1. 

Οι υπό κρίση δύο αιτήσεις προδικαστικής αποφάσεως ανάγονται σε ισάριθμες συμβάσεις δημοσίων υπηρεσιών επιβατικών μεταφορών με λεωφορείο, οι οποίες είχαν ανατεθεί (ή πρόκειται να ανατεθούν) απευθείας από γερμανικές τοπικές αρχές στους αντίστοιχους «εγχώριους φορείς» τους. Το αιτούν δικαστήριο επισημαίνει ότι καμία εκ των συμβάσεων αυτών δεν περιβάλλεται τη νομική μορφή της παραχωρήσεως υπηρεσιών μεταφοράς.

2. 

Η εξάπλωση του μηχανισμού αυτού απευθείας αναθέσεως, ο οποίος δεν ακολουθεί τους κανόνες του ελεύθερου ανταγωνισμού και ευνοεί τις δημοτικές επιχειρήσεις μεταφοράς, εγείρει ανησυχίες στις λοιπές επιχειρήσεις του τομέα, ιδιωτικών κεφαλαίων, οι οποίες βλέπουν το μερίδιο αγοράς τους να μειώνεται, τη στιγμή που οι επιχειρήσεις δημοσίων κεφαλαίων διατηρούν ή αυξάνουν το δικό τους μερίδιο.

3. 

Το αιτούν δικαστήριο ζητεί να διευκρινιστεί, κατά πρώτο και κύριο λόγο, εάν η απευθείας ανάθεση των συμβάσεων αυτών στους εγχώριους φορείς διέπεται από τον lex specialis, ο οποίος, εν προκειμένω, θα ήταν το άρθρο 5 του κανονισμού (ΕΚ) 1370/2007 ( 2 ), από τις γενικές οδηγίες σε θέματα δημοσίων συμβάσεων ή από τους κανόνες της Συνθήκης ΛΕΕ. Πέραν της βασικής αυτής αμφιβολίας, τα ερωτήματά του αφορούν και άλλες πτυχές της σχέσεως μεταξύ των τοπικών αρχών και των εγχώριων φορέων τους.

4.

Το άρθρο 2 έχει ως εξής:

«Για τους σκοπούς του παρόντος κανονισμού, νοούνται ως:

[…]

[…]

[…]».

5.

Κατά το άρθρο 4:

«[…]

7.   […] Σε περίπτωση υπεργολαβίας, ο φορέας που έχει αναλάβει τη διαχείριση και τη λειτουργία των δημοσίων επιβατικών μεταφορών σύμφωνα με τον παρόντα κανονισμό, είναι υποχρεωμένος να παράσχει ο ίδιος μεγάλο μέρος των δημόσιων υπηρεσιών επιβατικών μεταφορών. […]»

6.

Το άρθρο 5 ορίζει:

«1.   Οι συμβάσεις παροχής δημόσιας υπηρεσίας ανατίθενται σύμφωνα με τους κανόνες που καθορίζονται στον παρόντα κανονισμό. Ωστόσο, οι συμβάσεις υπηρεσιών ή οι συμβάσεις παροχής δημόσιας υπηρεσίας, όπως ορίζονται με την οδηγία 2004/17/ΕΚ [του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 31ης Μαρτίου 2004, περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης συμβάσεων στους τομείς του ύδατος, της ενέργειας, των μεταφορών και των ταχυδρομικών υπηρεσιών (ΕΕ 2004, L 134, σ. 1)] ή την οδηγία 2004/18/ΕΚ [του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 31ης Μαρτίου 2004, περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης δημόσιων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών (ΕΕ 2004, L 134, σ.114)] [στο εξής, από κοινού: οδηγίες περί δημοσίων συμβάσεων] για την παροχή δημοσίων υπηρεσιών επιβατικών μεταφορών με το λεωφορείο ή το τραμ, ανατίθενται σύμφωνα με τις διαδικασίες που προβλέπουν οι εν λόγω οδηγίες, εφόσον οι συμβάσεις αυτές δεν λαμβάνουν μορφή συμβάσεων παραχώρησης υπηρεσιών κατά τα οριζόμενα στις οδηγίες αυτές. Όταν οι συμβάσεις ανατίθενται σύμφωνα με τις οδηγίες [2004/17] ή [2004/18], οι διατάξεις των παραγράφων 2 έως 6 του παρόντος άρθρου δεν εφαρμόζονται.

2.   Εφόσον το εθνικό δίκαιο δεν το απαγορεύει, κάθε αρμόδια τοπική αρχή, είτε είναι μεμονωμένη αρχή είτε ομάδα αρχών που παρέχουν ολοκληρωμένες δημόσιες υπηρεσίες επιβατικών μεταφορών, μπορεί να αποφασίζει να παρέχει η ίδια δημόσιες υπηρεσίες επιβατικών μεταφορών ή να αναθέτει συμβάσεις παροχής δημόσιας υπηρεσίας απευθείας σε νομικώς ανεξάρτητη οντότητα, επί της οποίας η αρμόδια τοπική αρχή, ή τουλάχιστον μία αρμόδια τοπική αρχή στην περίπτωση ομάδας αρχών, ασκεί έλεγχο ανάλογο εκείνου που ασκεί επί των υπηρεσιακών μονάδων της. Οσάκις αρμόδια τοπική αρχή λαμβάνει τέτοια απόφαση, εφαρμόζονται τα εξής:

[…]

3.   Κάθε αρμόδια αρχή που προσφεύγει σε τρίτον, άλλον από τον εγχώριο φορέα, αναθέτει τις συμβάσεις παροχής δημόσιας υπηρεσίας βάσει διαδικασίας διαγωνισμού, εξαιρουμένων των περιπτώσεων των παραγράφων 4, 5 και 6. Η διαδικασία διαγωνισμού που ακολουθείται είναι ανοικτή σε όλους τους φορείς, δίκαιη και επιτρέπει την τήρηση των αρχών της διαφάνειας και της αμεροληψίας. Μετά την υποβολή των προσφορών και την ενδεχόμενη προεπιλογή, η διαδικασία μπορεί να οδηγήσει σε διαπραγματεύσεις, σύμφωνα με τις ανωτέρω αρχές, με σκοπό να προσδιορισθεί πώς θα ικανοποιηθούν αποτελεσματικότερα ειδικές ή σύνθετες απαιτήσεις.

[…]»

7.

Το άρθρο 7 προβλέπει:

«[…]

2.   Κάθε αρμόδια αρχή λαμβάνει τα αναγκαία μέτρα ούτως ώστε, το αργότερο ένα έτος πριν από την έναρξη της διαδικασίας πρόσκλησης υποβολής προσφορών ή ένα έτος πριν από την απευθείας ανάθεση σύμβασης, να δημοσιεύονται στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης οι ακόλουθες τουλάχιστον πληροφορίες:

[…]»

8.

Το άρθρο 8 ορίζει:

«[…]

2.   Με την επιφύλαξη της παραγράφου 3, η ανάθεση συμβάσεων παροχής δημόσιας υπηρεσίας, σιδηροδρομικώς ή οδικώς, συμμορφώνεται προς το άρθρο 5 από τις 3 Δεκεμβρίου 2019. Κατά τη διάρκεια της μεταβατικής αυτής περιόδου, τα κράτη μέλη λαμβάνουν μέτρα για να συμμορφωθούν σταδιακά προς το άρθρο 5, ούτως ώστε να αποφεύγονται σοβαρά διαρθρωτικά προβλήματα, ιδίως σχετικά με τη μεταφορική ικανότητα.

Εντός των έξι μηνών που ακολουθούν το πρώτο ήμισυ της μεταβατικής περιόδου, τα κράτη μέλη διαβιβάζουν στην Επιτροπή έκθεση προόδου στην οποία περιγράφεται η εφαρμογή της σταδιακής ανάθεσης συμβάσεων παροχής δημόσιας υπηρεσίας σύμφωνα με το άρθρο 5. Βάσει των εκθέσεων προόδου των κρατών μελών, η Επιτροπή μπορεί να προτείνει κατάλληλα μέτρα απευθυνόμενα προς τα κράτη μέλη.

3.   Κατά την εφαρμογή της παραγράφου 2, δεν λαμβάνονται υπόψη οι συμβάσεις παροχής δημόσιας υπηρεσίας οι οποίες έχουν ανατεθεί σύμφωνα με το εθνικό και το κοινοτικό δίκαιο:

Οι συμβάσεις περί των οποίων το στοιχείο α) εξακολουθούν να ισχύουν έως τη λήξη τους. Οι συμβάσεις περί των οποίων τα στοιχεία β) και γ) μπορούν να εξακολουθήσουν να ισχύουν έως τη λήξη τους, αλλά όχι για περισσότερα από 30 έτη. Οι συμβάσεις περί των οποίων το στοιχείο δ) μπορούν να εξακολουθήσουν να ισχύουν έως τη λήξη τους, υπό τον όρον ότι είναι περιορισμένης διαρκείας, συγκρίσιμης με τις διάρκειες που προσδιορίζονται στο άρθρο 4.

Οι συμβάσεις παροχής δημοσίων υπηρεσιών μπορούν να εξακολουθήσουν να ισχύουν έως τη λήξη τους, εφόσον η καταγγελία τους θα συνεπέφερε αδικαιολόγητες νομικές ή οικονομικές συνέπειες και υπό τον όρον ότι η Επιτροπή τις έχει εγκρίνει.

[…]»

9.

Η Rhein-Sieg-Kreis (διοικητική περιφέρεια Rhein-Sieg) είναι οργανισμός τοπικής αυτοδιοικήσεως του Land Nordrhein-Westfalen (ομόσπονδου κράτους της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας, Γερμανία) ο οποίος, σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο, αποτελεί αρμόδια αρχή στην περιφέρεια της δικαιοδοσίας του, κατά την έννοια του κανονισμού.

10.

Η διοικητική περιφέρεια Rhein-Sieg διαθέτει έναν εγχώριο φορέα (Regionalverkehr Köln GmbH, στο εξής: RV Köln) με αυτοτελή νομική προσωπικότητα ( 3 ). Όπως αναφέρεται στη διάταξη περί παραπομπής, η εν λόγω Kreis (διοικητική περιφέρεια) ασκεί επί της RV Köln έλεγχο «ανάλογο εκείνου που ασκεί επί των υπηρεσιακών μονάδων της, υπό μορφή από κοινού ελέγχου μαζί με τους λοιπούς εταίρους» ( 4 ).

11.

Επιπλέον, από κοινού με άλλους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοικήσεως, η διοικητική περιφέρεια Rhein-Sieg συνέστησε σύνδεσμο οργανισμών τοπικής αυτοδιοικήσεως (Verkehrsverbund Rhein-Sieg), ο οποίος ασχολείται, ειδικώς, με τον καθορισμό της τιμολογιακής πολιτικής, δεν ασκεί, όμως, τη μεταφορική δραστηριότητα.

12.

Η διοικητική περιφέρεια ανακοίνωσε ( 5 ) ότι επρόκειτο να προβεί, σύμφωνα με το άρθρο 5, παράγραφος 2, του κανονισμού, σε απευθείας ανάθεση της δημόσιας υπηρεσίας επιβατικών μεταφορών «εντός του εδάφους της περιφέρειάς της, με εξωτερικές γραμμές που κατευθύνονται σε όμορα εδάφη» ( 6 ).

13.

Η RV Köln παρέχει την ανατεθείσα σε αυτήν δημόσια υπηρεσία επιβατικών μεταφορών εντός του εδάφους της διοικητικής περιφέρειας, ανεξαρτήτως τυχόν εξωτερικών γραμμών ή άλλων βοηθητικών στοιχείων της δραστηριότητας αυτής που εισέρχονται στο έδαφος γειτονικών αρμόδιων τοπικών αρχών ( 7 ).

14.

Η σχετική με την ανάθεση αυτή ανακοίνωση προσεβλήθη από τις Verkehrsbetrieb Hüttebräucker GmbH και BVR Busverkehr Rheinland GmbH ενώπιον του Vergabekammer Rheinland (πρωτοβαθμίου οργάνου επιλύσεως διαφορών από διαδικασίες δημοσίων συμβάσεων της Ρηνανίας, Γερμανία), το οποίο απαγόρευσε την απευθείας ανάθεση της συμβάσεως στον εγχώριο φορέα, διότι δεν επληρούντο οι προϋποθέσεις εφαρμογής του άρθρου 5, παράγραφος 2, του κανονισμού: δεν υφίστατο έλεγχος από πλευράς του οργανισμού τοπικής αυτοδιοικήσεως επί του φορέα, η δε δημόσια υπηρεσία επιβατικών μεταφορών παρείχετο σε περιοχές διαφορετικές από αυτές του αναθέτοντος φορέα.

15.

Η απόφαση του πρωτοβαθμίου οργάνου επιλύσεως διαφορών από διαδικασίες δημοσίων συμβάσεων της Ρηνανίας προσεβλήθη ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου. Το τελευταίο επισημαίνει την ύπαρξη αποκλινουσών θέσεων μεταξύ δικαστηρίων στη Γερμανία όσον αφορά τις συμβάσεις οδικών επιβατικών μεταφορών οι οποίες δεν λαμβάνουν τη μορφή συμβάσεως παραχωρήσεως υπηρεσιών:

16.

Υπό τις συνθήκες αυτές, το Oberlandesgericht Düsseldorf (ανώτερο περιφερειακό δικαστήριο Ντίσελντορφ, Γερμανία) υποβάλλει στο Δικαστήριο τα ακόλουθα προδικαστικά ερωτήματα:

Σε περίπτωση καταφατικής απαντήσεως στο πρώτο ερώτημα:

17.

Η Kreis Heinsberg (διοικητική περιφέρεια Heinsberg) είναι οργανισμός τοπικής αυτοδιοικήσεως του Land Nordrhein-Westfalen (ομόσπονδου κράτους της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας, Γερμανία). Μαζί με τον Δήμο Aachen και τις διοικητικές περιφέρειες Aachen και Düren, είναι μέλος του συνδέσμου οργανισμών τοπικής αυτοδιοικήσεως Aachener Verkehrsverbund, ο οποίος ιδρύθηκε με σκοπό την προαγωγή και υποστήριξη των δημόσιων επιβατικών αστικών συγκοινωνιών στα εδάφη των μελών του ( 8 ).

18.

Στις 15 Μαρτίου 2016, η διοικητική περιφέρεια Heinsberg ανακοίνωσε ( 9 ) ότι επρόκειτο να προβεί σε απευθείας ανάθεση, χωρίς προηγούμενη προκήρυξη διαγωνισμού, των δημοσίων υπηρεσιών επιβατικών μεταφορών με λεωφορείο και λοιπά οχήματα, σύμφωνα με το άρθρο 5, παράγραφος 2, του κανονισμού.

19.

Ο εγχώριος φορέας ( 10 ) στον οποίον επρόκειτο, από 1ης Ιανουαρίου 2018 και για χρονικό διάστημα 120 μηνών, να ανατεθεί η εν λόγω υπηρεσία ήταν η WestVerkehr GmbH, εταιρία η οποία ανέπτυσσε τη δραστηριότητά της, κατά κύριο λόγο, μέσω της εξ ολοκλήρου ανήκουσας σε αυτήν θυγατρικής εταιρίας Kreisverkehrsgesellschaft Heinsberg mbH, και η οποία σκόπευε να συνεχίσει την κατ’ αυτόν τον τρόπο δραστηριοποίησή της μετά την απευθείας ανάθεση.

20.

Η Rhenus Veniro GmbH προσέβαλε την ανάθεση ενώπιον του πρωτοβαθμίου οργάνου επιλύσεως διαφορών από διαδικασίες δημοσίων συμβάσεων της Ρηνανίας, το οποίο, στις 11 Νοεμβρίου 2016, απέρριψε την προσφυγή της. Κατόπιν τούτου, η εν λόγω εταιρία προσέφυγε ενώπιον του Oberlandesgericht Düsseldorf (ανώτερου περιφερειακού δικαστηρίου Ντίσελντορφ) ισχυριζόμενη: α) ότι το άρθρο 5, παράγραφος 2, του κανονισμού δεν έχει εφαρμογή και β) ότι, επικουρικώς, η διοικητική περιφέρεια Heinsberg, ως μέλος του συνδέσμου Aachener Verkehrsverbund, δεν είναι αρμόδια για την απευθείας ανάθεση της συμβάσεως, καθόσον η αρμοδιότητα αυτή ανήκει σε μεμονωμένη δημόσια αρχή ή σε ομάδα δημοσίων αρχών, όχι όμως σε δημόσια αρχή υπό την ιδιότητά της ως μέλους της ομάδας.

21.

Υπό τις συνθήκες αυτές, το Oberlandesgericht Düsseldorf (ανώτερο περιφερειακό δικαστήριο Ντίσελντορφ) υποβάλλει στο Δικαστήριο τα ακόλουθα προδικαστικά ερωτήματα:

22.

Οι διατάξεις περί παραπομπής περιήλθαν στη Γραμματεία του Δικαστηρίου στις 17 Μαΐου 2017 και, στη συνέχεια, αποφασίστηκε η συνεκδίκασή τους.

23.

Γραπτές παρατηρήσεις κατέθεσαν η Verkehrsbetrieb Hüttebräucker GmbH, η Rhenus Veniro GmbH, οι διοικητικές περιφέρειες Rhein-Sieg και Heinsberg, η Αυστριακή Κυβέρνηση και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

24.

Η Verkehrsbetrieb Hüttebräucker GmbH, η Rhenus Veniro GmbH, η BVR Busverkher Rheinland Gmbh, οι διοικητικές περιφέρειες Rhein-Sieg και Heinsberg, καθώς και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρέστησαν στην επ’ ακροατηρίου συζήτηση της 31ης Μαΐου 2018.

25.

Η προκείμενη από την οποία πρέπει να εκκινήσει η ανάλυση είναι ότι, στις δύο αυτές διαφορές, η έννομη σχέση μεταξύ της αναθέτουσας αρχής και του επιφορτισμένου με την παροχή δημοσίων υπηρεσιών οδικών επιβατικών μεταφορών φορέα δεν συνιστά, κατά το αιτούν δικαστήριο, παραχώρηση δημόσιας υπηρεσίας, αλλά σύμβαση δημόσιας υπηρεσίας.

26.

Εφόσον τούτο ισχύει, εφαρμογή έχει το άρθρο 5, παράγραφος 1, του κανονισμού, εκ του οποίου προκύπτει ότι η ανάθεση της εν λόγω συμβάσεως δημοσίων υπηρεσιών θα έπρεπε, κατ’ αρχήν, να πραγματοποιηθεί σύμφωνα με τις οδηγίες 2004/17 και 2004/18 ( 11 ).

27.

Το πρόβλημα έγκειται στο ότι οι δύο αυτές οδηγίες, εν αντιθέσει προς τις μεταγενέστερες του 2014 ( 12 ), δεν περιέχουν διατάξεις σχετικά την απευθείας ανάθεση των συμβάσεων αυτών στους εγχώριους φορείς (γνωστούς επίσης ως in house φορείς). Υπό τις περιστάσεις αυτές, υφίστανται οι εξής εναλλακτικές:

28.

Όπως καταδεικνύει η διάσταση απόψεων μεταξύ των γερμανικών δικαστηρίων, στην οποία αναφέρονται οι διατάξεις περί παραπομπής, η λύση του προβλήματος δεν είναι προφανής, οι δε διαφορές μεταξύ των απορρεόντων εκ της μιας ή της άλλης θέσεως νομικών καθεστώτων είναι σημαντικές. Διαφορετικά θα είχαν τα πράγματα εάν, στις διαφορές στις οποίες ανάγονται οι υπό κρίση προδικαστικές παραπομπές, μπορούσαν να τύχουν εφαρμογής οι οδηγίες του 2014, αφ’ ης στιγμής οι τελευταίες, με ελαφρές διαφοροποιήσεις, έχουν τυπικώς εισαγάγει στις διατάξεις τους τη νομολογία Teckal κατά το ουσιώδες μέρος της ( 14 ).

29.

Ουδέν κώλυμα θα υφίστατο, στην περίπτωση αυτή, ώστε να γίνει δεκτό ότι η παραπομπή του άρθρου 5, παράγραφος 1, του κανονισμού στις οδηγίες του 2004 πρέπει να νοείται ως παραπομπή στις οδηγίες του 2014, από της ενάρξεως ισχύος τους ( 15 ). Δεδομένου δε ότι οι οδηγίες αυτές περιλαμβάνουν πλέον ρητώς τους κανόνες για την ανάθεση των δημοσίων συμβάσεων στους in house φορείς, θα έπρεπε να διευκρινιστεί εάν οι εν λόγω κανόνες κατισχύουν αυτών του άρθρου 5, παράγραφος 2, του κανονισμού ( 16 ). Ωστόσο, στις συγκεκριμένες υποθέσεις, η εφαρμογή των οδηγιών του 2014 δεν είναι δυνατή για λόγους διαχρονικού δικαίου ( 17 ).

30.

Το Δικαστήριο έχει κρίνει ότι «εφαρμοστέα είναι καταρχήν η οδηγία που ισχύει κατά το χρονικό σημείο κατά το οποίο η αναθέτουσα αρχή επιλέγει το είδος της διαδικασίας που θα εφαρμόσει και δίνει οριστική απάντηση στο ζήτημα αν υπάρχει ή όχι υποχρέωση διεξαγωγής διαγωνισμού για την ανάθεση μιας δημοσίας συμβάσεως (απόφαση [της 11ης Ιουλίου 2013,] Επιτροπή κατά Κάτω Χωρών, C‑576/10, EU:C:2013:510, σκέψη 52 και εκεί παρατιθέμενη νομολογία). Αντιθέτως, δεν έχουν εφαρμογή οι διατάξεις οδηγίας της οποίας η προθεσμία για τη μεταφορά στο εσωτερικό δίκαιο έληξε μετά το χρονικό αυτό σημείο (βλ., υπό το πνεύμα αυτό, απόφαση [της 5ης Οκτωβρίου 2000,] Επιτροπή κατά Γαλλίας, C‑337/98, EU:C:2000:543, σκέψεις 41 και 42)» ( 18 ).

31.

Από τις δύο διατάξεις περί παραπομπής προκύπτει ότι οι ανακοινώσεις περί της απευθείας αναθέσεως είχαν εκδοθεί πριν από την καταληκτική ημερομηνία μεταφοράς των οδηγιών του 2014 ( 19 ). Δεν προκύπτει, επιπλέον, κανένα αντικειμενικό στοιχείο εκ του οποίου θα μπορούσε να συναχθεί ότι η επιλογή της αναθέτουσας αρχής μετεβλήθη έναντι αυτής που είχε αποτυπωθεί στις εν λόγω ανακοινώσεις.

32.

Κατά συνέπεια, η προσοχή πρέπει να εστιαστεί στις εναλλακτικές που εξέθεσα προηγουμένως, χωρίς να υφίσταται δυνατότητα εφαρμογής των κανόνων των οδηγιών του 2014 περί της απευθείας αναθέσεως στους εγχώριους φορείς.

33.

Οι διαδικασίες που προβλέπονται στις οδηγίες 2004/17 και 2004/18 δεν έχουν εφαρμογή σε αυτού του είδους τις in house αναθέσεις. Όπως είχα εκθέσει με άλλες προτάσεις μου, «[υ]πό το καθεστώς in house, η αναθέτουσα αρχή δεν συμβάλλεται, από λειτουργικής απόψεως, με διαφορετική οντότητα, αλλά πράττει τούτο, στην πραγματικότητα, με τον εαυτό της, δεδομένης της συνδέσεώς της με την τύποις διακριτή από αυτήν οντότητα. Κατ’ ουσίαν, δεν πρόκειται για σύναψη συμβάσεως, αλλά για απλή εντολή ή ανάθεση, μη δυνάμενη να απορριφθεί από το έτερο “μέρος”, ανεξαρτήτως της μορφής που λαμβάνουν. […] Η μη ύπαρξη πραγματικής σχέσεως μεταξύ διαφορετικών φορέων αποτελεί τον δικαιολογητικό λόγο για τον οποίον η οικεία αναθέτουσα αρχή δεν υποχρεούται να υποβληθεί σε διαδικασίες συνάψεως δημοσίων συμβάσεων εφόσον χρησιμοποιεί ίδια μέσα για την επιτέλεση των καθηκόντων της» ( 20 ).

34.

Επομένως, η ανάθεση στους εγχώριους φορείς θα πρέπει να διέπεται, είτε από τη νομολογία Teckal, είτε από τους ειδικούς κανόνες του άρθρου 5, παράγραφος 2, του κανονισμού (οσάκις πρόκειται για υπηρεσίες χερσαίων μεταφορών).

35.

Παρά τη βαρύτητα των αντίθετων επιχειρημάτων, κλίνω υπέρ της υπεροχής του άρθρου 5, παράγραφος 2, του κανονισμού. Κατά την κρίση μου, διάφορα επιχειρήματα συνηγορούν υπέρ της θέσεως αυτής.

36.

Το πρώτο υπακούει στην a contrario γραμματική ερμηνεία της παραγράφου 1, τρίτο εδάφιο, του ιδίου άρθρου 5. Εάν οι παράγραφοι 2 έως 5 του άρθρου αυτού καθίστανται, εξαιρετικώς και περιορισμένως ( 21 ), μη εφαρμοστέες μόνον όταν οι συμβάσεις υπηρεσιών «ανατίθενται σύμφωνα με τις οδηγίες 2004/17/ΕΚ ή 2004/18/ΕΚ», ανακτούν την πλήρη ισχύ τους στην περίπτωση κατά την οποία οι οδηγίες αυτές δεν προβλέπουν τη δυνατότητα απευθείας αναθέσεως στους εγχώριους φορείς, όπως συμβαίνει εν προκειμένω. Έχω ήδη επισημάνει ότι, κατά το Δικαστήριο, οι in house αναθέσεις εκφεύγουν του πεδίου εφαρμογής των δύο αυτών οδηγιών.

37.

Η γραμματική αυτή ερμηνεία επιβεβαιώνεται από τη διατύπωση του άρθρου 5, παράγραφος 1: οι συμβάσεις παροχής δημοσίων υπηρεσιών επιβατικών μεταφορών με λεωφορείο «ανατίθενται σύμφωνα με τις διαδικασίες που προβλέπουν οι εν λόγω οδηγίες [2004/17 και 2004/18]», οσάκις δεν λαμβάνουν τη μορφή συμβάσεων παραχωρήσεως υπηρεσιών. Εφόσον οι τελευταίες αυτές οδηγίες δεν προβλέπουν, ως εν προκειμένω, κανενός είδους διαδικασία για τις αναθέσεις στους εγχώριους φορείς, οι οποίοι αποτελούν μάλλον μηχανισμούς αυτοτελούς παροχής από τις δημόσιες αρχές, η παραπομπή στερείται αντικειμένου και νοήματος.

38.

Δεν θα συνέβαινε το ίδιο εάν επρόκειτο για αναθέσεις κατόπιν διαγωνισμού (ήτοι, όχι υπέρ των εγχώριων φορέων), ως προς τις οποίες η παραπομπή αναπτύσσει πλήρως τα αποτελέσματά της. Οσάκις μια δημόσια αρχή επιθυμεί να αναθέσει σε τρίτους σύμβαση αυτού του είδους, η οποία δεν λαμβάνει τη μορφή παραχωρήσεως, οφείλει να το πράξει μέσω των διαγωνιστικών διαδικασιών οι οποίες (πράγματι) προβλέπονται από τις οδηγίες 2004/17 και 2004/18.

39.

Το δεύτερο επιχείρημα ανταποκρίνεται σε μια συστηματικής φύσεως εκτίμηση των εφαρμοστέων κανόνων, η οποία συνέχεται με τον κανόνα της ειδικότητας. Εφόσον ο νομοθέτης της Ένωσης επεδίωξε, το 2007 (ήτοι, μετά την έκδοση των οδηγιών του 2004), να θεσπίσει ειδικό καθεστώς για τις in house αναθέσεις συμβάσεων παροχής χερσαίων επιβατικών μεταφορών, φρονώ ότι, σε περίπτωση αμφιβολίας, το καθεστώς αυτό, όπως θεσπίζεται στο άρθρο 5, παράγραφος 2, του κανονισμού, πρέπει να λογίζεται ως έχον προτεραιότητα εφαρμογής έναντι του απορρέοντος από τη νομολογία Teckal (γενικού) καθεστώτος.

40.

Το τρίτο και τελευταίο επιχείρημα λαμβάνει υπόψη τον σκοπό που επιδιώκει το άρθρο 5, παράγραφος 2, του κανονισμού. Βούληση του νομοθέτη της Ένωσης ήταν, υπό το πρίσμα των ιδιαιτεροτήτων των οδικών επιβατικών μεταφορών, «κάθε εθνική αρχή [να] μπορεί να επιλέγει να παρέχει η ίδια δημόσιες υπηρεσίες επιβατικών μεταφορών στην περιοχή της δικαιοδοσίας της ή να τις αναθέτει, χωρίς διαγωνισμό, σε εγχώριο φορέα». Οι προϋποθέσεις προσφυγής στον τελευταίο αυτόν μηχανισμό είναι αρκούντως ορισμένες και αντικατοπτρίζουν την ισορροπία μεταξύ του σκοπού αυτού και του σκοπού να «εξασφαλίζονται ισότιμοι όροι ανταγωνισμού» ( 22 ).

41.

Συνάδει περισσότερο προς τον σκοπό αυτόν η κατά προτεραιότητα εφαρμογή των ειδικών κανόνων του κανονισμού, οι οποίοι είναι προσαρμοσμένοι στη φυσιογνωμία των επιβατικών μεταφορών με λεωφορείο, παρά η τήρηση των κριτηρίων της νομολογίας Teckal, τα οποία ισχύουν για οποιονδήποτε άλλον τομέα υπηρεσιών. Μεταξύ των κανόνων αυτών, καίρια θέση έχει αυτός που επιτρέπει (και, σε ορισμένο βαθμό, ενθαρρύνει) τον σχηματισμό ομάδων από τοπικές αρχές για την ανάθεση τέτοιων συμβάσεων σε εγχώριο φορέα επί του οποίου ασκούν έλεγχο ανάλογο εκείνου που ασκούν στις δικές τους υπηρεσιακές μονάδες.

42.

Εν συνόψει, η τοπική αρχή που σκοπεύει να αναθέσει απευθείας σε εγχώριο φορέα σύμβαση δημοσίων υπηρεσιών επιβατικών μεταφορών με λεωφορείο οφείλει να το πράξει τηρώντας τις προϋποθέσεις που θέτει το άρθρο 5, παράγραφος 2, του κανονισμού.

43.

Οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοικήσεως (διοικητικές περιφέρειες) που, στις υπό κρίση δύο υποθέσεις, ανέθεσαν (ή επρόκειτο να αναθέσουν) τις συμβάσεις στους οικείους εγχώριους φορείς είχαν συστήσει, μαζί με άλλους ανάλογους οργανισμούς, συνδέσμους οργανισμών τοπικής αυτοδιοικήσεως (Verkehrsverbund) ευρύτερης γεωγραφικής επικράτειας. Μεταξύ των αρμοδιοτήτων που ανατέθηκαν στους συνδέσμους αυτούς περιλαμβάνεται η σχετική με τον καθορισμό κοινής τιμολογιακής πολιτικής για τις υπηρεσίες επιβατικών μεταφορών στις αντίστοιχες επικράτειές τους ( 23 ).

44.

Το αιτούν δικαστήριο ζητεί να διευκρινιστεί εάν το γεγονός αυτό εμποδίζει τις δύο τοπικές αρχές (διοικητικές περιφέρειες), οι οποίες μετέχουν στους συνδέσμους, να αναθέτουν αυτοτελώς τις σχετικές συμβάσεις.

45.

Όπως έχω ήδη εκθέσει, το άρθρο 5, παράγραφος 2, πρώτο εδάφιο, του κανονισμού επιτρέπει στις τοπικές αρχές, μεμονωμένα ή σε ομάδες, να αναθέτουν απευθείας τις συμβάσεις στους εγχώριους φορείς, υπό τον όρο ότι «ασκ[ούν] έλεγχο ανάλογο εκείνου που ασκούν επί των υπηρεσιακών μονάδων τ[ους]».

46.

In abstracto, δεν αντιλαμβάνομαι γιατί η απονομή στον σύνδεσμο οργανισμών τοπικής αυτοδιοικήσεως της εξουσίας εγκρίσεως των τιμολογίων θα μπορούσε να υπονομεύσει τον «ανάλογο έλεγχο» των μεμονωμένων αρχών επί του οικείου εγχώριου φορέα. Συμμερίζομαι, επομένως, την άποψη του αιτούντος δικαστηρίου επί του σημείου αυτού. Ο καθορισμός κοινής τιμολογιακής πολιτικής, κατόπιν αποφάσεως του συνδέσμου οργανισμών τοπικής αυτοδιοικήσεως, επιτρέπει στους χρήστες να επωφεληθούν μιας ολοκληρωμένης υπηρεσίας μεταφορών, με την αγορά ενός και μόνον εισιτηρίου, ανεξαρτήτως του ποιος εγχώριος φορέας την παρέχει και με ποια τοπική αρχή συνδέεται.

47.

Κρίσιμο, καθ’ ο μέρος ενδιαφέρει εν προκειμένω, είναι εάν υφίσταται «ανάλογος έλεγχος» από πλευράς εκάστου οργανισμού τοπικής αυτοδιοικήσεως, (ή, κατά περίπτωση, από κοινού έλεγχος της ομάδας) επί του εγχώριου φορέα. Αναλόγως του πώς διαμορφώνεται, η απονομή εξουσιών στον σύνδεσμο οργανισμών τοπικής αυτοδιοικήσεως θα μπορούσε να αποστερήσει την τοπική αρχή από αρμοδιότητες, έως του σημείου η τελευταία να μην ασκεί πλέον επί του εγχώριου φορέα έλεγχο ανάλογο εκείνου που ασκεί επί των δικών της υπηρεσιακών μονάδων.

48.

Εφόσον το προδικαστικό ερώτημα περιορίζεται στην εκχώρηση εξουσιών τιμολογιακής πολιτικής υπέρ του συνδέσμου οργανισμών τοπικής αυτοδιοικήσεως, το στοιχείο αυτό, κατά την άποψή μου, δεν επάγεται, κατ’ ανάγκην, την απώλεια ελέγχου επί του εγχώριου φορέα. Κατά τα λοιπά, κάθε διοικητική περιφέρεια, ως οργανισμός τοπικής αυτοδιοικήσεως που αποτελεί μέλος του συνδέσμου οργανισμών τοπικής αυτοδιοικήσεως, μετέχει στη λήψη των αποφάσεων του τελευταίου σχετικά με την τιμολογιακή πολιτική, όπερ καταδεικνύει ότι διατηρεί –καίτοι από κοινού– τον έλεγχο και επί της συγκεκριμένης αυτής πτυχής της υπηρεσίας.

49.

Ασφαλώς, η τελική εκτίμηση ως προς το εάν, υπό τις συγκεκριμένες περιστάσεις αμφοτέρων των διαφορών, οι διοικητικές περιφέρειες, μεμονωμένα ή σε ομάδες, εξακολουθούν να ασκούν έλεγχο επί του εγχώριου φορέα, απόκειται στο εθνικό δικαστήριο, καθόσον μόνον αυτό διαθέτει τα απαιτούμενα αποδεικτικά στοιχεία για αυτού του είδους την εκτίμηση ( 24 ). Στην πραγματικότητα, οι διατάξεις περί παραπομπής δεν παρέχουν επαρκείς πληροφορίες για τον σχηματισμό μιας πιστής και ολοκληρωμένης εικόνας των σχέσεων μεταξύ των τοπικών αρχών και του εγχώριου φορέα.

50.

Στο ίδιο αυτό πλαίσιο, το τρίτο προδικαστικό ερώτημα της υποθέσεως C‑266/17 αναφέρεται σε τροποποίηση του καταστατικού της RV Köln, εγκριθείσα στις 21 Αυγούστου 2015 από τη γενική συνέλευση εταίρων, η οποία επρόκειτο να περιορίσει το δικαίωμα ψήφου σε εκείνους τους εταίρους οι οποίοι θα ανέθεταν ορισμένη σύμβαση σύμφωνα με το άρθρο 5, παράγραφος 2, του κανονισμού. Το αιτούν δικαστήριο ζητεί να διευκρινιστεί εάν η καταστατική αυτή τροποποίηση θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις επί του ασκούμενου από τον αναθέτοντα οργανισμό τοπικής αυτοδιοικήσεως ελέγχου.

51.

Η διατύπωση της διατάξεως περί παραπομπής είναι δύσληπτη ως προς το σημείο αυτό. Εν πάση περιπτώσει, στο σημείο της 21 αναφέρεται ότι «δεν είναι επί του παρόντος δυνατόν να προβλεφθεί εάν το καταστατικό της προσεπικληθείσας θα πρέπει να εφαρμοστεί όπως είχε μέχρι τούδε τροποποιηθεί ή όπως τροποποιήθηκε εκ νέου την 21η Αυγούστου 2015». Επιπλέον, προηγουμένως (σημείο 6), σημειώνεται ότι η απόφαση περί τροποποιήσεως της 21ης Αυγούστου 2015 προσεβλήθη δικαστικώς και «είναι επί του παρόντος προσωρινώς ανενεργή δυνάμει αμετάκλητης αποφάσεως».

52.

Ούτως εχόντων των πραγμάτων ( 25 ), το ερώτημα θα μπορούσε ενδεχομένως να χαρακτηριστεί υποθετικό, καθ’ ο μέρος αφορά ένα πραγματικό στοιχείο (καταστατική τροποποίηση) που το ίδιο το αιτούν δικαστήριο δεν θεωρεί κρίσιμο για την ετυμηγορία του, καθόσον δεν είναι σε ισχύ.

53.

Εν πάση περιπτώσει, η νέα διατύπωση του καταστατικού της RV Köln δεν θα οδηγούσε, εν προκειμένω, παρά σε επιβεβαίωση του ότι η διοικητική περιφέρεια, ακριβώς για τον λόγο ότι ανέθεσε τη σύμβαση στον εν λόγω φορέα, διαθέτει δικαίωμα ψήφου στη γενική συνέλευση των εταίρων της, ήτοι, δύναται να ασκεί τον έλεγχο που της αναλογεί επί της εκτελεστικής εταιρίας. Όπως ορθώς επισημαίνει το αιτούν δικαστήριο, η τροποποίηση του άρθρου 17, παράγραφος 1, τρίτη περίοδος, του καταστατικού «έχει ως αποτέλεσμα την ενίσχυση της επιρροής του εταίρου εκείνου ο οποίος αναθέτει τη σύμβαση παροχής δημόσιας υπηρεσίας και εντός του πεδίου δικαιοδοσίας του οποίου προορίζονται να παρασχεθούν οι υπηρεσίες επιβατικών μεταφορών».

54.

Με το τέταρτο προδικαστικό του ερώτημα στην υπόθεση C‑266/17, το αιτούν δικαστήριο ζητεί να διευκρινιστεί εάν εγχώριος φορέας στον οποίο έχει ανατεθεί απευθείας η σύμβαση μπορεί να παρέχει υπηρεσίες χερσαίων επιβατικών μεταφορών όχι μόνο στο έδαφος του αναθέτοντος οργανισμού τοπικής αυτοδιοικήσεως, αλλά και στο έδαφος άλλων οργανισμών τοπικής αυτοδιοικήσεως που μετέχουν στην ομάδα.

55.

Εκ νέου, η διάταξη περί παραπομπής δεν είναι ιδιαιτέρως σαφής ως προς το σημείο αυτό. Από το γράμμα της θα μπορούσε, για ακόμη μια φορά, να συναχθεί ότι το ερώτημα είναι υποθετικό, διότι:

56.

Ωστόσο, δεν μπορεί να αποκλειστεί ότι με το προδικαστικό ερώτημα ζητείται κατ’ ουσίαν να διευκρινιστεί εάν, ανεξαρτήτως του ότι η ανάθεση στην RV Köln ήταν σύμφωνη με το κριτήριο αυτό, η εταιρία αυτή κωλυόταν να παρέχει τις υπηρεσίες της σε άλλους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοικήσεως, ήτοι, να αναπτύσσει τη δραστηριότητά της στο έδαφος των τελευταίων.

57.

Κατά το άρθρο 5, παράγραφος 2, στοιχείο βʹ, του κανονισμού, ο εγχώριος φορέας δύναται να αναπτύσσει τις δραστηριότητές του δημόσιας μεταφοράς επιβατών μόνον εντός του εδάφους της αρμόδιας τοπικής αρχής. Ωστόσο, η τελευταία μπορεί να είναι τόσο μεμονωμένος οργανισμός τοπικής αυτοδιοικήσεως όσο και ομάδα οργανισμών τοπικής αυτοδιοικήσεως ( 26 ). Ουδόλως, επομένως, κωλύεται κάποιος οργανισμός τοπικής αυτοδιοικήσεως ή κάποιοι από τους οργανισμούς τοπικής αυτοδιοικήσεως της ομάδας να αναθέτουν την υπηρεσία σε ενιαίο φορέα, κοινό για όλους, επί του οποίου δύνανται να ασκούν έλεγχο ανάλογο εκείνου που ασκούν στις δικές τους υπηρεσιακές μονάδες. Στην περίπτωση αυτή, ο εγχώριος φορέας μπορεί να πραγματοποιεί τις δραστηριότητές του σε κάθε ένα από τα εδάφη των (ομάδων) οργανισμών τοπικής αυτοδιοικήσεως που του έχουν αναθέσει την υπηρεσία αυτή.

58.

Κατά τα λοιπά, η δυνατότητα αυτή δεν αποτελεί κάτι καινοφανές που απαντάται μόνο στον κανονισμό. Το Δικαστήριο, κατά τη διαμόρφωση της νομολογίας Teckal, έκανε δεκτό ότι οι δημόσιες αρχές επιτελούν τα καθήκοντά τους παροχής δημοσίων υπηρεσιών σε συνεργασία με άλλες, χρησιμοποιώντας προς τούτο έναν κοινό εκτελεστικό φορέα, επί του οποίου διαθέτουν εξουσία από κοινού ελέγχου, ανάλογου (όχι ταυτόσημου) προς αυτόν που ασκούν στις δικές τους υπηρεσιακές μονάδες ( 27 ).

59.

Με την απόφαση Coditel Brabant ( 28 ) εξετάστηκε η περίπτωση οργανισμού τοπικής αυτοδιοικήσεως ο οποίος «ήθελε να προσχωρήσει σε ομάδα απαρτιζόμενη από άλλες αρχές, όπως ο διαδημοτικός συνεταιρισμός», για την επιτέλεση των καθηκόντων του. Το Δικαστήριο αναγνώρισε τη δυνατότητα ασκήσεως κοινού ελέγχου από πλευράς οργανισμών τοπικής αυτοδιοικήσεως, έλεγχος ο οποίος δεν όφειλε κατ’ ανάγκην να είναι ατομικός ( 29 ).

60.

Εν συνόψει, εάν ο εγχώριος φορέας αποτελεί κοινό εκτελεστικό φορέα διαφόρων οργανισμών τοπικής αυτοδιοικήσεως, οι οποίοι δύνανται να ασκούν επί αυτού (από κοινού) έλεγχο ανάλογο εκείνου που ασκούν στις δικές τους υπηρεσιακές μονάδες, πρέπει να γίνει δεκτό ότι στην έννοια του κατά το άρθρο 5, παράγραφος 2, στοιχείο βʹ, του κανονισμού εδάφους εμπίπτει το έδαφος εκάστου εκ των εν λόγω οργανισμών.

61.

Με το πέμπτο προδικαστικό ερώτημα, το αιτούν δικαστήριο φαίνεται να μην αναφέρεται πλέον στο έδαφος της ομάδας οργανισμών τοπικής αυτοδιοικήσεως, αλλά σε αυτό άλλων «αναθετουσών αρχών» οι οποίες, υποθετικώς, θα μπορούσαν να έχουν συνάψει με την RV Köln συμβάσεις μεταφορικών υπηρεσιών πρότερες της 3ης Δεκεμβρίου 2003, ήτοι, συμβάσεις υπαγόμενες σε μεταβατικό καθεστώς σύμφωνα με το άρθρο 8 του κανονισμού.

62.

Το άρθρο αυτό προέβλεψε σειρά μέτρων για τη σταδιακή εισαγωγή των περιλαμβανόμενων στον ίδιο τον κανονισμό κανόνων περί αναθέσεως. Χωρίς να απαιτείται, εν προκειμένω, εμβάθυνση στο περιεχόμενό τους, αρκεί να σημειωθεί ότι οι ανατιθέμενες σύμφωνα με το κοινοτικό ή εθνικό δίκαιο συμβάσεις δημόσιας υπηρεσίας, υπό τη μορφή που το άρθρο 8, παράγραφος 3, του κανονισμού εξειδικεύει και κατά τις περιόδους που αυτό λεπτομερώς αναφέρει, μπορούσαν, εντός ορισμένων ορίων, να εξακολουθήσουν να ισχύουν έως τη λήξη τους.

63.

Καθόσον η διάταξη περί παραπομπής δεν παρέχει περαιτέρω λεπτομέρειες, φρονώ ότι οι προϋφιστάμενες συμβάσεις στις οποίες αναφέρεται διατηρούνται σε ισχύ δυνάμει των μεταβατικών κανόνων του μνημονευόμενου στο ερώτημα άρθρου 8. Κατά συνέπεια, εφόσον υφίσταται ρητή νομιμοποίηση στον κανονισμό, επιτρέπουσα τη διατήρηση των συμβάσεων αυτών, πρέπει να γίνει δεκτό ότι ο εδαφικός περιορισμός του άρθρου 5, παράγραφος 2, στοιχείο βʹ, δεν τις καταλαμβάνει.

64.

Το αιτούν δικαστήριο εκφράζει αμφιβολίες ως προς το εάν οι κατά το άρθρο 5, παράγραφος 2, του κανονισμού προϋποθέσεις πρέπει να πληρούνται: α) κατά τον χρόνο της απευθείας αναθέσεως ή β) κατά τον χρόνο κατά τον οποίο η αρμόδια αρχή οφείλει να δημοσιεύσει, σύμφωνα με το άρθρο 7, παράγραφος 2, του εν λόγω κανονισμού, στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης τις πληροφορίες σχετικά με την απευθείας ανάθεση στην οποία προτίθεται να προβεί.

65.

Το άρθρο 7, παράγραφος 2, του κανονισμού, απαριθμώντας τα στοιχεία που η αρμόδια αρχή οφείλει να περιλάβει στην ανακοίνωσή της (ένα, τουλάχιστον, έτος πριν από την απευθείας ανάθεση), δεν απαιτεί να εξειδικεύεται η ταυτότητα του μελλοντικού αναδόχου. Ουδόλως κωλύεται ο οργανισμός τοπικής αυτοδιοικήσεως, κατά το διάστημα που μεσολαβεί μεταξύ της ανακοινώσεως και της αναθέσεως, να διαρθρώσει τους εκτελεστικούς του φορείς με τον ένα ή τον άλλο τρόπο: κρίσιμο είναι ο τελικώς επιλεγόμενος εγχώριος φορέας να πληροί τις νόμιμες προϋποθέσεις (ιδίως, να υπόκειται στον έλεγχο της αρχής που του αναθέτει την υπηρεσία).

66.

Η συνδυασμένη ανάγνωση του άρθρου 5, παράγραφος 2, και του άρθρου 7, παράγραφος 2, του κανονισμού, με οδηγεί, επομένως, στο συμπέρασμα ότι ο χρόνος κατά τον οποίο πρέπει να πληρούνται οι προϋποθέσεις του πρώτου από τα άρθρα αυτά είναι, ακριβώς το χρονικό σημείο της απευθείας αναθέσεως. Μόνον κατά τον χρόνο αυτόν είναι γνωστή η ταυτότητα του αναδόχου, όπερ αποτελεί το βασικό στοιχείο προκειμένου να διαπιστωθεί εάν, εκ των περιστάσεων της αναθέσεως, η αρμόδια αρχή ασκεί επί αυτού έλεγχο ανάλογο εκείνου που ασκεί επί των δικών της υπηρεσιακών μονάδων και εάν ο φορέας τελεί ή όχι σε κάποια από τις περιστάσεις στις οποίες αναφέρονται τα στοιχεία βʹ και γʹ του άρθρου 5, παράγραφος 2, του κανονισμού.

67.

Ο εγχώριος φορέας WestVerkehr GmbH παρέχει ουσιαστικά τη δημόσια υπηρεσία μεταφοράς μέσω θυγατρικής εταιρίας, το κεφάλαιο της οποίας του ανήκει εξ ολοκλήρου. Λαμβανομένων υπόψη τόσο του στοιχείου αυτού όσο και του γράμματος του άρθρου 5, παράγραφος 2, στοιχείο εʹ, του κανονισμού («εάν εξετάζεται η περίπτωση να συναφθεί υπεργολαβία […] ο εγχώριος φορέας είναι υποχρεωμένος να παράσχει ο ίδιος το μεγαλύτερο μέρος των […] υπηρεσιών»), το αιτούν δικαστήριο διερωτάται εάν το άρθρο αυτό επιτρέπει την ανάθεση της παροχής των υπηρεσιών αυτών στη θυγατρική εταιρία.

68.

Ο κανονισμός προβλέπει την υπεργολαβία ως μηχανισμό ανοίγματος σε επιχειρήσεις άλλες από τον ανάδοχο, οι οποίες συνδέονται με αυτόν με συμβατικό δεσμό. Οι επιχειρήσεις-υπεργολάβοι δεν μπορούν, ωστόσο, να πραγματοποιούν παρά ένα περιορισμένο ποσοστό της υπηρεσίας, καθόσον:

69.

Φρονώ, ωστόσο, ότι, σε περίπτωση όπως η υπό κρίση, δεν μπορεί να γίνει κατά κυριολεξία λόγος για υπεργολαβία. Συμμερίζομαι τη θέση της διοικητικής περιφέρειας Heinsberg, όπως αυτή αποτυπώνεται στις παρατηρήσεις της, ότι η σχέση μεταξύ θυγατρικής εταιρίας το κεφάλαιο της οποίας ανήκει εξ ολοκλήρου στον ελέγχοντα εγχώριο φορέα και του ιδίου αυτού φορέα είναι δεν είναι ίδια με της υπεργολαβίας. Για να υφίσταται υπεργολαβία απαιτούνται δύο ανεξάρτητες επιχειρήσεις ( 31 ) που, «υπό όρους ισότητας και όχι ιεραρχικής εξαρτήσεως» ( 32 ), συνομολογούν μεταξύ τους τους όρους της συμβατικής τους σχέσεως.

70.

Η υπεργολαβία στην οποία αναφέρονται τα προαναφερθέντα δύο άρθρα του κανονισμού λαμβάνει χώρα οσάκις ο εγχώριος φορέας αποφασίζει να αποταθεί σε τρίτον, ξένο προς την εταιρική διάρθρωσή του, για την παροχή της υπηρεσίας ( 33 ). Όταν, όμως, αυτός στον οποίον αποτείνεται, για τον ίδιο σκοπό, είναι θυγατρική εταιρία εξ ολοκλήρου κατεχόμενη και πλήρως ελεγχόμενη από αυτόν, έως του σημείου να της επιβάλλει τις δικές του επιχειρησιακές αποφάσεις, τότε, στην πραγματικότητα, από λειτουργικής απόψεως, πρόκειται για την ίδια οικονομική και λειτουργική ενότητα η οποία παρέχει την εν λόγω υπηρεσία. Δεν υφίσταται, επομένως, αληθινός τρίτος υπεργολάβος.

71.

Υπό τις περιστάσεις αυτές, ο in house δεσμός που συνδέει τη διοικητική περιφέρεια Heinsberg με τον οικείο εγχώριο φορέα (WestVerkehr GmbH) εκτείνεται στην εξ ολοκλήρου ανήκουσα στην τελευταία αυτή εταιρία θυγατρική, επί της οποίας η τοπική αρχή ασκεί επίσης έλεγχο (δευτέρου βαθμού) ανάλογο εκείνου που ασκεί επί των (λοιπών) υπηρεσιακών μονάδων της.

72.

Κατά συνέπεια, το άρθρο 5, παράγραφος 2, δεύτερη περίοδος, στοιχείο εʹ, του κανονισμού δεν απαγορεύει σε εγχώριο φορέα να αναθέτει σε θυγατρική εξ ολοκλήρου κατεχόμενη και πλήρως ελεγχόμενη από αυτόν την παροχή του μεγαλύτερου μέρους των ανατεθεισών σε αυτόν υπηρεσιών.

73.

Βάσει των προεκτεθέντων, προτείνω στο Δικαστήριο να απαντήσει στα προδικαστικά ερωτήματα του Oberlandesgericht Düsseldorf (ανώτερου περιφερειακού δικαστηρίου Ντίσελντορφ, Γερμανία) ως εξής: