This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52021XE0693
Resolution of the European Economic and Social Committee on Involvement of Organised Civil Society in the National Recovery and Resilience Plans – What works and what does not? – (based on consultations in the 27 Member States)
Ψήφισμα της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Συμμετοχή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας — Τι αποδίδει και τι όχι» — (βάσει διαβουλεύσεων στα 27 κράτη μέλη)
Ψήφισμα της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Συμμετοχή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας — Τι αποδίδει και τι όχι» — (βάσει διαβουλεύσεων στα 27 κράτη μέλη)
ΕΕ C 155 της 30.4.2021, p. 1–7
(BG, ES, CS, DA, DE, ET, EL, EN, FR, HR, IT, LV, LT, HU, MT, NL, PL, PT, RO, SK, SL, FI, SV)
|
30.4.2021 |
EL |
Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης |
C 155/1 |
Ψήφισμα της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Συμμετοχή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας — Τι αποδίδει και τι όχι»
(βάσει διαβουλεύσεων στα 27 κράτη μέλη)
(2021/C 155/01)
|
Εισηγητές: |
ο κ. Gonçalo LOBO XAVIER ο κ. Javier DOZ ORRIT ο κ. Luca JAHIER |
Κατά τη σύνοδο ολομέλειάς της που πραγματοποιήθηκε στις 24 και 25 Φεβρουαρίου 2021 (συνεδρίαση της 25ης Φεβρουαρίου), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή ενέκρινε το ακόλουθο ψήφισμα με 268 ψήφους υπέρ και 5 αποχές.
1. Εισαγωγή
|
1.1. |
Η ΕΟΚΕ έχει εκδώσει διάφορες γνωμοδοτήσεις, ψηφίσματα και δηλώσεις με θέμα το μέσο ανάκαμψης NextGenerationEU και τις διάφορες συνιστώσες του, ιδίως τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Έχει δε εκφράσει τη σύμφωνη γνώμη της με το περιεχόμενο και την κατεύθυνση των μεταρρυθμιστικών προτάσεων, οι οποίες αποσκοπούν στην ενίσχυση της οικονομικής και κοινωνικής ανάκαμψης και στην προώθηση της αλλαγής του μοντέλου παραγωγής. |
|
1.2. |
Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι όλες οι μεταρρυθμίσεις της διαδικασίας αναδιάρθρωσης πρέπει να βασίζονται στις θεμελιώδεις αρχές της ΕΕ, δηλαδή την προστασία των ανθρωπίνων και κοινωνικών δικαιωμάτων, των δημοκρατικών αξιών και του κράτους δικαίου. Οι επενδύσεις στο πλαίσιο του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας πρέπει να αποσκοπούν στην ενεργοποίηση του πλήρους δυναμικού της ενιαίας αγοράς, στην οικονομική θωράκιση της ΕΕ, στην επίτευξη των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) των Ηνωμένων Εθνών, στη δημιουργία κυκλικής οικονομίας, στην επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας στην ΕΕ το αργότερο έως το 2050, στην ενθάρρυνση της καινοτομίας και του εκσυγχρονισμού που σχετίζονται με την ψηφιοποίηση της οικονομίας και της κοινωνίας, καθώς και στην αποτελεσματική εφαρμογή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων για τη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής, την εξάλειψη της φτώχειας και τη μείωση των ανισοτήτων. Πρέπει να ανταποκρίνονται στην οικονομική και κοινωνική κρίση της πανδημίας με το δεδομένο ότι οι επιπτώσεις θα είναι χειρότερες, σοβαρότερες και βαθύτερες απ’ ό,τι αναμενόταν, με στόχο την ταχεία ανάκαμψη. Η χρήση του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας θα πρέπει επίσης να ευθυγραμμίζεται πλήρως με τις διεθνείς συμβάσεις και συνθήκες στις οποίες η ΕΕ και τα κράτη μέλη της είναι συμβαλλόμενα μέρη, όπως η Σύμβαση του ΟΗΕ για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία. Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητο να διασφαλιστούν η χρηστή διακυβέρνηση, η επαγρύπνηση κατά της διαφθοράς στη διαχείριση των κονδυλίων, καθώς και η δημοκρατική λογοδοσία. |
|
1.3. |
Η ΕΟΚΕ θεωρεί επίσης πολύ σημαντικό οι μεταρρυθμίσεις να αποσκοπούν τόσο στη βελτίωση της παραγωγικότητας της οικονομίας όσο και στην ενίσχυση του καινοτόμου βιομηχανικού ιστού μέσω της στήριξης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) και των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας. Υπογραμμίζει τη σημασία της έρευνας σε ευρωπαϊκό επίπεδο και τους δεσμούς της με τη διαδικασία παραγωγής. Πιστεύει επίσης ότι θα πρέπει να θεσπιστούν μηχανισμοί για την πραγματοποίηση δίκαιης οικολογικής και ψηφιακής μετάβασης στην ΕΕ και σε όλα τα κράτη μέλη, καθώς και για την υποστήριξη της επανένταξης στην οικονομία των αποκλεισμένων από την αγορά εργασίας. Εν προκειμένω, η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την ανησυχία της για την ανεπάρκεια των κονδυλίων που προορίζονται για τη δίκαιη μετάβαση υπό το πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο 2021-2027. |
|
1.4. |
Τα θεσμικά όργανα της ΕΕ αντέδρασαν πολύ διαφορετικά από ό,τι στην κρίση του 2008. Η χρηματοδότηση του σχεδίου ανάκαμψης μέσω της έκδοσης κοινού ευρωπαϊκού χρέους αποτελεί ορόσημο στην ιστορία της ΕΕ. Πάντως, η ΕΟΚΕ εκφράζει ιδιαίτερη ανησυχία για την επάρκεια της υποστήριξης της εμβάθυνσης της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης. Το ζήτημα αυτό θα πρέπει να εξεταστεί στην επικείμενη Διάσκεψη για το μέλλον της Ευρώπης, χωρίς ωστόσο να υποτιμάται η σημασία της συνόδου κορυφής του Πόρτο που θα συγκαλέσει η πορτογαλική Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ με θέμα την αποτελεσματική υλοποίηση του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών δεν πρέπει να εξαντλείται στην οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική σφαίρα, αλλά να εκτείνεται και σε ουσιώδη θέματα όπως η Διάσκεψη για το μέλλον της Ευρώπης ή οι ενταξιακές και προενταξιακές διαπραγματεύσεις με τα υποψήφια κράτη μέλη της ΕΕ. |
|
1.5. |
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να λάβει υπόψη τις επιπτώσεις της πανδημίας στα διάφορα κράτη μέλη και τις δυνατότητές τους κατά την αξιολόγηση των εθνικών τους σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. |
|
1.6. |
Στο παρόν ψήφισμα θα θέλαμε επίσης να εκφράσουμε την ικανοποίησή μας για τη συμφωνία που επιτεύχθηκε τον περασμένο Δεκέμβριο μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (στο πλαίσιο του τριμερούς διαλόγου) όσον αφορά την έγκριση κανονισμού που θεσπίζει την ανάγκη συμμετοχής των κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών —μέσω διαβουλεύσεων— στην εκπόνηση και την εφαρμογή των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (άρθρο 18). |
|
1.7. |
Η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας αποτελεί ακριβώς το θέμα του παρόντος ψηφίσματος. Με βάση τις εκθέσεις των εθνικών αντιπροσωπειών της ειδικής ομάδας «Ευρωπαϊκό Εξάμηνο», θα θέλαμε να προβούμε σε μια αρχική αξιολόγηση του τρόπου με τον οποίο εξελίσσεται αυτή η συμμετοχή και να είμαστε σε θέση να ενημερώσουμε τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τις εθνικές κυβερνήσεις για τις ελλείψεις που θα διαπιστώσουμε εν προκειμένω. Με τον τρόπο αυτό, η ΕΟΚΕ θα μπορούσε να συμβάλει στην προσπάθεια των εθνικών κυβερνήσεων και των θεσμικών οργάνων της ΕΕ να λάβουν τα κατάλληλα διορθωτικά μέτρα πριν από τη λήξη της προθεσμίας που έχουν οι εθνικές κυβερνήσεις να οριστικοποιήσουν τα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και πριν υποβληθούν προς έγκριση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η αξιολόγηση αυτή θα πρέπει να καταδεικνύει, όχι μόνο το εύρος της συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών στον σχεδιασμό των σχεδίων, αλλά και την ποιότητα αυτής της συμμετοχής τους, καθώς και τον βαθμό διαφάνειας στη δημοσιοποίηση των εθνικών σχεδίων σε κάθε κράτος μέλος. |
|
1.8. |
Όσον αφορά τη συμμετοχή πανευρωπαϊκών κοινωνικών εταίρων και οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στο μέσο ανάκαμψης NextGenerationEU, αυτοί αναγνωρίζουν ότι έχει σημειωθεί πρόοδος σε σύγκριση με τις συνήθεις διαδικασίες του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Αναγνωρίζουν επίσης τον θετικό ρόλο που διαδραματίζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην προαγωγή της συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών στα κοινά σε εθνικό επίπεδο. Ωστόσο, οι περισσότεροι από τους ερωτηθέντες θεωρούν ότι το επίπεδο πραγματικής συμμετοχής εξακολουθεί να είναι εν πολλοίς ανεπαρκές και ότι οι διαδικασίες δεν επιτρέπουν στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών να έχουν αρκετή επίδραση. Οι κοινωνικοί εταίροι και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών ζητούν να διορθωθούν οι ελλείψεις αυτές κατά τις φάσεις υλοποίησης και αξιολόγησης των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας με τη θέσπιση πιο επίσημων διαδικασιών που θα διευκολύνουν τις πραγματικές ανταλλαγές. |
2. Γενικό πλαίσιο
|
2.1. |
Στις 18 Δεκεμβρίου 2020, το Συμβούλιο της ΕΕ και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατέληξαν σε συμφωνία επί του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Για να μπορέσουν να λάβουν χρηματοδότηση, τα κράτη μέλη πρέπει καταρτίσουν εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας στα οποία θα καθορίζεται μια δέσμη επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων με την καθοδήγηση της ΕΕ όσον αφορά τη διαδικασία διαβούλευσης. Ήδη στο πρώτο καθοδηγητικό σημείωμα, που δημοσιεύτηκε τον Σεπτέμβριο, ζητείται από τα κράτη μέλη να περιγράφουν κάθε διαβούλευση και συμβολή των κοινωνικών εταίρων, της κοινωνίας των πολιτών και άλλων συναρμοδίων, κατά την κατάρτιση και την εφαρμογή του εκάστοτε σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (1). |
|
2.2. |
Η συμφωνία που επιτεύχθηκε μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου τον Δεκέμβριο περιλαμβάνει μια παράγραφο σχετική με τη συμμετοχή —μεταξύ άλλων— των κοινωνικών εταίρων και της κοινωνίας των πολιτών. Δυνάμει του άρθρου 18 παράγραφος 4 στοιχείο ιζ) πρέπει να περιλαμβάνεται στα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας «περίληψη της διεξαχθείσας σύμφωνα με το εθνικό νομικό πλαίσιο διαδικασίας διαβούλευσης με τις τοπικές και περιφερειακές αρχές, τους κοινωνικούς εταίρους, τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, τις οργανώσεις νεολαίας και άλλους σχετικούς συμφεροντούχους, και τον τρόπο με τον οποίο αντικατοπτρίζονται στο σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας οι απόψεις που διατυπώνουν τα ενδιαφερόμενα μέρη» (2). |
|
2.3. |
Το πρόγραμμα εργασίας της ειδικής ομάδας «Ευρωπαϊκό Εξάμηνο» για την περίοδο 2020-2023 εγκρίθηκε στην πρώτη συνεδρίαση της ομάδας, στις 16 Δεκεμβρίου 2020. Ένα σημαντικό νέο στοιχείο του προγράμματος εργασίας αφορούσε τη διοργάνωση από τα μέλη της ΕΟΚΕ διαβουλεύσεων εξ αποστάσεως στα κράτη μέλη τον Ιανουάριο του 2021. Στόχος των διαβουλεύσεων ήταν η συλλογή πληροφοριών σχετικών με τη συμμετοχή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας ενόψει της έκδοσης ψηφίσματος στη σύνοδο ολομέλειας της ΕΟΚΕ του Φεβρουαρίου. |
3. Μεθοδολογία
|
3.1. |
Τα δεδομένα και πληροφορίες που απαιτούνταν για την παρούσα έκθεση συγκεντρώθηκαν κατά τη διάρκεια του Ιανουαρίου του 2021.
Συνολικά ελήφθησαν απαντήσεις από 26 συναρμοδίους ανά τα κράτη μέλη. Οι διαβουλεύσεις πραγματοποιήθηκαν με βάση τις γνώσεις των ίδιων των μελών και σε αυτές έλαβαν μέρος κοινωνικοί εταίροι και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Σε ορισμένες χώρες, συμμετείχαν εθνικές οικονομικές και κοινωνικές επιτροπές ή ισοδύναμοι φορείς, ενώ σε άλλες πραγματοποιήθηκαν διαβουλεύσεις με κυβερνητικούς εκπροσώπους. |
|
3.2. |
Τα ακόλουθα πέντε ερωτήματα αποτέλεσαν τη βάση των διαβουλεύσεων:
|
4. Διαπιστώσεις βάσει των αποτελεσμάτων των διαβουλεύσεων
4.1. Ερώτημα 1: Υφίστανται μηχανισμοί διαβούλευσης σχετικοί με τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας στη χώρα σας;
|
4.1.1. |
Η συντριπτική πλειονότητα όσων απάντησαν ανέφερε ότι η κεντρική δημόσια διοίκηση της χώρας τους έχει δημιουργήσει κάποια μορφή μηχανισμού διαβούλευσης για τη συμμετοχή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στην κατάρτιση του εθνικού σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Σε ορισμένα κράτη μέλη έχουν ήδη πραγματοποιηθεί διαβουλεύσεις με την κοινωνία των πολιτών, ενώ σε άλλα βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη ή προγραμματίζονται να πραγματοποιηθούν σε μεταγενέστερο στάδιο. |
|
4.1.2. |
Οι μηχανισμοί που χρησιμοποιούνται ποικίλλουν, συμπεριλαμβανομένης της υποβολής γραπτών προτάσεων και της διεξαγωγής συναντήσεων υψηλού επιπέδου με τους αρμόδιους υπουργούς, της αξιολόγησης ειδικά σχεδιασμένων και συμπληρωμένων ερωτηματολογίων και συζητήσεων στρογγυλής τραπέζης μεταξύ εκπροσώπων της κυβέρνησης και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών. Ορισμένα κράτη μέλη έχουν επίσης χρησιμοποιήσει και αξιοποιήσει μηχανισμούς που έχουν θεσπιστεί για διαβούλευση στο πλαίσιο της συνήθους διαδικασίας του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, τηρουμένων των αναλογιών, του ειδικού νέου χρονοδιαγράμματος του 2021 και των περιοριστικών περιστάσεων που επιβάλλει η πανδημία COVID-19. |
|
4.1.3. |
Ωστόσο, αρκετοί ερωτηθέντες επισήμαναν την έλλειψη πραγματικής συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών. Ένα εμπόδιο στη συμμετοχή που εντοπίστηκε ήταν η προφανής απροθυμία ορισμένων κεντρικών διοικήσεων να συμπεριλάβουν την κοινωνία των πολιτών στην κατάρτιση του σχεδίου τους. Αντί να επιδιώξει η κεντρική διοίκηση τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών, συχνά ήταν οι κοινωνικοί εταίροι και οι άλλες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που έπρεπε να αναλάβουν την πρωτοβουλία και να προβούν σε έκκληση για να γίνουν διαβουλεύσεις. |
|
4.1.4. |
Παρά την επίσημη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών, ο ανεπαρκής χρόνος που αφιερώθηκε στη διαβούλευση μαζί της αναφέρθηκε ως ένα ακόμη εμπόδιο στην ουσιαστική συμμετοχή της. Οι συμμετέχοντες επέκριναν τα περιορισμένα χρονοδιαγράμματα που έθεσαν ορισμένες κεντρικές διοικήσεις, καθότι πιθανώς έτσι παρεμπόδισαν τον ουσιαστικό διάλογο και την εξέταση της συμβολής της κοινωνίας των πολιτών όσον αφορά τα εθνικά σχεδία ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Ως εκ τούτου, ενώ μεγάλος αριθμός κρατών μελών διαθέτει κάποια μορφή μηχανισμού διαβούλευσης με την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών ως μέρος της διαδικασίας κατάρτισης του εθνικού σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, στην πραγματικότητα, πολύ λίγες χώρες επιτρέπουν στην κοινωνία των πολιτών να συμμετέχει πραγματικά και στις προτάσεις που καταθέτει να έχουν ουσιαστική επίδραση. |
|
4.1.5. |
Δυστυχώς, ορισμένοι συμμετέχοντες ανέφεραν ότι δεν έχει πραγματοποιηθεί ούτε προγραμματίζεται να πραγματοποιηθεί διαβούλευση κατά το στάδιο κατάρτισης του εκάστοτε εθνικού σχεδίου. Εξάλλου, ορισμένοι από τους ερωτηθέντες ανέφεραν ότι, παρόλο που έχουν πραγματοποιηθεί διαβουλεύσεις, σε αυτές συμμετείχαν μέχρι στιγμής μόνον οι κοινωνικοί εταίροι και όχι η ευρύτερη οργανωμένη κοινωνία των πολιτών. |
|
4.1.6. |
Βάσει των πληροφοριών που συγκεντρώσαμε (3) και το θεματικό πεδίο του παρόντος ψηφίσματος, χωρίσαμε τα κράτη μέλη στις εξής τρεις κατηγορίες: α) αυτά στα οποία δεν έχει υπάρξει σχεδόν καμία μορφή συμμετοχής, τουλάχιστον μέχρι στιγμής (Δανία και Σλοβακία), β) αυτά στα οποία υπήρξε επίσημη ή ανεπίσημη συμμετοχή, χωρίς όμως να έχει διαπιστωθεί δυνατότητα άσκησης επιρροής στα σχέδια (Αυστρία, Βέλγιο, Τσεχία, Γερμανία, Ελλάδα, Ισπανία, Εσθονία, Γαλλία, Κροατία, Ουγγαρία, Ιρλανδία, Λιθουανία, Λετονία, Λουξεμβούργο, Κάτω Χώρες, Πολωνία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σουηδία και Σλοβενία) και γ) τα κράτη μέλη όπου η συμμετοχή ήταν πιο δομημένη και, σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτή οδήγησε στη συνδιαμόρφωση ορισμένων παραμέτρων των σχεδίων (Βουλγαρία, Κύπρος, Φινλανδία, Ιταλία και Μάλτα). |
|
4.1.7. |
Συνολικά, οι απαντήσεις φανερώνουν την ισχυρή επιθυμία της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών να συμβάλει στην κατάρτιση των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Οι ερωτηθέντες που εκπροσωπούν τους κοινωνικούς εταίρους και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών περιέγραψαν τις προσπάθειες συμμετοχής τους, συμπεριλαμβανομένης της εκπόνησης προτάσεων και της προσέγγισης των ιθυνόντων της κεντρικής δημόσιας διοίκησης. Σε ορισμένα κράτη μέλη, οι πρωτοβουλίες αυτές έχουν οδηγήσει σε μεγαλύτερη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στην κατάρτιση των σχεδίων, αλλά, δυστυχώς, σε άλλα φαίνεται να έχουν πέσει στο κενό. |
4.2. Ερώτημα 2: Υπάρχουν διαφορετικοί μηχανισμοί διαβούλευσης για τους κοινωνικούς εταίρους και την υπόλοιπη οργανωμένη κοινωνία των πολιτών στη χώρα σας;
|
4.2.1. |
Η πλειονότητα των κρατών μελών ακολουθεί διαφορετικές διαδικασίες διαβούλευσης με τους κοινωνικούς εταίρους και την υπόλοιπη οργανωμένη κοινωνία των πολιτών. Οι ερωτηθέντες ανέφεραν ότι οι κοινωνικοί εταίροι περιλαμβάνονται με πιο δομημένο, θεσμοθετημένο και μόνιμο τρόπο, ενώ οι υπόλοιπες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών καλούνται να διατυπώνουν τη γνώμη τους κατά περίπτωση και ανεπίσημα. Όπως προαναφέρθηκε, σε ορισμένα κράτη μέλη πραγματοποιήθηκε διαβούλευση μόνο με τους κοινωνικούς εταίρους και όχι με την ευρύτερη κοινωνία των πολιτών κατά τη διαδικασία κατάρτισης των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Μια εκδοχή ισχύει για ένα κράτος μέλος, όπου η κυβέρνηση διαβουλεύεται μόνο τον ευρύτερο κορμό της κοινωνίας των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων και των κοινωνικών εταίρων, αλλά όχι με το τμήμα που περιλαμβάνει μόνο τους κοινωνικούς εταίρους. Σε έναν μικρό αριθμό κρατών μελών προτιμήθηκε μια κοινή διαδικασία στην οποία συμπεριλήφθηκαν όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη. |
4.3. Ερώτημα 3: Η χώρα σας πρέπει να έχει υποβάλει το εθνικό της σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας έως τις 30 Απριλίου το αργότερο. Σε ποιο στάδιο της διαδικασίας βρίσκεται;
|
4.3.1. |
Οι απαντήσεις που συγκεντρώθηκαν είναι κατ’ ουσίαν ανάμεικτες. Ενώ όλοι οι συμμετέχοντες ανέφεραν ότι η κεντρική διοίκηση έχει αρχίσει να επεξεργάζεται τα εθνικά σχεδία ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, τα κράτη μέλη βρίσκονται σε διαφορετικά στάδια αυτής της διαδικασίας. |
|
4.3.2. |
Στην πλειονότητα των κρατών μελών, μια πρώτη έκδοση του σχεδίου καταρτίζουν τα αρμόδια υπουργεία, συνήθως δε το Υπουργείο Οικονομικών. Ορισμένα έχουν ολοκληρώσει τις διαβουλεύσεις με την κοινωνία των πολιτών, ενώ άλλα δεν έχουν ακόμη προβεί σε διαβουλεύσεις εκτός των ενδιαφερόμενων μερών. Ορισμένοι από όσους απάντησαν ανέφεραν επίσης ότι η κεντρική διοίκηση διαβουλεύεται στενά με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ή σχεδιάζει να αρχίσει σύντομα τη διαβούλευση. |
|
4.3.3. |
Ορισμένα κράτη μέλη ανέφεραν ότι επεξεργάζονται μια δεύτερη έκδοση του εθνικού τους σχεδίου, μετά από διαβούλευση με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε προγενέστερο στάδιο. |
4.4. Ερώτημα 4: Σε τι διαφέρει η διαδικασία κατάρτισης των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας από τη διαβούλευση της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών κατά τη διάρκεια της συνήθους διαδικασίας του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου στη χώρα σας;
|
4.4.1. |
Οι απαντήσεις στο σημείο αυτό είναι επίσης ανάμεικτες και κάπως ασαφείς. Ωστόσο, παρατηρούνται ορισμένες από τις ίδιες τάσεις όπως και στις απαντήσεις στις προηγούμενες ερωτήσεις, δηλαδή, ορισμένοι ερωτηθέντες δηλώνουν ότι είναι πολύ νωρίς για να σχηματιστεί άποψη επ’ αυτού, ορισμένα δηλώνουν ότι δεν υπάρχει αρκετός χρόνος για κατάλληλη διαβούλευση και άλλα δηλώνουν ότι οι κοινωνικοί εταίροι συμμετέχουν περισσότερο από ό,τι η υπόλοιπη οργανωμένη κοινωνία των πολιτών. Μερικοί ερωτηθέντες αναφέρουν ότι η διαδικασία ήταν πιο ανοικτή ή προσαρμοσμένη στην οργανωμένη κοινωνία των πολιτών από ό,τι η συνήθης διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, αλλά ακόμη περισσότεροι αναφέρουν ότι το καθιερωμένο πλαίσιο διαβούλευσης με την κοινωνία των πολιτών κατά τη διάρκεια της συνήθους διαδικασίας του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου δεν χρησιμοποιείται για τη διαδικασία ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. |
4.5. Ερώτημα 5: Σε ποιο βαθμό το εθνικό σας σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας αντιστοιχεί με τους στόχους πολιτικής της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών στη χώρα σας;
|
4.5.1. |
Οι απαντήσεις στο ερώτημα αυτό διακρίνονται σε τρεις ευρείες κατηγορίες, περίπου του ίδιου μεγέθους. Μία ομάδα ερωτηθέντων θεωρεί ότι οι στόχοι εν γένει αντιστοιχούν στο σχέδιο, είτε ως προϊόν της διαδικασίας διαβούλευσης είτε επειδή υπήρχε ήδη ταύτιση συμφερόντων. Μία άλλη ομάδα εκφράζει την απογοήτευσή της επειδή η κεντρική διοίκηση αγνόησε τα δημόσια και γνωστά συμφέροντα των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών κατά την εκπόνηση των σχεδίων, και η τρίτη και τελευταία ομάδα δήλωσε αδυναμία να απαντήσει, είτε λόγω άγνοιας είτε επειδή είναι ακόμη πολύ νωρίς στη διαδικασία. |
5. Συμπεράσματα
|
5.1. |
Μολονότι οι διαδικασίες διαβούλευσης των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας με τους κοινωνικούς εταίρους και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών έχουν γενικά βελτιωθεί σε σχέση με τις διαδικασίες του τακτικού Ευρωπαϊκού Εξαμήνου από τα προηγούμενα έτη, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι, στα περισσότερα κράτη μέλη, δεν είναι καθόλου ικανοποιητικές ως προς τις δικαιολογημένες απαιτήσεις της κοινωνίας των πολιτών, ακόμη και σε σχέση με τους όρους που καθορίζονται στον κανονισμό για τη θέσπιση μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Ενώ οι κοινωνικοί εταίροι έχουν γενικά περισσότερες ευκαιρίες συμμετοχής —είτε μέσω του κοινωνικού διαλόγου είτε μέσω διαδικασιών που αφορούν ειδικά τα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας—, άλλες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών έχουν πιο περιορισμένες επιλογές. |
|
5.2. |
Τα αποτελέσματα της έρευνας στην οποία βασίζεται το παρόν ψήφισμα είναι αντίστοιχα με τα αποτελέσματα άλλων μελετών (4) που εκπόνησαν πανευρωπαϊκές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών με θέμα τη συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών των κρατών μελών στα εθνικά σχεδία ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Σύμφωνα με τις μελέτες αυτές, η συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στην πλειονότητα των χωρών ήταν περιορισμένη ή ανύπαρκτη. Τα στοιχεία που συλλέξαμε τον Ιανουάριο για τη μελέτη μας καταδεικνύουν μικρή μόνο βελτίωση εν προκειμένω. Παρόμοιο επίπεδο δυσαρέσκειας προκύπτει από τη διαβούλευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών (5) με θέμα τη συμμετοχή των τοπικών και των περιφερειακών θεσμικών οργάνων στα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. |
|
5.3. |
Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πραγματική συμμετοχή υφίσταται όταν, σε επίσημες διαδικασίες διαβούλευσης που βασίζονται σε νομικούς κανόνες και δημόσιες όσο και διαφανείς διαδικασίες, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών ενημερώνονται δεόντως μέσω εγγράφων, διαθέτουν επαρκή χρόνο για να αναλύσουν τις προτάσεις της κεντρικής διοίκησης και να εκπονήσουν τις δικές τους προτάσεις, οι οποίες είτε λαμβάνονται υπόψη είτε απορρίπτονται τεκμηριωμένα, αλλά —σε κάθε περίπτωση— παρατίθενται σε πρακτικά ή σε δημόσια έγγραφα. Όταν ισχύουν νέοι όροι πλαισίου, η διαβούλευση αυτή θα πρέπει να επαναλαμβάνεται. Η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών σε καμία περίπτωση δεν έχει ως στόχο να αντικαταστήσει ή να θέσει υπό αμφισβήτηση την πρωτοκαθεδρία των δημοκρατικών κοινοβουλευτικών θεσμών, αλλά απλώς και μόνο να τους συμπληρώσει μέσω της συνεργασίας μαζί τους. |
|
5.4. |
Η ΕΟΚΕ καλεί τις κεντρικές διοικήσεις των κρατών μελών που δεν έχουν θεσπίσει κατάλληλες διαδικασίες διαβούλευσης με τους κοινωνικούς εταίρους και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών να καθιερώσουν επειγόντως τέτοιες διαδικασίες και να συμμορφωθούν με τον κανονισμό για τη θέσπιση μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Η ΕΟΚΕ καλεί τα θεσμικά όργανα, και ιδίως την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, να χρησιμοποιήσουν τις εξουσίες τους για να απαιτήσουν από τις κεντρικές δημόσιες διοικήσεις που δεν το έχουν πράξει να εκπληρώσουν τις σχετικές υποχρεώσεις τους. Αυτό εξακολουθεί να είναι εφικτό εντός των προθεσμιών που έχουν οριστεί για την έγκριση των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας. Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη των άλλων πολιτικών και κοινωνικών φορέων ότι οι πόροι για τη χρηματοδότηση των επενδύσεων στην ανάκαμψη και στον μετασχηματισμό των ευρωπαϊκών οικονομιών και κοινωνιών πρέπει να φτάσουν στα κράτη μέλη και στις κοινωνίες τους το συντομότερο δυνατόν. |
|
5.5. |
Πρέπει να αξιοποιηθεί η πείρα από τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στη φάση κατάρτισης των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και η αξιολόγηση των ελλείψεων και των αστοχιών στο πεδίο αυτό, έτσι ώστε στο μέλλον, κατά τη διάρκεια των φάσεων εφαρμογής των εν λόγω σχεδίων και ενόψει της εκπόνησης των σχεδίων του 2022, να έχουν διορθωθεί αυτές οι ελλείψεις και αστοχίες. Η ενεργός συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών γενικότερα αποτελεί εγγύηση για την πραγματοποίηση αλλαγών από τη βάση προς την κορυφή, οι οποίες θα είναι βιώσιμες και αποτελεσματικές. Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών πρέπει επίσης να λαμβάνονται υπόψη στην εφαρμογή των σχεδίων, καθότι αυτές παρέχουν πολλές κοινωνικές υπηρεσίες. |
|
5.6. |
Μεταξύ των κινδύνων που ελλοχεύουν εξαιτίας της ανάγκης οι δημόσιοι και κοινωνικοί φορείς να επενδύσουν σημαντικούς οικονομικούς πόρους σε σύντομο χρονικό διάστημα είναι η αδυναμία απορρόφησης και διάθεσης των κονδυλίων εντός του προβλεπόμενου χρονοδιαγράμματος, καθώς και η αναποτελεσματική χρήση των πόρων αυτών. Ένας δε ακόμη σοβαρότερος κίνδυνος είναι η διαφθορά. Ενώ η ΕΟΚΕ καλεί τις κεντρικές διοικήσεις να θέσουν σε εφαρμογή τα αναγκαία μέτρα για τη βελτίωση της ικανότητας διαχείρισης και την εμπέδωση της διαφάνειας και του διοικητικού και κοινοβουλευτικού ελέγχου για την αντιμετώπιση αυτών των κινδύνων, τονίζει ότι η συμμετοχή αντιπροσωπευτικών οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στην εποπτεία της εφαρμογής των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας αποτελεί ισχυρό βοήθημα στην καταπολέμηση της διαφθοράς και της αναποτελεσματικότητας. |
|
5.7. |
Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της καθότι, κατά τον χρόνο σύνταξης των εθνικών εκθέσεων στις οποίες βασίζεται το παρόν ψήφισμα, στα περισσότερα κράτη μέλη δεν υπήρχε αρκετά σαφής αντίληψη όσον αφορά τα συστήματα διαχείρισης των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και την κατανομή των αρμοδιοτήτων μεταξύ του κεντρικού, του περιφερειακού και του τοπικού διοικητικού επιπέδου για την εφαρμογή τους. Ούτε υπάρχει, ασφαλώς, επαρκής σαφήνεια σχετικά με τους κατάλληλους μηχανισμούς για τη συμμετοχή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών και των κοινωνικών εταίρων στις φάσεις υλοποίησης, εποπτείας και προσαρμογής των σχεδίων. |
|
5.8. |
Το παρόν ψήφισμα επικεντρώνεται στη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στα εθνικά σχεδία ανάκαμψης και ανθεκτικότητας σε μια χρονική στιγμή κατά την οποία η διαδικασία κατάρτισής τους δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί, με σκοπό τη βελτίωση αυτών των διαδικασιών και την προώθηση της δέουσας συμμετοχής των κοινωνικών εταίρων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στην εφαρμογή, την εποπτεία και την προσαρμογή των εθνικών σχεδίων. Γνωρίζουμε το περιεχόμενο των σχεδίων, όπως αυτά εκτίθενται στα προγράμματα-πλαίσια και στα πρώτα σχέδια των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας ορισμένων κρατών μελών. Ωστόσο, από τις απαντήσεις στο ερώτημα 5 του ερωτηματολογίου συνάγεται ότι, μεταξύ εκείνων που εκφράζουν τις απόψεις τους σε αυτό το στάδιο της διαδικασίας, στις περισσότερες χώρες (δέκα από τις δεκαέξι), υπάρχει ευρεία ή μερική ευθυγράμμιση μεταξύ των στόχων των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και των όσων αναφέρονται στα προγράμματα-πλαίσια και στα προκαταρκτικά εθνικά σχεδία ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, στο πνεύμα των στόχων και των κατευθυντήριων γραμμών που έχουν καθορίσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για το NextGenerationEU και τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Στις υπόλοιπες έξι χώρες, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών είναι επικριτικές και σε άλλες δέκα δεν έχουν απαντήσει, κυρίως επειδή το θεωρούν πρόωρο. |
|
5.9. |
Ωστόσο, η ΕΟΚΕ επιθυμεί να απηχήσει ορισμένες ανησυχίες και αιτήματα που εξέφρασαν οι κοινωνικοί εταίροι και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών ως προς το περιεχόμενο των εθνικών σχεδίων:
|
|
5.10. |
Η ΕΟΚΕ προτρέπει τις εθνικές κυβερνήσεις και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να λάβουν υπόψη τους αυτούς τους προβληματισμούς της ευρωπαϊκής κοινωνίας των πολιτών όσον αφορά το περιεχόμενο των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας κατά την έγκρισή τους. |
Βρυξέλλες, 25 Φεβρουαρίου 2021.
Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής
Christa SCHWENG
(1) SWD(2020) 205 final
(2) EE L 57 της 18.2.2021, σ. 17.
(3) Οι εκθέσεις των διαφόρων κρατών μελών αναλύονται στο παράρτημα του παρόντος ψηφίσματος. Το σύνολο των στοιχείων είναι διαθέσιμο στον ιστότοπο της ΕΟΚΕ.
(4) Civil Society Europe and the European Center for Not-for-Profit Law: Participation of civil society organisations in the preparation of the EU National Recovery and Resilience Plans (Συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της ΕΕ), Δεκέμβριος 2020.
(5) Αποτελέσματα της στοχευμένης διαβούλευσης ΕτΠ-ΣΕΔΠ: Η συμμετοχή των δήμων, των πόλεων και των περιφερειών στην κατάρτιση των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, 20 Ιανουαρίου 2021.