Κατανομή των αρμοδιοτήτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση

ΣΥΝΟΨΗ

Η ΕΕ διαθέτει μόνο τις αρμοδιότητες που της ανατίθενται με τις Συνθήκες (αρχή της δοτής αρμοδιότητας). Σύμφωνα με την αρχή αυτή, η ΕΕ μπορεί να ενεργεί μόνον εντός των ορίων των αρμοδιοτήτων που της ανατίθενται από τις χώρες της ΕΕ με τις Συνθήκες ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι που προβλέπονται σε αυτές. Οι αρμοδιότητες που δεν ανατίθενται στην ΕΕ με τις Συνθήκες ασκούνται από τις χώρες της ΕΕ. Στη συνθήκη της Λισαβόνας διευκρινίζεται η κατανομή των αρμοδιοτήτων μεταξύ της ΕΕ και των χωρών της. Οι εν λόγω αρμοδιότητες χωρίζονται σε 3 βασικές κατηγορίες:

• αποκλειστικές αρμοδιότητες·
• συντρέχουσες αρμοδιότητες· και
• υποστηρικτικές αρμοδιότητες.

3 βασικά είδη αρμοδιοτήτων

• 1.

  Αποκλειστικές αρμοδιότητες (άρθρο 3 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης — ΣΛΕΕ): τομείς στους οποίους η ΕΕ μόνη μπορεί να νομοθετήσει και να εγκρίνει δεσμευτικές πράξεις. Τούτο μπορούν να πράξουν οι χώρες της ΕΕ μόνο εάν εξουσιοδοτηθούν από την ΕΕ να εφαρμόσουν τις εν λόγω πράξεις. Η ΕΕ έχει αποκλειστική αρμοδιότητα όσον αφορά τους παρακάτω τομείς:

  • την τελωνειακή ένωση·
  • τη θέσπιση κανόνων ανταγωνισμού αναγκαίων για τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς·
  • τη νομισματική πολιτική για τις χώρες της ευρωζώνης·
  • τη διατήρηση των βιολογικών πόρων της θάλασσας σύμφωνα με την κοινή αλιευτική πολιτική·
  • την κοινή εμπορική πολιτική·
  • τη σύναψη διεθνών συμφωνιών υπό ορισμένους όρους.

• 2.

  Συντρέχουσες αρμοδιότητες (άρθρο 4 της ΣΛΕΕ): η ΕΕ και οι χώρες της ΕΕ μπορούν να νομοθετήσουν και να εγκρίνουν νομικά δεσμευτικές πράξεις. Οι χώρες της ΕΕ ασκούν την αρμοδιότητά τους όπου η ΕΕ δεν ασκεί ή έχει αποφασίσει να μην ασκήσει την αρμοδιότητά της. Οι συντρέχουσες αρμοδιότητες της ΕΕ και των χωρών της αφορούν τους εξής τομείς:

  • την εσωτερική αγορά·
  • την κοινωνική πολιτική, αλλά μόνο για τις πτυχές που καθορίζονται συγκεκριμένα στη Συνθήκη·
  • την οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή (περιφερειακή πολιτική)·
  • τη γεωργία και την αλιεία (με την εξαίρεση της διατήρησης των βιολογικών πόρων της θάλασσας)·
  • το περιβάλλον·
  • την προστασία των καταναλωτών·
  • τις μεταφορές·
  • τα διευρωπαϊκά δίκτυα·
  • την ενέργεια·
  • τον χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης·
  • τις κοινές προκλήσεις για την ασφάλεια στον τομέα της δημόσιας υγείας, με περιορισμό στις πτυχές που καθορίζονται στη ΣΛΕΕ·
  • την έρευνα, την τεχνολογική ανάπτυξη, το διάστημα·
  • την αναπτυξιακή συνεργασία και την ανθρωπιστική βοήθεια.

• 3.

  Υποστηρικτικές αρμοδιότητες (άρθρο 6 της ΣΛΕΕ): η ΕΕ μπορεί να παρέμβει μόνο για να υποστηρίζει, να συντονίζει ή να συμπληρώνει τη δράση των χωρών της ΕΕ. Οι νομικά δεσμευτικές πράξεις της ΕΕ δεν πρέπει να προϋποθέτουν την εναρμόνιση των νομοθετικών και κανονιστικών διατάξεων των χωρών της ΕΕ Οι υποστηρικτικές αρμοδιότητες σχετίζονται με τους ακόλουθους τομείς πολιτικής:

  • την προστασία και τη βελτίωση της ανθρώπινης υγείας·
  • τη βιομηχανία·
  • τον πολιτισμό·
  • τον τουρισμό·
  • την παιδεία, την επαγγελματική εκπαίδευση, τη νεολαία και τον αθλητισμό·
  • την πολιτική προστασία·
  • τη διοικητική συνεργασία.

Ειδικές αρμοδιότητες

Η ΕΕ μπορεί να λαμβάνει μέτρα που θα διασφαλίζουν ότι οι χώρες της ΕΕ συντονίζουν τις οικονομικές και κοινωνικές πολιτικές τους καθώς και τις πολιτικές απασχόλησης σε επίπεδο ΕΕ.

Η κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας της ΕΕ διέπεται από συγκεκριμένα θεσμικά χαρακτηριστικά, όπως η περιορισμένη συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και η εξαίρεση από τυχόν νομοθετική δραστηριότητα. Η πολιτική αυτή ορίζεται και εφαρμόζεται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (αποτελούμενο από τους αρχηγούς κρατών ή τις κυβερνήσεις των χωρών της ΕΕ) και από το Συμβούλιο (αποτελούμενο από εκπρόσωπο κάθε χώρας της ΕΕ σε υπουργικό επίπεδο). Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και ο ύπατος εκπρόσωπος της Ένωσης για θέματα εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας εκπροσωπούν την ΕΕ σε θέματα κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας.

Άσκηση των αρμοδιοτήτων

Η άσκηση των αρμοδιοτήτων της ΕΕ υπόκειται σε δύο θεμελιώδεις αρχές που ορίζονται στο άρθρο 5 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση:

• την αναλογικότητα: το αντικείμενο και το πεδίο εφαρμογής της δράσης της ΕΕ δεν μπορεί να υπερβαίνει τα απαιτούμενα για την επίτευξη των στόχων των Συνθηκών·
• την επικουρικότητα: στον τομέα των μη αποκλειστικών αρμοδιοτήτων, η ΕΕ μπορεί να παρεμβαίνει μόνο εφόσον —και κατά το μέτρο που— ο στόχος μιας προτεινόμενης δράσης δεν μπορεί να επιτευχθεί επαρκώς από τις χώρες της ΕΕ, αλλά μπορεί να επιτευχθεί πιο αποτελεσματικά σε επίπεδο ΕΕ.

τελευταία ενημέρωση 26.01.2016