6.6.2013   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 161/77

1.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση έβδομου προγράμματος Δράσης για το Περιβάλλον (ΠΔΠ). Η έγκριση του προγράμματος εκ μέρους του Συμβουλίου και του Κοινοβουλίου σηματοδοτεί την ύπαρξη συναίνεσης μεταξύ των οργάνων λήψης αποφάσεων της ΕΕ επί της περιβαλλοντικής πολιτικής ότι η κατάσταση του περιβάλλοντος παραμένει δραματική, ότι υπάρχουν σημαντικές ελλείψεις στην εφαρμογή της ευρωπαϊκής νομοθεσίας για το περιβάλλον, ότι πολλές από τις προσπάθειες που έχουν γίνει μέχρι σήμερα για την επίλυση σημερινών και μελλοντικών προβλημάτων υπήρξαν ανεπαρκείς, καθώς και ότι πρέπει να αναληφθούν δράσεις στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής πολιτικής στο χρονικό διάστημα έως το 2020.

1.2

Η πρόταση είναι σύμφωνη με την άποψη που εκφράστηκε επανειλημμένα από την ΕΟΚΕ ότι τα τρέχοντα περιβαλλοντικά προβλήματα της Ευρώπης δεν οφείλονται στην έλλειψη κατανόησης ή προτάσεων για την αντιμετώπισή τους, αλλά στην έλλειψη πολιτικής βούλησης.

1.3

Ωστόσο, το σχέδιο του έβδομου ΠΔΠ χαρακτηρίζεται από ασάφεια, τόσο γενικά όσο και σε σχέση με επιμέρους σημεία. Αν ο στόχος του προγράμματος, σύμφωνα με τον τίτλο του, είναι η "ευημερία εντός των ορίων του πλανήτη μας", θα πρέπει τουλάχιστον να περιλαμβάνει μια στοιχειώδη περιγραφή των εν λόγω ορίων και να εξηγεί λεπτομερώς τη σχέση μεταξύ συγκεκριμένων μέτρων πολιτικής και των επιδράσεών τους στην κοινωνική και οικονομική δραστηριότητα στην Ευρώπη. Δυστυχώς όμως, τα στοιχεία αυτά παραλείπονται από το έβδομο ΠΔΠ.

1.4

Το έβδομο ΠΔΠ είναι επομένως περισσότερο μια έκθεση σχετικά με την κατάσταση του περιβάλλοντος παρά ένα πραγματικά στρατηγικό πολιτικό έγγραφο ή πρόγραμμα δράσης.

1.5

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, στο έβδομο ΠΔΠ δεν λαμβάνεται αρκετά σαφής θέση σχετικά με τις οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές που απαιτούνται για την επίτευξη των στόχων της περιβαλλοντικής πολιτικής. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι, όταν η Επιτροπή παρουσίασε την εμβληματική πρωτοβουλία "Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους της", τόνισε ότι η επίτευξη των αναγκαίων αλλαγών θα απαιτήσει όχι μόνο τεχνολογικές βελτιώσεις και αλλαγές στη συμπεριφορά των παραγωγών και των καταναλωτών, αλλά "και μια σημαντική αναδιαμόρφωση των ενεργειακών, βιομηχανικών, γεωργικών και μεταφορικών συστημάτων".

1.6

Το έβδομο ΠΔΠ αναλύει με ακρίβεια τις αδυναμίες στην εφαρμογή των προηγούμενων ΠΔΠ, αλλά δεν περιλαμβάνει σχεδόν καμία πρόταση για το πώς αυτές οι αποτυχίες μπορούν να μετριαστούν ή να εξαλειφθούν τελείως. Σχεδόν όλες οι θετικές εξελίξεις όσον αφορά τη φύση και το περιβάλλον απορρέουν από αιτήματα της κοινωνίας πολιτών. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, οι οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών θα είναι βασικοί παράγοντες υλοποίησης του έβδομου ΠΔΠ. Ο ρόλος τους πρέπει να ενισχυθεί και να προβληθεί περισσότερο στο έβδομο ΠΔΠ με τη μορφή ενός πρόσθετου στόχου προτεραιότητας.

1.7

Ο ρόλος ενός αποτελεσματικού έβδομου ΠΔΠ πρέπει να είναι να περιγράψει σαφέστερα τον δρόμο που, με την υπέρβαση της συμβατικής περιβαλλοντικής πολιτικής που δίδει έμφαση στην τεχνολογία στο τέλος της παραγωγικής διαδικασίας, οδηγεί προς τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η λήξη της στρατηγικής Ευρώπη 2020 συμπίπτει με αυτήν του έβδομου ΠΔΠ. Η ΕΟΚΕ έχει ήδη επανειλημμένα δηλώσει ότι η στρατηγική Ευρώπη 2020 δεν μπορεί να υποκαταστήσει μια ευρωπαϊκή στρατηγική βιωσιμότητας που ορίζει τους στόχους και τις στρατηγικές για την αειφόρο ανάπτυξη στην Ευρώπη, με έναν μακροπρόθεσμο ορίζοντα σχεδιασμού και ισόρροπη εξέταση των οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών διαστάσεων. Καλεί λοιπόν το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να θέσουν ως στόχο στο έβδομο ΠΔΠ την ανάπτυξη μιας νέας συνολικής στρατηγικής βιωσιμότητας της ΕΕ, όπως ζητήθηκε από το Συμβούλιο των Υπουργών Περιβάλλοντος, στα συμπεράσματά του σχετικά με τη Διάσκεψη Ρίο +20 των Ηνωμένων Εθνών για τη βιώσιμη ανάπτυξη (Σημείο 3 των συμπερασμάτων της Διάσκεψης Ρίο +20: Αποτελέσματα και συνέχεια της διάσκεψης κορυφής UCSD 2012. 3 194η συνεδρίαση του Συμβουλίου ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ, Λουξεμβούργο, 25 Οκτωβρίου 2012). Αυτό θα προσδώσει πραγματικά προστιθέμενη αξία στο έβδομο ΠΔΠ.

2.1

Τα προγράμματα δράσης για το περιβάλλον (ΠΔΠ) - εκ των οποίων έχουν υπάρξει τώρα έξι - έχουν συμβάλει σημαντικά στην ανάπτυξη και τη διαμόρφωση της περιβαλλοντικής πολιτικής της ΕΕ από τις αρχές της δεκαετίας του '70. Το έκτο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον έληξε τον Ιούλιο του 2012. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει έκτοτε ζητήσει από το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να προτείνουν διάδοχο πρόγραμμα.

2.2

Σύμφωνα με την Επιτροπή, το προτεινόμενο έβδομο ΠΔΠ στόχο έχει να ενισχύσει τη συμβολή της περιβαλλοντικής πολιτικής στην προστασία των φυσικών πόρων, για τη μετάβαση σε μια αποδοτική από άποψης χρήσης πόρων οικονομίας χαμηλών εκπομπών άνθρακα, καθώς και για την προστασία της ανθρώπινης υγείας.

2.3

Η πρόταση προβαίνει σε απολογισμό της κατάστασης του περιβάλλοντος, αναφερόμενη ειδικότερα στο πρόβλημα της συνεχιζόμενης απώλειας φυσικού κεφαλαίου, συμπεριλαμβανομένης της βιοποικιλότητας. Καταγγέλλει επίσης τη διαρκή κατασπατάληση φυσικών πόρων μέσω της μη αποδοτικής χρήσης τους, καθώς και τη συνεχιζόμενη ρύπανση του αέρα και του νερού και τη μόλυνση από επικίνδυνες ουσίες.

2.4

Στην πρόταση επισημαίνεται ως βασικό αίτιο του προβλήματος η ανεπαρκής εφαρμογή από τα κράτη μέλη της ισχύουσας νομοθεσίας για το περιβάλλον και των καθιερωμένων προτύπων.

2.5

Η Επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα πως "υπάρχουν ενδείξεις ότι τα πλανητικά όρια για τη βιοποικιλότητα, την κλιματική αλλαγή και τον κύκλο του αζώτου έχουν ήδη παραβιαστεί".

2.6

Η έβδομη EAP αντιπαραθέτει αυτό με ένα όραμα "ευημερίας εντός των ορίων του πλανήτη μας" για το 2050, και καθορίζει ένα πλαίσιο δράσης για την περιβαλλοντική πολιτική το 2020 που εστιάζει σε εννέα στόχους προτεραιότητας:

2.7

Η ΕΟΚΕ συμμετείχε στα προκαταρκτικά στάδια των συζητήσεων σχετικά με το έβδομο ΠΔΠ (1), με διερευνητική γνωμοδότηση που εξέδωσε κατόπιν αιτήματος της δανικής Προεδρίας στην οποία τόνιζε ότι τα σημερινά περιβαλλοντικά προβλήματα της Ευρώπης οφείλονται στην έλλειψη πολιτικής βούλησης. Η ΕΟΚΕ θεωρούσε ότι δεν ήταν σαφής η σχέση του έβδομου ΠΔΠ με τη στρατηγική Ευρώπη 2020 αλλά και την εμβληματική πρωτοβουλία και τον χάρτη πορείας "Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους της". Συνιστούσε αναβίωση της στρατηγικής για την αειφορία, την υιοθέτηση ενός λειτουργικού έβδομου ΠΔΠ για τη στρατηγική εφαρμογή της περιβαλλοντικής πολιτικής, την ενσωμάτωση σε αυτήν της εμβληματικής πρωτοβουλίας "Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους της" με όλες τις επιμέρους πρωτοβουλίες, καθώς και την εξασφάλιση στενού και προσεκτικού συντονισμού μεταξύ περιβαλλοντικής και οικονομικής πολιτικής.

3.1

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, η κύρια προστιθέμενη πολιτική αξία του έβδομου ΠΔΠ έγκειται στο ότι, σε αντίθεση με υφιστάμενες στρατηγικές περιβαλλοντικής πολιτικής της Επιτροπής, εμβληματικές πρωτοβουλίες και χάρτες πορείας, το ΠΔΠ θα πρέπει να εγκριθεί από το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο, πράγμα που δημιουργεί μια ορισμένη συναίνεση μεταξύ των οργάνων λήψης αποφάσεων της ΕΕ όσον αφορά το τι πρέπει να γίνει στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής πολιτικής μέχρι το 2020.

3.2

Το έβδομο ΠΔΠ παρέχει έτσι ένα σημείο αναφοράς για τις μελλοντικές αποφάσεις των υπευθύνων για τη χάραξη πολιτικής και των Θεσμών σε επίπεδο ΕΕ, καθώς και στα κράτη μέλη, στα οποία η ΠΔΠ ισχύει επίσης.

3.3

Η ΕΟΚΕ επικροτεί επίσης τη δημοσίευση του έβδομου ΠΔΠ επειδή, με την υιοθέτησή του σε μια δεσμευτική απόφαση, το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο καθιστούν από κοινού σαφές ότι η περιβαλλοντική κατάσταση παραμένει πολύ σοβαρή, ότι υπάρχουν σημαντικές ελλείψεις στην εφαρμογή της ευρωπαϊκής νομοθεσίας για το περιβάλλον και ότι πολλές από τις προσπάθειες που έχουν γίνει μέχρι σήμερα για την επίλυση σημερινών και μελλοντικών προβλημάτων υπήρξαν ανεπαρκείς.

3.4

Όσον αφορά το περιεχόμενο, το πρόγραμμα επαναλαμβάνει κατ' ουσία ό,τι έχει ήδη περιγραφεί στις ανακοινώσεις τις σχετικές με την περιβαλλοντική πολιτική, τις στρατηγικές της Επιτροπής, τις εμβληματικές πρωτοβουλίες και χάρτες πορείας, αν και η απόφαση του Συμβουλίου και του Κοινοβουλίου δίδει μεγαλύτερη πολιτική έμφαση στα στοιχεία αυτά.

3.5

Ωστόσο, το σχέδιο του έβδομου ΠΔΠ χαρακτηρίζεται από ασάφεια, τόσο γενικά όσο και σε σχέση με επιμέρους σημεία. Αν ο στόχος του προγράμματος, σύμφωνα με τον τίτλο του, είναι η "…ευημερία εντός των ορίων του πλανήτη μας", θα πρέπει τουλάχιστον να περιλαμβάνει μια στοιχειώδη περιγραφή των εν λόγω ορίων και να εξηγεί λεπτομερώς τη σχέση μεταξύ συγκεκριμένων μέτρων πολιτικής και των επιδράσεών τους στην κοινωνική και οικονομική δραστηριότητα στην Ευρώπη. Δυστυχώς όμως, τα στοιχεία αυτά παραλείπονται από το έβδομο ΠΔΠ.

3.6

Στα σημεία στα οποία το πρόγραμμα γίνεται κάπως σαφέστερο, δεν καθορίζονται συγκεκριμένες αρμοδιότητες και κριτήρια αξιολόγησης που θα επιτρέψουν την παρακολούθηση της επίτευξης των στόχων και της υλοποίησης των μέτρων.

3.7

Το έβδομο ΠΔΠ είναι επομένως περισσότερο μια έκθεση σχετικά με την κατάσταση του περιβάλλοντος παρά ένα πραγματικά στρατηγικό πολιτικό έγγραφο ή πρόγραμμα δράσης. Το γεγονός αυτό κρίνεται απογοητευτικό από την ΕΟΚΕ, η οποία στη διερευνητική γνωμοδότησή της σχετικά με το έβδομο ΠΔΠ, αλλά και σε διερευνητική γνωμοδότηση που εξέδωσε ήδη το 2004 σχετικά με την αξιολόγηση της στρατηγικής της ΕΕ για τη βιώσιμη ανάπτυξη  (2), ζήτησε τη θέσπιση τέτοιων ακριβώς συγκεκριμένων και απτών εμβληματικών πρωτοβουλιών.

3.8

Πρέπει να σημειωθεί ότι η ζωτικής σημασίας προοπτική της περιβαλλοντικής πολιτικής μετά το 2020 είναι πάρα πολύ αμυδρή. Έχει ήδη καταστεί σαφές ότι ένας ορίζοντας προγραμματισμού μέχρι το 2020 είναι πολύ περιορισμένος από άποψη ενεργειακής και κλιματικής πολιτικής. Δεν καθίσταται προφανές από το έβδομο ΠΔΠ κατά πόσον οι στόχοι και τα μέτρα που προτείνονται για το 2020 είναι κατάλληλα και επαρκή για να υλοποιηθεί ως ρεαλιστικός στόχος το όραμα της «ευημερίας εντός των ορίων του πλανήτη μας» μέχρι το 2050. Πρέπει παράλληλα να υπάρχει τουλάχιστον ένα ενδεικτικό σχέδιο των μελλοντικών στόχων για το 2030 και το 2040, στην πορεία προς την επίτευξη αυτού του οράματος μέχρι το 2050. Επιπλέον, το 2020 είναι ένας πολύ περιορισμένος χρονικός ορίζοντας που δεν εξασφαλίζει μακροπρόθεσμες επενδύσεις στην πράσινη οικονομία.

3.9

Η εναρμόνιση του χρονικού ορίζοντα για τον σχεδιασμό περιβαλλοντικής δράσης με τη στρατηγική Ευρώπη 2020 και τις σχετικές εμβληματικές πρωτοβουλίες είναι κατ' αρχήν ευπρόσδεκτη. Το χρονοδιάγραμμα συμπίπτει, επίσης, με το δημοσιονομικό πλαίσιο 2014-2020, πράγμα το οποίο θα αποτελέσει σημαντικό πλεονέκτημα, εφόσον δημιουργηθούν οι απαραίτητες διασυνδέσεις. Παρά το γεγονός ότι μία από τις εννέα προτεραιότητες που περιγράφονται είναι η εξασφάλιση των αναγκαίων επενδύσεων για την περιβαλλοντική πολιτική και πέραν του ότι το πρόγραμμα έρχεται πολύ αργά, οι αναφορές στο μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό προγραμματισμό της ΕΕ κατά την περιγραφή των απαιτήσεων είναι πολύ αόριστες για να επηρεάσουν το έβδομο ΠΔΠ.

3.10

Οι εννέα στόχοι προτεραιότητας που προσδιορίζονται στο έβδομο ΠΔΠ είναι επίσης επιδεκτικοί κριτικής. Για παράδειγμα, το "αστικό περιβάλλον" είναι ένα θέμα που αναφέρθηκε επανειλημμένα σε προηγούμενα ΠΔΠ. Παρά τη μεγάλη σημασία της "πολιτικής αστικού περιβάλλοντος", η επιρροή της ΕΕ σε αυτόν τον τομέα είναι σχετικά μικρή. Πολύ περισσότερη επιρροή ασκεί η ΕΕ επί της πολιτικής μεταφορών, η ιδιαίτερη σημασία της οποίας για την προστασία του κλίματος έχει επανειλημμένα τονιστεί από την Επιτροπή. Παρ' όλα αυτά, η πολιτική μεταφορών μόλις που αναφέρεται στο προτεινόμενο έβδομο ΠΔΠ.

3.11

Η ΕΟΚΕ κρίνει σκόπιμη τη στρατηγική ενσωμάτωση της κοινωνίας πολιτών στο ΠΔΠ με τη θέσπιση ιδιαίτερου στόχου προτεραιότητας (βλ. 4.4.9).

3.12

Η εξωτερική εμπορική πολιτική έχει επίσης τόσο άμεση σχέση με την ευρωπαϊκή πολιτική για το περιβάλλον και την αειφορία που θα μπορούσε τουλάχιστον να θεωρηθεί ως προτεραιότητα ίσης σημασίας με το "αστικό περιβάλλον" (3).

3.13

Η ΕΟΚΕ θα ήθελε να επισημάνει ότι, όταν η Επιτροπή παρουσίασε την εμβληματική πρωτοβουλία "Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά πους πόρους της", τόνισε ότι η επίτευξη των αναγκαίων αλλαγών θα απαιτήσει όχι μόνο τεχνολογικές βελτιώσεις και αλλαγές στη συμπεριφορά των παραγωγών και των καταναλωτών, αλλά "… και μια σημαντική αναδιαμόρφωση των ενεργειακών, βιομηχανικών, γεωργικών και μεταφορικών συστημάτων". Το έβδομο ΠΔΠ θα αποτύχει αν συνεχίσει να επαναλαμβάνει ότι οι περιβαλλοντικές ανάγκες πρέπει να αντανακλώνται σε άλλους τομείς πολιτικής, χωρίς να δείχνει πώς μπορεί να επιτευχθεί "σημαντική αναδιαμόρφωση" ορισμένων τομέων με γνώμονα μια βιώσιμη οικονομία και ένα βιώσιμο τρόπο ζωής.

3.14

Δεν αξιοποιείται, επίσης, η ευκαιρία να διασαφηνιστεί περισσότερο η σημασία της προστασίας των πόρων και του περιβάλλοντος για την οικονομική ανάπτυξη και τη δημιουργία νέων και εξειδικευμένων θέσεων εργασίας. Στο σημείο αυτό η ΕΟΚΕ παραπέμπει στις προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της (4). Πρέπει να προβληθούν με πολύ καλύτερο τρόπο οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ περιβαλλοντικής, κοινωνικής, οικονομικής και αναπτυξιακής πολιτικής, δηλαδή οι βασικές διαστάσεις της αειφορίας.

3.15

Επομένως, είναι επίσης σαφές ότι η σημασία και ο ρόλος του έβδομου ΠΔΠ πρέπει να είναι να περιγράψει πολύ σαφέστερα τον δρόμο που, με την υπέρβαση της συμβατικής περιβαλλοντικής πολιτικής με έμφαση στην τεχνολογία στο τέλος της παραγωγικής διαδικασίας, οδηγεί προς τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η λήξη της στρατηγικής Ευρώπη 2020 συμπίπτει με αυτήν του έβδομου ΠΔΠ. Η ΕΟΚΕ έχει ήδη επανειλημμένα δηλώσει ότι η στρατηγική Ευρώπη 2020 δεν μπορεί να υποκαταστήσει μια ευρωπαϊκή στρατηγική βιωσιμότητας που ορίζει τους στόχους και τις στρατηγικές για την αειφόρο ανάπτυξη στην Ευρώπη, με ένα μακροπρόθεσμο ορίζοντα σχεδιασμού και ισόρροπη εξέταση των οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών διαστάσεων. Καλεί λοιπόν το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να θέσουν ως στόχο στο έβδομο ΠΔΠ την ανάπτυξη μιας νέας συνολικής στρατηγικής βιωσιμότητας της ΕΕ, όπως ζητήθηκε από το Συμβούλιο των Υπουργών Περιβάλλοντος, στα συμπεράσματά του σχετικά με τη Διάσκεψη Ρίο +20 των Ηνωμένων Εθνών για τη βιώσιμη ανάπτυξη (Σημείο 3 των συμπερασμάτων της Διάσκεψης Ρίο +20: Αποτελέσματα και συνέχεια της διάσκεψης κορυφής UCSD 2012. 3 194η συνεδρίαση του Συμβουλίου ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ, Λουξεμβούργο, 25 Οκτωβρίου 2012). Αυτό θα προσδώσει πραγματικά προστιθέμενη αξία στο έβδομο ΠΔΠ.

4.2.1

Στο έβδομο ΠΔΠ θα πρέπει να διασαφηνιστεί ότι η εφαρμογή των προτάσεων της Επιτροπής για τον οικολογικό προσανατολισμό της γεωργίας και της αλιείας σε σχέση με τη μεταρρύθμιση της ΚΓΠ και της ΚΑΠ είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση του φυσικού κεφαλαίου.

4.2.2

Ορθώς περιλαμβάνεται στο προτεινόμενο έβδομο ΠΔΠ έκκληση για καλύτερη προστασία του εδάφους. Η αύξηση της ρύπανσης του εδάφους, η υποβάθμιση του εδάφους και η χρήση της γης στην Ευρώπη παραμένουν θέματα που προκαλούν ανησυχία. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, χρειάζεται νομοθετική δράση σε ευρωπαϊκό επίπεδο προκειμένου να αντιστραφεί η αρνητική τάση. Ως εκ τούτου, το Συμβούλιο θα πρέπει να επαναλάβει τις συζητήσεις σχετικά με την οδηγία για την προστασία του εδάφους όσο το δυνατόν συντομότερα. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει, με τη βοήθεια μιας θεματικής στρατηγικής, να παροτρύνει τα κράτη μέλη να περιορίσουν το σοβαρό πρόβλημα της χρήσης γης για μεταφορές και κατοικίες και να εντείνουν τις προσπάθειές τους για την προστασία των γεωργικών και δασικών εκτάσεων.

4.3.1

Με την εμβληματική πρωτοβουλία "Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους της", η Επιτροπή έθεσε την αποτελεσματικότερη χρήση των φυσικών πόρων στο επίκεντρο της πολιτικής της και στον σχετικό οδικό χάρτη καθορίζει σημαντικά ορόσημα για το 2020. Είναι λυπηρό το γεγονός ότι οι στόχοι που αναφέρονται στο σημείο 41 μόνο αμυδρά αντανακλούν σημαντικά ορόσημα.

4.3.2

Ειδικότερα, θα πρέπει να συμπεριληφθούν στους στόχους η (πλήρης) αποσύνδεση της οικονομικής ανάπτυξης και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις, σε συνδυασμό με την πρόθεση επίτευξης μέχρι το 2020 φιλόδοξων στόχων για την αποδοτικότητα των πόρων και τον προσδιορισμό αξιόπιστων δεικτών που θα καθοδηγούν τους δημόσιους και τους ιδιωτικούς φορείς λήψης αποφάσεων στην μετάβαση σε μια ενεργειακά αποτελεσματική οικονομία (5). Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει επίσης την έκκλησή της να αξιοποιηθεί η οδηγία για τον οικολογικό σχεδιασμό για τη σταδιακή απόσυρση μη βιώσιμων προϊόντων από τον οικονομικό κύκλο, επεκτείνοντας το πεδίο εφαρμογής της ώστε να καλύψει τόσο την ενεργειακή απόδοση όσο και τη βελτίωση της υλικής αποδοτικότητας των πόρων (6).

4.4.1

Από την αξιολόγηση του 6ου προγράμματος δράσης για το περιβάλλον κατέστη εντελώς σαφές ότι οι ελλείψεις στην εφαρμογή του ισχύοντος περιβαλλοντικού δικαίου αποτελούν το σημαντικότερο εμπόδιο κατά της αναγκαίας προόδου στην προστασία του περιβάλλοντος. Θα πρέπει, συνεπώς, να επικροτηθεί το γεγονός ότι το 7ο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον δίδει ύψιστη προτεραιότητα στην καλύτερη εφαρμογή του περιβαλλοντικού δικαίου της ΕΕ στα κράτη μέλη.

4.4.2

Ωστόσο, έχει ζητηθεί και στο παρελθόν από την Επιτροπή να δοθεί υψηλή προτεραιότητα στην καλύτερη εφαρμογή του περιβαλλοντικού δικαίου, χωρίς να σημειωθεί μεγάλη επιτυχία ως προς το θέμα αυτό. Συνεπώς, θα πρέπει να θεωρηθεί βέβαιο ότι υπάρχουν σημαντικά εμπόδια, τα οποία δεν πρόκειται να αρθούν μόνο με τις προτεινόμενες βελτιώσεις στην πληροφόρηση για το περιβαλλοντικό δίκαιο, στους ελεγκτικούς μηχανισμούς και στην πρόσβαση στη δικαιοσύνη.

4.4.3

Είναι πολύ σημαντικότερο το γεγονός ότι σε πολλά κράτη μέλη απουσιάζει η πολιτική βούληση ώστε να δοθεί η ίδια υψηλή προτεραιότητα στην αποτελεσματική εφαρμογή του περιβαλλοντικού δικαίου και να τεθούν στη διάθεση των εκτελεστικών αρχών επαρκή μέσα και εμπειρογνώμονες με υψηλή κατάρτιση καθώς και η δέουσα πολιτική στήριξη σε περίπτωση σύγκρουσης.

4.4.4

Υπάρχουν προφανείς παραλληλισμοί με τη χρηματοπιστωτική κρίση. Η χρηματοπιστωτική κρίση ξέσπασε λόγω της μη βιώσιμης διαχείρισης των οικονομικών πόρων, ως αποτέλεσμα της ελλιπούς τήρησης των κριτηρίων που προβλέπονται στη Συνθήκη του Μάαστριχτ για τη σταθερότητα του ενιαίου νομίσματος· κατά τον ίδιο τρόπο, τα περιβαλλοντικά προβλήματα προκαλούνται λόγω της υπερεκμετάλλευσης των πόρων- στην προκειμένη περίπτωση του εδάφους, του νερού, του αέρα, του κλίματος, των πεπερασμένων ορυκτών πόρων κ.λπ..

4.4.5

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι απαιτείται παρόμοια αντίδραση στην περιβαλλοντική κρίση με αυτήν που υπήρξε μέσω των μέτρων που αποφασίστηκαν στο πλαίσιο του δημοσιονομικού συμφώνου για την καταπολέμηση της χρηματοπιστωτικής κρίσης: σαφείς οδηγίες, σαφείς δείκτες, έλεγχοι και κυρώσεις. To 7o πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον δεν περιλαμβάνει κανένα από τα ανωτέρω μέτρα. Οι προσεγγίσεις που σκιαγραφούνται δεν επαρκούν ώστε να καλύψουν πραγματικά τις διαρθρωτικές ελλείψεις υλοποίησης που παρουσιάστηκαν. Οι προτεινόμενοι στόχοι καλύτερης εφαρμογής της νομοθεσίας για το 2020 είναι εντελώς ασαφείς και μη ελέγξιμοι.

4.4.6

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τήρηση της νομοθεσίας προϋποθέτει αποτελεσματικό έλεγχο από ανεξάρτητες αρχές, καθώς και την πραγματική ετοιμότητα για επιβολή ή αποδοχή, κατά περίπτωση, κυρώσεων. Για τον λόγο αυτόν, η ΕΟΚΕ προσδοκά ότι με το 7o πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον θα επεκταθούν τα δεσμευτικά κριτήρια για αποτελεσματικές επιθεωρήσεις και επιτήρηση από μέρους των κρατών μελών στο σύνολο του περιβαλλοντικού δικαίου της ΕΕ, και θα αναπτυχθεί συμπληρωματική δυναμικότητα ενωσιακής κλίμακας.

4.4.7

Επιπροσθέτως, η αναφερόμενη στο σημείο 82 στ) υιοθέτηση της παρακολούθησης της προόδου κατά την υλοποίηση οικολογικών στόχων στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου είναι πιθανό να στρέψει την προσοχή των πολιτικών ηγεσιών της ΕΕ και των κρατών μελών στο θέμα αυτό. Εξάλλου, η Επιτροπή επισημαίνει ότι η αυξανόμενη επιβάρυνση του περιβάλλοντος μπορεί να έχει και αρνητικές μακροοικονομικές επιπτώσεις. Η έκθεση επισκόπησης Stern του 2006 για τις οικονομικές πτυχές της κλιματικής αλλαγής, καθώς και η μελέτη ΤΕΕΒ ("The economics of ecosystems and biodiversity" - Οικονομική των οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας), παρέχουν σημαντικές σχετικές αποδείξεις.

4.4.8

Το 7ο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον θα πρέπει να συμπληρωθεί με μέτρα που παρέχουν θετικά κίνητρα για την τήρηση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Ειδικότερα, η σύνδεση της χορήγησης χρηματοδοτικών πόρων της ΕΕ σε κράτη μέλη και πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου με την παροχή αποδείξεων για την τήρηση σχετικών διατάξεων περιβαλλοντικού δικαίου αποτελεί σημαντικό μέσο παροχής κινήτρων για τη συμμόρφωση προς τη νομοθεσία. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, παραμένει εξαιρετικά σημαντικό να χρησιμοποιηθούν συνεργατικές στρατηγικές και να διαδοθούν παραδείγματα βέλτιστων πρακτικών προκειμένου να παρασχεθούν κίνητρα στις επιχειρήσεις για να συμβάλουν στη βελτίωση της κατάστασης του περιβάλλοντος.

4.4.9

Τέλος, η αποτελεσματική υλοποίηση της προστασίας του περιβάλλοντος προϋποθέτει τον ενεργό ρόλο της κοινωνίας των πολιτών, στο πλαίσιο του οποίου θα δίδεται στους πολίτες η δυνατότητα να αναλαμβάνουν ενεργό ρόλο εποπτείας. Σχετικά εργαλεία εισήχθησαν στο ευρωπαϊκό περιβαλλοντικό δίκαιο ιδίως μέσω της Σύμβασης του Aarhus, π.χ. η ελεύθερη πρόσβαση σε περιβαλλοντικές πληροφορίες, η συμμετοχή οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών σε διαδικασίες λήψης αποφάσεων για την περιβαλλοντική νομοθεσία και η πρόσβαση στη δικαιοσύνη. Η πρόταση για το 7ο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον αναφέρει τα εν λόγω εργαλεία, ωστόσο δεν περιλαμβάνει εξέταση του ρόλου της κοινωνίας των πολιτών κατά την εφαρμογή του περιβαλλοντικού δικαίου και δεν υποβάλλει περαιτέρω προτάσεις. Σχεδόν όλες οι θετικές εξελίξεις για τη φύση και το περιβάλλον προωθήθηκαν από την κοινωνία των πολιτών. Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών αποτελούν, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, κεντρικό φορέα για την υλοποίηση του 7ου προγράμματος δράσης για το περιβάλλον. Ο ρόλος τους στο 7ο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον θα πρέπει να υπογραμμιστεί σαφώς και να ενισχυθεί στο πλαίσιο ενός επιπρόσθετου στόχου προτεραιότητας. Ο κατάλογος μέτρων θα πρέπει να συμπληρωθεί με την προσθήκη προσεγγίσεων για την προώθηση της συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών (π.χ. τοπικές ενώσεις του Προγράμματος Δράσης 21 ή παρεμφερή φόρουμ), για τη δημιουργία εταιρικών σχέσεων, καθώς και για τη μεγαλύτερη συμμετοχή της οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών σε συμβούλια για το περιβάλλον ή την αειφόρο ανάπτυξη.

4.5.1

Είναι εξαιρετικά σημαντικό να ληφθούν μέτρα για την προώθηση των επενδύσεων στην πολιτική για το περιβάλλον και το κλίμα, καθώς και να συνυπολογιστεί το οικολογικό κόστος στη διαμόρφωση των τιμών, προκειμένου να εξασφαλιστεί η μετάβαση σε μία αποδοτικότερη ως προς τους πόρους οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών. Κατά συνέπεια, θα πρέπει να επικροτηθεί το γεγονός ότι η Επιτροπή έθεσε το εν λόγω θέμα ως στόχο προτεραιότητας στο πλαίσιο της πρότασής της σχετικά με το 7ο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον. Πάντως, και ως προς το θέμα αυτό, οι προβλεπόμενοι στόχοι για το έτος 2020 –σημείο 82 α και β– είναι ιδιαιτέρως ασαφείς και ακατάλληλοι για να χρησιμοποιηθούν ως ελέγξιμο σημείο αναφοράς.

4.5.2

Εκ νέου αναφέρεται ασαφώς η κατάργηση επιζήμιων για το περιβάλλον επιδοτήσεων, όπως συνέβη π.χ. και στη στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη του 2006, όπου διατυπωνόταν η δέσμευση περί δημοσίευσης σχετικού καταλόγου. Η περιβαλλοντική πολιτική της ΕΕ διατρέχει τον κίνδυνο να καταστεί αναξιόπιστη, εάν οι επανειλημμένες ανακοινώσεις δεν υλοποιούνται στη συνέχεια. Αυτό ισχύει και για την αρχή της εσωτερίκευσης του εξωτερικού κόστους, η οποία έχει ανακοινωθεί σε πολλές περιπτώσεις, καθώς και για τη βασική μετατόπιση από τη φορολόγηση της εργασίας προς τη φορολόγηση του περιβάλλοντος ως πεπερασμένου πόρου.