Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1367/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 6ης Σεπτεμβρίου 2006, για την εφαρμογή στα όργανα και τους οργανισμούς της Κοινότητας των διατάξεων της σύμβασης του Århus σχετικά με την πρόσβαση στις πληροφορίες, τη συμμετοχή του κοινού στη λήψη αποφάσεων και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα»

[COM(2020) 642 final — 2020/0289 (COD)]

(2021/C 123/10)

Εισηγητής:	ο κ. Arnaud SCHWARTZ
Συνεισηγήτρια:	η κ. Isabel CAÑO AGUILAR

Αιτήσεις γνωμοδότησης	Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, 19.10.2020 Συμβούλιο, 20.10.2020
Νομική βάση	Άρθρα 192 παράγραφος 1 και 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Απόφαση του Προεδρείου	28.10.2020
Αρμόδιο τμήμα	Γεωργία, «αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον»
Υιοθετήθηκε από το τμήμα	11.1.2021
Υιοθετήθηκε από την ολομέλεια	27.1.2021
Σύνοδος ολομέλειας αριθ.	557
Αποτέλεσμα της ψηφοφορίας (υπέρ/κατά/αποχές)	254/2/7

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (1) για ενίσχυση του μηχανισμού εσωτερικής αναθεώρησης που περιλαμβάνεται στον κανονισμό Århus (2) και εκτιμά τις δυνατότητές του.

1.2.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τις τέσσερις δράσεις προτεραιότητας που προσδιορίζονται στην ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δηλαδή: την υποχρέωση των κρατών μελών να μεταφέρουν πλήρως και σωστά τις απαιτήσεις πρόσβασης στη δικαιοσύνη που απορρέουν από το παράγωγο δίκαιο της ΕΕ· την ανάγκη οι συννομοθέτες να συμπεριλάβουν διατάξεις σχετικές με την πρόσβαση στη δικαιοσύνη στη νέα και αναθεωρημένη νομοθεσία της ΕΕ για περιβαλλοντικά θέματα· την επανεξέταση εκ μέρους των κρατών μελών των εθνικών νομοθετικών και κανονιστικών τους διατάξεων που εμποδίζουν ή υπονομεύουν την πρόσβαση στη δικαιοσύνη· και, τέλος, την υποχρέωση των εθνικών δικαστηρίων να διασφαλίζουν το δικαίωμα αποτελεσματικής ένδικης προστασίας των ιδιωτών και των ΜΚΟ στο δίκαιο της ΕΕ.

1.3.

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ επισημαίνει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι η πρότασή της περιέχει κενά, τα οποία ενδέχεται να χρησιμοποιηθούν από τα θεσμικά όργανα για να αποφεύγουν να λογοδοτούν.

1.4.

Για παράδειγμα, η ΕΟΚΕ δεν συμφωνεί με την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να εξαιρεθούν οι πράξεις της ΕΕ που περιλαμβάνουν «εθνικά εκτελεστικά μέτρα», διότι υπάρχει σοβαρή πιθανότητα η εξαίρεση αυτή να ακυρώσει ή να υποβαθμίσει την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

1.5.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει επίσης την ανησυχία της για το γεγονός ότι η παροχή της δυνατότητας στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών (ΟΚΠ) να προβαίνουν σε επανεξέταση μόνον όταν έχουν εγκριθεί τα εκτελεστικά μέτρα θα μπορούσε να εξαιρέσει από την εσωτερική επανεξέταση πολλές, αν όχι τις περισσότερες, πράξεις της ΕΕ και παραλείψεις.

1.6.

Παρά τα επιχειρήματα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι οι μη νομικά δεσμευτικές πράξεις της ΕΕ μπορούν να έχουν σημαντική επίδραση τόσο στην εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ όσο και στην ερμηνεία της από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ).

1.7.

Οι κοινωνικοί εταίροι διαδραματίζουν καίριο ρόλο σε περιβαλλοντικά ζητήματα και, ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ ζητεί να αναγνωριστούν ρητά όσον αφορά την πρόσβαση στη δικαιοσύνη.

1.8.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι ο νέος κανονισμός θα πρέπει να επιτρέπει την εσωτερική επανεξέταση των αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις κρατικές ενισχύσεις.

1.9.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η προστασία των ΟΚΠ από πρόσθετες επιβαρύνσεις (όπως πρόσθετες δαπάνες και γραφειοκρατικά μέτρα), τόσο σε εθνικό όσο και σε ενωσιακό επίπεδο, πρέπει να διασφαλιστεί δεόντως προκειμένου να καταστεί ο δικαστικός έλεγχος προσιτός στην πράξη.

2.   Ιστορικό

2.1.   Εισαγωγή στη σύμβαση του Århus και στη νομοθετική πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

2.1.1.

Η Σύμβαση της Οικονομικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για την Ευρώπη (ΟΕΕ/ΗΕ) με τίτλο Σύμβαση για την πρόσβαση σε πληροφορίες, τη συμμετοχή του κοινού στη λήψη αποφάσεων και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη σε θέματα περιβάλλοντος («σύμβαση του Århus») εγκρίθηκε στις 25 Ιουνίου 1998 (3). Η Σύμβαση παρέχει στο κοινό (άτομα και τις ενώσεις που τα εκπροσωπούν) ορισμένα δικαιώματα όσον αφορά το περιβάλλον. Αυτή αποτελείται από τρεις πυλώνες: — το δικαίωμα εκάστου να λαμβάνει πληροφορίες σχετικά με το περιβάλλον, τις οποίες κατέχουν οι δημόσιες αρχές («πρόσβαση σε περιβαλλοντικές πληροφορίες»). Σε αυτές μπορούν να συμπεριλαμβάνονται πληροφορίες για την κατάσταση του περιβάλλοντος αλλά και για τις πολιτικές ή τα μέτρα που λαμβάνονται, και για την κατάσταση της ανθρώπινης υγείας και ασφάλειας, όταν αυτή είναι δυνατόν να επηρεαστεί από την κατάσταση του περιβάλλοντος. Οι αιτούντες δικαιούνται να λάβουν αυτές τις πληροφορίες εντός ενός μηνός από το αίτημα και χωρίς να πρέπει να αναφέρουν τον λόγο που τις χρειάζονται. Επιπλέον, οι δημόσιες αρχές υποχρεούνται, βάσει της Σύμβασης, να διαδίδουν με τρόπο ενεργό περιβαλλοντικές πληροφορίες που έχουν στην κατοχή τους· — το δικαίωμα συμμετοχής στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για το περιβάλλον. Πρόκειται να γίνουν ρυθμίσεις από τις δημόσιες αρχές προκειμένου: να δίνεται η δυνατότητα ώστε οι δημόσιοι οργανισμοί και οι περιβαλλοντικές μη κυβερνητικές οργανώσεις να υποβάλλουν τα σχόλιά τους, για παράδειγμα, όσον αφορά προτάσεις για έργα που επηρεάζουν το περιβάλλον ή σχέδια και προγράμματα που σχετίζονται με το περιβάλλον· να λαμβάνονται δεόντως υπόψη αυτά τα σχόλια στη λήψη αποφάσεων· και να παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τις τελικές αποφάσεις και την αιτιολόγηση αυτών των αποφάσεων («συμμετοχή του κοινού στη λήψη περιβαλλοντικών αποφάσεων»)· — το δικαίωμα επανεξέτασης των διαδικασιών ώστε να γίνεται ένσταση κατά δημόσιων αποφάσεων που έχουν ληφθεί χωρίς να συμμορφώνονται με τα δύο προαναφερθέντα δικαιώματα ή το περιβαλλοντικό δίκαιο εν γένει («πρόσβαση στη δικαιοσύνη»).

2.1.2.

Η ΕΕ είναι συμβαλλόμενο μέρος της σύμβασης του Århus. Ο κανονισμός Århus που εγκρίθηκε το 2006 (4) συμβάλλει στην εφαρμογή των υποχρεώσεων που απορρέουν από τη Σύμβαση για τα θεσμικά και λοιπά όργανα της ΕΕ.

2.1.3.

Στην ανακοίνωση για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (5), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεσμεύτηκε να «εξετάσει το ενδεχόμενο αναθεώρησης του κανονισμού Århus για να βελτιωθεί η πρόσβαση σε διοικητικό και δικαστικό έλεγχο, σε επίπεδο ΕΕ, των πολιτών και των ΜΚΟ που εκφράζουν ανησυχίες σχετικά με τη νομιμότητα αποφάσεων που έχουν επιπτώσεις στο περιβάλλον» και να «αναλάβει επίσης δράση για να βελτιώσει την πρόσβασή τους στη δικαιοσύνη ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων σε όλα τα κράτη μέλη».

2.1.4.

Στις 14 Οκτωβρίου 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε νομοθετική πρόταση για την τροποποίηση του κανονισμού Århus (6) δηλώνοντας ότι «αποβλέπει στη βελτίωση της εφαρμογής της σύμβασης του Århus» αναθεωρώντας τον εσωτερικό μηχανισμό επανεξέτασης «προς όφελος των ΜΚΟ όσον αφορά τις διοικητικές πράξεις και παραλείψεις των θεσμικών οργάνων και οργανισμών της ΕΕ».

2.1.5.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπογράμμισε στην πρότασή της, η οποία βασίζεται στις αποφάσεις του ΔΕΕ σχετικά με τη συνάφεια της σύμβασης του Århus με την έννομη τάξη της ΕΕ, ότι οι δικαστικές και οι διοικητικές διαδικασίες που αφορούν την πρόσβαση στη δικαιοσύνη στον τομέα του περιβαλλοντικού δικαίου υπάγονται «κατ’ αρχήν» από το δίκαιο των κρατών μελών. Επομένως, κάθε βελτίωση της πρόσβασης σε διοικητικό και δικαστικό έλεγχο σε επίπεδο ΕΕ λειτουργεί συμπληρωματικά προς την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα της ΕΕ στο επίπεδο των εθνικών δικαστηρίων των κρατών μελών.

2.1.6.

Τα εθνικά δικαστήρια έχουν την υποχρέωση να επιτρέπουν την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα σύμφωνα με το άρθρο 9 παράγραφοι 2 και 3 της σύμβασης και κατά την εφαρμογή του περιβαλλοντικού δικαίου της ΕΕ. Ωστόσο, εάν σε εθνικό επίπεδο οι ενδιαφερόμενες ΜΚΟ εντοπίσουν ελλείψεις στις εγκριθείσες διοικητικές διαδικασίες, θα πρέπει πρώτα να ζητήσουν έννομη προστασία από το αρμόδιο εθνικό δικαστήριο του κράτους μέλους. Στη συνέχεια, οι ΜΚΟ έχουν πρόσβαση στο ΔΕΕ βάσει της διαδικασίας έκδοσης προδικαστικής απόφασης που προβλέπεται στο άρθρο 267 της ΣΛΕΕ. Η διαδικασία αυτή μπορεί επίσης να αφορά την εγκυρότητα των πράξεων των θεσμικών οργάνων της ΕΕ.

2.2.   Κύρια σημεία του εγγράφου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

2.2.1.

Οι τροπολογίες που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποσκοπούν συγκεκριμένα στη βελτίωση των δυνατοτήτων των ΜΚΟ που ασχολούνται με περιβαλλοντικά θέματα προκειμένου να αιτούνται από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να επανεξετάσουν πράξεις, με τις οποίες οι ΜΚΟ θεωρούν ότι ενδέχεται να παραβιάζεται η νομοθεσία της ΕΕ για το περιβάλλον.

2.2.2.

Οι εν λόγω τροπολογίες θα πρέπει να προάγουν την ανοικτότητα και την υπευθυνότητα όσον αφορά την προστασία του περιβάλλοντος, να συμβάλλουν στη μεγαλύτερη διαφάνεια και την αποτελεσματικότερη επιδίωξη των περιβαλλοντικών στόχων της ΕΕ και, συνεπώς, να συμβάλλουν στην επίτευξη των συστημικών κοινωνικών αλλαγών που απαιτούνται από την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία.

2.2.3.

Η πρόταση τροποποιεί τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1367/2006 που εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο το 2006, μετά την επικύρωση της σύμβασης του Århus από την ΕΕ το 2005.

2.2.4.

Το 2017, η Επιτροπή Συμμόρφωσης διαπίστωσε ότι βάσει της Σύμβασης η ΕΕ δεν είχε εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της σχετικά με την πρόσβαση στη δικαιοσύνη σε περιβαλλοντικά θέματα. Η νομοθετική πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αποσκοπεί στην εξέταση αυτών των πορισμάτων.

2.2.5.

Η νομοθετική πρόταση συνοδεύεται από ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (7) με στόχο τη διευκόλυνση της πρόσβασης ατόμων και ΜΚΟ στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα, στα κράτη μέλη της ΕΕ.

2.2.6.

Οι εθνικές και τοπικές αρχές λαμβάνουν πολλές σημαντικές αποφάσεις κατά την εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της ΕΕ, για παράδειγμα όταν χορηγούν άδειες σε έργα υποδομής ή βιομηχανικές εγκαταστάσεις που ενδέχεται να μολύνουν τη φύση και το έδαφος, τον αέρα ή το νερό.

2.2.7.

Είναι επίσης σημαντικό να βελτιωθεί ο δημόσιος έλεγχος αυτών των αποφάσεων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα λάβει μέτρα για να βοηθήσει τα κράτη μέλη να βελτιώσουν τα συστήματά τους, όπως παροχή κατάρτισης, ανταλλαγή πληροφοριών και ανάπτυξη ικανοτήτων, αλλά είναι επίσης διατεθειμένη να αναλάβει νομική δράση σε περίπτωση παραβίασης της νομοθεσίας της ΕΕ.

2.3.   Επόμενα βήματα

2.3.1.

Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής πρέπει τώρα να αποτελέσει αντικείμενο διαπραγματεύσεων και να εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα συνεργαστεί εποικοδομητικά και με τα δύο θεσμικά όργανα για να διευκολύνει την έγκριση του αναθεωρημένου κανονισμού Århus πριν από τη σύνοδο των μερών της Σύμβασης του Århus τον Οκτώβριο του 2021.

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1.

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει τα συμπεράσματα από την προηγούμενη γνωμοδότησή της με θέμα «Πρόσβαση στη δικαιοσύνη σε εθνικό επίπεδο σχετικά με τα μέτρα εφαρμογής του περιβαλλοντικού δικαίου της ΕΕ» (8):

3.1.1.

αναγνωρίζει ότι η συνέπεια της πρόσβασης στη δικαιοσύνη σε ολόκληρη την ΕΕ αποτελεί βασικό παράγοντα στήριξης της ενιαίας αγοράς και συνεπούς εφαρμογής των δικαιωμάτων που απορρέουν από το δίκαιο της ΕΕ και παρέχει την απαραίτητη σαφήνεια και ασφάλεια δικαίου για τις αγορές και τους επενδυτές·

3.1.2.

υποστηρίζει τη σύμβαση του Århus και την πλήρη εφαρμογή της εκ μέρους και εντός της ΕΕ. Επομένως, παραμένει θεμελιώδους σημασίας να υποστηρίζονται πλήρως από τα μέρη της Σύμβασης τα πορίσματα περί συμμόρφωσης τα οποία παρουσίασε η επιτροπή συμμόρφωσης της σύμβασης του Århus, η οποία διορίστηκε από τα συμβαλλόμενα μέρη·

3.1.3.

σε ένα παγκόσμιο πλαίσιο παρενόχλησης και δίωξης των υπερμάχων του περιβάλλοντος, η ΕΕ θα πρέπει να αναλάβει ηγετικό ρόλο ως προς τη διευκόλυνση της πρόσβασης στη δικαιοσύνη·

3.1.4.

να δοθεί προτεραιότητα, μαζί με τις περιβαλλοντικές ΜΚΟ και την κοινωνία των πολιτών, σε μια ευρεία και φιλόδοξη προσέγγιση όσον αφορά τους τρόπους και τους τομείς στους οποίους η ΕΕ μπορεί να βελτιώσει την εφαρμογή της Σύμβασης και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη τόσο εντός των θεσμικών οργάνων της ΕΕ όσο και εκ μέρους αυτών. Απαιτείται επίσης να διερευνηθεί η υιοθέτηση μιας παράλληλης και συμπληρωματικής προσέγγισης όσον αφορά την πρόσβαση στη δικαιοσύνη εντός και εκ μέρους των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, η εκπόνηση σχετικού οδηγού, καθώς και η ανάληψη δραστηριοτήτων ανάπτυξης.

3.2.

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει επίσης τη θέση της που έλαβε στη γνωμοδότησή της με θέμα «Δράσεις για τη βελτίωση της περιβαλλοντικής συμμόρφωσης και διακυβέρνησης» (9), σύμφωνα με την οποία οι τρέχουσες ελλείψεις υπονομεύουν την εμπιστοσύνη των πολιτών στην αποτελεσματικότητα της νομοθεσίας της ΕΕ και καλεί τα κράτη μέλη και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να κινητοποιήσουν σημαντική χρηματοδότηση για την πρόσληψη πρόσθετου προσωπικού, το οποίο να παρακολουθεί την εφαρμογή της περιβαλλοντικής διακυβέρνησης και νομοθεσίας.

3.3.

Η ΕΟΚΕ, παραπέμποντας στη γνωμοδότησή της με θέμα «Ένας πιο εποικοδομητικός ρόλος για την κοινωνία των πολιτών στην εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας» (10) καλεί εκ νέου την Ευρωπαϊκή Επιτροπή:

3.3.1.

να εργαστεί για τη βελτίωση της πρόσβασης της κοινωνίας των πολιτών στη δικαιοσύνη π.χ. δίνοντας το δικαίωμα σε οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών (ΟΚΠ) να προσέρχονται ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, καθώς και για τον διορισμό εξειδικευμένων δικαστών και εισαγγελέων σε ενωσιακό, εθνικό και τοπικό επίπεδο·

3.3.2.

να επιτρέψει στα άτομα να προσεγγίζουν απευθείας το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, όπως στην περίπτωση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΣΔΑ), όταν διακυβεύεται η μεταφορά του δικαίου της ΕΕ στο εθνικό δίκαιο και έχουν εξαντληθεί τα εσωτερικά ένδικα μέσα·

3.3.3.

να θεσπίσει διαδικασία περιβαλλοντικής αγωγής επί παραλείψει για ζητήματα που δεν αποτελούν έκτακτη ανάγκη, με την οποία θα οφείλουν να συμμορφώνονται τα κράτη μέλη και στο πλαίσιο της οποίας θα προβλέπεται η διακοπή των εργασιών, εκκρεμούσης απόφασης του πρωτοδικείου, σε περίπτωση άμεσης βλάβης στο περιβάλλον·

3.3.4.

να θεσπίσει κατάλληλο μηχανισμό προκειμένου τα πρόστιμα που καταβάλλονται για την πρόκληση περιβαλλοντικής ζημίας να επενδύονται σε δράσεις στήριξης της προστασίας του περιβάλλοντος.

4.   Ειδικές παρατηρήσεις

4.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για ενίσχυση του μηχανισμού εσωτερικής αναθεώρησης που περιλαμβάνεται στον κανονισμό Århus και εκτιμά τις δυνατότητές του.

4.2.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τις τέσσερις δράσεις προτεραιότητας που προσδιορίζονται στην ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δηλαδή: την υποχρέωση των κρατών μελών να μεταφέρουν πλήρως και σωστά τις απαιτήσεις πρόσβασης στη δικαιοσύνη που απορρέουν από το παράγωγο δίκαιο της ΕΕ· την ανάγκη οι συννομοθέτες να συμπεριλάβουν διατάξεις σχετικά με την πρόσβαση στη δικαιοσύνη στη νέα και αναθεωρημένη νομοθεσία της ΕΕ για περιβαλλοντικά θέματα· την επανεξέταση εκ μέρους των κρατών μελών των εθνικών νομοθετικών και κανονιστικών τους διατάξεων που εμποδίζουν ή υπονομεύουν την πρόσβαση στη δικαιοσύνη· και, τέλος, την υποχρέωση των εθνικών δικαστηρίων να διασφαλίζουν το δικαίωμα αποτελεσματικής ένδικης προστασίας των ιδιωτών και των ΜΚΟ στο δίκαιο της ΕΕ.

4.3.

Η ΕΟΚΕ τονίζει, ωστόσο, ότι αυτές οι ενέργειες δεν αντικαθιστούν την επαρκή πρόσβαση στο ΔΕΕ με αίτημα εσωτερικής επανεξέτασης, ή την ανάγκη για μια οριζόντια οδηγία που θα ρυθμίζει την πρόσβαση στη δικαιοσύνη σε επίπεδο κρατών μελών.

4.4.

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι είναι απαραίτητο να ενισχυθεί η εφαρμογή και η επιβολή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της ΕΕ από τα κράτη μέλη και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, δεδομένης της ανάγκης να εκπληρωθούν οι στόχοι και οι υποσχέσεις της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.

4.5.

Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ προειδοποιεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ως προς το γεγονός ότι η παρούσα πρόταση περιέχει προβληματικά κενά τα οποία ενδέχεται να χρησιμοποιηθούν από τα θεσμικά όργανα για να αποφεύγουν να λογοδοτούν.

4.6.

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι οι ΟΚΠ, συμπεριλαμβανομένων όλων των κοινωνικών εταίρων, ζητούν από την ΕΕ ισχυρούς μηχανισμούς επιβολής που θα επιτρέπουν τη λογοδοσία των θεσμικών οργάνων της ΕΕ εάν και όταν αυτά δεν επιτυγχάνουν να υλοποιήσουν τους στόχους για το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία.

4.7.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι, χωρίς τις κατάλληλες αλλαγές, η παρούσα πρόταση δεν θα συμβάλλει ώστε τα θεσμικά όργανα της ΕΕ να καταστούν υπόλογα ούτε θα διασφαλίσει τη συμμόρφωση με τις δεσμεύσεις της ΕΕ ως προς το διεθνές δίκαιο.

4.8.

Η ΕΟΚΕ δεν συμφωνεί με την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να εξαιρεθούν οι νομοθετικές πράξεις της ΕΕ που περιλαμβάνουν «εθνικά εκτελεστικά μέτρα». Υπάρχει σοβαρή πιθανότητα αυτή η εξαίρεση να ακυρώσει ή να υποβαθμίσει την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

4.9.

Δεδομένου ότι είναι συχνά ασαφές ποιες πράξεις της ΕΕ συνεπάγονται εκτελεστικά μέτρα, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η καθυστέρηση και η νομική αβεβαιότητα θα μπορούσαν να αποφευχθούν, εάν η πρόταση έδινε τη δυνατότητα στις ΟΚΠ να ζητήσουν την επανεξέταση αυτών των πράξεων αφού έχουν πρώτα εγκριθεί τα μέτρα εφαρμογής. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της διότι η διατύπωση της εν λόγω πρότασης θα μπορούσε να εξαιρέσει από την εσωτερική αναθεώρηση πολλές, αν όχι τις περισσότερες, πράξεις της ΕΕ και παραλείψεις. Η ΕΟΚΕ τονίζει εν προκειμένω ότι η πρόσβαση στα εθνικά δικαστήρια με δυνατότητα προδικαστικής παραπομπής δεν αντικαθιστά την πρόσβαση στον μηχανισμό εσωτερικής επανεξέτασης.

4.10.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο ορισμός των διοικητικών πράξεων πρέπει να ευθυγραμμιστεί με τη μακροχρόνια νομολογία του ΔΕΕ, έτσι ώστε όλες οι «νομικά δεσμευτικές» πράξεις να υπάγονται στον μηχανισμό εσωτερικής επανεξέτασης, συμπεριλαμβανομένων των προπαρασκευαστικών πράξεων που αποτελούν τη βάση των κανονισμών, σύμφωνα με την αρχή της προφύλαξης η οποία είναι θεμελιώδους σημασίας για τις περιβαλλοντικές διαφορές.

4.11.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί επίσης ότι ο ορισμός των διοικητικών πράξεων που υπόκεινται σε διοικητικό και δικαστικό έλεγχο δεν είναι εξαντλητικός και απαιτεί ρητή διευκρίνιση υπό την έννοια ότι μπορούν να εξετάζονται όλες οι διοικητικές πράξεις που αφορούν το περιβάλλον.

4.12.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί επίσης ότι οι νομικά μη δεσμευτικές πράξεις της ΕΕ μπορούν να έχουν σημαντικές επιπτώσεις τόσο στην εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ όσο και στην ερμηνεία της από το ΔΕΕ. Συνεπώς, αυτού του είδους οι πράξεις θα πρέπει επίσης να υπάγονται στον μηχανισμό εσωτερικής επανεξέτασης.

4.13.

Η ΕΟΚΕ τονίζει επίσης ότι η πρόταση πρέπει να δίνει τη δυνατότητα εσωτερικής αναθεώρησης των αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις κρατικές ενισχύσεις. Όπως επιβεβαιώνεται από το ΔΕΕ (11), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να συμμορφώνεται με την περιβαλλοντική νομοθεσία της ΕΕ κατά τη λήψη αποφάσεων για τις κρατικές ενισχύσεις και είναι επομένως ζωτικής σημασίας να υπάρχει δυνατότητα ένστασης κατά των εν λόγω αποφάσεων από τις ΟΚΠ όταν οι τελευταίες θεωρούν ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έχει ανταποκριθεί σε αυτήν την απαίτηση.

4.14.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η προστασία των ΟΚΠ από πρόσθετες επιβαρύνσεις (όπως πρόσθετες δαπάνες και γραφειοκρατικά μέτρα), τόσο σε εθνικό όσο και σε ενωσιακό επίπεδο, πρέπει να διασφαλιστεί δεόντως προκειμένου να καταστεί ο δικαστικός έλεγχος προσιτός στην πράξη.

4.15.

Ο κανονισμός Århus θα πρέπει να ορίζει ότι ο δικαστικός έλεγχος που διενεργεί το ΔΕΕ σε απόφαση εσωτερικής επανεξέτασης πρέπει να καλύπτει την ουσιαστική και διαδικαστική νομιμότητα της απόφασης.

4.16.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη ύπαρξης άρτιας ρύθμισης, υπό την έννοια ότι οι διαδικαστικές προθεσμίες για τον διοικητικό και/ή δικαστικό έλεγχο ισχύουν μόνον όταν το περιεχόμενο της προσβαλλόμενης διοικητικής πράξης σχετικά με το μείζον δημόσιο συμφέρον που προστατεύεται από το περιβαλλοντικό δίκαιο και όσον αφορά τη μη αναστρεψιμότητα της οικολογικής ζημίας είναι γνωστό. Αυτό είναι αναγκαίο προκειμένου να αποφευχθούν πρακτικές που ενδέχεται να παραβιάζουν το άρθρο 9 της σύμβασης του Århus και τη νομολογία του ΔΕΕ (βλ. υπόθεση C-261/18, Επιτροπή κατά Ιρλανδίας (12)) και οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν αυθαιρεσίες.

4.17.

Τελευταίο, αλλά εξίσου σημαντικό ζήτημα είναι ότι οι κοινωνικοί εταίροι διαδραματίζουν καίριο ρόλο σε περιβαλλοντικά ζητήματα και, ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ ζητεί να αναγνωριστούν ρητά όσον αφορά την πρόσβαση στη δικαιοσύνη. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το άρθρο 11 του κανονισμού Århus είναι επί του παρόντος ασυμβίβαστο με το άρθρο 2 παράγραφος 5 της σύμβασης του Århus και ότι θα πρέπει να τροποποιηθεί έτσι ώστε να μην περιορίζει την πρόσβαση των ΟΚΠ στη δικαιοσύνη, θεσπίζοντας ότι αρκεί μία ΜΚΟ να έχει, μεταξύ άλλων, ως αποστολή της την προστασία του περιβάλλοντος.

---

(1)  https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52020PC0642&qid=1606370268048&from=EL

(2)  Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1367/2006 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 6ης Σεπτεμβρίου 2006 , για την εφαρμογή στα όργανα και τους οργανισμούς της Κοινότητας των διατάξεων της σύμβασης του Århus σχετικά με την πρόσβαση στις πληροφορίες, τη συμμετοχή του κοινού στη λήψη αποφάσεων και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα (ΕΕ L 264 της 25.9.2006, σ. 13).

(3)  Κείμενο της σύμβασης του Århus: https://www.unece.org/fileadmin/DAM/env/pp/documents/cep43e.pdf.

(4)  Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1367/2006.

(5)  Ανακοίνωση της Επιτροπής με τίτλο «Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία» COM(2019) 640 final.

(6)  COM(2020) 642 final — https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52020PC0642&qid=1606370268048&from=EL

(7)  COM(2020) 643 final — https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52020DC0643&qid=1606371802531&from=EL

(8)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Πρόσβαση στη δικαιοσύνη σε εθνικό επίπεδο σχετικά με τα μέτρα εφαρμογής του περιβαλλοντικού δικαίου της ΕΕ» (ανακοίνωση) (ΕΕ C 129 της 11.4.2018, σ. 65).

(9)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ενέργειες της ΕΕ για τη βελτίωση της περιβαλλοντικής συμμόρφωσης και διακυβέρνησης» (ΕΕ C 283 της 10.8.2018, σ. 83).

(10)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Ένας πιο εποικοδομητικός ρόλος για την κοινωνία των πολιτών στην εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας» (ΕΕ C 47 της 11.2.2020, σ. 50).

(11)  Υπόθεση C-594/18 P, Αυστρία κατά Επιτροπής, ECLI:EU:C:2020:742, σκέψεις 42-46.

(12)  Υπόθεση C- C-261/18 — Επιτροπή κατά Ιρλανδίας (Derrybrien Wind Farm), ECLI:EU:C:2019:955, σκέψεις 80 και 95.