29.6.2012

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 191/111

---

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση Προγράμματος για το Περιβάλλον και τη Δράση για το Κλίμα (LIFE)»

[COM(2011) 874 final]

2012/C 191/20

Εισηγητής: ο κ. Pedro NARRO

Στις 15 Δεκεμβρίου 2011 και στις 23 Ιανουαρίου 2012 αντιστοίχως, και σύμφωνα με τα άρθρα 192 και 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο αποφάσισαν να ζητήσουν γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής σχετικά με την

Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση Προγράμματος για το Περιβάλλον και τη Δράση για το Κλίμα (LIFE)

COM(2011) 874 final.

Το ειδικευμένο τμήμα «Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη, περιβάλλον», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 10 Απριλίου 2012.

Κατά την 480ή σύνοδο ολομέλειας, της 25ης και 26ης Απριλίου 2012 (συνεδρίαση της 25ης Απριλίου 2012), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 127 ψήφους υπέρ, 2 κατά και 4 αποχές.

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1   Το πρόγραμμα LIFE είναι επιτυχημένο κοινοτικό πρόγραμμα που, κατά την τελευταία εικοσαετία, σε συνδυασμό με άλλα ταμεία και πρωτοβουλίες, έχει δώσει πολύ θετικά αποτελέσματα. Πρέπει, επομένως, να διατηρηθεί και να ενισχυθεί, ώστε να υπάρξει στρατηγική και συνεκτική πρόοδος στην προστασία του περιβάλλοντος και του κλίματος στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

1.2   Η προτεινόμενη αύξηση του προϋπολογισμού του προγράμματος LIFE (2014-2020) αποτελεί θετικό μήνυμα, απομένουν όμως ακόμη πολλά για να ενταχθεί αποτελεσματικά το ζήτημα του περιβάλλοντος στις ευρωπαϊκές πολιτικές. Η ΕΟΚΕ ζητά από τα κράτη μέλη, εν μέσω βαθιάς οικονομικής κρίσης, να στηριχτούν αποφασιστικά στις επενδύσεις υπέρ του περιβάλλοντος και του κλίματος για να μετριάσουν τις επιπτώσεις της.

1.3   Η δημιουργία ενός υποπρογράμματος δράσης για το κλίμα μπορεί να αποδειχθεί εποικοδομητικός μηχανισμός προκειμένου να δοθεί μεγαλύτερη προβολή στις πρωτοβουλίες που αποβλέπουν στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή στις επιπτώσεις της. Από την άλλη πλευρά, το υποπρόγραμμα για το περιβάλλον πρέπει να συνεχίσει τη συμβολή του στη διαφύλαξη της βιοποικιλότητας και, κατά προτεραιότητα, στη χρηματοδότηση του δικτύου «Natura 2000», χωρίς ωστόσο να θίγεται η συμμετοχή και άλλων πόρων, όπως των προερχόμενων από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ).

1.4   Για την εφαρμογή ενός νέου είδους έργων μεγάλης κλίμακας, των ολοκληρωμένων έργων, θα πρέπει να εξασφαλιστεί η συμμετοχή των μη κυβερνητικών οργανώσεων (ΜΚΟ) και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ), ενώ θα πρέπει να διαφυλαχθεί η συνέχιση των παραδοσιακών έργων και να βελτιωθεί ο συντονισμός μεταξύ εθνικών και ευρωπαϊκών οργανισμών. Επί του προκειμένου, η ΕΟΚΕ προτείνει στην Επιτροπή να συμπεριλάβει στην πρόταση κανονισμού μια σαφή κατανομή του προϋπολογισμού μεταξύ των δύο ειδών έργων, να διευκρινίσει ποια κριτήρια θα χρησιμοποιούνται για τη γεωγραφική κατανομή των ολοκληρωμένων έργων και να διασαφηνίσει πώς θα καταρτίζονται τα πολυετή προγράμματα, χωρίς να θίγεται η ευελιξία του προγράμματος.

1.5   Η ΕΟΚΕ συμφωνεί η κατανομή των έργων να γίνεται με βάση αξιολογικά κριτήρια και όχι γεωγραφικά. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει την ισχνή συμμετοχή στο πρόγραμμα LIFE πολλών χωρών που δεν διαθέτουν ούτε την εμπειρία ούτε και επαρκή μέσα ώστε να συμμετάσχουν ενεργά. Από αυτή την άποψη, έχει καίρια σημασία να διευκολύνει η Επιτροπή την πρόσβασή τους, χάρη στην αύξηση της παροχής συμβουλών και τη βελτίωση του θεσμικού συντονισμού.

1.6   Η αύξηση του ποσοστού συγχρηματοδότησης για τα παραδοσιακά και τα ολοκληρωμένα έργα δεν δικαιολογεί σε καμία περίπτωση να μην θεωρούνται πλέον ως επιλέξιμες δαπάνες ο ΦΠΑ και οι δαπάνες για το μόνιμο προσωπικό. Η μη συμπερίληψη των δαπανών αυτών θα έβλαπτε κυρίως τις μικρές οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών, των οποίων θα κινδύνευε να αποκλεισθεί ή να περιοριστεί η συμμετοχή, ενώ η συμβολή τους είναι πολύ αξιόλογη.

1.7   Η εισαγωγή των κατ’ αποκοπή πληρωμών είναι σωστό απλουστευτικό μέτρο. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η Επιτροπή θα πρέπει να μελετήσει περαιτέρω τη βελτίωση των υπηρεσιών παροχής συμβουλών, την απλούστευση των εντύπων αίτησης χρηματοδότησης και την εισαγωγή ενός σταδίου προκαταρκτικής αξιολόγησης για τα παραδοσιακά έργα.

1.8   Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η διαφύλαξη του κοινοτικού χαρακτήρα και της ευρωπαϊκής προστιθέμενης αξίας του προγράμματος LIFE δεν είναι δυνατόν να εγκαταλειφθεί. Επομένως, η Επιτροπή πρέπει να διασαφηνίσει εκ των προτέρων ποια μέτρα θα υιοθετούνται μέσω κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων, ποιος θα είναι ο ρόλος των κρατών μελών στην επιτροπή LIFE και ποιες θα είναι οι νέες αρμοδιότητες του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ανταγωνιστικότητα και την Καινοτομία.

1.9   Παρά την αξιοσημείωτη επιτυχία του προγράμματος LIFE, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να καταβάλει πρόσθετες προσπάθειες για την καλύτερη γνώση του προγράμματος και την ενεργό συμμετοχή των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών. Επ’ αυτού, καίρια σημασία έχει η βελτίωση των διαύλων διάδοσης, η διαφάνεια κατά την επιλογή των έργων και η ευαισθητοποίηση των ευρωπαίων πολιτών όσον αφορά τη σημασία και την προστιθέμενη αξία που προσφέρει στην κοινωνία ένας ευρωπαϊκός μηχανισμός όπως το πρόγραμμα LIFE.

2.   Ιστορικό

2.1   Στις 12 Δεκεμβρίου 2011, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε την πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση Προγράμματος για το Περιβάλλον και τη Δράση για το Κλίμα (LIFE). Ο συνολικός προϋπολογισμός του προγράμματος LIFE για την περίοδο 2014-2020 ανέρχεται σε 3 618 εκατομμύρια ευρώ σε τρέχουσες τιμές.

2.2   Το πρόγραμμα LIFE εντάσσεται στην πρόταση της Επιτροπής για τον καθορισμό του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου για την περίοδο 2014-2020, όπου θεσπίζονται το δημοσιονομικό πλαίσιο και οι κύριες κατευθύνσεις για τη στρατηγική «Ευρώπη 2020». Η Επιτροπή αποφάσισε να οριστούν το περιβάλλον και η δράση για το κλίμα ως αναπόσπαστο μέρος όλων των κύριων μηχανισμών και παρεμβάσεων.

2.3   Από τις αρχές του, στα 1992, το πρόγραμμα LIFE υπήρξε ένας από τους κύριους άξονες των χρηματοδοτήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης υπέρ του περιβάλλοντος. Ο νέος κανονισμός που προτείνει η Επιτροπή φιλοδοξεί να διαδεχθεί τον ισχύοντα κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 614/2007 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 23ης Μαΐου 2007, σχετικά με το χρηματοδοτικό μέσο για το περιβάλλον (LIFE+).

2.4   Ο νέος κανονισμός LIFE προτείνεται με τη μορφή ενός προγράμματος LIFE με δύο υποπρογράμματα: «Περιβάλλον» και «Δράση για το κλίμα». Το υποπρόγραμμα «Περιβάλλον» περιλαμβάνει τρεις τομείς προτεραιότητας: 1. «Περιβάλλον και αποδοτικότητα των πόρων», 2. «Βιοποικιλότητα» και, τέλος, 3. «Περιβαλλοντική διακυβέρνηση και πληροφόρηση».

2.5   Στο υποπρόγραμμα «Περιβάλλον» θα εκχωρηθεί προϋπολογισμός 2 713,5 εκατομμυρίων ευρώ. Το ήμισυ των δημοσιονομικών πόρων που κατανέμονται για στήριξη έργων μέσω συγκεκριμένων δράσεων, χορηγούνται για τη διατήρηση της φύσης και της βιοποικιλότητας. Το υποπρόγραμμα «Δράση για το κλίμα» θα διαθέτει προϋπολογισμό 904,5 εκατομμυρίων ευρώ και θα περιλαμβάνει τρεις τομείς προτεραιότητας: «Μετριασμός της κλιματικής αλλαγής», «Προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή» και «Κλιματική διακυβέρνηση και πληροφόρηση».

2.6   Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) έχει ανέκαθεν τονίσει την καίρια σημασία του προγράμματος LIFE για την ανάπτυξη και τη διαμόρφωση της περιβαλλοντικής πολιτικής της ΕΕ. Στις τρεις τελευταίες γνωμοδοτήσεις της σχετικά με το πρόγραμμα LIFE, η ΕΟΚΕ έχει επαναλάβει την αξιόλογη αλλά περιορισμένη συμβολή που προσφέρει στη διαφύλαξη του περιβάλλοντος της Ευρώπης (1).

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1   Προϋπολογισμός

3.1.1   Ο προϋπολογισμός που εκχωρείται στο πρόγραμμα LIFE βάσει της πρότασης για το νέο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο αντιπροσωπεύει σημαντική αύξηση σε σύγκριση με τα κονδύλια της περιόδου 2007-2013, καθώς ανέρχεται σε 3 200 εκατομμύρια ευρώ, σε τιμές 2011 (3 618 εκατομμύρια σε τρέχουσες τιμές), έναντι 2 143 εκατομμυρίων για την τρέχουσα περίοδο. Στο υποπρόγραμμα «Περιβάλλον» εκχωρούνται 2 713,5 εκατομμύρια ευρώ (εκ των οποίων το ήμισυ για δράσεις υπέρ της φύσης και της βιοποικιλότητας) και στο υποπρόγραμμα «Δράση για το κλίμα» 904,5 εκατομμύρια ευρώ.

3.1.2   Οι προβλεπόμενοι πόροι αντιπροσωπεύουν 0,3 % επί του συνόλου του προϋπολογισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η αύξηση του προϋπολογισμού συνιστά θετικό μήνυμα όσον αφορά τις περιβαλλοντικές ανησυχίες, παρότι πρέπει να εκτιμηθεί πώς θα επηρεάσει η οικονομική κρίση τις δυνατότητες χρηματοδότησης εκ μέρους ιδιωτικών φορέων και οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ), ιδίως για τα έργα μεγαλύτερης εμβέλειας, όπου η ανάγκη πόρων είναι μεγαλύτερη. Οπωσδήποτε, η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη δέσμευσης υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος και του κλίματος για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της κρίσης, ενώ υποστηρίζει ότι η χρηματοδότηση βάσει του προγράμματος LIFE δεν πρέπει να επηρεάζει αρνητικά άλλα ταμεία που μπορούν επίσης, ενδεχομένως, να παρέμβουν στο ίδιο πεδίο, όπως το ΕΓΤΑΑ ή τα Διαρθρωτικά Ταμεία.

3.1.3   Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δώσει η Επιτροπή στην ανάγκη πρόσθετης χρηματοδότησης για την ανάπτυξη δραστηριοτήτων επικοινωνίας, διάδοσης και μεταφοράς γνώσεων. Η ειδική χρηματοδότηση μέτρων παροχής συμβουλών και κατάρτισης θα μπορούσε να συμβάλει όχι μόνο στην απλούστευση της διαχείρισης του προγράμματος, αλλά κυρίως στην αύξηση της αποτελεσματικότητάς του και στη βέλτιστη αξιοποίηση των πόρων.

3.2   Κύριες καινοτομίες της πρότασης

3.2.1   Μετά από τη διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη και τις αξιολογήσεις αντικτύπου, η Επιτροπή αποφάσισε να εισάγει τρεις σημαντικές αλλαγές στον υφιστάμενο κανονισμό, προκειμένου να βελτιωθεί η δομή του, να απλουστευθεί η λειτουργία του, να αυξηθεί η ευελιξία και να προσδιοριστούν σαφέστερα οι στόχοι και οι στρατηγικές. Πρόκειται για τις εξής αλλαγές:

1)	Πιο συγκεκριμένες προτεραιότητες.

2)	Δύο υποπρογράμματα: «Περιβάλλον» και «Δράση για το κλίμα».

3)	Ένα νέο είδος έργων: τα ολοκληρωμένα έργα.

3.3   Ορισμός προτεραιοτήτων

3.3.1   Ένα από τα ζητήματα που περισσότερο συζητήθηκαν κατά την προκαταρκτική διαβούλευση που διενήργησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αφορούσε το κατά πόσον θα ήταν σκόπιμο να θεσπιστούν συγκεκριμένες προτεραιότητες για το νέο πρόγραμμα. Η Επιτροπή απέρριψε, και ορθά, την ιδέα της θέσπισης προκαθορισμένων ετήσιων προτεραιοτήτων, που θα εμπόδιζαν ενδεχομένως τη σωστή χάραξη, προετοιμασία και παρουσίαση των προτάσεων εκ μέρους των αιτούντων. Τελικά, η Επιτροπή τάχθηκε υπέρ της κατάρτισης, από κοινού με τα κράτη μέλη, διετών τουλάχιστον προγραμμάτων εργασίας, χωρίς ωστόσο να δίνει πιο συγκεκριμένες πληροφορίες. Η ΕΟΚΕ δεν είναι σε θέση, προς το παρόν, να εξετάσει το ζήτημα των προγραμμάτων εργασίας, λόγω της απουσίας συγκεκριμένων σχετικών πληροφοριών στην υπό εξέταση πρόταση κανονισμού. Παρά την έλλειψη στοιχείων, ο προσδιορισμός προγραμμάτων εργασίας θα πρέπει να τηρεί τις βασικές αρχές του προγράμματος LIFE ως προς την ευελιξία και την προσαρμογή στις αλλαγές.

3.3.2   Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την επικέντρωση των προσπαθειών σε συγκεκριμένες πολιτικές προτεραιότητες και πεδία δράσης που σχετίζονται με το περιβάλλον και το κλίμα. Η Επιτροπή πρέπει να παράσχει λεπτομερέστερη πληροφόρηση όσον αφορά τη λειτουργία της επιτροπής για το πρόγραμμα LIFE, τη μεταρρύθμιση των εθνικών σημείων επαφής και τη χρήση των κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων για τον προσδιορισμό κριτηρίων επιλεξιμότητας των έργων και γεωγραφικής εξισορρόπησης για την περίπτωση των ολοκληρωμένων έργων.

3.4   Υποπρόγραμμα «Δράση για το κλίμα»

3.4.1   Η δημιουργία ειδικού υποπρογράμματος για την αντιμετώπιση των ζητημάτων που συνδέονται με το κλίμα, καθώς και οι τρεις σχετικές προτεραιότητες (μετριασμός, προσαρμογή και διακυβέρνηση) αναμένεται να δώσουν ώθηση για τη βελτίωση της εφαρμογής της νομοθεσίας της ΕΕ σε θέματα κλίματος, να ενισχύσουν τη διακυβέρνηση και να εδραιώσουν νέα δίκτυα και πλατφόρμες. Το νέο υποπρόγραμμα είναι αναγκαίο για την επίτευξη των στόχων που τάσσονται στη στρατηγική «Ευρώπη 2020» (2) και στον Χάρτη πορείας για τη μετάβαση σε μια ανταγωνιστική οικονομία χαμηλών επιπέδων ανθρακούχων εκπομπών το 2050 (3).

3.4.2   Το νέο υποπρόγραμμα, παρότι με περιορισμένο προϋπολογισμό, θα πρέπει να επικεντρωθεί σε ένα σύνολο ειδικών στόχων που να βελτιώσουν την επιτόπια γνώση των σχετικών με το κλίμα ζητημάτων και να μετατρέψουν την προτεραιότητα αυτή σε αναπόσπαστο στοιχείο όλων των μηχανισμών και μέτρων της ΕΕ. Οι συνέργειες μεταξύ περιβαλλοντικών και κλιματικών στόχων είναι προφανείς. Όπως επισημαίνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην πρόταση κανονισμού, τα έργα που υπάγονται στον τομέα του κλίματος μπορούν να εξυπηρετούν πολλαπλούς στόχους.

3.4.3   Η ΕΟΚΕ κρίνει εύστοχη και σωστή την απόφαση να αναβαθμιστεί το πρώην θεματικό σκέλος «κλιματική αλλαγή» που ανήκε στη συνιστώσα περιβαλλοντική πολιτική και διακυβέρνηση, του προγράμματος LIFE+. Δεν πρόκειται απλώς για αύξηση της προβολής του θέματος, αλλά και για αναγνώριση της στρατηγικής και πολυτομεακής σημασίας του.

3.5   Ολοκληρωμένα έργα

3.5.1   Ολοκληρωμένο έργο είναι ένα παραδοσιακό έργο LIFE, το οποίο καλύπτει έκταση πολύ ευρύτερη από μία περιφέρεια, και στο οποίο ο αιτών επιχειρεί να δημιουργήσει επαρκή ικανότητα για τη διαχείριση ενός συγκεκριμένου κλάδου, αξιοποιώντας χρηματοδότηση από το πρόγραμμα LIFE, αλλά και από άλλους πόρους είτε της ΕΕ είτε εθνικούς ή περιφερειακούς είτε ακόμη του ιδιωτικού τομέα.

3.5.2   Γενικά, θα πρόκειται για έργα μεγάλης εμβέλειας (ευρωπαϊκή συγχρηματοδότηση 5-10 εκατομμυρίων ευρώ), με στόχο την επίλυση περιβαλλοντικών προβλημάτων και τη βελτίωση της εφαρμογής και ενσωμάτωσης της περιβαλλοντικής προβληματικής σε άλλες πολιτικές. Άξονες δράσης προτεραιότητας είναι αυτοί που πρέπει (δίκτυο «Natura 2000», ύδατα, αέρας, απόβλητα κλπ.), παρότι η Επιτροπή δεν θα έπρεπε να περιθωριοποιεί τον ρόλο ορισμένων παραδοσιακών έργων που έχουν δημιουργήσει πάρα πολλά οφέλη με ελάχιστο κόστος. Τα ολοκληρωμένα έργα θα προσφέρουν έναν νέο μηχανισμό εκτέλεσης πολλαπλών χρήσεων για την εφαρμογή της περιβαλλοντικής και κλιματικής νομοθεσίας, γεννούν όμως εύλογες ανησυχίες μήπως στην πράξη καταστήσουν πιο περίπλοκη τη διαχείριση και πιο δυσχερή τον συντονισμό μεταξύ των διαφόρων ταμείων που θα παρεμβαίνουν ταυτόχρονα.

3.5.3   Τα ολοκληρωμένα έργα θα υπόκεινται σε γεωγραφική κατανομή που δεν έχει ακόμη προσδιοριστεί. Η Επιτροπή θα θεσπίζει γεωγραφικά κριτήρια μέσω κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων· θα ήταν όμως καλό αν μπορούσαν να περιληφθούν στον βασικό κανονισμό ορισμένες κύριες κατευθύνσεις που να παροτρύνουν χώρες, οι οποίες παραδοσιακά δεν ενεργοποιούνται πολύ στα πεδία δράσης του LIFE, ώστε να βελτιώσουν τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα. Προς τον σκοπό αυτόν, απαιτείται ενισχυμένη παροχή συμβουλών στις χώρες αυτές, καθώς και βελτίωση του συντονισμού με τους αρμόδιους εθνικούς οργανισμούς. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι, κατά την επιλογή ενός ολοκληρωμένου έργου, θα πρέπει να προκρίνονται αξιολογικά κριτήρια μάλλον παρά γεωγραφικά ή άλλα ανάλογα κριτήρια. Η αύξηση έως το 80 % της συγχρηματοδότησης των επιλέξιμων δαπανών ίσως δεν θα επαρκεί για να τονώσει τη συμμετοχή των δημόσιων και ιδιωτικών φορέων μέσα σε συγκυρία κρίσης, όπου η κινητοποίηση των απαραίτητων πόρων για τόσο φιλόδοξα έργα είναι ιδιαίτερα δύσκολη.

3.5.4   Η συμμετοχή οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών στα ολοκληρωμένα έργα θα πρέπει να προωθηθεί πιο αποφασιστικά, ώστε να διευκολυνθεί η ανάπτυξη των έργων αυτών και η επί τόπου εφαρμογή τους και να αποτραπεί το ενδεχόμενο να καταστούν μηχανισμοί που θα είναι στην αποκλειστική διάθεση της δημόσιας διοίκησης. Καίρια σημασία έχει η δυνατότητα συμμετοχής των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών και η προώθηση της δημιουργίας δικτύων που να επιτρέπουν την ανταλλαγή ορθών πρακτικών και τη μεταφορά γνώσεων μεταξύ των μελών τους.

4.   Ειδικές παρατηρήσεις

4.1   Απλούστευση

4.1.1   Η Επιτροπή δίνει έμφαση στην απλούστευση χάρη στη γενίκευση της χρήσης των εφάπαξ και κατ’ αποκοπή ποσών. Το μέτρο αυτό είναι θετικό και μπορεί να εξαλείψει περιττό γραφειοκρατικό φόρτο.

4.1.2   Ωστόσο, η ΕΟΚΕ δεν μπορεί να συμφωνήσει με την πρόταση αναθεώρησης των επιλέξιμων δαπανών με στόχο τον αποκλεισμό του ΦΠΑ και των δαπανών μόνιμου προσωπικού (οι δαπάνες αυτές κυμαίνονται συνήθως γύρω στο 30 %). Εάν δεν είναι επιλέξιμες οι δαπάνες αυτές, θα αυξηθούν οι δυσχέρειες για τα έργα που αναπτύσσονται κυρίως από τους λιγότερο εύπορους φορείς της κοινωνίας πολιτών ή παράγοντες τοπικού επιπέδου. Η απλούστευση πρέπει να βασίζεται στην ουσιαστική τροποποίηση των εντύπων, στην καλύτερη παροχή συμβουλών κατά τη φάση της σύνταξης, στην ευελιξία ως προς τις εκ των υστέρων τροποποιήσεις του προϋπολογισμού και σε μια φάση εκ των προτέρων αξιολόγησης. Κατά τη γνώμη της ΕΟΚΕ, ορισμένα μέτρα απλούστευσης που προβλέπονται για τα ολοκληρωμένα έργα θα πρέπει να επεκταθούν και στα παραδοσιακά, όπως λόγου χάρη ο καθορισμός δύο φάσεων για την επιλογή των έργων.

4.1.3   Με την υπό εξέταση πρόταση κανονισμού, η συμπληρωματικότητα μεταξύ χρηματοδοτικών μέσων βελτιώνεται αισθητά σε σύγκριση με την ασαφή διατύπωση του ισχύοντος άρθρου 9. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την αρχή ότι το πρόγραμμα LIFE πρέπει να συμπληρώνει άλλα προγράμματα χρηματοδότησης της Ένωσης (Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης – ΕΤΠΑ, Ταμείο Συνοχής, Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης – ΕΓΤΑΑ, πρόγραμμα «Ορίζων 2020») και να βελτιώνει τον συντονισμό, ώστε να αποτρέπονται οι επικαλύψεις χρηματοδότησης.

4.1.4   Τα νέα μέτρα για την απλούστευση της λειτουργίας και της διαχείρισης του προγράμματος πρέπει να συνοδεύονται από αύξηση της διαφάνειας των κριτηρίων επιλογής των έργων και από ενίσχυση των υφιστάμενων μηχανισμών για την παροχή συμβουλών και τον προσανατολισμό των ενδεχόμενων δικαιούχων.

4.2   Κοινοτική προσέγγιση – δράσεις εκτός της Ένωσης

4.2.1   Με την κατάργηση των ενδεικτικών εθνικών επιχορηγήσεων (άρθρο 6 του ισχύοντος κανονισμού), θα ισχύουν, αποκλειστικά πλέον, για τα λεγόμενα ολοκληρωμένα έργα, κριτήρια γεωγραφικής εξισορρόπησης, τα οποία δεν έχουν ακόμη προσδιοριστεί. Οι ενδεικτικές εθνικές επιχορηγήσεις δεν έδωσαν τα προσδοκώμενα αποτελέσματα και δεν αποτέλεσαν κίνητρο για τα μικρότερα κράτη ή τα κράτη με μικρότερη εμπειρία στη διαχείριση των σχετικών πόρων. Η κατάργησή τους φαίνεται εύλογη και αντισταθμίζεται από την Επιτροπή με τη θέσπιση γεωγραφικών κριτηρίων για τα έργα μεγαλύτερης εμβέλειας (ολοκληρωμένα έργα). Σήμερα, τα κράτη που έχουν επωφεληθεί περισσότερο από το πρόγραμμα είναι η Ιταλία, η Γερμανία και η Ισπανία, πρέπει όμως να προωθηθεί ενεργά η συμμετοχή των κρατών που διαθέτουν μικρότερη εμπειρία ή τεχνική προετοιμασία.

4.2.2   Η διεύρυνση του γεωγραφικού πεδίου εφαρμογής του προγράμματος LIFE κρίνεται σκόπιμη, δεν θα πρέπει όμως να καταλήξει σε αλλοίωση της κοινοτικής φύσης του προγράμματος LIFE. Οι εξαιρέσεις από τον γενικό κανόνα πρέπει να περιοριστούν σε πολύ συγκεκριμένες περιπτώσεις και σε ειδικά πεδία, όπως τα θαλάσσια ή τα μεταναστευτικά είδη ή ακόμη η διεθνής συνεργασία μεταξύ οργανώσεων. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πρόταση τουλάχιστον το 15 % των πόρων του προγράμματος να διατίθενται για έργα διεθνικού χαρακτήρα.

4.2.3   Μέχρι σήμερα, η Επιτροπή ήταν πλήρως επιφορτισμένη με τη διαχείριση του προγράμματος LIFE. Στην νέα πρόταση, ωστόσο, δεν είναι σαφής ο ρόλος που θα ανατεθεί στους εκτελεστικούς οργανισμούς και συγκεκριμένα στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Ανταγωνιστικότητα και την Καινοτομία, όσον αφορά τα παραδοσιακά έργα. Από αυτή την άποψη, αξίζει να ερωτηθεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ποιες θα είναι οι αρμοδιότητες του Οργανισμού αυτού κατά την επιλογή των έργων και ποια μέσα θα εφαρμοστούν για την ενίσχυση των εθνικών σημείων επαφής.

4.3   Δίκτυο «Natura 2000»

4.3.1   Η συνδρομή του προγράμματος LIFE στη χρηματοδότηση για την ανάπτυξη του δικτύου «Natura 2000» αποτελεί προτεραιότητα που έχει οδηγήσει σε αξιοσημείωτα αποτελέσματα. Κατά την προσεχή περίοδο, το πρόγραμμα LIFE πρέπει να συνεχίσει τη συμβολή του στη βελτίωση της αποδοχής του δικτύου «Natura 2000» εκ μέρους των τοπικών φορέων και των δημοσίων διοικήσεων. Πρωταρχική σημασία γι’ αυτό έχει το πρόγραμμα LIFE να συμβάλλει στην εδραίωση κοινών κριτηρίων διαχείρισης και διοίκησης των περιοχών «Natura 2000». Το έργο αυτό θα πρέπει να διεξαχθεί υπό την συντονιστική δράση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και να επικεντρωθεί στις χώρες όπου η εγκατάσταση του δικτύου είναι πιο πρόσφατη.

4.4   Συγχρηματοδότηση

4.4.1   Το μέγιστο ποσοστό χρηματοδότησης για τα έργα LIFE θα είναι το 70 % των επιλέξιμων δαπανών, έναντι 50 % βάσει του ισχύοντος κανονισμού. Στην περίπτωση των ολοκληρωμένων έργων, θα μπορεί να ανέλθει έως το 80 %, ενώ το ποσοστό αυτό θα ισχύει επίσης για ειδικά έργα που υποστηρίζουν συγκεκριμένες ανάγκες για την εφαρμογή και την ανάπτυξη πολιτικής ή νομοθεσίας της Ένωσης, λαμβανομένης υπόψη της στρατηγικής σημασίας των εν λόγω έργων. Η αύξηση αυτή της συγχρηματοδότησης προβλέπεται προκειμένου να αντισταθμιστεί η μη επιλεξιμότητα συγκεκριμένων δαπανών, που μέχρι σήμερα ήταν πολύ σημαντικές και επιλέξιμες, όπως ο ΦΠΑ και οι δαπάνες για μόνιμο προσωπικό. Ωστόσο, ήδη κατά την τρέχουσα περίοδο, ορισμένα έργα στον τομέα της βιοποικιλότητας επωφελούνταν από συγχρηματοδότηση κατά 75 %. Επομένως, θα ήταν σκόπιμο να μελετήσει η Επιτροπή κατά πόσον η συγχρηματοδότηση αυτή επαρκεί για την αντιστάθμιση ή μήπως, αντίθετα, θα έπρεπε να θεσπιστεί σταθερό ποσοστό συγχρηματοδότησης αντί του μέγιστου.

4.5   Οικολογική καινοτομία

4.5.1   Κατά την τρέχουσα περίοδο, ένα σημαντικό μερίδιο των έργων περιβαλλοντικής πολιτικής και διαχείρισης είχαν ως αντικείμενο την εφαρμογή καινοτόμων μεθόδων διαχείρισης ή άσκησης επιχειρηματικών δραστηριοτήτων. Στην αξιολόγηση του αντικτύπου θεωρούνται πολύ θετικές οι πρόοδοι σε θέματα οικολογικής καινοτομίας. Ωστόσο, η Επιτροπή προτείνει περιορισμούς στην ιδιωτική καινοτομία, δεδομένου ότι αυτή μπορεί να αναληφθεί, εκ πρώτης όψεως, μέσω άλλων ειδικών μηχανισμών, όπως το πρόγραμμα «Ορίζων 2020».

4.6   Αύξηση της συμμετοχής των ΜΜΕ και ΜΚΟ

4.6.1   Η νέα δομή του προγράμματος LIFE εγκαταλείπει την καθαρά ανοδική προσέγγιση (από τη βάση προς την κορυφή) και υιοθετεί μια ευέλικτη καθοδική προσέγγιση. Καρπός αυτής της φιλοσοφίας είναι η ιδέα των ολοκληρωμένων έργων. Η ΕΟΚΕ δεν απορρίπτει την νέα οπτική γωνία της Επιτροπής, επιθυμεί όμως να τονίσει τη σημασία της προώθησης των έργων που αναπτύσσονται σε τοπική ή περιφερειακή κλίμακα, που απασχολούν μικρές επιχειρήσεις και ΜΚΟ, αλλά που μπορούν να παράγουν σημαντικά αποτελέσματα με ελάχιστο κόστος.

4.6.2   Η ΕΟΚΕ συμφωνεί τα έργα που χρηματοδοτούνται από το πρόγραμμα LIFE να προωθούν ενεργά τη χρήση πράσινων δημόσιων συμβάσεων.

4.7   Χρηματοδότηση περιβαλλοντικών ΜΚΟ

4.7.1   Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αξιοποιεί το πρόγραμμα LIFE για να χρηματοδοτεί τις περιβαλλοντικές ΜΚΟ που συμμετέχουν στην ευρωπαϊκή διαδικασία λήψεως αποφάσεων. Παραδοσιακά, μια τριανταριά τέτοιες οργανώσεις έχουν επωφεληθεί από τους πόρους αυτούς, με πολύ θετικά αποτελέσματα σύμφωνα με την αξιολόγηση της Επιτροπής. Από την άποψη αυτή, η ΕΟΚΕ επικροτεί το έργο που επιτελούν οι συγκεκριμένες οργανώσεις, κρίνει σκόπιμο, όμως, να τροποποιηθούν τα κριτήρια επιλογής για τη χορήγηση πόρων, έτσι ώστε να μπορούν να επωφεληθούν και άλλες οργανώσεις που έχουν να επιδείξουν σημαντικό έργο υπέρ του περιβάλλοντος και του κλίματος.

---

(1)  ΕΕ C 80 της 30.3.2004, σ. 57· ΕΕ C 255 της 14.10.2005, σ. 52· ΕΕ C 132 της 3.5.2011, σ. 75.

(2)  COM(2010) 2020 final.

(3)  COM(2011) 112 final.

---