21.6.2012

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 181/163

---

Γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα «Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Χάρτης πορείας για μια αποδοτική, από πλευράς πόρων, Ευρώπη»

COM(2011) 571 final

2012/C 181/29

Εισηγήτρια: η κ. EGAN

Στις 20 Σεπτεμβρίου 2011, και σύμφωνα με το άρθρο 304 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε να ζητήσει γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής με θέμα την

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Χάρτης πορείας για μια αποδοτική, από πλευράς πόρων, Ευρώπη

COM(2011) 571 final.

Το ειδικευμένο τμήμα «Γεωργία, αγροτική ανάπτυξη και περιβάλλον», στο οποίο ανατέθηκαν οι σχετικές προπαρασκευαστικές εργασίες, υιοθέτησε τη γνωμοδότησή του στις 14 Μαρτίου 2012.

Κατά την 479η σύνοδο ολομέλειας, της 28ης και 29ης Μαρτίου 2012 (συνεδρίαση της 28ης Μαρτίου 2012), η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή υιοθέτησε την ακόλουθη γνωμοδότηση με 146 ψήφους υπέρ, 5 κατά και 4 αποχές.

1.   Συμπεράσματα και συστάσεις

1.1   Η στρατηγική της Επιτροπής «Ευρώπη 2020» και η εμβληματική πρωτοβουλία της «Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους» αποσκοπούν στο να καταστούν οι οικονομίες της Ευρώπης πιο ελαστικές και βιώσιμες, μέσω της χρήσης όλων των φυσικών πόρων κατά τρόπο πολύ πιο αποδοτικό. Η ΕΟΚΕ έχει ήδη υποστηρίξει, στο παρελθόν, την εμβληματική πρωτοβουλία, σήμερα δε εκφράζει την ικανοποίησή της για τον πιο αναλυτικό «Χάρτη πορείας για μια αποδοτική, από πλευράς πόρων, Ευρώπη» που θέτει ορόσημα για τον μετασχηματισμό της οικονομίας και προτείνει ένα χρονοδιάγραμμα για τις πολιτικές που απαιτούνται για την πραγμάτωσή του.

1.2   Η ΕΟΚΕ καλεί όλα τα όργανα, τους ευρωπαίους ηγέτες, τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και τους κοινωνικούς εταίρους, καθώς και την ευρύτερη κοινωνία των πολιτών, να μετάσχουν σε μία κίνηση με ευρείες πολιτικές και κοινωνικές βάσεις που θα στηρίξει τον μείζονα αυτό μετασχηματισμό και να χρησιμοποιήσουν το πλαίσιο που προσφέρει ο χάρτης πορείας ως οδηγό και ως μέσο παρακολούθησης της σχετικής προόδου.

1.3   Η ΕΟΚΕ ζητά να δημιουργηθεί ένας ισχυρός μηχανισμός συντονισμού υψηλού επιπέδου στην Επιτροπή και στα επιμέρους κράτη μέλη για την παρακολούθηση και την ενθάρρυνση της προόδου στον τομέα των δράσεων που προτείνονται στον χάρτη πορείας.

1.4   Η ΕΟΚΕ ζητά, επίσης, να υιοθετηθούν, στο επίπεδο των κρατών μελών, συνολικές στρατηγικές για την προώθηση της αποδοτικής χρήσης των πόρων που να περιλαμβάνουν φορολογικές μεταρρυθμίσεις, κατάργηση των στρεβλών επιδοτήσεων, αυστηρή ρύθμιση των προδιαγραφών των προϊόντων, κατάρτιση εκπαιδευτικών προγραμμάτων και προγραμμάτων για την ανάπτυξη των δεξιοτήτων, και να προβλέπουν την πλήρη συμμετοχή των περιφερειακών και τοπικών αρχών, των επιχειρηματιών, των κοινωνικών εταίρων, των καταναλωτών και άλλων οργανώσεων και πολιτών. Οι στρατηγικές αυτές θα πρέπει, εξάλλου, να περιλαμβάνουν δραστήρια μέτρα πολιτικής που να διασφαλίζουν μια κοινωνικά δίκαιη μετάβαση, με εκπαίδευση και επιμόρφωση των εργαζομένων και συμμετοχή αυτών στον αναπροσανατολισμό των επιχειρήσεων σε νέες, αποδοτικές από ενέργειας, επιχειρήσεις.

1.5   Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει όλα τα μέτρα που προτείνονται στον χάρτη πορείας και ζητά να προβλεφθούν κυρίως τα εξής:

—

η ταχεία ανάπτυξη των κατάλληλων δεικτών, συμπεριλαμβανομένων του γενικού δείκτη με τον οποίο μετράται το επίπεδο της αποδοτικότητας, από την άποψη των πόρων, των εθνικών οικονομιών (τον οποίο προτείνει ο χάρτης πορείας) και ενός δείκτη, «πέραν του ΑΕγχΠ», για τον υπολογισμό της ευημερίας εντός μιας οικονομίας, καθώς και άλλων ειδικών τομεακών μέτρων·

—	ένας αποτελεσματικός μηχανισμός που να προβάλλει την έννοια της αποδοτικής χρήσης των πόρων στις ετήσιες εθνικές μεταρρυθμιστικές εκθέσεις, καθώς και κατά την επανεξέτασή τους από την Επιτροπή και τους εταίρους στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου για την παρακολούθηση της στρατηγικής «Ευρώπη 2020»·

—	η επανεξέταση και ενημέρωση, μετά τη Διάσκεψη κορυφής για τη Γη του Ρίο τον Ιούνιο του 2012, της γενικής Στρατηγικής της ΕΕ για την αειφόρο ανάπτυξη, υπό το πρίσμα της αποδοτικής χρήσης των πόρων και της σχέσης της με άλλους στόχους συναφείς με τη βιωσιμότητα·

—	η λεπτομερής ανάλυση της αλληλεπίδρασης μεταξύ αποδοτικής χρήσης των πόρων και περιβαλλοντικών στόχων, όπως στο 7ο Πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον·

—	ο συντονισμός των διάφορων μέσων, ώστε να διασφαλιστεί ότι η πρόοδος θα διατηρηθεί και στις 20 μεμονωμένες πρωτοβουλίες που κατά την Επιτροπή συμβάλλουν στην αποδοτική χρήση των πόρων, καθώς και σε άλλες πρωτοβουλίες που δεν έχουν προστεθεί στον κατάλογο·

—	η ένταξη στόχων που σχετίζονται με την αποδοτική χρήση της ενέργειας στα κριτήρια που ισχύουν για όλα τα ευρωπαϊκά προγράμματα δαπανών και στις δημόσιες προμήθειες·

—	η πλήρης συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στην τακτική παρακολούθηση και επανεξέταση της σχετικής προόδου.

1.6   Η ΕΟΚΕ προτίθεται να διαδραματίσει το ρόλο που της αναλογεί όσον αφορά την διασφάλιση της συμμετοχής των ενδιαφερόμενων φορέων και την παρακολούθηση της προόδου στον καίριο αυτό τομέα και θα είναι ευχαρίστησή της να συνεργαστεί για το σκοπό αυτό με τα άλλα ευρωπαϊκά όργανα.

2.   Ιστορικό

2.1   Τον Ιανουάριο του 2011, η Επιτροπή εξέδωσε την ανακοίνωση «Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους» ως μία από επτά νέες εμβληματικές πρωτοβουλίες που εντάσσονται στη στρατηγική «Ευρώπη 2020» (1). Πρόθεση της Επιτροπής ήταν να προωθήσει μία μείζονα αλλαγή στον τρόπο χρήσης των υλικών πόρων σε όλους τους τομείς της ευρωπαϊκής οικονομίας, πιο συγκεκριμένα, να αποσυνδέσει την οικονομική ευημερία από την κατανάλωση πόρων.

2.2   Σε προηγούμενη γνωμοδότησή της για την εμβληματική πρωτοβουλία «Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους», η ΕΟΚΕ επιδοκίμαζε τους γενικούς στόχους της στρατηγικής για την αποδοτική χρήση των πόρων και ζητούσε η στρατηγική αυτή να ενσωματωθεί στην αναθεωρημένη και ενημερωμένη έκδοση της γενικής Στρατηγικής της ΕΕ για την αειφόρο ανάπτυξη (2). Η ΕΟΚΕ ζητούσε από την Επιτροπή να παράσχει περισσότερα στοιχεία ως προς τις μεμονωμένες πρωτοβουλίες που προτείνονταν σε συγκεκριμένους τομείς, καθώς και ως προς τον χάρτη πορείας.

2.3   Κατά το 2011, η Επιτροπή ανακοίνωσε ορισμένες μεμονωμένες πρωτοβουλίες (3) με σκοπό την προώθηση, σε ορισμένους τομείς, της αποδοτικής χρήσης των πόρων. Σήμερα, ο «Χάρτης πορείας για μια αποδοτική, από πλευράς πόρων, Ευρώπη» συγκεντρώνει πλέον όλες αυτές τις δράσεις. Παρουσιάζει ένα όραμα μιας μετασχηματισμένης οικονομίας που θα πρέπει να υλοποιηθεί έως το 2050, αφού πρώτα επιτευχθούν, έως το 2020, ορισμένοι στόχοι-ορόσημα. Επίσης, αναφέρονται συγκεκριμένοι τομείς στους οποίους θα χρειαστεί να αναληφθεί περαιτέρω δράση εκ μέρους της Επιτροπής και των κρατών μελών προκειμένου οι στόχοι αυτοί να μπορέσουν να επιτευχθούν.

3.   Γενικές παρατηρήσεις

3.1   Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται την άποψη της Επιτροπής ότι η διασφάλιση μιας αποδοτικότερης χρήσης των πόρων έχει καίρια σημασία για την Ευρώπη και τον κόσμο γενικότερα. Μια πιο αποδοτική χρήση των πόρων θα συμβάλει σημαντικά στο να καταστεί δυνατός ο συμβιβασμός μεταξύ της διαρκούς επιδίωξης της οικονομικής ανάπτυξης και της ανάγκης να αναγνωριστούν ο πεπερασμένος χαρακτήρας πολλών φυσικών πόρων του πλανήτη και οι περιορισμοί που τα «πλανητικά» αυτά όρια θέτουν στην αδιάλειπτη ανάπτυξη της φυσικής παραγωγής και κατανάλωσης. Είναι καίριας σημασίας και για έναν επιπλέον λόγο: θα επιτρέψει τον περιορισμό της εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου και άλλων ρύπων και την προστασία των βιοτικών πόρων και των δημοσίων οφελών που αποκομίζονται από τα οικοσυστήματα. Η προώθηση της αποδοτικής χρήσης των πόρων πρέπει να αποτελεί κεντρικό στοιχείο της διαχείρισης των οικονομιών σε διεθνή κλίμακα και των κορυφαίων επιχειρήσεων.

3.2   Όλοι οι τύποι επιχειρήσεων είχαν ανέκαθεν το άμεσο κίνητρο να κάνουν την αποδοτικότερη δυνατή χρήση όλων των πόρων στο πλαίσιο των διαδικασιών παραγωγής τους προκειμένου να διατηρήσουν το κόστος παραγωγής των προϊόντων τους χαμηλό. Από την άλλη πλευρά, ωστόσο, είχαν ανέκαθεν και το αντίθετο κίνητρο να ενθαρρύνουν τους καταναλωτές να καταναλώνουν όσο το δυνατόν περισσότερο προκειμένου να μεγιστοποιήσουν τις πωλήσεις τους. Συνεπώς, οι προσπάθειες επίτευξης του στόχου της αποδοτικής χρήσης των πόρων μέσα από επιχειρηματικές διαδικασίες δεν θα καταλήξουν στον μετασχηματισμό της οικονομίας που απαιτείται για την αντιμετώπιση των πιέσεων ενός διαρκώς αυξανόμενου παγκόσμιου πληθυσμού, της ταχείας αύξησης των καταναλωτικών προσδοκιών, ιδιαίτερα στις ανερχόμενες οικονομίες, και των ολοένα περισσότερων προβλημάτων που συνδέονται με την εξάντληση των πόρων και τη ρύπανση. Χρειάζεται ένα νέο είδος «βιώσιμης» ή «πράσινης» ανάπτυξης, το οποίο να αποσυνδέει την αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας και ευημερίας από την αύξηση της κατανάλωσης πόρων και να μπορεί, επομένως, να επιτευχθεί με χαμηλότερα επίπεδα χρήσης πόρων.

3.3   Οι κυβερνήσεις και η κοινωνία στο σύνολό της θα διαδραματίσουν, κατά συνέπεια, σημαντικό ρόλο στον προσδιορισμό, κατά την επόμενη γενεά, του μεγέθους και του ρυθμού του επιδιωκόμενου μετασχηματισμού. Είναι απαραίτητο να αναληφθεί δράση προκειμένου:

—	να διασφαλιστεί η κατάλληλη τιμολόγηση των εξωτερικών παραγόντων μέσω φορολογικών μέτρων·

—	να καταργηθούν οι ακατάλληλες επιδοτήσεις·

—	να καθιερωθούν ελάχιστα πρότυπα αποδοτικής χρήσης των πόρων για συγκεκριμένους τομείς μέσω κατάλληλων ρυθμίσεων·

—	να υποστηριχθούν οι δέουσες δραστηριότητες έρευνας και ανάπτυξης·

—	να ενθαρρυνθούν οι επενδύσεις στις διαδικασίες αποδοτικής χρήσης των πόρων και να αποθαρρυνθούν όσες είναι μη αποδοτικές·

—	να προωθηθούν ενημερωτικές εκστρατείες μέσω των ΜΜΕ, της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, για την καλύτερη κατανόηση της αποδοτικής χρήσης των πόρων.

3.4   Ο μετασχηματισμός στο μέγεθος και τον ρυθμό που απαιτείται προβλέπεται ότι θα έχει βαθιές επιπτώσεις στην αγορά εργασίας. Οι επιχειρήσεις που κάνουν μη αποδοτική χρήση πόρων ή που προτείνουν προϊόντα που σπαταλούν πόρους θα υποστούν πιέσεις και πιθανόν να χρειαστεί να απολύσουν προσωπικό. Οι επιχειρήσεις, ωστόσο, που κάνουν αποδοτική χρήση των πόρων και προσφέρουν αποτελεσματικά προϊόντα και υπηρεσίες κανονικά θα ευδοκιμήσουν με την ανάκαμψη της οικονομίας και θα δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας. Οι χώρες που θα πρωτοστατήσουν στη διαδικασία αυτή μετάβασης θα είναι οι πλέον επιτυχείς και ανταγωνιστικές στον νέο αυτό κόσμο περιορισμένης προσφοράς φυσικών πόρων και οι πλέον καρποφόρες όσον αφορά τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στη νέα αυτή πράσινη οικονομία.

3.5   Για να διασφαλιστεί ότι η μεταβατική αυτή περίοδος θα είναι η θεμιτή και ότι πράγματι θα δημιουργήσει ικανοποιητικές θέσεις εργασίας και θα συμβάλει στην προώθηση της επιμόρφωσης, ενδέχεται να χρειαστούν ενεργά προγράμματα κατάρτισης και υποστηριζόμενης επαγγελματικής ανακατάταξης (4). Αυτό το ζήτημα καθώς και άλλες πτυχές κοινωνικής διάστασης απουσιάζουν σήμερα από τον χάρτη πορείας και πρέπει να αναπτυχθούν περαιτέρω.

3.6   Η αύξηση της αποδοτικής χρήσης των πόρων στην κλίμακα που απαιτείται αποτελεί μεγάλη και επείγουσα πρόκληση για όλες τις περιοχές της Ευρώπης και όλα τα τμήματα της κοινωνίας. Θα χρειαστούν ισχυρή δέσμευση από την πλευρά του πολιτικού κόσμου και της κοινωνίας σε όλα τα επίπεδα και ένα φιλόδοξο και ευρύ πρόγραμμα πρωτοβουλιών και δράσεων εκ μέρους της ΕΕ και των επιμέρους κρατών μελών, τόσο σε εθνική όσο και σε τοπική κλίμακα.

3.7   Ο χάρτης πορείας θα παράσχει, κανονικά, το πλαίσιο που θα δώσει ώθηση σε αυτήν την πανευρωπαϊκή πολιτική ορμή και στο εμπνευσμένο όραμα των δυνητικών οφελών της. Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τη γενική προσέγγιση που έχει υιοθετηθεί και το όραμα που προτείνεται για το 2050.

3.8   Η εφαρμογή του χάρτη πορείας είναι καίριας σημασίας. Τα ορόσημα που προτείνονται για το 2020 αποτελούν ένα χρήσιμο μέσο, χάρη στο οποίο το μακροπρόθεσμο αυτό όραμα μπορεί να συνδυαστεί με σαφείς και άμεσους βραχυπρόθεσμους στόχους. Πολλά, ωστόσο, απομένει να γίνουν για να μπορέσει να μετασχηματιστεί η οικονομική πολιτική, να καταρτιστούν οι βιομηχανικές στρατηγικές και να διασφαλιστεί η ροή επενδύσεων που θα επιτρέψουν την εφαρμογή του χάρτη πορείας. Η Επιτροπή αναγνώρισε την καθοριστική σημασία της στροφής προς μία αποδοτικότερη χρήση των πόρων και το Συμβούλιο «Περιβάλλον» εν μέρει την υποστήριξε (Συμπεράσματα του Συμβουλίου των Υπουργών Περιβάλλοντος της 19ης Δεκεμβρίου 2011.). Για να είναι ωστόσο η εφαρμογή του χάρτη πορείας αποτελεσματική θα χρειαστεί πλήρης δέσμευση και ανάληψη υποχρεώσεων εκ μέρους όλων των μερών τόσο της Επιτροπής όσο και των κυβερνήσεων των κρατών μελών. Η προώθηση της αποδοτικής χρήσης της ενέργειας πρέπει να συμπεριληφθεί στις κύριες προτεραιότητες της ατζέντας των αρχηγών κυβερνήσεων και όλων των σχηματισμών του Συμβουλίου, το δε γενικό όραμα όσο και οι δράσεις που απαιτούνται για την υλοποίησή του χρειάζονται ενεργό και συνεχή στήριξη σε όλους τους τομείς, καθώς και αποφασιστικότητα προκειμένου να μπορέσουν να επιτευχθούν τα ορόσημα που έχουν τεθεί.

3.9   Το γεγονός ότι είναι επιτακτικά αναγκαίο να προωθηθεί η αποδοτική χρήση των πόρων πρέπει να γίνει συνείδηση, όχι μόνον του ευρέος κοινού και των καταναλωτών, αλλά και των επιχειρήσεων και όλων των τύπων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, και να υποστηριχθεί ενεργά με κάθε διαθέσιμο μέσο, π.χ. με την καθιέρωση, μεταξύ άλλων, διαρθρώσεων διαλόγου, ώστε να διευκολυνθεί ο μετασχηματισμός της οικονομίας (5).

3.10   Ο χάρτης πορείας θα επιτύχει μόνον εάν οδηγήσει σε αύξηση της πολιτικής αποφασιστικότητας και δέσμευσης απέναντι στην αναγκαιότητα της αποδοτικότερης χρήσης των πόρων. Πρέπει να επιφέρει πραγματικές αλλαγές στην καρδιά της διαχείρισης της οικονομίας. Χρειάζονται μηχανισμοί παρακολούθησης που να συντονίζονται από το κέντρο για να μπορέσει να δοθεί η απαραίτητη ώθηση σε όλες τις μεμονωμένες πρωτοβουλίες που προτείνονται στην ανακοίνωση και να μπορέσουν να αρθούν τα εμπόδια στα οποία ενδέχεται να προσκρούσει η εφαρμογή τους και να δικαιολογηθεί η ανάληψη περαιτέρω δράσης στις περιπτώσεις όπου δεν θα έχει σημειωθεί η απαιτούμενη πρόοδος.

4.   Εφαρμογή στο επίπεδο των κρατών μελών

4.1   Σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες έχει ήδη γίνει μια καλή αρχή καθώς εγκαταλείπεται η υπερβολική εξάρτηση από πεπερασμένα αποθέματα ορυκτών καυσίμων και αναπτύσσονται περισσότερες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, περιορίζονται τα απόβλητα και προάγεται η κατασκευή ενεργειακά πιο αποδοτικών κτηρίων και οχημάτων κλπ. Η πρόοδος ωστόσο στερείται κανονικότητας και οι επενδύσεις κινδυνεύουν, σε ορισμένες χώρες, να επιβραδυνθούν σε μία κρίσιμη στιγμή, λόγω της πρόωρης απόσυρσης των κινήτρων που απαιτούνται για να επιτευχθεί η αλλαγή. Η ΕΟΚΕ συνιστά τη συστηματική συλλογή και διάδοση θετικών εμπειριών και παραδειγμάτων από προηγούμενες προσπάθειες, ούτως ώστε να ωφεληθούν το συντομότερο δυνατόν και οι χώρες και οι τομείς όπου δεν έχει σημειωθεί μέχρι στιγμής η επιθυμητή πρόοδος. Έχει καθοριστική σημασία να υπάρχει συνέπεια και σταθερότητα.

4.2   Τα κράτη μέλη πρέπει να τοποθετήσουν το κίνητρο της αποδοτικής χρήσης των πόρων στο κέντρο των εθνικών τους οικονομικών στρατηγικών και προγραμμάτων και να το προωθήσουν σε όλους τους τομείς των οικονομιών τους. Κατά την ΕΟΚΕ, πρέπει να θεσπιστούν μηχανισμοί πολιτικής καθοδήγησης και συντονισμού υψηλού επιπέδου σε κάθε κράτος μέλος προκειμένου να διασφαλιστεί η επίτευξη ταχύτερης, σταθερότερης και συνεπέστερης προόδου απ' ό,τι στο παρελθόν.

4.3   Η σταυροφορία υπέρ της αποδοτικότερης χρήσης των πόρων θα εξαρτηθεί, σε τελική ανάλυση, τόσο από μία αλλαγή των προσδοκιών του κοινού και μία μετατροπή της ζήτησης των καταναλωτών, όσο και από τον μετασχηματισμό των τύπων παραγωγής.

4.4   Τα κράτη μέλη πρέπει να εγκαινιάσουν έναν εντατικό διάλογο με διαμορφωτές γνώμης, συμπεριλαμβανομένων των μέσων μαζικής επικοινωνίας, σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να προβληθεί καλύτερα του καίριο μήνυμα της αποδοτικότερης χρήσης των πόρων, ώστε συν τω χρόνω οι προτιμήσεις και οι επιλογές του κοινού να αλλάξουν και να ευνοούν πλέον αποδοτικά, από την άποψη της χρήσης των πόρων, αγαθά και υπηρεσίες και να εγκαταλείψουν τα προϊόντα που καταναλώνουν μεγάλη ποσότητα πόρων ή που σπαταλούν πόρους.

4.5   Η αποδοτική χρήση των πόρων πρέπει να αποτελέσει σημαντικό στόχο, όχι μόνον στο εθνικό, αλλά και στο περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Τα κράτη μέλη πρέπει να αναζητήσουν τον καλύτερο τρόπο προβολής του από κοινού με τις περιφερειακές και τοπικές αρχές τους.

4.6   Κατά τη μεταβατική περίοδο θα χρειαστεί να αξιοποιηθούν όλα τα διαθέσιμα στις κυβερνήσεις μέσα πολιτικής. Οι φορολογικές πολιτικές θα χρειαστεί να αναμορφωθούν ώστε να τιμωρείται η μη αποδοτική χρήση της ενέργειας και άλλων πόρων και να επιβραβεύεται η πιο αποδοτική χρήση. Οι ουδέτερες φορολογικές μεταρρυθμίσεις για την αύξηση του ποσοστού φορολόγησης των ανθρακούχων καυσίμων και άλλων φυσικών πόρων, και την ταυτόχρονη ενίσχυση της απασχόλησης και της κοινωνικής ασφάλισης θα καθορίσουν σε μεγάλο βαθμό τη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών (6) και δημιουργίας θέσεων εργασίας (7) Οι στρεβλές επιδοτήσεις που ενθαρρύνουν ή επιτρέπουν την μη αποδοτική χρήση ενέργειας και την κακή διαχείριση άλλων πόρων πρέπει σταδιακά να καταργηθούν – ένας στόχος που συχνά εξαγγέλλεται χωρίς εντούτοις να επιδιώκεται ενεργά. Χρειάζονται αυστηρές ρυθμίσεις για να μπορέσει να υλοποιηθεί η απαίτηση της αποδοτικής χρήσης των πόρων σε καίριους τομείς όπως τα κτήρια, οι μεταφορές και η γεωργία. Χρειάζονται επίσης δυναμικές πολιτικές διαχείρισης των αποβλήτων για να προωθηθεί περαιτέρω ο στόχος του περιορισμού των αποβλήτων και της επαναχρησιμοποίησης ή ανακύκλωσης απορριφθέντων υλικών. Απαιτούνται προγράμματα εκπαίδευσης, δημόσιας ενημέρωσης και ανάπτυξης των δεξιοτήτων και της καινοτομίας προκειμένου το μήνυμα να φθάσει σε όλα τα τμήματα της κοινωνίας. Για να διασφαλιστεί αυτό χρειάζεται να αναληφθεί συντονισμένη δράση σε ένα ευρύ μέτωπο από τα κράτη μέλη και την ΕΕ.

4.7   Τα κράτη μέλη θα πρέπει να δεσμευτούν δημοσία να υποβάλλουν διαφανείς και τακτικές εκθέσεις σχετικά με την πρόοδό τους από την άποψη της αποδοτικής χρήσης των πόρων και σχετικά με τους τρόπους με τους οποίους οι πολιτικές τους και οι επενδυτικές ροές υποστηρίζουν την μετάβαση προς το νέο πρότυπο χρήσης των πόρων. Η Επιτροπή θα μπορούσε να βοηθήσει στον τομέα αυτό αναλύοντας τις διάφορες μεθόδους που έχουν υιοθετήσει τα κράτη μέλη για την προώθηση της αποτελεσματικής χρήσης της ενέργειας και να ενθαρρύνουν την ευρύτερη διάδοση των ορθών πρακτικών και την συνεπέστερη εφαρμογή τους.

5.   Εφαρμογή στο ευρωπαϊκό επίπεδο

5.1   Η ΕΕ έχει να διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στην ενθάρρυνση και υποστήριξη των δράσεων που αναλαμβάνονται στο ευρωπαϊκό επίπεδο και στην προώθηση των ευρωπαϊκών πρωτοβουλιών που θα συνοδεύσουν την μετάβαση προς μία αποδοτικότερη χρήση των πόρων. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει όλες τις πολιτικές και τις πρωτοβουλίες που περιλαμβάνει ο χάρτης πορείας και έχει να διατυπώσει παρατηρήσεις ως προς τα εξής θέματα:

—	μέτρηση και δείκτες

—	την ενσωμάτωση του χάρτη πορείας στη στρατηγική «Ευρώπη 2020» και στο θεματολόγιο του Ευρωπαϊκού εξαμήνου

—	την ευρωπαϊκή στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη και το 7ο περιβαλλοντικό πρόγραμμα δράσης

—	τις είκοσι ειδικές πρωτοβουλίες και τους τρεις βασικούς τομείς του χάρτη πορείας

—	τα ευρωπαϊκά προγράμματα δαπανών και τις δημόσιες συμβάσεις

—	τον διάλογο με την κοινωνία των πολιτών και το κοινό.

5.2   Μέτρηση, δείκτες, στόχοι και ορόσημα

Θα πρέπει, στο πλαίσιο της διαδικασίας μετασχηματισμού, να προσδιοριστούν ειδικοί δείκτες για την μέτρηση της προόδου ως προς τις διάφορες πτυχές της αποδοτικής χρήσης των πόρων και να διασφαλιστεί ότι θα είναι εγκαίρως διαθέσιμα αξιόπιστα και συνεπή στοιχεία για τους εν λόγω δείκτες. Κατά την ΕΟΚΕ, κατά τη διαδικασία παρακολούθησης θα πρέπει επίσης να προβλέπεται η μέτρηση της προόδου ως προς:

—	τα κύρια στοιχεία των πολιτικών που απαιτούνται για την προώθηση της αποδοτικής χρήσης των πόρων (φορολογικά μέτρα, κανονιστικά μέτρα, κλπ)

—	το κατά πόσον οι δημόσιες και ιδιωτικές επενδυτικές ροές έχουν εξισορροπηθεί κατά τρόπο που να υποστηρίζουν την παραγωγή και κατανάλωση προϊόντων με αποδοτική χρήση των πόρων και να αποθαρρύνουν τις μη αποδοτικές, σπάταλες διαδικασίες

—	το κατά πόσον η απασχόληση έχει προσανατολιστεί προς θέσεις εργασίες που υποστηρίζουν την αποδοτική χρήση των πόρων και που παράγουν αντίστοιχα προϊόντα και υπηρεσίες και κατά πόσον η προβλεπόμενη κατάρτιση, ή τα άλλα ανάλογα μέτρα, υποστηρίζουν αυτή την στροφή.

5.3   Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την προτεινόμενη εισαγωγή ενός νέου κύριου δείκτη παραγωγικότητας πόρων ως γενικού δείκτη μέτρησης της προόδου που συντελείται σε σχέση με τον στόχο της αποσύνδεσης της οικονομικής ευημερίας από την κατανάλωση υλικών πόρων. Η ΕΟΚΕ ζητά να δοθεί ανάλογη προτεραιότητα στην ανάπτυξη ισχυρών δεικτών που να υπολογίζουν το φυσικό και το κοινωνικό κεφάλαιο και την διαθεσιμότητα και κατάσταση των φυσικών πόρων.

5.4   Η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι τα προτεινόμενα ορόσημα για τις επιζήμιες για το περιβάλλον επιδοτήσεις, την βιοποικιλότητα και τους τρεις βασικούς τομείς: τρόφιμα, κτήρια και κινητικότητα, δεν έχουν ακόμη επαρκώς προσδιοριστεί και πρέπει να αναπτυχθούν περαιτέρω. Το πρόγραμμα της ανάπτυξης δεικτών πρέπει να αποτελέσει πρωταρχική προτεραιότητα και να διαθέτει επαρκείς πόρους, ώστε να καταστεί δυνατή η επίτευξη ταχείας προόδου στον τομέα αυτό.

5.5   Ειδικότερα, χρειάζεται ένας ακριβέστερος τρόπος μέτρησης των επιδόσεων των εθνικών οικονομιών που να επιτρέπει να αναγνωρίζεται κατά πόσον οι βελτιώσεις τους όσον αφορά την αποδοτική χρήση των πόρων μεταφράζονται σε πραγματική βελτίωση της γενικής ευημερίας των αντίστοιχων κοινωνιών και της παγκόσμιας αειφορίας. Κατά την ΕΟΚΕ, οι υφιστάμενες από καιρό μελέτες που προτείνουν καλύτερους εναλλακτικούς δείκτες από αυτόν του ΑΕγχΠ πρέπει να επανέλθουν στο προσκήνιο και οι προτάσεις τους να εφαρμοστούν, ώστε να καταστεί δυνατή η μέτρηση της συνολικής προόδου όσον αφορά την αποδοτική χρήση των πόρων και, στη συνέχεια, να διαπιστωθεί εάν όντως η ευημερία και η αειφορία έχουν βελτιωθεί (8).

5.6   Ενσωμάτωση του χάρτη πορείας στην στρατηγική «Ευρώπη 2020» και στη διαδικασία επανεξέτασης του Ευρωπαϊκού εξαμήνου

Δεδομένου ότι η πρωτοβουλία για την αποδοτική χρήση των πόρων έχει διατομεακό χαρακτήρα και προκειμένου να διασφαλιστεί ότι το ζήτημα αυτό δεν θα παύσει να αποτελεί κύρια πολιτική προτεραιότητα, είναι σκόπιμο η πρωτοβουλία να υποστηριχθεί, στο ευρωπαϊκό επίπεδο, από μία αποτελεσματική, κεντρικά συντονιζόμενη και επαρκώς χρηματοδοτούμενη διάρθρωση διακυβέρνησης, η οποία θα εκτελεί το έργο της ανοικτά και με διαφανείς διαδικασίες, με τη μεγαλύτερη δυνατή συμμετοχή των ενδιαφερόμενων φορέων.

5.7   Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τον στόχο της ενσωμάτωσης του ζητήματος της αποδοτικής χρήσης των πόρων στη διαδικασία επανεξέτασης του Ευρωπαϊκού εξαμήνου, διότι έτσι θα διασφαλιστεί ότι ο εν λόγω στόχος θα λαμβάνεται σοβαρά υπόψη κατά τη φάση της χάραξης της οικονομικής πολιτικής στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και κατά τον διάλογο υψηλού επιπέδου με τα κράτη μέλη της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η κατάρτιση εκθέσεων πρέπει να βασίζεται σε ακριβείς και αυστηρά καθορισμένες απαιτήσεις ελέγχου που θα παρέχουν μία σαφή και ενημερωμένη εικόνα της προόδου που συντελείται στον τομέα της αποδοτικής χρήσης των πόρων. Όταν δε η πρόοδος είναι, από ορισμένες απόψεις, ανεπαρκής, αυτό θα πρέπει να μπορεί να αναγνωρίζεται αμέσως και να αναλαμβάνεται επιτόπου διορθωτική δράση.

5.8   Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη δυσαρέσκειά της που, στην παρούσα φάση, οι χώρες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα φαίνεται να αποκλείονται από την διαδικασία υποβολής εκθέσεων του Ευρωπαϊκού εξαμήνου. Μολονότι αναγνωρίζει ότι αντιμετωπίζουν σήμερα ειδικά προβλήματα οικονομικής προσαρμογής, θεωρεί ότι θα μπορούσαν να αποκομίσουν ιδιαίτερα οφέλη εάν ενέτασσαν τον στόχο της αποδοτικής χρήσης των πόρων στην καρδιά των προγραμμάτων τους οικονομικής ανάκαμψης και, κατά συνέπεια, κρίνει ότι θα έπρεπε να συμμετέχουν πλήρως στην πτυχή αυτή της διαδικασίας επανεξέτασης του Ευρωπαϊκού εξαμήνου ήδη από την αρχή.

5.9   Για να προβληθεί ο στόχος του μετασχηματισμού της οικονομίας αποτελεσματικότερα στο κοινό και να αυξηθεί η πολιτική του επιρροή, η ΕΟΚΕ ζητά οι εθνικές εκθέσεις, οι οποίες αποτελούν τη βάση της διαδικασίας επανεξέτασης του Ευρωπαϊκού εξαμήνου, να συνιστούν αντικείμενο δημόσιας διαβούλευσης και διαλόγου με ποικίλους ενδιαφερόμενους φορείς σε κάθε χώρα, ο δε διάλογος μεταξύ εταίρων για κάθε μία από τις εκθέσεις να διευρυνθεί, ώστε να μπορούν να συμμετέχουν σε αυτόν και άλλοι συντελεστές. Η ίδια η ΕΟΚΕ, π.χ., θα μπορούσε να αποτελέσει ένα χρήσιμο βήμα, στο ευρωπαϊκό επίπεδο, τακτικού διαλόγου με τους ενδιαφερόμενους φορείς σχετικά με την συντελούμενη πρόοδο στον συγκεκριμένο τομέα και τις τυχόν δράσεις που πρέπει να αναληφθούν για να προωθηθεί.

5.10   Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό να μην βασιστεί η Επιτροπή αποκλειστικά στην διαδικασία επανεξέτασης του Ευρωπαϊκού εξαμήνου για την προβολή της σημασίας της εφαρμογής των μέτρων υπέρ της αποδοτικής χρήσης των πόρων. Πρέπει, στον τομέα αυτό, να συνεισφέρουν και άλλα ανάλογα προγράμματα και στρατηγικές.

5.11   Ευρωπαϊκή στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη και 7ο περιβαλλοντικό πρόγραμμα δράσης

Η στρατηγική για την αποδοτική χρήση των πόρων και η στρατηγική «Ευρώπη 2020» συμβάλλουν σε σημαντικό βαθμό, όπως ορθά θεωρεί η Επιτροπή, στην επίτευξη του γενικού στόχου της αειφόρου ανάπτυξης. Η αποδοτική χρήση των πόρων δεν καλύπτει, ωστόσο, όλες τις πτυχές της αειφορίας και είναι σημαντικό η έμφαση που δίνεται σε αυτήν να μην έχει ως αποτέλεσμα να λησμονούνται άλλες πτυχές της αειφόρου ανάπτυξης. Η φετινή διάσκεψη των ΗΕ στο Ρίο πρέπει να παράσχει την ευκαιρία να τοποθετηθεί το ζήτημα της στροφής προς μία αποδοτικότερη χρήση των πόρων στην καρδιά της εκστρατείας υπέρ μίας πιο πράσινης οικονομίας, μέσα σε ένα γενικό πλαίσιο αειφόρου ανάπτυξης. Κατά την ΕΟΚΕ, η ίδια η ευρωπαϊκή γενική στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη θα πρέπει να αναθεωρηθεί και να ανανεωθεί, ως επακόλουθο της διάσκεψης του Ρίο, να προβλέπει δε την υποβολή ολοκληρωμένων εθνικών εκθέσεων σχετικά με την αειφόρο ανάπτυξη και την αποδοτική χρήση των πόρων, ώστε να αξιολογείται πλέον η πρόοδος σε ένα ευρύτερο φάσμα δραστηριοτήτων.

5.12   Η Επιτροπή ανακοίνωσε την πρόθεσή της να καταρτίσει φέτος ένα 7ο περιβαλλοντικό πρόγραμμα δράσης για την ΕΕ και το Συμβούλιο ζήτησε από την Επιτροπή να διασφαλίσει ότι το νέο πρόγραμμα θα χαραχθεί κατά τρόπο που να συμπληρώνει τις περιβαλλοντικές πολιτικές και σχέδια, καθώς και τους στόχους αποδοτικής χρήσης των πόρων του χάρτη πορείας. Πρόκειται μεν για έναν φιλόδοξο στόχο, πρέπει όμως να καταβληθούν περαιτέρω προσπάθειες για να αποκτήσει ουσιαστικό περιεχόμενο.

5.13   Οι 20 πρωτοβουλίες και οι 3 βασικοί τομείς

Η ΕΟΚΕ ασχολείται αυτή τη στιγμή ενεργά με τον σχολιασμό του μεγαλύτερου μέρους των 20 μεμονωμένων πρωτοβουλιών της στρατηγικής και υποστηρίζει σθεναρά την πρόταση του χάρτη πορείας να αναπτυχθούν όλες μαζί ταυτόχρονα, ώστε να έχουν έτσι τον μεγαλύτερο δυνατό αντίκτυπο από την άποψη της αποδοτικής χρήσης των πόρων. Οι μεμονωμένες πρωτοβουλίες πρέπει, εξάλλου, να παρακολουθούνται τακτικά, τόσο σε μεμονωμένη βάση όσο και σε συλλογική, προκειμένου να διασφαλίζεται ότι θα έχουν όλες μαζί τον προσδοκώμενο συλλογικό αντίκτυπο.

5.14   Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι οι τρεις βασικοί τομείς που προσδιορίζει η Επιτροπή (τρόφιμα, κτήρια και κινητικότητα) είναι ιδιαίτερα καίριοι τομείς για την προώθηση της αποδοτικής χρήσης των πόρων. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η χρήση των υδάτινων και έγγειων πόρων θα πρέπει να θεωρείται εξίσου καίριο ζήτημα. Είναι σημαντικό οι μονάδες που έχουν την ευθύνη της παρακολούθησης της συνολικής προόδου στον τομέα της αποδοτικής χρήσης των πόρων να εστιάζουν τακτικά την προσοχή τους στους τρεις αυτούς τομείς, ώστε να διασφαλίζεται ότι πράγματι συμβάλλουν, ο καθένας ξεχωριστά, στον μετασχηματισμό του τρόπου χρήσης των πόρων.

5.15   Ευρωπαϊκά προγράμματα δαπανών και δημόσιες προμήθειες

Στο παρελθόν, τα Διαρθρωτικά Ταμεία και τα άλλα προγράμματα δαπανών της ΕΕ δεν ελάμβαναν πάντοτε επαρκώς υπόψη τον στόχο της προώθησης της αποδοτικής χρήσης της ενέργειας. Είναι σημαντικό, κάθε φορά που τα προγράμματα αυτά αναθεωρούνται, να καταβάλλονται προσπάθειες ώστε ο στόχος της αποδοτικής χρήσης των πόρων να αποκτά ολοένα κεντρικότερη θέση μεταξύ των προτεραιοτήτων και των κριτηρίων τους. Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει με ικανοποίηση ότι οι πρόσφατες προτάσεις της Επιτροπής για τον προϋπολογισμό δίνουν πλέον μεγαλύτερη σημασία στο ζήτημα της αποδοτικής χρήσης των πόρων και στους υπόλοιπους στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι η στάση αυτή θα διατηρηθεί και κατά τις αναλυτικές δημοσιονομικές διαπραγματεύσεις.

5.16   Πιο συγκεκριμένα, χρειάζεται να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση – και να αναληφθεί, στη συνέχεια, προορατική δράση – στα στρεβλά κίνητρα, τη διασφάλιση της χρηματοδότησης και την προώθηση της καινοτομίας στον τομέα της αξιοποίησης του φυσικού κεφαλαίου, καθώς και στην ανάπτυξη φορολογικών μέτρων για τον εσωεπιχειρησιακό καταλογισμό του εξωτερικού κόστους και τον προσδιορισμό του πραγματικού κόστους που η αποδοτική χρήση των πόρων θα έχει για την κοινωνία. Τα ειδικά μέτρα καλύπτουν αρκετές από τις 20 πρωτοβουλίες, είναι δε σημαντικά και για την πολιτική συνοχής και για άλλους βασικούς τομείς ανάπτυξης πολιτικών.

5.17   Αντίστοιχα, τα προγράμματα δημοσίων συμβάσεων, τόσο στο ευρωπαϊκό όσο και στο εθνικό επίπεδο, μπορούν να αποτελέσουν ισχυρά μέσα προώθησης του στόχου της αποδοτικής χρήσης των πόρων, απαιτώντας, π.χ., την συμμόρφωση προς αποτελεσματικά πρότυπα όλων των αγαθών και υπηρεσιών που αγοράζονται στο πλαίσιό τους, μία προτεραιότητα που θα πρέπει να υιοθετηθεί από όλη την αλυσίδα εφοδιασμού. Θα ήταν σκόπιμο να ενισχύσει η Επιτροπή τις πρωτοβουλίες πολιτικής στον συγκεκριμένο τομέα, ώστε οι απαιτήσεις αποτελεσματικότητας να αποβούν κεντρικό στοιχείο όλων των προδιαγραφών που ισχύουν για τις δημόσιες συμβάσεις.

5.18   Διάλογος με τους ενδιαφερόμενους φορείς, την κοινωνία των πολιτών και το κοινό

Η στροφή προς μία αποδοτικότερη χρήση των πόρων που προτείνεται στον χάρτη πορείας έχει καίρια σημασία για την Ευρώπη και τον πλανήτη γενικότερα. Είναι ένας στόχος ο οποίος δεν είναι δυνατό να επιτευχθεί αποκλειστικά με τεχνικά μέσα. Η αναγκαιότητα αυτής της αλλαγής πρέπει να γίνει κατανοητή σε βάθος και αποδεκτή από όλα τα τμήματα της κοινωνίας, για να συμβεί δε αυτό πρέπει να καταβληθούν κοινές προσπάθειες.

5.19   Η ΕΟΚΕ εξαίρει τη σημασία των προσπαθειών ευαισθητοποίησης των καταναλωτών ως προς την αποδοτική χρήση των πόρων. Η ΕΟΚΕ ζητά από την Επιτροπή να εξετάσει επιπλέον με ποιόν τρόπο η παρακολούθηση πρωτοβουλιών όπως το Σχέδιο δράσης για τη βιώσιμη κατανάλωση και παραγωγή και τη βιώσιμη βιομηχανική πολιτική του 2008 (9) θα μπορούσε να ενσωματωθεί στις νέες εργασίες προώθησης της αποδοτικής χρήσης των πόρων, και πιο συγκεκριμένα με ποιόν τρόπο οι προσπάθειες ευαισθητοποίησης του κοινού ως προς την αειφορία και την αποδοτική χρήση των πόρων θα μπορούσαν να συνδυαστούν με ακόμη πιο φιλόδοξους στόχους.

5.20   Η ΕΟΚΕ προτίθεται να διαδραματίσει πλήρως τον ρόλο που της αναλογεί όσον αφορά τη διασφάλιση της συμμετοχής των ενδιαφερόμενων φορέων στις προσπάθειες αποδοτικότερης χρήσης των πόρων, παρακολουθώντας την συντελούμενη πρόοδο, θα είναι δε ευχαρίστησή της να συνεργαστεί για το σκοπό αυτό με τα άλλα ευρωπαϊκά όργανα.

---

(1)  COM(2011) 571 τελικό.

(2)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ «Μια Ευρώπη που χρησιμοποιεί αποτελεσματικά τους πόρους», ΕΕ C 376 της 22.12.2011, σσ. 97 έως 101.

(3)  COM(2011) 21, Παράρτημα Ι.

(4)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Προώθηση βιώσιμων πράσινων θέσεων εργασίας στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων της ΕΕ για την ενέργεια και την κλιματική αλλαγή», EE C 44 της 11.02.2011, σσ. 110-117.

(5)  Γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ με θέμα «Οικοδομώντας μια βιώσιμη οικονομία με αλλαγή του προτύπου κατανάλωσής μας», ΕΕ C 44, της 11.2.2011, σσ. 57-61.

(6)  CESE 1389/2011 «Χάρτης πορείας για τη μετάβαση σε μια ανταγωνιστική οικονομία χαμηλών επιπέδων ανθρακούχων εκπομπών το 2050», βλ. σημείο 3.15, ΕΕ C376 της 22.12.2011, σ. 102-110.

(7)  Βλ. σημείο 4.15 της γνωμοδότησης της ΕΟΚΕ με θέμα «Ρίο+20: προς μια πράσινη οικονομία και καλύτερη διακυβέρνηση», ΕΕ C376 της 22.12.2011, σ. 110-116.

(8)  Γνωμοδότηση πρωτοβουλίας της ΕΟΚΕ «Πέραν του ΑΕγχΠ – μέτρα υπέρ της βιώσιμης ανάπτυξης», ΕΕ C 100, της 30.04.2009, σ. 53, και γνωμοδότηση με θέμα «Ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο Συμβούλιο και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο – ΑΕΠ και πέρα αυτού - Η μέτρηση της προόδου σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο», ΕΕ C 18, της 19.01.2011, σ. 64.

(9)  COM(2008) 397 final.

---