52013DC0681

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1........... Εισαγωγή. 3

2........... Ανασκόπηση των ετήσιων εκθέσεων των κρατών μελών. 3

3........... Δραστηριότητες ελέγχου της Επιτροπής στα κράτη μέλη. 8

4........... Άλλες πηγές πληροφοριών για τους ελέγχους στα κράτη μέλη. 18

5........... Αποτέλεσμα της επίσημης παρακολούθησης. 19

6........... Μεταγενέστερες ενέργειες και δράσεις επιβολής εκ μέρους της Επιτροπής. 20

7........... Διεθνές εμπόριο. 21

8........... Συμπεράσματα. 22

1.           Εισαγωγή

Σύμφωνα με το άρθρο 44 παράγραφοι 4 και 6 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 882/2004[1], η Επιτροπή πρέπει να συντάσσει και να υποβάλλει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο ετήσια έκθεση σχετικά με τη συνολική λειτουργία των ελέγχων στα κράτη μέλη, λαμβάνοντας υπόψη:

(α)     τις ετήσιες εκθέσεις που υποβάλλουν οι εθνικές αρχές σχετικά με τις δραστηριότητες ελέγχου τους·

(β)     τους ελέγχους της Επιτροπής που διεξάγονται στα κράτη μέλη·

(γ)     κάθε άλλη σχετική πληροφορία.

Η παρούσα είναι η τρίτη έκθεση αυτού του είδους που υποβάλλεται από την Επιτροπή. Οι κύριες πηγές της είναι: α) οι ετήσιες εκθέσεις από τα κράτη μέλη για το 2010· β) τα αποτελέσματα των δραστηριοτήτων ελέγχου της ίδιας της Επιτροπής· και γ) άλλες σχετικές πληροφορίες που συνδέονται με τους ελέγχους, στις οποίες περιλαμβάνονται:

·   εκθέσεις που υπέβαλαν τα κράτη μέλη στην Επιτροπή σχετικά με τους ελέγχους σε συγκεκριμένους τομείς·

·   τα αποτελέσματα των συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης της ΕΕ·

·   οι δράσεις επιβολής της Επιτροπής (συμπεριλαμβανομένων των υποθέσεων παράβασης) σε σχέση με τις διαπιστωμένες περιπτώσεις μη συμμόρφωσης στα κράτη μέλη·

·   εκθέσεις από διεθνείς φορείς τυποποίησης.

Σε ό,τι αφορά, συγκεκριμένα, τα αποτελέσματα των ελέγχων της Επιτροπής, καθώς και άλλες σχετικές πληροφορίες, η έκθεση παραθέτει τις πληροφορίες ελέγχου, όπως και όταν αυτές καθίστανται διαθέσιμες, προσπαθώντας έτσι να είναι όσον το δυνατόν πιο ενημερωμένη σε σχέση με τη διενέργεια επίσημων ελέγχων στην Ένωση.

2.           Ανασκόπηση των ετήσιων εκθέσεων των κρατών μελών

Οι βασικές αρχές της νομοθεσίας της ΕΕ για τις ζωοτροφές και τα τρόφιμα θεσπίζονται στον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 178/2002[2]. Σύμφωνα με αυτόν τον κανονισμό, η πρωταρχική ευθύνη για τη διασφάλιση της ασφάλειας των τροφίμων βαρύνει τις επιχειρήσεις τροφίμων/ζωοτροφών σε όλο το μήκος της τροφικής αλυσίδας/αλυσίδας ζωοτροφών, από την πρωτογενή παραγωγή έως το σημείο της τελικής πώλησης στον καταναλωτή. Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 834/2007 περιέχει απαιτήσεις για τη βιολογική παραγωγή και την επισήμανση των βιολογικών προϊόντων[3]. Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1151/2012 περιέχει απαιτήσεις για τα συστήματα ποιότητας των γεωργικών προϊόντων και τροφίμων[4].

Τα κράτη μέλη είναι υποχρεωμένα να παρακολουθούν και να επαληθεύουν ότι οι υπεύθυνοι επιχειρήσεων τηρούν τις απαιτήσεις της νομοθεσίας της ΕΕ σχετικά με την ασφάλεια των τροφίμων και των ζωοτροφών (συμπεριλαμβανομένης της υγείας και της καλής διαβίωσης των ζώων, καθώς και της υγείας των φυτών), τη βιολογική παραγωγή και τα συστήματα ποιότητας. Για τον σκοπό αυτόν, τα κράτη μέλη υποχρεούνται να εφαρμόζουν συστήματα επίσημων ελέγχων.

Ο κανονισμός (EΚ) αριθ. 882/2004 ορίζει τον τρόπο οργάνωσης και διενέργειας αυτών των ελέγχων. Κατ' ουσίαν, ο κανονισμός θεσπίζει γενικούς κανόνες για τη διεξαγωγή επίσημων ελέγχων με σκοπό την επαλήθευση της τήρησης των κανόνων της ΕΕ όσον αφορά τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές. Συγκεκριμένα, απαιτεί από τα κράτη μέλη να ελέγχουν τη συμμόρφωση των υπευθύνων λειτουργίας με ειδικές νομικές απαιτήσεις, και να βεβαιώνουν ότι τα προϊόντα που διατίθενται στην αγορά της ΕΕ (είτε παράγονται στην ΕΕ, είτε πρόκειται για εισαγωγές) είναι σύμφωνα με τις εν λόγω απαιτήσεις.

Ο κανονισμός (EΚ) αριθ. 882/2004 ορίζει επίσης κανόνες για τους ελέγχους που διενεργούνται από τις υπηρεσίες της Επιτροπής στα κράτη μέλη προκειμένου να επαληθευτεί ότι τα τελευταία συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις που ορίζονται στην νομοθεσία για τις ζωοτροφές και τα τρόφιμα. Τα κράτη μέλη πρέπει να καταρτίζουν και να εφαρμόζουν πολυετή εθνικά σχέδια ελέγχου (ΠΕΣΕ) προκειμένου να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις του κανονισμού, ενώ υποχρεούνται να υποβάλλουν στην Επιτροπή ετήσια έκθεση σχετικά με την εφαρμογή των εν λόγω σχεδίων.

Η πρώτη ετήσια έκθεση της Επιτροπής [COM(2010)441] επεσήμανε τις μεγάλες αποκλίσεις μεταξύ των εκθέσεων των κρατών μελών όσον αφορά τόσο τη δομή όσο και το περιεχόμενο, οι οποίες καθιστούν δύσκολη τη σύγκριση. Η περσινή έκθεση [COM(2012)122] ανέφερε ότι η συγκρισιμότητα των δεδομένων είχε βελτιωθεί χάρη στον διάλογο ανάμεσα στην Επιτροπή και τα κράτη μέλη, καθώς και στην πείρα που είχαν αποκτήσει τα τελευταία.

Για να διευκολυνθεί η συγκρισιμότητα των ετήσιων εκθέσεων των κρατών μελών, αναπτύχθηκε ένα υπόδειγμα για μια «Συνοπτική παρουσίαση» σε συνεννόηση με τα κράτη μέλη, με βάση τις υφιστάμενες κατευθυντήριες γραμμές για την ετήσια έκθεση (απόφαση 2008/654/ΕΚ της Επιτροπής). Οι συνοπτικές αυτές παρουσιάσεις χρησιμοποιούνται πλέον από την πλειονότητα των κρατών μελών. Τα κράτη μέλη λαμβάνουν σε σταθερή βάση σχόλια γενικού περιεχομένου. Αυτά συμπληρώνονται από μεμονωμένα σχόλια, τα οποία παρέχονται γραπτώς.

Στο πλαίσιο της αναθεώρησης του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 882/2004, δόθηκε προσοχή στις διατάξεις του άρθρου 44 σχετικά με τις εκθέσεις των κρατών μελών και τις ετήσιες εκθέσεις της Επιτροπής. Η νομοθετική πρόταση περιλαμβάνει διατάξεις σχετικά με τη θέσπιση, εκ μέρους της Επιτροπής, ενιαίων προτύπων όσον αφορά τα στοιχεία και τα δεδομένα που πρέπει να παρέχουν τα κράτη μέλη σε σχέση με τα εξής: τροποποιήσεις των σχεδίων ελέγχου τους· τα αποτελέσματα των επίσημων ελέγχων που διενεργήθηκαν κατά το προηγούμενο έτος· το είδος και τον αριθμό των περιπτώσεων μη συμμόρφωσης· τα μέτρα που έλαβαν για να διασφαλίσουν την αποτελεσματική εφαρμογή των πολυετών εθνικών σχεδίων ελέγχου, συμπεριλαμβανομένων των δράσεων επιβολής, και τα αποτελέσματα των εν λόγω μέτρων.

Παρακάτω γίνεται μια συνοπτική παρουσίαση της ανάλυσης της Επιτροπής όσον αφορά τις ετήσιες εκθέσεις των κρατών μελών για το 2010, στον βαθμό που οι εκθέσεις επέτρεψαν τη σύνθεση των παρεχόμενων στοιχείων.

Συνολική αποτελεσματικότητα των ελέγχων

Οι ετήσιες εκθέσεις δείχνουν ότι τα περισσότερα κράτη μέλη έχουν θεσπίσει είτε στρατηγικούς ή λειτουργικούς δείκτες είτε δείκτες συμμόρφωσης με σκοπό την αξιολόγηση της απόδοσης, αν και υπάρχουν σημαντικές αποκλίσεις ως προς τους τομείς που καλύπτονται, καθώς και ως προς το πεδίο εφαρμογής της δήλωσης για τη συνολική αποτελεσματικότητά τους. Τα δεδομένα που παρέχονται αφορούν συχνά τη διαδικασία επιθεώρησης, όπως τον αριθμό των προγραμματισμένων επιθεωρήσεων που διενεργήθηκαν, και όχι τα αποτελέσματα των επίσημων ελέγχων.

Σε ορισμένες χώρες με περισσότερες από μία κεντρικές αρμόδιες αρχές, η συνοχή των εκθέσεων θα μπορούσε να βελτιωθεί με την εξέταση των στοιχείων που υποβάλλονται από τις διάφορες υπηρεσίες σε σχέση με τους στρατηγικούς και λειτουργικούς στόχους των πολυετών εθνικών σχεδίων ελέγχου.

Τάσεις σε ό,τι αφορά τους ελέγχους

Υπάρχει μια συνεχιζόμενη τάση προς συστήματα ελέγχου που βασίζονται περισσότερο στην επικινδυνότητα. Ορισμένα κράτη μέλη επεσήμαναν τη βελτίωση του επιπέδου της συνολικής αποτελεσματικότητας, η οποία συνδέεται με την πραγματοποίηση ελέγχων που βασίζονται περισσότερο στην επικινδυνότητα, καθώς και την επέκταση των ελέγχων βάσει επικινδυνότητας σε νέους τομείς. Ωστόσο, από άλλες εκθέσεις προκύπτει ότι τα κράτη μέλη δεν χρησιμοποιούν ένα υπόδειγμα εκτίμησης κινδύνου σε κάθε τομέα, όπως επιβεβαιώθηκε από τις εξετάσεις της Επιτροπής, και ότι έχουν παρασχεθεί περιορισμένα στοιχεία σχετικά με τις τάσεις σε ό,τι αφορά τους ελέγχους, τις προτεραιότητες και τα αποτελέσματα.

Ένα από τα αποτελέσματα των ελέγχων που βασίζονται περισσότερο στην επικινδυνότητα είναι ότι τα επίπεδα μη συμμόρφωσης μπορεί να μην είναι άμεσα συγκρίσιμα από το ένα έτος στο άλλο. Για παράδειγμα, η τσεχική ανάλυση τάσεων δείχνει ότι, μεταξύ 2009 και 2010, σε ό,τι αφορά την υγεία και την καλή διαβίωση των ζώων, σημειώθηκε αύξηση στην αναλογία μεταξύ του αριθμού των διαπιστωμένων περιπτώσεων μη συμμόρφωσης και του συνολικού αριθμού ελέγχων. Αυτό θα μπορούσε να είναι ενδεικτικό ενός υψηλότερου ποσοστού μη συμμόρφωσης, κάτι που συνεπάγεται την εμφάνιση προβλημάτων. Ωστόσο, αυτή η αρχική αύξηση αποδίδεται αντιθέτως στην πρόσφατη τάση των ελέγχων να βασίζονται περισσότερο στην επικινδυνότητα, αυξάνοντας με τον τρόπο αυτόν τη συνολική αποτελεσματικότητά τους. Η δανική έκθεση εντόπισε μια παρόμοια συσχέτιση όσον αφορά τους ελέγχους για την καλή διαβίωση των ζώων. Η γερμανική ετήσια έκθεση υπογραμμίζει το γεγονός ότι, από τη στιγμή που οι έλεγχοι βασίζονται περισσότερο στην επικινδυνότητα και, κατά συνέπεια, γίνονται πιο εντατικοί σε φορείς με προηγούμενο ιστορικό μη συμμόρφωσης, δεν είναι επομένως δυνατό να εξαχθούν συμπεράσματα από την ετήσια έκθεση ως προς τη συνολική κατάσταση στην αγορά. Οι πόροι που απελευθερώνονται από τους ελέγχους που βασίζονται περισσότερο στην επικινδυνότητα χρησιμοποιούνται για την πραγματοποίηση επιθεωρήσεων σε εγκαταστάσεις που είναι λιγότερο ικανές ή πρόθυμες να συμμορφωθούν με τους κανόνες. Οι ενδείξεις ότι οι πόροι αυτοί χρησιμοποιούνται για τη στόχευση εγκαταστάσεων με κακό ή ύποπτο ιστορικό συμμόρφωσης αποτελούν έναν καθησυχαστικό παράγοντα σε σχέση με τις υπόνοιες ότι οι «έλεγχοι βάσει επικινδυνότητας» είναι ενδεχομένως ένα προπέτασμα καπνού για μειώσεις πόρων.

Ανάλυση τάσεων όσον αφορά τις περιπτώσεις μη συμμόρφωσης

Στα κυριότερα σημεία μη συμμόρφωσης που εντοπίζονται σε όλους τους τομείς περιλαμβάνονται τα εξής: οι λειτουργικές απαιτήσεις σε θέματα υγιεινής· το σύστημα HACCP· οι απαιτήσεις υγιεινής που αφορούν τις δομές ή τον εξοπλισμό· η επισήμανση τροφίμων και ζωοτροφών· οι πρόσθετες ύλες στις ζωοτροφές· η τήρηση αρχείων· και η μικροβιολογική μόλυνση.

Ο εντοπισμός των βαθύτερων αιτίων της μη συμμόρφωσης είναι γενικά περιορισμένος. Όπως και κατά το προηγούμενο έτος, οι ελλείψεις στο σύστημα HACCP ή σε θέματα υγιεινής αποδόθηκαν συχνά στη μεγάλη εναλλαγή προσωπικού, στην έλλειψη εκπαίδευσης όσον αφορά τους υπεύθυνους επιχειρήσεων τροφίμων (ΥΕΤ) και στις ελάχιστες ή μηδενικές επιπτώσεις που είχαν οι περιπτώσεις μη συμμόρφωσης.

Τάσεις όσον αφορά την επιβολή: μέτρα που λαμβάνονται σε περίπτωση μη συμμόρφωσης

Τα κράτη μέλη καλούνται να επισημάνουν στις ετήσιες εκθέσεις τους τι είδους δράσεις επιβολής έχουν αναλάβει.

Αν και στις ετήσιες εκθέσεις των περισσότερων κρατών μελών περιλαμβάνονταν δεδομένα σχετικά με την επιβολή, τα εν λόγω δεδομένα δεν κάλυπταν όλους τους τομείς και, γενικά, υπήρχε έλλειψη ανάλυσης ως προς τις γενικές τάσεις και συμπεράσματα.

Ορισμένα κράτη μέλη έχουν αποκτήσει εκτενή πείρα στη χρήση διοικητικών κυρώσεων που εφαρμόζονται άμεσα από τις αρμόδιες αρχές.

Επιπλέον, ορισμένα κράτη μέλη επεσήμαναν την ανάγκη κατάρτισης προσωπικού στον τομέα της επιβολής. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η κατάρτιση έχει δώσει έμφαση στη δικαστική διαδικασία και στην κατάρτιση προσωπικού ως πραγματογνωμόνων, με συνακόλουθη αύξηση στον αριθμό των επίσημων δράσεων επιβολής από το 2008-2009. Στη Φινλανδία, η κατάρτιση και οι νέες κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με την επιβολή έχουν επίσης οδηγήσει σε αύξηση της χρήσης των δράσεων επιβολής. Οι αρχές των Κάτω Χωρών αποδίδουν το αυξημένο επίπεδο δραστηριοτήτων εφαρμογής στην πραγματοποίηση ελέγχων που βασίζονται περισσότερο στην επικινδυνότητα και, ως εκ τούτου, είναι πιο πιθανό να εντοπίσουν περιπτώσεις μη συμμόρφωσης.

Εθνικό σύστημα εξετάσεων

Όλα τα κράτη μέλη διενεργούν εξετάσεις, όπως απαιτείται από τον κανονισμό 882/2004. Πρόκειται για ένα σημαντικό εργαλείο στο οπλοστάσιο των ελέγχων, καθώς παρέχει στους φορείς διαχείρισης σημαντικές πληροφορίες όσον αφορά την αποτελεσματικότητα των συστημάτων ελέγχου τους. Ωστόσο, δεν παρέχεται πάντοτε μια συνολική εικόνα ως προς τα αποτελέσματα των εξετάσεών τους, ιδίως όταν αυτές πραγματοποιούνται σε αποκεντρωμένες περιφέρειες, όπως δεν παρέχονται και πάντοτε πληροφορίες σχετικά με τη συνέχεια που δίνεται στις εκθέσεις εξέτασης. Επιπλέον, ορισμένα κράτη μέλη ανέφεραν ότι οι περιορισμοί όσον αφορά τους πόρους των μονάδων εξετάσεων είχαν οδηγήσει σε περιστολή της εφαρμογής των εξετάσεων.

Ορισμένες εξετάσεις εστιάστηκαν στα συστήματα διαχείρισης ποιότητας που είχαν θεσπίσει οι αρμόδιες αρχές. Στην Αυστρία, η διαδικασία αυτή οδήγησε σε εναρμόνιση των διαδικασιών και σε συνεχείς μεταβολές ως προς τις αρμοδιότητες.

Η Επιτροπή διοργανώνει τακτικές συνεδριάσεις, οι οποίες, μεταξύ άλλων, προσφέρουν ένα φόρουμ για την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών ανάμεσα στα κράτη μέλη σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης της απαίτησης για πραγματοποίηση εξετάσεων.

Πόροι

Ορισμένες εκθέσεις επεσήμαναν αλλαγές στον τομέα αυτό, όπως σημαντικές οργανωτικές αλλαγές στη Γαλλία, τις Κάτω Χώρες, τη Σλοβενία και το Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς και βελτίωση των υπηρεσιών εργαστηρίου (στη Βουλγαρία, στην Ισπανία, όσον αφορά την ασφάλεια των τροφίμων, και στην Πολωνία, όσον αφορά τα φυτοφάρμακα). Επιπρόσθετα, στην Εσθονία και την Πορτογαλία βρισκόταν σε εξέλιξη επανεξέταση των πόρων που διατίθενται σε εργαστήρια. Ορισμένα κράτη μέλη ανακατανέμουν το προσωπικό τους από τους συνήθεις ελέγχους σε «εκστρατείες ελέγχων» οι οποίες βασίζονται περισσότερο στην επικινδυνότητα, ενώ υπάρχει γενικότερη συναίσθηση του γεγονότος ότι οι πόροι πρέπει να χρησιμοποιούνται πιο αποτελεσματικά, ιδίως στην τρέχουσα οικονομική συγκυρία όπου οι δημόσιες δαπάνες βρίσκονται υπό πίεση.

Ενέργειες για τη βελτίωση των επιδόσεων των ελεγκτικών αρχών

Οι κύριες ενέργειες περιλαμβάνουν την ενημέρωση της νομοθεσίας, τη διαμόρφωση και/ή βελτίωση των κατευθυντήριων γραμμών και των διαδικασιών, τη διεξαγωγή κατάρτισης και εργαστηρίων (σε σχέση, ιδίως, με την εφαρμογή νέων διαδικασιών), καθώς και την πραγματοποίηση τροποποιήσεων στα ΠΕΣΕ.

Επιπλέον, σε ορισμένα κράτη μέλη έχει γίνει περαιτέρω βελτίωση των συστημάτων πληροφοριών και των επιχειρηματικών διαδικασιών σε σχέση με τους ελέγχους, με στόχο την ενίσχυση της εποπτείας από τις κεντρικές αρμόδιες αρχές. Η αξιολόγηση και η κριτική ανάλυση των δεδομένων ελέγχου έχουν βελτιωθεί σε ορισμένα κράτη μέλη, ενώ σε άλλα υπάρχουν σχέδια για τη βελτίωση της ικανότητας των κεντρικών αρμόδιων αρχών όσον αφορά την επαλήθευση της αποτελεσματικότητας των ελέγχων. Σε ορισμένα κράτη μέλη βρίσκεται σε εξέλιξη η διαμόρφωση ειδικών δεικτών επιδόσεων.

Έχουν επίσης παρασχεθεί παραδείγματα συνεχιζόμενων βελτιώσεων στον συντονισμό μεταξύ των οργάνων ελέγχου, καθώς και βελτίωσης των πλαισίων συντονισμού σε κράτη μέλη με αποκεντρωμένες αρμοδιότητες. Ορισμένα κράτη μέλη έχουν περιγράψει τα μέτρα που έχουν λάβει προκειμένου να αντιμετωπίσουν την αύξηση των πωλήσεων μέσω διαδικτύου στον τομέα των τροφίμων. Σε ορισμένα κράτη μέλη, η καθιέρωση συστημάτων βαθμολόγησης των επιδόσεων για τους υπεύθυνους επιχειρήσεων τροφίμων βοηθά στην ιεράρχηση των ελέγχων.

Ενέργειες για τη βελτίωση των επιδόσεων των υπευθύνων επιχειρήσεων τροφίμων (ΥΕΤ)

Οι κύριες ενέργειες που προσδιορίζονται στις εκθέσεις των κρατών μελών περιλαμβάνουν κατευθυντήριες γραμμές, κατάρτιση, εκστρατείες ενημέρωσης και άλλες διοργανώσεις, καθώς και έκδοση φυλλαδίων. Έχουν αναφερθεί επίσης, μεταξύ άλλων, οι εξής ενέργειες: η δημιουργία κέντρου για την καλή διαβίωση των ζώων στη Δανία· και η καθιέρωση μηχανισμών προκειμένου να δοθούν κίνητρα για τη συμμόρφωση των εγκαταστάσεων, καθώς και να συγκεντρωθούν σχόλια από τους υπευθύνους με στόχο την απλούστευση της διεξαγωγής των ελέγχων.

Συμπεράσματα

Οι ετήσιες εκθέσεις των κρατών μελών δείχνουν ότι τα κράτη μέλη αναζητούν ενεργά τρόπους προκειμένου να βελτιώσουν την αποτελεσματικότητα των συστημάτων που εφαρμόζουν. Εξακολουθεί να υπάρχει μια τάση μεταξύ των κρατών μελών για αύξηση των ελέγχων βάσει επικινδυνότητας. Τα κράτη μέλη θεσπίζουν επίσης μέσα με στόχο την ενίσχυση της εποπτείας από τις κεντρικές αρμόδιες αρχές και τη βελτίωση των επιδόσεων των ελεγκτικών αρχών.

Υπάρχουν ορισμένοι τομείς που επιδέχονται περαιτέρω βελτίωση. Σε σχέση με τη συνοχή και τη συγκρισιμότητα των δεδομένων ελέγχου ανάμεσα στα ΚΜ, η βελτίωση των συνδέσμων μεταξύ των τρόπων παρουσίασης των δεδομένων θα αναδείκνυε καλύτερα τον βαθμό στον οποίο οι έλεγχοι συνεπάγονται τον εντοπισμό περιπτώσεων μη συμμόρφωσης και, συνεπακόλουθα, στην αποτελεσματική επιβολή. Μέσω της μεγαλύτερης έμφασης στην αυτοαξιολόγηση, όσον αφορά μεταξύ άλλων τα αποτελέσματα των πορισμάτων των εξετάσεων που διεξάγονται σε εθνικό επίπεδο και την επίδραση που έχει η διαδικασία επανεξέτασης των ετήσιων εκθέσεων στον μελλοντικό σχεδιασμό, οι εκθέσεις θα ενίσχυαν τη διαδικασία της συνεχούς βελτίωσης.

3.           Δραστηριότητες ελέγχου της Επιτροπής στα κράτη μέλη

Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 882/2004 επιβάλλει στην Επιτροπή τη διεξαγωγή ελέγχων στα κράτη μέλη με στόχο να εξακριβώνεται ότι, γενικά, οι επίσημοι έλεγχοι διεξάγονται σύμφωνα με τα αντίστοιχα πολυετή εθνικά σχέδια ελέγχου και με τη νομοθεσία της ΕΕ.

Προκειμένου να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της, η Επιτροπή εφαρμόζει ένα ετήσιο πρόγραμμα εξετάσεων και επιθεωρήσεων για την εξακρίβωση της συμμόρφωσης με τη νομοθεσία για τις ζωοτροφές και τα τρόφιμα, την υγεία και την καλή διαβίωση των ζώων, και τη νομοθεσία για την υγεία των φυτών, καθώς και για να εξακριβώσει ότι οι επίσημοι έλεγχοι στους εν λόγω τομείς πραγματοποιούνται σύμφωνα με τη νομοθεσία της ΕΕ. Το πρόγραμμα αυτό δημοσιεύεται στον δικτυακό τόπο της Επιτροπής.

Τα πορίσματα κάθε εξέτασης αναπτύσσονται σε μια έκθεση η οποία απευθύνεται στην οικεία εθνική αρχή, μαζί με συμπεράσματα και συστάσεις για την αντιμετώπιση των αδυναμιών που εντοπίστηκαν. Μέσω της δημοσίευσης των εκθέσεων εξέτασης και των σχεδίων δράσης των κρατών μελών, καθώς και προφίλ για κάθε χώρα τα οποία ενημερώνονται τακτικά, η Επιτροπή παρέχει στους ενδιαφερομένους και τους πολίτες μια εμπεριστατωμένη περιγραφή σχετικά με το πώς οι ελεγκτικές αρχές κάθε κράτους μέλους εκπληρώνουν το καθήκον τους να εξασφαλίζουν την ορθή εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ.

Τα τελευταία χρόνια, η Επιτροπή πραγματοποιεί περίπου 250 εξετάσεις το χρόνο, οι οποίες καλύπτουν ολόκληρη την τροφική αλυσίδα, καθώς και τους τομείς της υγείας και της καλής διαβίωσης των ζώων και της υγείας των φυτών· από αυτές τις εξετάσεις, περίπου το 70% σχετίζεται με την ασφάλεια των τροφίμων. Περίπου το 60 % όλων των εξετάσεων πραγματοποιείται συνήθως στα κράτη μέλη, ενώ οι υπόλοιπες σε τρίτες χώρες. Έχουν επίσης πραγματοποιηθεί προενταξιακές εξετάσεις στην Κροατία, η οποία πρόκειται να προσχωρήσει στην ΕΕ την 1η Ιουλίου 2013.

Επιπρόσθετα, για ορισμένους τομείς έχουν συνταχθεί τελευταία εκθέσεις ανασκόπησης[5]. Οι εκθέσεις αυτές δίνουν την ευκαιρία για τη διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης εικόνας σε σχέση με τους ελέγχους που διεξάγονται από τα κράτη μέλη, με βάση το αποτέλεσμα των επιμέρους διενεργούμενων εξετάσεων. Εντοπίζουν τις κύριες αδυναμίες, οι οποίες πιθανότατα αφορούν όλα τα κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένων όσων δεν υπόκεινται σε επιμέρους εξετάσεις. Επίσης, παρέχουν μια πολύτιμη συμβολή στις υπηρεσίες της Επιτροπής και τα κράτη μέλη για αναθεωρήσεις της νομοθεσίας.

Οι εκθέσεις των εξετάσεων της Επιτροπής, καθώς και οι απαντήσεις των αρμόδιων αρχών στις συστάσεις που περιέχονται στις εκθέσεις της Επιτροπής και στα προφίλ χωρών, βρίσκονται στον δικτυακό τόπο:       http://ec.europa.eu/food/fvo/index_en.cfm

Στην ακόλουθη ενότητα περιγράφονται ορισμένα θέματα που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και τα οποία καλύπτονται από το πρόγραμμα που ακολουθούν τα κράτη μέλη όσον αφορά την ασφάλεια των τροφίμων, την υγεία των ζώων, την καλή διαβίωση των ζώων και την υγεία των φυτών. Παρέχεται επίσης σύντομη περίληψη των κύριων πορισμάτων και συμπερασμάτων που προέκυψαν από τις διάφορες σειρές εξετάσεων.

Ασφάλεια τροφίμων

Επίσημοι έλεγχοι στην παραγωγή γάλακτος και κρέατος

Η Επιτροπή διεξήγαγε μια σειρά εξετάσεων ως προς με τους ελέγχους υγιεινής σχετικά με την παραγωγή κόκκινου κρέατος και γάλακτος σε όλα τα κράτη μέλη μεταξύ 2008 και 2011. Οι εξετάσεις αυτές επιβεβαίωσαν ότι τα κράτη μέλη έχουν θεσπίσει συστήματα ελέγχου τα οποία είναι σε μεγάλο βαθμό σύμφωνα με τις διατάξεις του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 882/2004 και ότι διενεργούν αυστηρούς ελέγχους σε σχέση με το κόκκινο κρέας και το γάλα, καθώς και τα προϊόντα τους. Ωστόσο, επιβεβαιώθηκε μια τάση που είχε ήδη παρατηρηθεί ως προς την επιβολή: ενώ οι αρχές ελέγχου εντοπίζουν ως επί το πλείστον σωστά τις ελλείψεις, δεν λαμβάνονται πάντοτε εγκαίρως μακρόπνοες δράσεις επιβολής, με αποτέλεσμα να εξακολουθούν να υφίστανται περιπτώσεις μη συμμόρφωσης.

Ιχνηλασιμότητα του βόειου κρέατος και των προϊόντων με βάση το βόειο κρέας

Το 2011 ολοκληρώθηκε μια σειρά εξετάσεων σχετικά με την ιχνηλασιμότητα του βοείου κρέατος και των προϊόντων με βάση το βόειο κρέας, για την οποία υπάρχει διαθέσιμη η έκθεση ανασκόπησης. Η τελευταία ανασκόπηση δείχνει ότι οι έλεγχοι σχετικά με την ιχνηλασιμότητα του βοείου κρέατος και των προϊόντων με βάση το βόειο κρέας, καθώς και την υποχρεωτική επισήμανση, έχουν βελτιωθεί σημαντικά στα κράτη μέλη στα οποία πραγματοποιήθηκε επίσκεψη. Σε σχέση με την ιχνηλασιμότητα των ζώντων ζώων, εντοπίστηκαν ελλείψεις όσον αφορά την εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας και την πραγματοποίηση επίσημων ελέγχων σε σημεία όπου συγκεντρώνονται ζώα, όπως εγκαταστάσεις εμπόρων, αγορές και κέντρα συγκέντρωσης. Επισημάνθηκαν επίσης ορισμένες αδυναμίες σχετικά με τη διαχείριση των βάσεων δεδομένων που χρησιμοποιούνται για την καταγραφή των ζώων.

Άγρια και εκτρεφόμενα θηράματα

Σε τέσσερα κράτη μέλη πραγματοποιήθηκε μια σειρά διερευνητικών αποστολών με στόχο τη συλλογή πληροφοριών για την εφαρμογή επίσημων ελέγχων σχετικά με την παραγωγή κρέατος άγριων και εκτρεφόμενων θηραμάτων. Η έκθεση ανασκόπησης είναι διαθέσιμη και παρέχει λεπτομέρειες σχετικά με το αποτέλεσμα των εν λόγω αποστολών.

Από αυτή τη σειρά αποστολών προέκυψαν διάφορα θέματα που παρουσιάζουν ενδιαφέρον και, αυτή τη στιγμή, βρίσκονται υπό συζήτηση σχετικές νομοθετικές διατάξεις οι οποίες αφορούν: τους ανεπαρκείς ελέγχους για Trichinella spirali σε μικρές ποσότητες ευπαθών ειδών θηραμάτων που παρέχονται απευθείας στον καταναλωτή· τη διασταλτική ερμηνεία που αποδίδεται στις «μικρές ποσότητες» οι οποίες μπορούν να εξαιρεθούν από τους επίσημους ελέγχους υγιεινής· την τακτική χρήση κέντρων συγκέντρωσης άγριων θηραμάτων, τα οποία δεν είναι πάντοτε καταγεγραμμένα και, επομένως, δεν υπόκεινται πάντοτε σε επίσημους ελέγχους· τον ασαφή διαχωρισμό μεταξύ εκτρεφόμενων και άγριων θηραμάτων, ο οποίος ενέχει τον κίνδυνο παραπλανητικής ενημέρωσης των καταναλωτών ως προς την πραγματική καταγωγή του κρέατος των θηραμάτων· και το ενδοενωσιακό εμπόριο των σφαγίων άγριων θηραμάτων που δεν έχουν υποστεί εκδορά, σε αντίθεση με τη νομοθεσία της ΕΕ.

Επίσημοι έλεγχοι σε αλιευτικά προϊόντα και ζώντα δίθυρα μαλάκια

Σε εννέα κράτη μέλη διενεργήθηκαν εξετάσεις για την εκτίμηση της συμμόρφωσης με τις απαιτήσεις της ΕΕ σχετικά με τα ψάρια και τα ζώντα δίθυρα μαλάκια.

Σε ό,τι αφορά τα αλιευτικά προϊόντα, διαπιστώθηκε ότι, γενικά, σε όλες τις χώρες στις οποίες πραγματοποιήθηκε επίσκεψη υπήρχαν ολοκληρωμένα συστήματα επίσημων ελέγχων. Σε ορισμένες χώρες εντοπίστηκαν σημαντικές αποκλίσεις ανάμεσα στις διάφορες περιφέρειες όσον αφορά την εφαρμογή των επίσημων ελέγχων. Σε γενικές γραμμές, τα εργαστήρια που διενεργούν επίσημες αναλύσεις ήταν καλά εξοπλισμένα και ήταν σε θέση να διεξάγουν τις απαιτούμενες αναλύσεις. Τα περισσότερα εργαστήρια ήταν διαπιστευμένα.

Αν και ο σχεδιασμός και η διαχείριση των συστημάτων στο σύνολό τους βρίσκονταν σε ικανοποιητικό επίπεδο, εντοπίστηκαν κάποιες σημαντικές αδυναμίες σε σχέση με τους ελέγχους όσον αφορά:

· τους τόπους πρωτογενούς παραγωγής, όπως τα αλιευτικά σκάφη και τα ιχθυοτροφεία·

· τα ζώντα δίθυρα μαλάκια, ως προς: την κατηγοριοποίηση των ζωνών παραγωγής· τη συχνότητα των δοκιμών κατά την παρακολούθηση για τον εντοπισμό βιοτοξινών· και τις δοκιμές επί των τελικών προϊόντων.

Παρόμοια πορίσματα έχουν αναφερθεί σε εξετάσεις που πραγματοποιήθηκαν το 2012. Αυτή τη στιγμή εκπονείται επίσης έκθεση ανασκόπησης.

Επίσημοι έλεγχοι σε πουλερικά

Οι εξετάσεις όσον αφορά τα συστήματα ελέγχου των κρατών μελών για το κρέας πουλερικών και τα προϊόντα με βάση το κρέας πουλερικών συνεχίστηκαν το 2012. Όπως και κατά το προηγούμενο έτος, το συνολικό επίπεδο συμμόρφωσης ήταν εν γένει καλό και κατά πολύ βελτιωμένο σε σχέση με την κατάσταση που επικρατούσε πριν από τη θέσπιση της «δέσμης κανονισμών υγιεινής». Οι έλεγχοι κάλυπταν ολόκληρη την αλυσίδα παραγωγής πουλερικών αν και, σε ορισμένες περιπτώσεις, ο αριθμός των ελέγχων σε επίπεδο εκμετάλλευσης ήταν περιορισμένος, ενώ σε ορισμένες πρόσφατες εξετάσεις εντοπίστηκε ανεπαρκές επίπεδο επιθεωρήσεων μετά τη σφαγή. Οι κύριοι τομείς στους οποίους διαπιστώθηκε ανάγκη βελτίωσης εξακολουθούν να αφορούν τα εξής: την εφαρμογή ειδικών απαιτήσεων υγιεινής, όπως η συχνότητα δειγματοληψίας των σφαγίων και η εφαρμογή του συστήματος HACCP στις εγκαταστάσεις· και τη μη κοινοποίηση στην Επιτροπή της εθνικής νομοθεσίας που επιτρέπει ευελιξία για μικρής δυναμικότητας σφαγεία.

Όπως και στην περίπτωση των ελέγχων στις εγκαταστάσεις προϊόντων με βάση το γάλα και το κρέας, εντοπίστηκε μια τάση σε σχέση με την επιβολή όπου, αν και οι αρχές ελέγχου εντοπίζουν ως επί το πλείστον σωστά τις ελλείψεις, δεν λαμβάνονται πάντοτε εγκαίρως δράσεις επιβολής.

Σχέδια ελέγχου της σαλμονέλας

Το 2011 συνεχίστηκαν οι εξετάσεις όσον αφορά τα εθνικά σχέδια ελέγχου της σαλμονέλας στον τομέα των πουλερικών. Σε όλα τα κράτη μέλη στα οποία πραγματοποιήθηκε επίσκεψη είχαν προβλεφθεί σχέδια ελέγχου, αλλά σε μερικές περιπτώσεις η εφαρμογή είχε καθυστερήσει για ορισμένες κατηγορίες. Ωστόσο, τα σχέδια αυτά συμπίπτουν με μια σημαντική πτωτική τάση που έχει παρατηρηθεί όσον αφορά τη σαλμονέλα στα πουλερικά. Στα περισσότερα κράτη μέλη, τα σχέδια για την παρακολούθηση και την επίσημη δειγματοληψία για σαλμονέλα σε διάφορες κατηγορίες πουλερικών δεν συμμορφώνονταν πλήρως με τη νομοθεσία της ΕΕ· οι ελλείψεις αφορούσαν κατά κύριο λόγο ελλείψεις στη δειγματοληψία, τις δράσεις που αναλήφθηκαν μετά από θετικά αποτελέσματα δοκιμών και τα εργαστήρια. Στον πιο πρόσφατο έλεγχο που πραγματοποιήθηκε το 2012, εντοπίστηκαν επίσης αδυναμίες ως προς την εποπτεία από τις κεντρικές αρμόδιες αρχές όσον αφορά την υλοποίηση των σχεδίων εκ μέρους των περιφερειακών αρχών. Αυτή τη στιγμή εκπονείται έκθεση ανασκόπησης.

Έλεγχοι των εισαγωγών τροφίμων μη ζωικής προέλευσης

Υπάρχει διαθέσιμη έκθεση ανασκόπησης για μια σειρά 12 εξετάσεων που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ 2010 και 2011, με στόχο την αξιολόγηση της εφαρμογής των επίσημων συστημάτων ελέγχου όσον αφορά τους ελέγχους των εισαγωγών τροφίμων μη ζωικής προέλευσης.

Αφότου τέθηκε σε ισχύ ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 669/2009 όσον αφορά το αυξημένο επίπεδο των επίσημων ελέγχων για τρόφιμα και ζωοτροφές μη ζωικής προέλευσης, τα κράτη μέλη έχουν λάβει ικανοποιητικά μέτρα για την εφαρμογή του. Υπάρχει σαφής συνεργασία και επικοινωνία μεταξύ των αρμόδιων αρχών στα κράτη μέλη, καθώς και επαρκές διαθέσιμο προσωπικό για τους ελέγχους. Οι τεκμηριωμένες διαδικασίες είναι αρκετά αναπτυγμένες, αν και δεν ενημερώνονται πάντοτε συστηματικά.

Ωστόσο, η μετέπειτα μεταφορά, όπως ορίζεται βάσει του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 669/2009, και η μεταφορά εμπορευμάτων, βάσει του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1152/2009 (όπου μπορεί να επιτρέπεται η πραγματοποίηση ορισμένων ελέγχων στο τελικό σημείο προορισμού ενός φορτίου, μετά από μετέπειτα μεταφορά από το σημείο άφιξής του στην ΕΕ) δεν διασφάλιζαν πάντοτε την πλήρη ιχνηλασιμότητα, ιδίως από τη στιγμή που συμμετείχαν πολλά κράτη μέλη, και συχνά δεν τηρούνταν η υποχρέωση προηγούμενης ειδοποίησης. Στα μισά κράτη μέλη, ο εκτελωνισμός δεν ακολουθούσε πάντοτε σωστά τις διαδικασίες που καθορίζονται από τους κανονισμούς της ΕΕ. Οι ελλείψεις αυτές μπορούν να οδηγήσουν σε κυκλοφορία των εμπορευμάτων χωρίς να έχουν πραγματοποιηθεί οι οριστικοί έλεγχοι. Αν και τα συστήματα εργαστηριακών αναλύσεων έχουν βελτιωθεί στο σύνολό τους, σε πολλές περιπτώσεις εντοπίστηκαν ελλείψεις ως προς την εφαρμογή ειδικών αναλυτικών απαιτήσεων που περιέχονται στη νομοθεσία της ΕΕ.

Κατάλοιπα φυτοφαρμάκων

Το 2011 ολοκληρώθηκε μια σειρά εξετάσεων σχετικά με τους ελέγχους για τα κατάλοιπα φυτοφαρμάκων Για τη σειρά υπάρχει διαθέσιμη έκθεση ανασκόπησης. Το αποτέλεσμα αυτής της σειράς εξετάσεων ήταν συνολικά θετικό. Από την τελευταία σειρά εξετάσεων έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος σε ό,τι αφορά τον σχεδιασμό, την εκτέλεση και την υποβολή εκθέσεων σχετικά με τους επίσημους ελέγχους για τα κατάλοιπα φυτοφαρμάκων. Ο αριθμός των δειγμάτων που λαμβάνονται έχει αυξηθεί. Οι διαδικασίες δειγματοληψίας ακολουθούσαν τη νομοθεσία της ΕΕ και στη μεγάλη πλειονότητα των κρατών μελών εφαρμόζονταν επαρκή μέτρα επιβολής, εξασφαλίζοντας έτσι υψηλό επίπεδο προστασίας των καταναλωτών. Υπήρχαν επίσης αποτελεσματικές διαδικασίες όσον αφορά τους ελέγχους εισαγωγών για κατάλοιπα φυτοφαρμάκων. Στα κράτη μέλη έγιναν συστάσεις για την αποδοτικότερη και αποτελεσματικότερη οργάνωση των ελέγχων. Οι έλεγχοι θα πρέπει να εστιάζουν περισσότερο στους εντοπιζόμενους κινδύνους, λαμβάνοντας υπόψη το ιστορικό συμμόρφωσης των ΥΕΤ, καθώς και τους αυτοελέγχους που πραγματοποιούν οι ίδιοι. Ο αριθμός των ορισθέντων εργαστηρίων θα πρέπει να μειωθεί ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι αναλύσεις διεξάγονται μόνο σε εργαστήρια με κατάλληλο αναλυτικό εξοπλισμό. Παράλληλα έχει αρχίσει μια νέα σειρά, η οποία κάλυπτε εννέα κράτη μέλη το 2012, με σημείο εστίασης τη διεξαγωγή ελέγχων όσον αφορά την εμπορία και τη χρήση φυτοπροστατευτικών προϊόντων.

Γενετικά τροποποιημένοι οργανισμοί (ΓΤΟ)

Το 2011 ξεκίνησε μια νέα σειρά εξετάσεων, η οποία καλύπτει τους επίσημους ελέγχους όσον αφορά τους γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς (ΓΤΟ). Εκτός από τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα και ζωοτροφές, η σειρά αυτή περιλάμβανε, για πρώτη φορά, μια αξιολόγηση των ελέγχων σχετικά με τη σκόπιμη ελευθέρωση ΓΤΟ στο περιβάλλον για δοκιμή και καλλιέργεια. Οι εξετάσεις πραγματοποιήθηκαν σε τέσσερα κράτη μέλη. Υπήρχε σύστημα για την έγκριση ΓΤΟ για πειραματικούς σκοπούς, ενώ οι επίσημοι έλεγχοι διενεργούνταν σύμφωνα με τις απαιτήσεις της ΕΕ. Υπήρχαν ορισμένες αποκλίσεις μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά τους ελέγχους σχετικά με την καλλιέργεια γενετικά τροποποιημένου αραβοσίτου MON 810. Σε σχέση με τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα και ζωοτροφές, δεν υπήρξαν σημαντικές αλλαγές από την προηγούμενη σειρά εξετάσεων. Η αρχή της μηδενικής ανοχής όσον αφορά την παρουσία ΓΤΟ σε μη γενετικά τροποποιημένους σπόρους δεν τηρήθηκε σε δύο κράτη μέλη. Οι επιδόσεις των εργαστηρίων ΓΤΟ ήταν ικανοποιητικές στις περισσότερες περιπτώσεις.

Υγεία των ζώων

Ηλεκτρονικά συστήματα ταυτοποίησης για μικρά μηρυκαστικά

Η Επιτροπή ολοκλήρωσε μια σειρά διερευνητικών αποστολών σε τέσσερα κράτη μέλη με σημαντικούς πληθυσμούς αιγοπροβάτων. Οι στόχοι αυτής της σειράς ήταν οι εξής: αξιολόγηση της προόδου όσον αφορά την εφαρμογή της ηλεκτρονικής αναγνώρισης (EID) στα αιγοπρόβατα· αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των μέτρων EID για την εξασφάλιση επαρκούς ιχνηλασιμότητας ως προς τις μετακινήσεις των αιγοπροβάτων· εντοπισμός των παραγόντων που προκαλούν δυσαρέσκεια μεταξύ των ενδιαφερομένων μερών· και εντοπισμός των παραγόντων που προάγουν την αποδοχή της χρήσης EID. Για τη σειρά έχει συνταχθεί και υπάρχει διαθέσιμη έκθεση ανασκόπησης.

Η έκθεση ανασκόπησης επισημαίνει σημαντικές διαφορές ως προς την εφαρμογή μεταξύ των κρατών μελών, ιδίως σε σχέση με τη χρήση της ηλεκτρονικής αναγνώρισης για τους σκοπούς του ελέγχου και της αντιμετώπισης ασθενειών, κάτι που οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι ορισμένα κράτη μέλη θέσπισαν EID νωρίτερα από άλλα. Όσον αφορά τη διασφάλιση μόνιμης αναγνώρισης, η χρήση ηλεκτρονικών βόλων είναι πιο αξιόπιστη, σε πραγματικές συνθήκες, απ’ ό,τι η χρήση ενωτίων, αλλά απαιτεί ειδικές γνώσεις και τεχνική υποστήριξη, η οποία παρασχέθηκε σε ορισμένα από τα υπόψη κράτη μέλη. Στα εν λόγω κράτη μέλη, η οικονομική στήριξη στους γεωργούς προκειμένου να καλύψουν τις πρόσθετες δαπάνες που συνδέονται με το σύστημα EID αποδείχθηκε ένας επιπλέον ενθαρρυντικός παράγοντας για την υιοθέτησή του.

Λύσσα

Η ΕΕ συγχρηματοδοτεί ένα μεγάλης εμβέλειας πρόγραμμα για την εκρίζωση της λύσσας σε κράτη μέλη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Η Επιτροπή πραγματοποίησε μια σειρά εξετάσεων όσον αφορά τα προγράμματα σε αυτές τις χώρες. Οι εξετάσεις αυτές επιβεβαίωσαν ότι σημειώνεται σημαντική πρόοδος χάρη στις εκστρατείες εμβολιασμού άγριων ζώων, κάτι που έχει οδηγήσει σε σημαντική μείωση των κρουσμάτων σε ανθρώπους και κατοικίδια ζώα. Ωστόσο, σε ορισμένα κράτη μέλη, η εφαρμογή των προγραμμάτων εμβολιασμού κατέδειξε ελλείψεις, ιδίως όσον αφορά την έγκαιρη ολοκλήρωση των εκστρατειών, καθώς και τη διασπορά και τα χρονικά διαστήματα κατά τη χρήση εμβολίων σε δολώματα.

Κλασική πανώλη των χοίρων (CSF)

Η ΕΕ βρίσκεται πλέον κοντά στην επιβεβαίωση της ολικής εξάλειψης της CSF στην επικράτειά της. Αυτό επιτεύχθηκε μέσα από την αυξημένη εφαρμογή μέτρων βιοασφάλειας και τη βελτίωση των εκστρατειών εμβολιασμού για κάπρους στο πλαίσιο των χρηματοδοτούμενων από την ΕΕ προγραμμάτων εκρίζωσης. Οι εξετάσεις της Επιτροπής επιβεβαίωσαν την αποτελεσματική εφαρμογή αυτών των μέτρων στη Ρουμανία και τη Βουλγαρία, όπου τα τελευταία χρόνια είχαν υπάρξει σποραδικά κρούσματα CSF σε οικόσιτους χοίρους. Τα προγράμματα αυτά συνεχίζονται και εστιάζουν ολοένα περισσότερο στην επαλήθευση της απαλλαγής από την ασθένεια, παρά στην εκρίζωσή της.

Ο διαρκής κίνδυνος επανεισαγωγής της νόσου από γειτονικές χώρες, ιδίως ως συνέπεια των μετακινήσεων των κάπρων, απαιτεί τη διατήρηση υψηλών επιπέδων επαγρύπνησης και την ενίσχυση της συνεργασίας με τις χώρες αυτές.

Επίσημοι έλεγχοι των εργαστηρίων για τον αφθώδη πυρετό

Ολοκληρώθηκε μια σειρά επιθεωρήσεων σε εργαστήρια εντός της ΕΕ τα οποία χειρίζονται ζώντες ιούς του αφθώδους πυρετού. Αν και τα πρότυπα βιοασφάλειας που εφαρμόζονταν στα περισσότερα εργαστήρια κρίθηκαν σε γενικές γραμμές ικανοποιητικά, σχεδόν σε όλα τα εργαστήρια εντοπίστηκαν ήσσονος σημασίας ελλείψεις, ενώ σε ορισμένα εργαστήρια οι διαπιστωμένες ελλείψεις ήταν σοβαρές. Έχουν ληφθεί άμεσα διορθωτικά μέτρα προς μετριασμό των πιθανών κινδύνων για την υγεία των ζώων οι οποίοι θα μπορούσαν να προκύψουν από τη διαφυγή ζώντων ιών του αφθώδους πυρετού.

Ένα σημαντικό συμπέρασμα από αυτή τη σειρά επιθεωρήσεων είναι ότι τα εργαστήρια για τον αφθώδη πυρετό θα πρέπει να εγκρίνονται μόνο στα κράτη μέλη που είναι σε θέση να εγγυηθούν τη διαρκή συμμόρφωση με ειδικές απαιτήσεις της ΕΕ και, ειδικότερα, να διασφαλίσουν τους αναγκαίους πόρους για τον σκοπό αυτόν. Η Επιτροπή και τα κράτη μέλη εξετάζουν τον τρόπο με τον οποίο θα πρέπει να διοργανώνονται στο μέλλον οι έλεγχοι των εργαστηρίων για τον αφθώδη πυρετό.

Καλή διαβίωση των ζώων

Εκτός από τις εξετάσεις που ασχολούνται ειδικά με τους ελέγχους καλής διαβίωσης των ζώων, οι εξετάσεις της Επιτροπής όσον αφορά τους ελέγχους υγιεινής στο κόκκινο κρέας και τα πουλερικά αξιολογούν πλέον σε τακτική βάση τους ελέγχους των κρατών μελών όσον αφορά την καλή μεταχείριση των ζώων στο σφαγείο. Αυτό παρέχει έναν σημαντικό πρόσθετο πόρο για την προώθηση της καλύτερης τήρησης των ελέγχων καλής διαβίωσης των ζώων. Οι εξετάσεις αυτές εστιάστηκαν ιδίως σε εγκαταστάσεις σφαγείων, όπως χώρους σταυλισμού και εγκαταστάσεις αναισθητοποίησης, παρέχοντας κατάλληλες συστάσεις για βελτίωση. Τα πορίσματα μίας εξέτασης ανέφεραν ότι, αν και μεγάλος αριθμός σφαγείων στο οικείο κράτος μέλος πραγματοποιούσε σφαγές χωρίς αναισθητοποίηση βάσει παρέκκλισης σε σχέση με τη σφαγή σύμφωνα με θρησκευτικό έθιμο, μόνο ένα μέρος του παραγόμενου κρέατος πωλούνταν με τον αντίστοιχο χαρακτηρισμό.

Οι εξετάσεις της Επιτροπής που ασχολήθηκαν ειδικά με τους ελέγχους καλής διαβίωσης των ζώων επικεντρώθηκαν στην καλή διαβίωση στην εκμετάλλευση και κατά τη διάρκεια της μεταφοράς. Οι εξετάσεις αυτές αποτέλεσαν μέρος της παρακολούθησης των κρατών μελών που πραγματοποίησαν οι υπηρεσίες της Επιτροπής όσον αφορά την απαγόρευση της χρήσης μη διευθετημένων κλωβών για όρνιθες ωοπαραγωγής, η οποία είχε προγραμματιστεί να τεθεί σε ισχύ από την 1η Ιανουαρίου 2012, και είχαν ως αποτέλεσμα την εκκίνηση διαδικασίας παράβασης κατά 13 κρατών μελών στις 27 Ιανουαρίου 2012. Επιπλέον, οι εξετάσεις που πραγματοποίησε η Επιτροπή στα κράτη μέλη παρείχαν ενημερωμένες πληροφορίες σχετικά με το επίπεδο προετοιμασίας τους για την προθεσμία της 1ης Ιανουαρίου 2013 όσον αφορά την υποχρεωτική ομαδική στέγαση για τις κυοφορούσες χοιρομητέρες και τους μικρούς θηλυκούς χοίρους. Μία εξέταση διενεργήθηκε συγκεκριμένα με σκοπό τη συλλογή στοιχείων σε σχέση με τις διαδικασίες παράβασης που είχαν κινηθεί κατά ενός κράτους μέλους σχετικά με την καλή μεταχείριση των ζώων στο σφαγείο.

Πρόσφατες εξετάσεις ασχολήθηκαν επίσης με την καλή διαβίωση των κοτόπουλων κρεατοπαραγωγής. Τα ζωικά είδη που δεν αποτελούν αντικείμενο διατάξεων της ΕΕ, αλλά για τα οποία ισχύουν πλήρως οι συστάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης βάσει του δικαίου της ΕΕ, περιλαμβάνονται επίσης στις εξετάσεις καλής διαβίωσης των ζώων.

Όσον αφορά τη μεταφορά, οι εξετάσεις εστιάζουν πλέον και στην παροχή βοήθειας στα κράτη μέλη ώστε να αντλήσουν διδάγματα από τις βέλτιστες πρακτικές. Προηγούμενοι έλεγχοι είχαν δείξει ότι σε ορισμένα κράτη μέλη η διαδικασία έγκρισης οχήματος δεν καλυπτόταν επαρκώς και έτσι, το 2012, οι εξετάσεις εστιάστηκαν στη διαδικασία έγκρισης, μέσω του εντοπισμού τομέων βέλτιστης πρακτικής. Οι τομείς αυτοί κοινοποιήθηκαν σε άλλα κράτη μέλη στις συνεχιζόμενες συναντήσεις των εθνικών σημείων επαφής, οι οποίες διεξάγονται δύο φορές τον χρόνο στην Επιτροπή. Μια πρόσθετη συνάντηση πραγματοποιήθηκε στο Sète της Γαλλίας, με όλα τα κράτη μέλη που είναι αρμόδια για την έγκριση θαλάσσιων σκαφών, καθώς πολλές αρμόδιες αρχές είχαν αναφέρει δυσχέρειες στην εφαρμογή των απαιτήσεων όσον αφορά τη θαλάσσια μεταφορά ζώων.

Οι εξετάσεις ασχολήθηκαν επίσης με την εξαγωγή ζώων στην Τουρκία, η οποία αποτελεί μια αναπτυσσόμενη εμπορική δραστηριότητα. Πραγματοποιήθηκε επίσης εξέταση στο σημείο εξόδου της ΕΕ στη Βουλγαρία και διατυπώθηκαν συστάσεις για την επίσπευση των διαδικασιών, με στόχο την εξάλειψη τυχόν περιττών καθυστερήσεων. Κατά τη διάρκεια αυτής της εξέτασης, η ομάδα επισκέφθηκε επίσης την τουρκική πλευρά των συνόρων προκειμένου να πραγματοποιήσει επανεξέταση των ελέγχων που διεξάγονται σε αυτήν.

Υγεία των φυτών

Οι εξετάσεις που πραγματοποιήθηκαν στα κράτη μέλη όσον αφορά την υγεία των φυτών, κατά τις οποίες αξιολογήθηκαν τα μέτρα ελέγχου των εισαγωγών και η εφαρμογή των έκτακτων μέτρων της ΕΕ σε περίπτωση εκδήλωσης εστιών επιβλαβών οργανισμών, έδειξαν σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών μελών που εξετάστηκαν σε ό,τι αφορά την οργάνωση των ελέγχων εξαγωγών, καθώς και την αποτελεσματικότητά τους σε σχέση με την ανίχνευση επιβλαβών οργανισμών σε φορτία που παρουσιάζονται για εισαγωγή. Ο βαθμός επιτυχίας των προσπαθειών εκρίζωσης διέφερε σημαντικά μεταξύ των διάφορων επιβλαβών οργανισμών, καθώς ορισμένοι είναι ευκολότερο να ελεγχθούν απ’ ό,τι άλλοι. Οι έλεγχοι κατέδειξαν επίσης τη σπουδαιότητα των αποφασιστικών προσπαθειών εκρίζωσης αμέσως μόλις εντοπιστεί ο οργανισμός καθώς, εάν αποκτήσει σταθερή παρουσία, η εκρίζωσή του είναι απείρως πιο δύσκολη ή ακόμη και αδύνατη.

Παρά τις τακτικές εξετάσεις που πραγματοποιούνται στην Πορτογαλία από το 1999 σε σχέση με την εκρίζωση του νηματώδους σκώληκα των κωνοφόρων (ΝΣΚ), η κατάσταση εξακολουθεί να μην είναι ικανοποιητική, ιδίως σε σχέση με τις δοκιμές και την απομάκρυνση από τη ζώνη ασφαλείας των δένδρων που βρίσκονται σε κακή κατάσταση υγείας.

Ζωοτροφές

Στον τομέα της ασφάλειας των ζωοτροφών, η κύρια εικόνα που προκύπτει δείχνει ότι το επίπεδο συμμόρφωσης των φορέων εκμετάλλευσης κατά μήκος της αλυσίδας δεν είναι ομοιόμορφο. Αν και η κατάσταση είναι ικανοποιητική όσον αφορά την πρωτογενή παραγωγή, στη μη πρωτογενή παραγωγή υπάρχει σαφές περιθώριο για βελτιώσεις ως προς: τον σχεδιασμό και την εφαρμογή διαδικασιών που βασίζονται στο σύστημα HACCP· τα μέτρα που εφαρμόζονται για την ελαχιστοποίηση του κινδύνου διασταυρούμενης μόλυνσης από προηγούμενες παρτίδες παραγωγής· και τον έλεγχο των ανεπιθύμητων ουσιών. Οι επίσημοι έλεγχοι στις ζωοτροφές καλύπτουν συνήθως τους κυριότερους φορείς εκμετάλλευσης στην αλυσίδα ζωοτροφών, αλλά ορισμένοι τύποι επιχειρήσεων (ιδίως επιχειρήσεις τροφίμων που προμηθεύουν μέρος μόνο της παραγωγής τους στην αλυσίδα ζωοτροφών) εξακολουθούν να βρίσκονται εκτός του πεδίου εφαρμογής των εν λόγω ελέγχων. Επιπλέον, η εφαρμογή των επιθεωρήσεων και των δραστηριοτήτων δειγματοληψίας επηρεάζεται από ορισμένες ατέλειες ως προς τον προσδιορισμό των στόχων τους.

Στον τομέα της εμπορίας ζωοτροφών, οι εξετάσεις έδειξαν ικανοποιητικό επίπεδο συμμόρφωσης με τις σχετικές απαιτήσεις.

Μεταδοτικές σπογγώδεις εγκεφαλοπάθειες (ΜΣΕ) και ζωικά υποπροϊόντα (ΖΥΠ)

Κατά κανόνα, οι εξετάσεις σε σχέση με αυτά τα ζητήματα γίνονται πλέον συνδυαστικά καθώς, με ορισμένες εξαιρέσεις, η ΣΕΒ δεν αποτελεί πλέον προτεραιότητα με υψηλό βαθμό κινδύνου. Οι εξετάσεις έδειξαν ότι ο χειρισμός των ΖΥΠ και των παράγωγων προϊόντων ανάλογα με την κατηγορία τους ήταν σε μεγάλο βαθμό σύμφωνος με τους κανόνες της ΕΕ. Ωστόσο, σε κάποια κράτη μέλη, η διάθεση των ΖΥΠ (συμπεριλαμβανομένων των ειδικών υλικών κινδύνου) που παράγονται κατά τη διάρκεια της σφαγής σε ιδιωτικά αγροκτήματα εξακολουθεί να γίνεται επί τόπου· αυτό, σε συνδυασμό με τις ελλείψεις ως προς τη διάθεση των νεκρών ζώων που προέρχονται από τα εν λόγω ιδιωτικά αγροκτήματα, επηρεάζει επίσης την αποτελεσματικότητα της παρακολούθησης της ΣΕΒ στα εν λόγω κράτη μέλη. Στις μονάδες επεξεργασίας ζωικών αποβλήτων, το επίπεδο συμμόρφωσης ήταν συνήθως ικανοποιητικό, αν και υπήρξαν ορισμένες περιπτώσεις όπου εντοπίστηκαν ελλείψεις ως προς την παρακολούθηση της τήρησης των απαιτήσεων επεξεργασίας σε σχέση με τον χρόνο, τη θερμοκρασία και την πίεση.

Έλεγχοι εισαγωγών σε τρόφιμα ζωικής προέλευσης και ζώα

Οι έλεγχοι στον εν λόγω τομέα εξακολουθούν να αποτελούν βασικό στοιχείο στο οπλοστάσιο των μέτρων προστασίας που εγγυώνται την ασφάλεια των εισαγωγών. Οι έλεγχοι στις εισαγωγές βελτιώνονται χάρη, μεταξύ άλλων, στη βελτίωση της συνεργασίας με τις τελωνειακές αρχές και στη σημαντική προσπάθεια που καταβάλλεται σε θέματα κατάρτισης. Η Επιτροπή διαπίστωσε ελλείψεις σε ορισμένα κράτη μέλη ως προς την επικοινωνία μεταξύ κεντρικών και αποκεντρωμένων αρχών, οι οποίες υπονομεύουν σε μερικές περιπτώσεις τη συνολική αποτελεσματικότητα των ελέγχων. Αν και η εκ των προτέρων κοινοποίηση για τα φορτία που μεταφορτώνονται βελτιώνεται σε ορισμένα κράτη μέλη, η επιβολή από τις αρμόδιες αρχές είναι ακόμα ανεπαρκής σε σχέση με την εν λόγω απαίτηση σε ορισμένα σημαντικά λιμάνια.

Μετά την έκθεση του περασμένου έτους, το επίπεδο εφαρμογής του TRACES, του κοινού ηλεκτρονικού συστήματος για τις εισαγωγές, έχει βελτιωθεί. Μερικά από τα κράτη μέλη που δεν χρησιμοποιούσαν μέχρι πρότινος το TRACES έχουν πλέον προσχωρήσει στο σύστημα. Οι νέες εκδόσεις του TRACES απαιτούν από τους συνοριακούς σταθμούς ελέγχου να προσαρμοστούν, κάτι που αποτελεί μια συνεχιζόμενη διαδικασία.

Κατάλοιπα κτηνιατρικών φαρμάκων και προσμείξεις

Σε ό,τι αφορά την εφαρμογή των εθνικών σχεδίων παρακολούθησης των καταλοίπων, τα κράτη μέλη εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν προβλήματα παρόμοια με αυτά που εντοπίστηκαν στην ετήσια έκθεση του προηγούμενου έτους· στα προβλήματα αυτά συγκαταλέγονται τα εξής: αποκλίσεις μεταξύ των κρατών μελών ως προς τον αριθμό των μεθόδων που περιλαμβάνονται στο πεδίο εφαρμογής της διαδικασίας διαπίστευσης των εργαστηρίων για την ανάλυση καταλοίπων· και αποκλίσεις ως προς την ερμηνεία των απαιτήσεων σχετικά με τις πληροφορίες για την τροφική αλυσίδα κατά τη σφαγή.

Σχετικά με την υπό εξέλιξη τρέχουσα σειρά εξετάσεων διοξίνης, οι οποίες αξιολογούν την ικανότητα των κρατών μελών να διασφαλίσουν ότι τα ψάρια που αλιεύονται στη Βαλτική Θάλασσα και διατίθενται στην αγορά για κατανάλωση από τον άνθρωπο ή τα ζώα συμμορφώνονται με τα όρια της ΕΕ για τις διοξίνες, τα στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί μέχρι σήμερα δείχνουν ότι υπάρχει έλλειψη συνέπειας ως προς την προσέγγιση που ακολουθείται από τα κράτη μέλη για την ελαχιστοποίηση της έκθεσης των καταναλωτών σε ψάρια που δεν συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις.

Συνέχεια που δίνεται στις συστάσεις της Επιτροπής

Σε όλες τις συστάσεις που προκύπτουν από τις εκθέσεις της Επιτροπής δίνεται συστηματικά συνέχεια, μέσω μιας σειράς από δραστηριότητες.

Από τις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών ζητείται να υποβάλουν ένα «σχέδιο δράσης», το οποίο να περιγράφει πώς ανταποκρίθηκαν ή πώς σκοπεύουν να ανταποκριθούν στις συστάσεις της Επιτροπής. Η Επιτροπή, με τη σειρά της, αξιολογεί το σχέδιο δράσης και ελέγχει συστηματικά την υλοποίηση όλων των εν λόγω δράσεων μέσω μιας σειράς από δραστηριότητες παρακολούθησης, στις οποίες περιλαμβάνονται: α) γενικές εξετάσεις παρακολούθησης· β) επιτόπιες εξετάσεις παρακολούθησης για ειδικά ζητήματα, ή αιτήματα για γραπτές εκθέσεις όσον αφορά ειδικά ζητήματα· και γ) διμερείς συναντήσεις υψηλού επιπέδου για την αντιμετώπιση πρωταρχικών ή επίμονων προβλημάτων.

Οι γενικές εξετάσεις παρακολούθησης (ΓΕΠ) παρακολουθούν την εξέλιξη των εκκρεμών ζητημάτων και επαληθεύουν την πρόοδο σε σχέση με τις συστάσεις που παραμένουν ανοικτές από προηγούμενους τομεακούς ελέγχους του ΓΤΚΘ στα κράτη μέλη. Τα προφίλ χωρών όπου παρουσιάζεται το αποτέλεσμα αυτών των εξετάσεων βρίσκονται στον ακόλουθο δικτυακό τόπο: http://ec.europa.eu/food/fvo/country_profiles_en.cfm

Σε σχέση με την παρακολούθηση της προόδου των κρατών μελών όσον αφορά την ανταπόκριση στις συστάσεις του ΓΤΚΘ, το αποτέλεσμα της διαδικασίας ΓΕΠ κατά την περίοδο 2005-2010 δείχνει ότι, για το 97% των συστάσεων, τα κράτη μέλη έλαβαν μέτρα προκειμένου να ανταποκριθούν στις εν λόγω συστάσεις ή ότι παρασχέθηκαν ικανοποιητικές δεσμεύσεις για ανταπόκριση στις συστάσεις εντός καθορισμένου χρονοδιαγράμματος. Για τις συστάσεις για τις οποίες δεν έχει παρασχεθεί ακόμα ικανοποιητική δέσμευση (3%) καταβάλλονται ενεργές προσπάθειες μέσα από διάφορους μηχανισμούς, όπως περιγράφονται στην ενότητα 2.5. Αν και περιορισμένες ως προς τον αριθμό, οι εν λόγω συστάσεις είναι εξ ορισμού αυτές που παρουσιάζουν τις μεγαλύτερες δυσκολίες στην υλοποίησή τους και συνήθως αντανακλούν βαθύτερα ζητήματα, όπως την ερμηνεία της νομοθεσίας.

4.           Άλλες πηγές πληροφοριών για τους ελέγχους στα κράτη μέλη

Ειδικές εκθέσεις ανά τομέα

Σύμφωνα με διατάξεις της νομοθεσίας της ΕΕ που αφορούν διάφορες πτυχές της ασφάλειας των τροφίμων, της υγείας και της καλής διαβίωσης των ζώων και της υγείας των φυτών, τα κράτη μέλη υποχρεούνται να υποβάλλουν τακτικές εκθέσεις σχετικά με ορισμένες ειδικές απαιτήσεις. Βάσει των εν λόγω εθνικών εκθέσεων, η Επιτροπή συντάσσει και εκείνη μια σειρά από τομεακές εκθέσεις οι οποίες αποτυπώνουν την πρόοδο που έχει συντελεστεί ως προς την εφαρμογή ορισμένων πτυχών της νομοθεσίας της ΕΕ που αφορούν την τροφική αλυσίδα, συμπεριλαμβανομένων σε ορισμένες περιπτώσεις συγκεκριμένων στοιχείων για τους επίσημους ελέγχους και τα αποτελέσματά τους στους οικείους τομείς.

Στις σημαντικότερες από αυτές τις εκθέσεις συγκαταλέγονται αυτές που αφορούν τα εξής: παρακολούθηση και πραγματοποίηση δοκιμών σε μηρυκαστικά όσον αφορά την παρουσία μεταδοτικής σπογγώδους εγκεφαλοπάθειας (ΜΣΕ)· τάσεις και προέλευση των ζωονόσων· ζωονοσογόνοι παράγοντες και εστίες τροφιμογενών λοιμώξεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση (έχει ανατεθεί στην EFSA)· ασθένειες των βοοειδών και των χοιροειδών που πρέπει να δηλώνονται υποχρεωτικά (στο πλαίσιο του ενδοενωσιακού εμπορίου)· ετήσια έκθεση παρακολούθησης των καταλοίπων φυτοφαρμάκων σε επίπεδο ΕΕ· και εκθέσεις των συνεδριάσεων της ειδικής ομάδας έργου για την εκρίζωση των ζωονόσων. Οι πληροφορίες που περιέχονται στις εν λόγω εκθέσεις συμβάλλουν σημαντικά στη διαδικασία λήψης αποφάσεων σχετικά με το πού να δοθεί προτεραιότητα όσον αφορά τους πόρους των εξετάσεων.

Στο παράρτημα της παρούσας έκθεσης περιλαμβάνεται πίνακας των κυριότερων εκθέσεων που δημοσίευσε η Επιτροπή κατά το περασμένο έτος, καθώς και των δικτυακών τους τόπων.

Συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης και άλλα μέσα υποβολής στοιχείων

Τα υφιστάμενα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης για την ασφάλεια των τροφίμων και των ζωοτροφών (RASFF), καθώς και για τις ασθένειες των ζώων (ADNS) και των φυτών (Europhyt), συνιστούν σημαντικά εργαλεία για την ταχεία αντιμετώπιση έκτακτων περιπτώσεων και αναδυόμενων κινδύνων και πηγή πληροφοριών για τον τρόπο εμφάνισης των διάφορων παρασίτων και ασθενειών. Τα δεδομένα που παρέχουν μπορούν επίσης να αποτελέσουν έναν σημαντικό δείκτη αδυναμιών όσον αφορά τη συμμόρφωση με τα καθορισμένα πρότυπα ασφάλειας και, ως εκ τούτου, τα δεδομένα αυτά επανεξετάζονται προσεκτικά κατά την αξιολόγηση των ελέγχων. Τα αναλυτικά αποτελέσματα από αυτά τα συστήματα προειδοποίησης για θέματα ασφάλειας των τροφίμων και ασθενειών των ζώων συνοψίζονται κάθε χρόνο στις ετήσιες εκθέσεις για το RASFF και το ADNS που δημοσιεύονται στο δικτυακό τόπο της Επιτροπής:

http://ec.europa.eu/food/food/rapidalert/index_en.htm http://ec.europa.eu/food/animal/diseases/adns/index_en.htm .

Για το Europhyt, το σύστημα ειδοποίησης όσον αφορά τις κατασχέσεις φορτίων για λόγους ασθένειας των φυτών, η Επιτροπή έχει θέσει σε λειτουργία έναν δικτυακό τόπο ο οποίος περιλαμβάνει τις μηνιαίες εκθέσεις κατασχέσεων[6]. Έχει επίσης προγραμματίσει την έκδοση ετήσιας έκθεσης Europhyt μέσα στο 2013.

Το TRACES, το σύστημα που επιτρέπει την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών για τους ελέγχους που διεξάγονται στα ζώα και τα ζωικά προϊόντα (για τα εγχώρια προϊόντα και τις εισαγωγές από τρίτες χώρες) αποτελεί άλλη μια σημαντική πηγή δεδομένων, όχι μόνο για τον όγκο των μετακινήσεων των συγκεκριμένων προϊόντων, αλλά και για τους επίσημους κτηνιατρικούς ελέγχους που διεξάγονται:

http://ec.europa.eu/food/animal/diseases/traces/index_en.htm.

5.           Αποτέλεσμα της επίσημης παρακολούθησης

Η σαλμονέλα και το καμπυλοβακτηρίδιο αποτελούν τις δύο κύριες αιτίες τροφιμογενών ασθενειών στην ΕΕ. Η ανάλυση των εκθέσεων κάθε κράτους μέλους για τις ζωονόσους από την EFSA και το ECDC[7] επιβεβαιώνει την πτωτική τάση των κρουσμάτων σαλμονέλωσης στον άνθρωπο εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το 2010 αναφέρθηκαν συνολικά 99.020 επιβεβαιωμένα κρούσματα σε ανθρώπους (δεδομένα που δημοσιεύτηκαν το 2012), αριθμός που συνιστά μείωση κατά 8,8% σε σύγκριση με το 2009 και αποτελεί μέρος μιας τάσης που συνεχίστηκε για έκτη συνεχόμενη χρονιά. Στην έκθεση της EFSA επισημαίνεται ότι μια αιτία της συνεχιζόμενης αυτής μείωσης ήταν η εφαρμογή προγραμμάτων ελέγχου της σαλμονέλας στους πληθυσμούς πουλερικών των κρατών μελών. Η άποψη αυτή τεκμηριώνεται από τις εξετάσεις που αφορούν τον τομέα του κρέατος πουλερικών στα κράτη μέλη.

6.           Μεταγενέστερες ενέργειες και δράσεις επιβολής εκ μέρους της Επιτροπής

Η διαρκής προσοχή και ο συντονισμός των δράσεων επιβολής εξακολουθούν να αποτελούν προτεραιότητα σε όλους τους τομείς που καλύπτονται από την παρούσα έκθεση.

Γίνονται σημαντικές προσπάθειες προκειμένου να εξαλειφθούν, σε συνεργασία με τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη, τα εμπόδια για την ορθή εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ. Η προσέγγιση που ακολουθείται σε κάθε περίπτωση λαμβάνει υπόψη τη σοβαρότητα της αδυναμίας, τους ενεχόμενους κινδύνους, τα μέτρα που έχουν ήδη ληφθεί από το κράτος μέλος, καθώς και το αν το εν λόγω ζήτημα αφορά ή όχι άλλα κράτη μέλη. Τα βαθύτερα αίτια στα οποία οφείλονται οι αδυναμίες εξετάζονται ούτως ώστε να αναζητηθούν λύσεις με στόχο την πρόληψη άλλων ανάλογων φαινομένων.

Έτσι, για παράδειγμα, η Επιτροπή έχει ξεκινήσει εντατικό διάλογο με ορισμένα κράτη μέλη, με σκοπό την αντιμετώπιση των συνεχιζόμενων ελλείψεων συμμόρφωσης και των εκκρεμών προβλημάτων επιβολής μέσα από, μεταξύ άλλων, τακτικές διμερείς συναντήσεις υψηλού επιπέδου.

Ένα από αυτά τα κράτη μέλη είναι η Ελλάδα. Οι ελληνικές αρχές υπέβαλαν αναλυτικό σχέδιο δράσης, με σαφείς ενδιάμεσους στόχους, το οποίο χρησιμοποιείται αυτή τη στιγμή για την παρακολούθηση της προόδου προς τη βελτίωση της συμμόρφωσης.

Η Επιτροπή έχει επίσης σχεδιάσει ειδικά προσαρμοσμένες δράσεις κατάρτισης στο πλαίσιο του προγράμματος «Καλύτερη κατάρτιση για ασφαλέστερα τρόφιμα» (BTSF), για περιπτώσεις όπου η κατάρτιση θα μπορούσε να συνδράμει τη συμμόρφωση. Στην περίπτωση της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, διοργανώθηκαν ειδικές δραστηριότητες κατάρτισης με στόχο την καθοδήγηση των αρχών όσον αφορά την αντιμετώπιση των αδυναμιών στη διαχείριση και διάθεση των ζωικών υποπροϊόντων.

Εφόσον χρειάζεται και ενδείκνυται, κινούνται διαδικασίες παράβασης.

Μια σημαντική πηγή πληροφοριών σε σχέση με τις περιπτώσεις μη συμμόρφωσης ή τα προβλήματα επιβολής είναι οι καταγγελίες από το κοινό ή από ΜΚΟ, η δε Επιτροπή μεριμνά ώστε να εξασφαλίζεται ότι αυτές προωθούνται και στα οικεία κράτη μέλη, με στόχο την επίτευξη θετικών αποτελεσμάτων. Σε περίπτωση μη ορθής εφαρμογής της νομοθεσίας, υπάρχει κίνδυνος να μην επιτευχθούν οι στόχοι της ευρωπαϊκής πολιτικής στον τομέα της ασφάλειας των τροφίμων. Η εφαρμογή και η επιβολή του δικαίου της ΕΕ αφορά τόσο τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα όσο και τα κράτη μέλη, συμπεριλαμβανομένων των τοπικών και περιφερειακών αρχών καθώς και των δικαστηρίων. Τα κράτη μέλη φέρουν την πρωταρχική ευθύνη για την ορθή και έγκαιρη εφαρμογή των Συνθηκών και της νομοθεσίας της ΕΕ. Η Επιτροπή κινεί διαδικασίες παράβασης ως έσχατη λύση για την επίτευξη της συμμόρφωσης, όταν διαθέτει στοιχεία ότι υπάρχουν συστηματικά και συνεχιζόμενα φαινόμενα ανεπαρκούς εφαρμογής της νομοθεσίας της ΕΕ.

Η Επιτροπή μπορεί να κινεί διαδικασίες παράβασης, καλώντας τα κράτη μέλη να διευθετήσουν την έλλειψη ενσωμάτωσης ή τη μη προσήκουσα ενσωμάτωση στην εθνική τους νομοθεσία ή μια περίπτωση εσφαλμένης εφαρμογής της νομοθεσίας. Η Επιτροπή μπορεί να παραπέμψει την υπόθεση στο Δικαστήριο, με αίτημα να διαπιστωθεί η διάπραξη παράβασης της νομοθεσίας της ΕΕ από το εν λόγω κράτος μέλος. Η Επιτροπή δύναται να προσφύγει εκ νέου στο Δικαστήριο με αίτημα την επιβολή χρηματικών κυρώσεων μέχρι τη συμμόρφωση με την αρχική απόφαση του Δικαστηρίου.

Η διαδικασία παράβασης διαδραματίζει ουσιώδη ρόλο στη διασφάλιση της ορθής εφαρμογής της νομοθεσίας της ΕΕ και στη δημιουργία οφελών για τους πολίτες. Η Επιτροπή έχει δείξει ότι λαμβάνει σοβαρά αυτό τον ρόλο μέσα από τη σειρά διαδικασιών παράβασης που κίνησε το 2012 όσον αφορά την εφαρμογή της νομοθεσίας σχετικά με την προστασία των ορνίθων ωοπαραγωγής, καθώς και μέσα από τις σαφείς ενδείξεις μιας παρόμοιας προσέγγισης αναφορικά με την προστασία των χοίρων.

Σε ό,τι αφορά άλλα εργαλεία, το πιλοτικό πρόγραμμα της ΕΕ που έχει θεσπίσει η Επιτροπή στοχεύει στην παροχή ταχύτερων και πληρέστερων απαντήσεων στα ερωτήματα που προκύπτουν από την εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ. Χρησιμοποιείται για τη βελτίωση της επικοινωνίας μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών, καθώς και για τη συμβολή στην επίλυση των προβλημάτων επιβολής, χωρίς να χρειάζεται η προσφυγή σε επίσημες διαδικασίες παράβασης.

Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις παραβάσεις περιλαμβάνονται στις ετήσιες εκθέσεις για την παρακολούθηση της εφαρμογής της νομοθεσίας της ΕΕ, οι οποίες δημοσιεύονται στον δικτυακό τόπο της Επιτροπής: http://ec.europa.eu/eu_law/infringements/infringements_annual_report_en.htm

7.           Διεθνές εμπόριο

Η Επιτροπή συμμετέχει ενεργά σε διεθνείς φορείς τυποποίησης οι οποίοι δραστηριοποιούνται στους τομείς της ασφάλειας των τροφίμων και της υγείας των ζώων και των φυτών. Υπάρχουν επίσης ιδιαίτερα εκτενείς επαφές με τρίτες χώρες, στο πλαίσιο των οποίων ζητούνται και δίνονται εγγυήσεις σε σχέση με την ασφάλεια του εμπορίου στον τομέα των τροφίμων. Αυτό με τη σειρά του συνεπάγεται εκτενείς συζητήσεις σε σχέση με την αποτελεσματικότητα των εφαρμοζόμενων ελέγχων που έχουν στόχο να διασφαλίσουν την ασφαλή διεξαγωγή του εμπορίου. Τα διδάγματα που αντλούνται από αυτή τη διαδικασία βρίσκουν πρακτική εφαρμογή στη διαχείριση των συστημάτων ελέγχου που εφαρμόζονται στα κράτη μέλη.

8.           Συμπεράσματα

Συνολικά, στα κράτη μέλη εξασφαλίζεται ικανοποιητικό επίπεδο εφαρμογής των επίσημων ελέγχων σε όλη την τροφική αλυσίδα, καθώς και τήρηση των κανόνων ασφάλειας των τροφίμων, υγείας των φυτών και των ζώων και καλής διαβίωσης των ζώων. Παρόλο που υπάρχει ακόμη περιθώριο για βελτίωση, έχει σημειωθεί πρόοδος ως προς την αποτελεσματική χρησιμοποίηση των μέσων και των πόρων ελέγχου, καθώς και ως προς τον σχεδιασμό, την εφαρμογή και τον συντονισμό των ελέγχων σε όλους τους τομείς.

Οι επίσημοι έλεγχοι, καθώς και τα νομοθετικά μέσα για τη βελτιστοποίηση της αποτελεσματικότητας αυτών των ελέγχων, αποτελούν βασικά χαρακτηριστικά της τροφικής αλυσίδας της ΕΕ. Επιτρέπουν στις αρμόδιες αρχές να διενεργούν ελέγχους με βάση την επικινδυνότητα, καθώς και να προσδιορίζουν τις αδυναμίες και να τις αντιμετωπίζουν εγκαίρως. Παρέχουν επίσης στις αρμόδιες αρχές μια ουσιαστική επισκόπηση της κατάστασης όσον αφορά την ασφάλεια των τροφίμων και την υγεία.

Οι εκθέσεις των κρατών μελών παρέχουν τη διαβεβαίωση ότι οι αρμόδιες εθνικές αρχές αναλαμβάνουν με σοβαρότητα το ρόλο τους, με τους ελέγχους να βασίζονται ολοένα περισσότερο στην επικινδυνότητα, γεγονός που επιβεβαιώνεται από τις εκθέσεις που συντάσσονται μετά τη διεξαγωγή των εξετάσεων από εμπειρογνώμονες της Επιτροπής. Εισάγονται νέα μέσα για την ενίσχυση της εποπτείας και των επιδόσεων των ελεγκτικών αρχών.

Οι ειδικές επιτόπιες εξετάσεις που διενεργούνται από την Επιτροπή, καθώς και οι γενικές εξετάσεις παρακολούθησης που καλύπτουν όλους τους τομείς και εστιάζουν στα βαθύτερα αίτια της μη συμμόρφωσης, έχουν ιδιαίτερη σημασία για την επισήμανση των αδυναμιών που πρέπει να αντιμετωπιστούν και για την εξασφάλιση της λήψης διορθωτικών μέτρων. Η Επιτροπή εφαρμόζει ένα σύστημα, το οποίο επανεξετάζεται διαρκώς με βάση διάφορους στόχους και δείκτες, προκειμένου να πραγματοποιεί ποσοτική αξιολόγηση της προόδου που έχει σημειωθεί από τα κράτη μέλη όσον αφορά τη λήψη διορθωτικών μέτρων.

Οι εν λόγω εκθέσεις εξέτασης της Επιτροπής, οι οποίες συμπληρώνουν τις δραστηριότητες και τις εκθέσεις ελέγχου των κρατών μελών, παρέχουν ένα άρτιο σύστημα για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των συστημάτων ελέγχου που εφαρμόζουν τα κράτη μέλη.

Το σύστημα αυτό επιτρέπει στην Επιτροπή, όταν απαιτείται, να λαμβάνει τα κατάλληλα μέτρα για να επιτυγχάνει βελτιώσεις των επίσημων ελέγχων και των συστημάτων εξέτασης των κρατών μελών.

_______________________

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΕΝΩΝ ΤΟΜΕΑΚΩΝ ΕΚΘΕΣΕΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΕΝΩΣΙΑΚΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ

ΑΣΦΑΛΕΙΑ, ΥΓΕΙΑ ΤΩΝ ΖΩΩΝ, ΚΑΛΗ ΔΙΑΒΙΩΣΗ ΤΩΝ ΖΩΩΝ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ ΤΩΝ ΦΥΤΩΝ

Έκθεση || Νομική βάση || Δημοσίευση

Ετήσια έκθεση για την παρακολούθηση και πραγματοποίηση δοκιμών σε μηρυκαστικά όσον αφορά την παρουσία μεταδοτικής σπογγώδους εγκεφαλοπάθειας (ΜΣΕ) στην ΕΕ || Άρθρο 6 παράγραφος 4 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 999/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Μαΐου 2001, για τη θέσπιση κανόνων πρόληψης, καταπολέμησης και εξάλειψης ορισμένων μεταδοτικών σπογγωδών εγκεφαλοπαθειών || http://ec.europa.eu/food/food/biosafety/tse_bse/monitoring_annual_reports_en.htm

Συνοπτική έκθεση της ΕΕ για τις τάσεις και την προέλευση των ζωονόσων, των ζωονοσογόνων παραγόντων και των εστιών τροφιμογενών λοιμώξεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση || Άρθρο 9 παράγραφος 2 της οδηγίας 2003/99/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Νοεμβρίου 2003, για την παρακολούθηση των ζωονόσων και των ζωονοσογόνων παραγόντων, για την τροποποίηση της απόφασης 90/424/ΕΟΚ του Συμβουλίου και την κατάργηση της οδηγίας 92/117/ΕΟΚ του Συμβουλίου (Ανατίθεται στην EFSA, η οποία και την επεξεργάζεται σε συνεργασία με το ECDC) || http://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/doc/2090.pdf

Έκθεση || Νομική βάση || Δημοσίευση

Ετήσια έκθεση του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης για τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές (RASFF) || Άρθρο 50 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 178/2002 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 28ης Ιανουαρίου 2002, για τον καθορισμό των γενικών αρχών και απαιτήσεων της νομοθεσίας για τα τρόφιμα, για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων και τον καθορισμό διαδικασιών σε θέματα ασφαλείας των τροφίμων || http://ec.europa.eu/food/food/rapidalert/rasff_publications_en.htm

Ετήσια έκθεση παρακολούθησης των καταλοίπων φυτοφαρμάκων σε επίπεδο ΕΕ || Άρθρο 32 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 396/2005 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 23ης Φεβρουαρίου 2005, για τα ανώτατα όρια καταλοίπων φυτοφαρμάκων μέσα ή πάνω στα τρόφιμα και τις ζωοτροφές φυτικής και ζωικής προέλευσης και για την τροποποίηση της οδηγίας 91/414/ΕΟΚ του Συμβουλίου (Ανατίθεται στην EFSA) || http://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/doc/2430.pdf

Ετήσια έκθεση για την ακτινοβόληση των τροφίμων || Άρθρο 7 παράγραφος 3 της οδηγίας 1999/2/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Φεβρουαρίου 1999, για την προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών όσον αφορά τα τρόφιμα και τα συστατικά τροφίμων που έχουν υποστεί επεξεργασία με ιοντίζουσα ακτινοβολία || http://ec.europa.eu/food/food/biosafety/irradiation/index_en.htm

Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής σχετικά με την εφαρμογή των εθνικών σχεδίων παρακολούθησης των καταλοίπων στα κράτη μέλη || Άρθρο 8 της οδηγίας 96/23/ΕΚ του Συμβουλίου, της 29ης Απριλίου 1996, περί της λήψης μέτρων ελέγχου για ορισμένες ουσίες και τα κατάλοιπά τους σε ζώντα ζώα και στα προϊόντα τους και κατάργησης των οδηγιών 85/358/ΕΟΚ και 86/469/ΕΟΚ και των αποφάσεων 89/187/ΕΟΚ και 91/664/ΕΟΚ || http://ec.europa.eu/food/food/chemicalsafety/residues/control_en.htm

Έκθεση || Νομική βάση || Δημοσίευση

Εκθέσεις από τις συνεδριάσεις υποομάδων εμπειρογνωμόνων (βρουκέλωση βοοειδών, βρουκέλωση αιγοπροβάτων, φυματίωση των βοοειδών και λύσσα) της ειδικής ομάδας έργου για την παρακολούθηση της εκρίζωσης των νόσων στα κράτη μέλη || Η ειδική ομάδα έργου δημιουργήθηκε το 2000 στο πλαίσιο των ενεργειών που προβλέπονται στο Λευκό Βιβλίο της Επιτροπής για την ασφάλεια των τροφίμων. || http://ec.europa.eu/food/animal/diseases/eradication/taskforce_en.htm

Καλή διαβίωση των ζώων: κανονισμός για τη μεταφορά || Άρθρο 27 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1/2005 του Συμβουλίου για την προστασία των ζώων κατά τη μεταφορά και συναφείς δραστηριότητες και για την τροποποίηση των οδηγιών 64/432/ΕΟΚ και 93/119/ΕΚ και του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1255/97 || http://ec.europa.eu/food/animal/welfare/transpor t/inspections_reports_reg_1_2005_en.htm

[1]               Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 882/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 29ης Απριλίου 2004, για τη διενέργεια επισήμων ελέγχων της συμμόρφωσης προς τη νομοθεσία περί ζωοτροφών και τροφίμων και προς τους κανόνες για την υγεία και την καλή διαβίωση των ζώων – ΕΕ L 191 της 30.4.2004.

[2]               Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 178/2002 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 28ης Ιανουαρίου 2002, για τον καθορισμό των γενικών αρχών και απαιτήσεων της νομοθεσίας για τα τρόφιμα, για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων και τον καθορισμό διαδικασιών σε θέματα ασφαλείας των τροφίμων.

[3]               Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 834/2007 του Συμβουλίου, της 28ης Ιουνίου 2007, για τη βιολογική παραγωγή και την επισήμανση των βιολογικών προϊόντων και την κατάργηση του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 2092/91 – ΕΕ L 189 της 20.7.2007.

[4]               Κανονισμός (EE) αριθ. 1151/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 21ης Νοεμβρίου 2012, για τα συστήματα ποιότητας των γεωργικών προϊόντων και τροφίμων – ΕΕ L 343 της 14.12.2012.

[5]               http://ec.europa.eu/food/fvo/specialreports/index_en.htm

[6]               http://ec.europa.eu/food/plant/europhyt/interceptions_en.htm

[7]               Επιστημονική έκθεση της EFSA και του ECDC: Συνοπτική έκθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις τάσεις και την προέλευση των ζωονόσων, των ζωονοσογόνων παραγόντων και των εστιών τροφιμογενών λοιμώξεων το 2010          http://www.efsa.europa.eu/en/efsajournal/doc/2597.pdf