiocfaidh faoi thionscail agus seirbhísí aigéin ná faoin ngeilleagar domhanda agus go gcuirfidh siad go mór leis an bhfostaíocht agus leis an bhfás faoi 2030. Le go mbeidh sé inbhuanaithe, braitheann an fás gorm ar an nuálaíocht agus ar an infheistíocht i ngnólachtaí muirí nua agus sa bhithgheilleagar, lena n-áirítear samhlacha inbhuanaithe turasóireachta, fuinneamh in-athnuaite aigéanbhunaithe, longthógáil nuálach ardleibhéil agus seirbhísí nua calafoirt, lenar féidir poist a chruthú agus feabhas a chur ar an bhforbairt áitiúil ag an am céanna. Cé gur cheart infheistíocht sa gheilleagar gorm inbhuanaithe a phríomhshruthú ar fud bhuiséad an Aontais, ba cheart, le tacaíocht ó CEMID, díriú go sonrach ar na coinníollacha cumasúcháin chun an geilleagar gorm inbhuanaithe a fhorbairt agus ar dheireadh a chur le bacainní chun forbairt margaí nua, teicneolaíochtaí nua nó seirbhísí nua a éascú agus chun infheistíochtaí iontu a éascú. Ba cheart tacaíocht d'fhorbairt an gheilleagair ghoirm inbhuanaithe a sholáthar tríd an mbainistíocht roinnte, dhíreach agus indíreach.

(44)

Braitheann forbairt geilleagair ghoirm inbhuanaithe go láidir ar chomhpháirtíochtaí idir geallsealbhóirí áitiúla a chuireann go mór le beocht phobail agus gheilleagair, idir chósta agus intíre. Le CEMID, ba cheart uirlisí a chur ar fáil chun comhpháirtíochtaí den sórt sin a chothú. Chun na críche sin, ba cheart tacaíocht trí fhorbairt áitiúil faoi stiúir an phobail a bheith ar fáil faoi bhainistíocht roinnte. Leis an gcur chuige sin, ba cheart borradh a chur faoin éagsúlú eacnamaíoch i gcomhthéacs áitiúil trí iascaigh chósta agus intíre, dobharshaothrú agus geilleagar gorm inbhuanaithe a fhorbairt. Le straitéisí forbartha áitiúla faoi stiúir an phobail, ba cheart a áirithiú go mbaineann pobail áitiúla i limistéir iascaigh agus dobharshaothraithe leas agus tairbhe as deiseanna a chuirtear ar fáil leis an ngeilleagar gorm inbhuanaithe, agus go mbaineann siad buntáiste as acmhainní comhshaoil, cultúrtha, sóisialta agus daonna agus go ndéanann siad iad a threisiú. Ba cheart, dá bhrí sin, do gach comhpháirtíocht príomhfhócas a straitéise a léiriú trí rannpháirtíocht chothrom agus ionadaíocht chothrom na ngeallsealbhóirí ar fad ón ngeilleagar gorm inbhuanaithe áitiúil a áirithiú.

(45)

Faoi bhainistíocht roinnte, le CEMID, ba cheart é a bheith indéanta tacú le neart a chur le bainistíocht inbhuanaithe na bhfarraigí agus na n-aigéan trí shonraí a bhailiú, a bhainistiú agus a úsáid chun eolas ar staid na muirthimpeallachta a fheabhsú. Ba cheart é a bheith mar aidhm leis an tacaíocht sin na ceanglais faoi Threoracha 92/43/CEE agus 2009/147/CE a chomhlíonadh, tacú leis an bpleanáil spásúil mhuirí agus feabhas a chur ar cháilíocht sonraí agus ar roinnt sonraí trí bhíthin an líonra breathnóireachta agus sonraí muirí Eorpach.

(46)

Faoi bhainistíocht dhíreach agus indíreach, le tacaíocht ó CEMID, ba cheart díriú ar na coinníollacha cumasúcháin don gheilleagar gorm inbhuanaithe trí rialachas comhtháite agus bainistíocht chomhtháite an bheartais mhuirí a chur chun cinn, feabhas a chur ar aistriú agus ar ghlacadh taighde, nuálaíochta agus teicneolaíochta sa gheilleagar gorm inbhuanaithe, feabhas a chur ar scileanna muirí, ar thuiscint ar na haigéin agus ar roinnt sonraí socheacnamaíocha faoin ngeilleagar gorm inbhuanaithe, geilleagar gorm inbhuanaithe ísealcharbóin aeráid-díonach a chur chun cinn, agus píblínte tionscadail agus ionstraimí nuálacha maoiniúcháin a fhorbairt. Ba cheart aird chuí a thabhairt ar chás sonrach na réigiún is forimeallaí i ndáil leis na réimsí thuasluaite.

(47)

Tá 60 % de na haigéin lastall de theorainneacha dlínse náisiúnta. Ciallaíonn sin go bhfuil freagracht chomhroinnte idirnáisiúnta ann. Is fadhbanna trasteorann iad formhór na bhfadhbanna a bhaineann leis na haigéin, amhail an róshaothrú, an t-athrú aeráide, an t-aigéadú, an truailliú agus meath na bithéagsúlachta, agus, dá bhrí sin, ní mór freagairt chomhroinnte a thabhairt orthu. Faoi Choinbhinsiún na Náisiún Aontaithe maidir le Dlí na Farraige, ar Páirtí ann an tAontas faoi Chinneadh 98/392/CE ón gComhairle (18), bunaíodh neart ceart dlínse, institiúidí agus creataí sonracha chun gníomhaíocht an duine ar na haigéin a rialáil agus a bhainistiú. Le blianta beaga anuas, tá an domhain ar aon intinn gur cheart an mhuirthimpeallacht agus gníomhaíochtaí muirí an duine a bhainistiú go héifeachtach chun aghaidh a thabhairt ar an mbrú méadaitheach ar na haigéin.

(48)

Mar ghníomhaí domhanda, tá an tAontas tiomanta go mór do rialachas idirnáisiúnta na n-aigéan a chur chun cinn, i gcomhréir le Teachtaireacht Chomhpháirteach ón gCoimisiún agus ó Ardionadaí an Aontais do Ghnóthaí Eachtracha agus don Bheartas Slándála an 10 Samhain 2016 dar teideal International ocean governance: an agenda for the future of our oceans [Rialachas idirnáisiúnta na n-aigéan: clár oibre le haghaidh thodhchaí ár n-aigéan]. Le beartas an Aontais maidir le rialachas na n-aigéan, cumhdaítear na haigéin ar bhealach comhtháite. Ní hamháin go bhfuil rialachas idirnáisiúnta na n-aigéan lárnach maidir le “Clár Oibre 2030” a bhaint amach, agus go háirithe SFI 14, ach tá sé tábhachtach freisin chun farraigí agus aigéin atá sábháilte, slán, glan agus a bhainistítear go hinbhuanaithe a chinntiú do na glúine atá le teacht. Ní mór don Aontas na gealltanais idirnáisiúnta sin a thug sé a chomhlíonadh agus a bheith ina cheann feadhna maidir le rialachas idirnáisiúnta na n-aigéan a fheabhsú ar an leibhéal déthaobhach, réigiúnach agus iltaobhach, lena n-áirítear chun iascaireacht NNN a chosc, a dhíspreagadh agus a dhíothú, feabhas a chur ar an gcreat um rialachas idirnáisiúnta na n-aigéan, brú ar na haigéin agus ar na farraigí a laghdú, dálaí a chruthú do gheilleagar gorm inbhuanaithe agus taighde agus sonraí idirnáisiúnta i dtaobh na n-aigéan a threisiú.

(49)

Na gníomhaíochtaí faoi CEMID chun rialachas idirnáisiúnta na n-aigéan a chur chun cinn, tá sé mar aidhm leo feabhas a chur ar chreat uileghabhálach na bpróiseas idirnáisiúnta agus réigiúnach, na gcomhaontuithe, na rialacha agus na n-institiúidí chun gníomhaíocht an duine ar na haigéin a rialáil agus a bhainistiú. Socruithe idirnáisiúnta atá tugtha i gcrích ag an Aontas i réimsí nach gcumhdaítear leis na SFPAnna agus a bunaíodh le tríú tíortha éagsúla, agus ranníocaíocht ballraíochta shainordaitheach an Aontais le heagraíochtaí réigiúnacha bainistithe iascaigh (ERBInna), ba cheart iad a mhaoiniú le CEMID. Leanfar de SFPAnna agus ERBInna a chistiú faoi shnáitheanna éagsúla de bhuiséad an Aontais.

(50)

I ndáil leis an tslándáil agus leis an gcosaint, tá sé éigeantach go bhfeabhsófar an chosaint teorainneacha agus an tslándáil mhuirí. Faoi Straitéis Slándála Muirí an Aontais Eorpaigh a ghlac Comhairle an Aontais Eorpaigh an 24 Meitheamh 2014 agus an Plean Gníomhaíochta a ghabhann léi a glacadh an 16 Nollaig 2014, tá an chomhroinnt faisnéise agus comhar an gharda teorann agus cósta Eorpaigh a dhéantar idir an Ghníomhaireacht Eorpach um Rialú ar Iascach, an Ghníomhaireacht Eorpach um Shábháilteacht Mhuirí agus an Ghníomhaireacht Eorpach um an nGarda Teorann agus Cósta an-tábhachtach chun na cuspóirí sin a bhaint amach. Dá bhrí sin, le CEMID, ba cheart tacú leis an bhfaireachas muirí agus le comhar an gharda cósta faoi bhainistíocht roinnte agus faoi bhainistíocht dhíreach araon, lena n-áirítear trí bhíthin ítimí a cheannach i gcomhair oibríochtaí muirí ilchuspóireacha. Chomh maith leis sin, le CEMID, ba cheart cead a thabhairt do na gníomhaireachtaí ábhartha tacaíocht a chur chun feidhme i réimse an fhaireachais mhuirí agus na slándála muirí trí bhainistíocht indíreach.

(51)

Faoi bhainistíocht roinnte, ba cheart do gach Ballstát clár aonair a ullmhú agus ba cheart don Choimisiún iad a fhormheas. Ba cheart don Choimisiún na dréachtchláir a mheasúnú trí uasmhéadú a rannchuidithe le tosaíochtaí CEMID agus le cuspóirí na hathléimneachta, an aistrithe ghlais agus an aistrithe dhigitigh a chur san áireamh. Agus na dréachtchláir á measúnú aige, ba cheart don Choimisiún a chur san áireamh a mhéid a rannchuidíonn siad le forbairt na hiascaireachta inbhuanaithe cósta ar mhionscála, leis an inbhuanaitheacht chomhshaoil, eacnamaíoch agus shóisialta, le dul i ngleic le dúshláin chomhshaoil agus shocheacnamaíocha CBI, le feidhmíocht shocheacnamaíoch an gheilleagair ghoirm inbhuanaithe, le caomhnú agus athchóiriú na n-éiceachóras muirí, le laghdú an bhruscair mhuirí agus le maolú an athraithe aeráide agus leis an oiriúnú dó freisin.

(52)

I gcomhthéacs an réigiúnaithe agus d'fhonn na Ballstáit a ghríosú chun cur chuige straitéiseach a ghlacadh agus na cláir á n-ullmhú acu, ba cheart don Choimisiún na dréachtchláir a mheasúnú tríd an anailís imchuach farraige réigiúnaigh a chur san áireamh, i gcás inarb infheidhme, ar anailís í a d'fhorbair an Coimisiún agus lena léirítear na láidreachtaí agus laigí coiteanna i ndáil le cuspóirí CBI a bhaint amach. Ba cheart an anailís sin a bheith mar threoir ag na Ballstáit agus ag an gCoimisiún araon le linn dóibh idirbheartaíocht a dhéanamh ar gach clár, agus dúshláin agus riachtanais réigiúnacha á gcur san áireamh acu.

(53)

Ba cheart measúnú a dhéanamh, ar bhonn táscairí, ar fheidhmíocht CEMID sna Ballstáit. Ba cheart do na Ballstáit tuairisciú ar an dul chun cinn ionsar na gcloch míle agus na spriocanna arna leagan síos i gcomhréir le Rialachán (AE) 2021/1060. Ba cheart creat faireacháin agus meastóireachta a bhunú chun na críche sin.

(54)

Chun faisnéis a chur ar fáil maidir leis an tacaíocht ó CEMID do chuspóirí comhshaoil agus aeráide i gcomhréir le Rialachán (AE) 2021/1060, ba cheart modheolaíocht atá bunaithe ar chineálacha idirghabhála a bhunú. Leis an modheolaíocht sin, ba cheart ualú sonrach a shannadh don tacaíocht arna soláthar ar leibhéal a léireodh an méid rannchuidithe atá sa tacaíocht sin do chuspóirí comhshaoil agus do chuspóirí aeráide.

(55)

De bhun mhíreanna 22 agus 23 de Chomhaontú Idirinstitiúideach an 13 Aibreán 2016 maidir le Reachtóireacht Níos Fearr (19), ba cheart meastóireacht a dhéanamh ar CEMID ar bhonn na faisnéise arna bailiú i gcomhréir le ceanglais faireacháin shonracha, agus ag an am céanna ualach riaracháin, go háirithe ar na Ballstáit, agus ró-rialáil, á seachaint. Ar na ceanglais sin ba cheart a áireamh, i gcás inarb iomchuí, táscairí intomhaiste mar bhonn chun meastóireacht a dhéanamh ar éifeachtaí CEMID ar an talamh.

(56)

Ba cheart don Choimisiún gníomhaíochtaí faisnéise agus cumarsáide a bhaineann le CEMID agus lena chuid gníomhaíochtaí agus torthaí a chur chun feidhme. Leis na hacmhainní airgeadais arna leithdháileadh ar CEMID, ba cheart rannchuidiú freisin le cumarsáid chorparáideach faoi thosaíochtaí polaitiúla an Aontais, a mhéid a bhaineann siad le tosaíochtaí CEMID.

(57)

I gcomhréir leis an Rialachán Airgeadais, Rialachán (AE, Euratom) Uimh. 883/2013 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (20), agus Rialacháin (CE, Euratom) Uimh. 2988/95 (21), (Euratom, CE) Uimh. 2185/96 (22) agus (AE) 2017/1939 (23) ón gComhairle, táthar chun leasanna airgeadais an Aontais a chosaint trí bhíthin bearta comhréireacha, lena n-áirítear bearta a bhaineann le neamhrialtachtaí a chosc, a bhrath, a cheartú agus a imscrúdú, lena n-áirítear calaois, le cistí a cailleadh, a íocadh go mícheart nó a úsáideadh go mícheart a ghnóthú agus, i gcás inarb iomchuí, le pionóis riaracháin a fhorchur. Go háirithe, i gcomhréir le Rialacháin (Euratom, CE) Uimh. 2185/96 agus (AE, Euratom) Uimh. 883/2013, tá an chumhacht ag an Oifig Eorpach Frith-Chalaoise (OLAF) imscrúduithe a dhéanamh, lena n-áirítear seiceálacha agus cigireachtaí ar an láthair, d'fhonn a shuí ar tharla calaois, éilliú nó aon ghníomhaíocht neamhdhleathach eile a dhéanann difear do leasanna airgeadais an Aontais. Tugtar de chumhacht d'Oifig an Ionchúisitheora Phoiblí Eorpaigh (OIPE), i gcomhréir le Rialachán (AE) 2017/1939, cionta coiriúla a dhéanann difear do leasanna airgeadais an Aontais, dá bhforáiltear i dTreoir (AE) 2017/1371 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (24), a imscrúdú agus a ionchúiseamh. I gcomhréir leis an Rialachán Airgeadais, tá ar aon duine nó aon eintiteas a fhaigheann cistí de chuid an Aontais comhoibriú go hiomlán maidir le cosaint leasanna airgeadais an Aontais, na cearta agus an rochtain is gá a thabhairt don Choimisiún, do OLAF, don Chúirt Iniúchóirí agus, i leith na mBallstát sin atá rannpháirteach sa chomhar feabhsaithe de bhun Rialachán (AE) 2017/1939, do OIPE, agus a áirithiú go dtabharfaidh aon tríú páirtithe a bheidh páirteach i gcur chun feidhme cistí de chuid an Aontais cearta coibhéiseacha. Ba cheart do na Ballstáit aon neamhrialtachtaí, lena n-áirítear calaois, arna ndéanamh ag tairbhithe, a chosc agus a bhrath agus déileáil go héifeachtach leo. Ba cheart do na Ballstáit tuairisc a thabhairt don Choimisiún maidir le haon neamhrialtachtaí a bhraitear, lena n-áirítear calaois, agus maidir le haon ghníomhaíocht leantach a rinne siad i dtaca leis na neamhrialtachtaí sin agus maidir le haon imscrúduithe de chuid OLAF.

(58)

Chun feabhas a chur ar an trédhearcacht maidir le húsáid chistí an Aontais agus maidir leis an mbainistíocht fhónta airgeadais a dhéantar orthu, go háirithe an rialú poiblí ar an airgead a úsáidtear a threisiú, ba cheart faisnéis áirithe faoi na hoibríochtaí arna gcistiú faoi CEMID a fhoilsiú ar shuíomh gréasáin de chuid Ballstáit, i gcomhréir le Rialachán (AE) 2021/1060. Nuair a fhoilseoidh Ballstát faisnéis faoi oibríochtaí arna gcistiú faoi CEMID, comhlíonfar na rialacha maidir le cosaint sonraí pearsanta a leagtar amach i Rialachán (AE) 2016/679 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (25).

(59)

Chun eilimintí neamhriachtanacha áirithe den Rialachán seo a fhorlíonadh, ba cheart an chumhacht chun gníomhartha tarmligthe a ghlacadh i gcomhréir le hAirteagal 290 CFAE a tharmligean chuig an gCoimisiún i dtaca leis an tairseach, lena gníomhachtaítear neamh-inghlacthacht i ndáil le critéir inghlactha na n-iarratas, chomh maith le tréimhse na neamh-inghlacthachta sin, a shainaithint, i dtaca leis na socruithe maidir leis an gcúnamh a deonaíodh a ghnóthú i gcás sáruithe tromchúiseacha, i dtaca le dátaí ábhartha tosaithe nó críochnaithe na tréimhse neamh-inghlacthachta agus na coinníollacha do thréimhse laghdaithe neamh-inghlacthachta agus i dtaca le sainiú na gcritéar chun costais bhreise mar gheall ar bhaic shonracha ar na réigiúin is forimeallaí a ríomh. Chun eilimintí neamhriachtanacha áirithe den Rialachán seo a leasú, ba cheart an chumhacht chun gníomhartha tarmligthe a ghlacadh i gcomhréir le hAirteagal 290 CFAE a tharmligean freisin chuig an gCoimisiún ionas go bhféadfar croítháscairí feidhmíochta breise a thabhairt isteach. Chun aistriú rianúil ón scéim a bunaíodh le Rialachán (AE) Uimh. 508/2014 chuig an scéim a bhunaítear leis an Rialachán seo a éascú, ba cheart an chumhacht chun gníomhartha tarmligthe a ghlacadh i gcomhréir le hAirteagal 290 CFAE a tharmligean freisin chuig an gCoimisiún chun an Rialachán seo a fhorlíonadh trí fhorálacha idirthréimhseacha a bhunú. Tá sé tábhachtach, go háirithe, go rachadh an Coimisiún i mbun comhairliúcháin iomchuí le linn a chuid oibre ullmhúcháin, lena n-áirítear ar leibhéal na saineolaithe, agus go ndéanfaí na comhairliúcháin sin i gcomhréir leis na prionsabail a leagtar síos i gComhaontú Idirinstitiúideach an 13 Aibreán 2016 maidir le Reachtóireacht Níos Fearr. Go sonrach, chun rannpháirtíocht chomhionann in ullmhú na ngníomhartha tarmligthe a áirithiú, faigheann Parlaimint na hEorpa agus an Chomhairle na doiciméid uile ag an am céanna leis na saineolaithe sna Ballstáit, agus bíonn rochtain chórasach ag a gcuid saineolaithe ar chruinnithe ghrúpaí saineolaithe an Choimisiúin a bhíonn ag déileáil le hullmhú na ngníomhartha tarmligthe.

(60)

Chun coinníollacha aonfhoirmeacha a áirithiú maidir leis an Rialachán seo a chur chun feidhme, ba cheart cumhachtaí cur chun feidhme a thabhairt don Choimisiún i ndáil leis na cláir oibre, teicneolaíochtaí atá éifeachtúil ó thaobh fuinnimh de a shainaithint agus eilimintí modheolaíochta a bhunú chun laghduithe astaíochtaí CO2 ar innill soithigh iascaireachta a thomhas, teagmhas eisceachtúil a bheith tarlaithe, cásanna neamhchomhlíonadh na mBallstát a shainmhíniú a d'fhéadfadh cur isteach ar an spriocdháta íocaíochta, íocaíochtaí a chur ar fionraí de bharr neamhchomhlíonadh tromchúiseach Ballstáit, ceartuithe airgeadais agus sonraí ábhartha cur chun feidhme ar leibhéal na hoibríochta a shainaithint agus na sonraí sin a chur i láthair. Ach amháin a mhéid a bhaineann leis na cláir oibre, lena n-airítear cúnamh teicniúil, agus teagmhas eisceachtúil a bheith tar éis tarlú, ba cheart na cumhachtaí sin a fheidhmiú i gcomhréir le Rialachán (AE) Uimh. 182/2011 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (26).

(61)

I gcomhréir le hAirteagal 193(2) den Rialachán Airgeadais, ba cheart é a bheith indéanta deontas a dhámhachtain do ghníomhaíocht atá tosaithe cheana féin, ar choinníoll gur féidir leis an iarratasóir a thaispeáint gur gá tús a chur leis an ngníomhaíocht sula sínítear an comhaontú deontais. Mar sin féin, ní incháilithe na costais a thabhófar roimh an dáta a thíolacfar an t-iarratas ar dheontas, ach amháin i gcásanna eisceachtúla a bhfuil údar cuí leo. Chun aon chur isteach a sheachaint ar thacaíocht ón Aontas, a d'fhéadfadh dochar a dhéanamh do leasanna an Aontais, ba cheart an deis a bheith ann foráil a dhéanamh sa chinneadh maoiniúcháin, ar feadh tréimhse theoranta ama ag tús CAI 2021-2027, agus i gcásanna a bhfuil údar cuí leo amháin, d'incháilitheacht gníomhaíochtaí agus costas ó thús na bliana airgeadais 2021, fiú más rud é gur cuireadh chun feidhme iad agus gur tabhaíodh iad sular tíolacadh an t-iarratas ar dheontas. Ar na cúiseanna céanna agus faoi na coinníollacha céanna, is gá maolú ar Airteagal 193(4) den Rialachán Airgeadais sin a mhéid a bhaineann le deontais oibriúcháin.

(62)

Ós rud é nach féidir leis na Ballstáit cuspóirí an Rialacháin seo a ghnóthú go leordhóthanach agus, de bharr a bhfairsinge agus a n-éifeachtaí, gur fearr is féidir iad a ghnóthú ar leibhéal an Aontais, féadfaidh an tAontas bearta a ghlacadh, i gcomhréir le prionsabal na coimhdeachta a leagtar amach in Airteagal 5 den Chonradh ar an Aontas Eorpach. I gcomhréir le prionsabal na comhréireachta a leagtar amach san Airteagal sin, ní théann an Rialachán seo thar a bhfuil riachtanach chun na cuspóirí sin a ghnóthú.

(63)

Chun leanúnachas a áirithiú maidir le tacaíocht a sholáthar sa réimse beartais ábhartha agus chun cur chun feidhme a cheadú amhail ó thús CAI 2021-2027, is gá foráil a dhéanamh do chur i bhfeidhm an Rialacháin seo, le héifeacht chúlghabhálach, a mhéid a bhaineann leis an tacaíocht faoi bhainistíocht dhíreach agus indíreach ón 1 Eanáir 2021. Dá bharr sin, ba cheart don Rialachán seo teacht i bhfeidhm mar ábhar práinne an lá tar éis lá a fhoilsithe in Iris Oifigiúil an Aontais Eorpaigh,